Napamatud-an ba Nilang Bakak ang Bibliya?

ANG mga siyentipiko ug mga kritiko sa Bibliya nakapamatuod ba gayod nga ang Bibliya dunay mga sayop ug tinumotumong sugilanon? Sa dili ka pa modawat nga sila nakapamatuod, angay nimong hinumdoman nga bisan pag daghang eskolar ang nagapresentar sa ilang mga opinyon sa positibo ug awtoritatibong paagi, sila dili husto kanunay. Kasagarang ang ilang mga ideya nahaluna sa huyang nga mga patukoranan.

Kaduhaduhaang mga Pangagpas

Ingong pananglitan sa usa ka awtoritatibo-pamation nga pamulong sa usa ka kritiko sa Bibliya, tagda ang giingon ni S. R. Driver bahin sa basahon ni Daniel. Sa naandan, kining basahona giisip nga gisulat ni Daniel mismo sa Babilonya sa ikaunom nga siglo W.K.P. (Daniel 12:8, 9) Apan giangkon ni Driver nga kana nahisulat ulahi kaayo kay niana. Ngano? Ang usa ka “pruyba” nga gihatag mao nga ang basahon dunay Gregong mga pulong, ug si Driver nagpatuo: “Kining mga pulonga, kini masaligong kapamatud-an, dili unta magamit diha sa Basahon ni Daniel gawas kon kini nasulat human sa pagkasabwag sa Gregong mga impluwensiya sa Asia pinaagi sa mga pagpamukan ni Alejandrong Bantogan.” Si Alejandro mihimo sa iyang mga pagpamukan sa mga 330 W.K.P.

Ang pamulong ni Driver positibo gayod kaayo. Bisan pa niana, sa pagpaluyo niana, siya mihisgot lamag tulo ka Gregong pulong, nga silang tanan maoy mga ngalan sa mga tulonggon. (Daniel 3:5) Sanglit ang mga Grego may pakigsuod sa kasadpang Asia sukad sa sinugdan sa nahitalang kasaysayan, sa unsang paagi may makapatuo nga ang mga tulonggong may Gregong mga ngalan wala gamita sa Babilonya sa ikaunom nga siglo W.K.P.? Pagkahuyang nga pasikaranan sa paglalis sa petsa ug tagsulat sa basahon ni Daniel!

Ang laing pananglitan mao ang pagkasulat sa unang lima ka basahon sa Bibliya. Sa naandan, kini giingong gisulat sa kinadak-ang bahin ni Moises sa mga 1500 W.K.P. Bisan pa niana, giangkon sa mga kritiko nga nakita nila ang lainlaing paagi sa pagsulat diha sa mga basahon. Usab, sila miingon nga ang Diyos usahay gihisgotan pinaagi sa iyang ngalan, Jehova, ug usahay pinaagi sa Hebreohanong pulong alang sa “Diyos.” Gikan sa maong mga pamulong, sila nangagpas nga kining mga basahona sa Bibliya mao gayoy katigoman sa mga kasulatang nasulat sa lainlaing mga panahon ug gisulat sa kataposang dagway sa usa ka panahon tapos sa 537 W.K.P.

Kining teoriyaha kaylap nga gituohan, apan walay nagpatin-aw nganong si Moises dili makatumong sa Maglalalang ingong Diyos ug ingong Jehova. Walay nakapamatuod nga siya dili makasulat diha sa lainlaing mga paagi kon siya naghubit sa lainlaing mga ulohan, nagsulat sa lainlaing mga panahon sa iyang kinabuhi, o naggamit sa unaunang mga tinubdan. Dugang pa, sumala sa giingon ni John Romer diha sa iyang librong Testament—The Bible and History: “Ang usa ka pangunang pagsupak niining bug-os nga paagi sa analisis mao nga niining adlawa walay usa ka tipik sa karaang teksto ang nakaplagan sa pagpamatuod sa paglungtad sa mga lugas sa teoriya nga minahal kaayo sa modernong kinaadman.”

Ang usa ka pangunang pangagpas sa daghang kritiko sa Bibliya gisaysay sa McClintock and Strong’s Cyclopedia: “Ang mga imbestigador . . . nagsugod pinasukad sa pangagpas nga ang mga kamatuoran sa kasaysayan nga nagapaluyo sa mga asoy maoy lunsay kinaiyanhong mga kamatuoran, nga samag kinaiyahan sa ubang mga kamatuoran nga atong nasayran. . . . Ang usa ka magsusulat nagapahayag ba ingong kamatuoran sa usa ka hitabo nga nahigawas sa nailhang mga balaod sa Kinaiyahan? Nan . . . ang gituohang hitabo wala mahitabo.”

Busa, daghan ang nagtuo nga ang mga milagro wala mahitabo, sanglit sila nahiluna sa gawas sa natad sa nasayrang mga balaod sa kinaiyahan. Sa susama, ang layog-abotong mga tagna imposible gayod, sanglit ang mga tawo dili man makakita sa halayong umaabot. Ang usa ka milagro kinahanglang usa ka leyenda o kasugiran. Ang usa ka tagna nga tin-awng natuman gisulat gayod tapos sa pagkatuman niana.a Busa, nangatarongan ang pipila nga ang mga tagna sa basahon ni Daniel natuman sa ikaduhang siglo W.K.P. ug busa ang basahon nasulat niadto.

Apan kining matanga sa pangagpas nagadepende sa usa ka butang gituohan: nga ang Diyos wala maglungtad, o kon nagalungtad siya, siya dili gayod mangilabot sa kasaysayan sa tawo. Sa pagkamatuod, ang bug-os nga pagtulon-an sa Bibliya mao nga ang Diyos nagalungtad ug aktibo sa kasaysayan sa tawo. Kon kini matuod—ug ang ebidensiya nagapakita nga kini matuod—ang kadaghanan sa pasikaranan sa kritisismo sa Bibliya karon makawang.

Napamatud-an ba sa Modernong Siyensiya nga Sayop ang Bibliya?

Apan, komosta ang pangangkon nga ang siyensiya nagpakita nga kita dili makatuo sa Bibliya? Ang matuod mao, sa dihang ang Bibliya maghisgot sa butang ginatawag natong siyensiya, sa kadaghanan sa panahon ang ginasulti niini dili kay nahasupak sa ginatudlo sa modernong mga siyentipiko.

Pananglitan, ang Bibliya nagahatag ug praktikal kaayong mga sugo maylabot sa panghinlo ug mananakod nga mga sakit. Ang basahong Manual of Tropical Medicine nagakomento: “Walay dili mahingangha sa mabinantayong mga panagana bahin sa panghinlo sa Moisesnong yugto. . . . Matuod nga ang pagklasipikar sa sakit yano kaayo—[nga mao] ngadto sa grabeng mga sakit, gitawag ‘hampak’; ug balikbalik nga mga sakit, nga may usa ka matang sa panghubag, gitawag ‘sanla’—apan ang estrikto kaayong mga lagda sa pagkuwarentinas lagmit kaayong nakahimog dako kaayong kaayohan.”

Palandonga, usab, ang pamulong sa Bibliya: “Ang tanan nga baha sa tingtugnaw nagapaingon sa dagat, apan ang dagat mismo wala mapuno. Sa dapit diin ang mga baha sa tingtugnaw nagapaingon, didto sila nagabalik.” (Ecclesiastes 1:7) Kini maorag sama sa kahubitan sa tuyok sa tubig nga hikaplagan diha sa mga tun-anang basahon karong adlawa. Ang mga suba nagahatod ug tubig ngadto sa dagat, diin kini mopataas ingong alisngaw ug dad-on sa dagway nga mga panganod balik sa yuta, nga mangatagak ingong ulan o niyebe ug mobalik sa mga suba.

Sa susama, ang mga konklusyon sa mga siyentipiko nga ang mga bukid motaas ug mohulpa ug nga sa usa ka panahon ang kabukiran karon nailalom sa kadagatan sa kakaraanan nahiuyon sa balaknong mga pulong sa salmista: “Ang katubigan nagtabon sa kabukiran mismo. Minggimaw ang kabukiran, nangahugno ang kapatagan sa walog—ngadto sa mga dapit nga gitukod mo alang kanila.”—Salmo 104:6, 8.

Usa ka magsusulat mipatuo: “Ang tanang magsusulat sa Daang Testamento nag-isip sa Yuta ingong patag, ug sila nagtumong usahay sa mga haligi nga gituohang nagsuportar niini.” Hinunoa, dili kini tinuod. Si Isaias naghisgot sa “Usa nga nagapuyo ibabaw sa lingin sa yuta.” (Isaias 40:22) Ug si Job miingon mahitungod sa maong Usa: “Iyang ginabuklad ang amihan ibabaw sa dapit nga walay sulod, nga nagabitay sa yuta sa wala.” (Job 26:7) Ang paghubit sa yuta ingong linginong butang nga nagbitay sa wanang nga walay makitang tigsuportar mopatim-aw nga moderno kaayo.

Ebolusyon

Komosta ang panagsumpaki sa Bibliya ug sa teoriya sa ebolusyon?b Ang Encyclopædia Britannica nagataho: “Ang teoriya sa ebolusyon gituohan sa kinabag-an sa siyentipikanhong komunidad.” Apan ang Bibliya nagatudlo, sa pinulongan nga yano nga igong hisabtan sa una-siyentipikanhong panahon, nga ang kinabuhi maoy resulta sa direktang paglalang sa Diyos ug nga ang lainlaing matang sa kinabuhi wala mag-ebolusyon kondili gilalang.—Genesis 1:1; 2:7.

Ang mga ebolusyonista sama ra sa mga kritiko sa Bibliya. Sila may hugot nga mga pagtuo ug nagapahayag sa ilang kaugalingon sa awtoritatibong paagi. Apan ang pipila matinud-anon sa pagdawat nga ang teoriya sa ebolusyon dunay mga kahuyangan. Ang usa mipunting: “Ang sumbanan sa ebolusyon ni Darwin . . . , kay sa panguna usa man ka teoriya sa pagtukod pag-usab sa kasaysayan, . . . imposibleng mapamatud-an pinaagig eksperimento o direktang obserbasyon ingon nga kasagaran diha sa siyensiya . . . Dugang pa, ang teoriya sa ebolusyon maoy kabahin sa serye sa talagsaong mga hitabo, sinugdanan sa kinabuhi, sinugdanan sa intelihensiya ug uban pa. Ang talagsaong mga hitabo dili masubli ug dili mapailalom sa bisan unsang matang sa eksperimentong pagsusi.” (Evolution: A Theory in Crisis, ni Michael Denton) Ang lain naghisgot bahin sa “ang kamatuoran sa ebolusyon.” Bisan pa niana, gipunting niya ang usa ka dakong suliran sa pagpamatuod niining “kamatuorana”: “Sa dihang mangita kag mga koneksiyon tali sa dagkong mga grupo sa kahayopan, sila yanong wala diha.”—The Neck of the Giraffe, ni Francis Hitching.

Pilay Ilang Masayran?

Ang kadaghanan sa ebidensiya sa ebolusyon gipresentar sa mga geologo ug paleontologo—mga siyentipiko nga nagatuon sa kagahapon sa yuta. Ang mga sulirang giatubang niining mga siyentipiko sama ra sa sulirang giatubang sa mga astronomo. Pinaagi sa tabang sa lainlaing matang sa mga instrumento, ang mga astronomo motan-aw sa radyasyon nga nagagikan sa dagko kaayong mga distansiya gikan sa mga bituon, mga planeta, mga galaksiya, ug katingad-ang mga butang sama sa quasars. Sila, nga nagapahimulos sa labing maayo sa impormasyong makuha, nagaugmad ug mga teoriya bahin nianang talagsaong mga butang sama sa kinaiya sa mga bituon ug sinugdanan sa uniberso. Talagsa ra silang may higayon sa pagsusi sa ilang mga teoriya, apan sa dihang magsusi sila, kasagarang hikaplagan nila nga kana kulang o yanong sayop.

Ang radyo astronomong si Gerrit Verschuur misulat: “Ang bag-ong mga pagsusi sa U.S. sa planeta nagpadayag ug makapakurat nga diyutayng tinuod nga kahibalo bahin sa mga sulod sa cosmos. Sa duol, ang Mars misangpot nga lahi kaayo sa bisan unsang atong naletratohan gikan sa yuta. . . . Walay astronomo ang nagdahom nga ang mga bakos sa Jupiter magbatog kahibulongan kaayong gambalay . . . Ang Saturn mihatag sa kinadagkoang mga sorpresa sa dihang ang mga kamera sa Voyager nagpadayag sa sinalapid nga mga pinakasingsing, tigluksong mga bulan ug kapin sa 1,000 nga gagmayng mga pinakasingsing. . . . Ang matuod sa wanang mopatim-awng matuod sa mga espesimen sa laboratoryo nga naletratohan sa kanunay-nagauswag nga gikusgon. Ang matag duol nga pagtan-aw nagpadayag sa bug-os wala-dahomang impormasyon nga makapahibulong kanato ug makapabag-o sa atong nangaging mga pagtuo.”

Ang mga geologo, mga paleontologo, ug uban nga nagatagana sa daghan sa “pamatuod” sa ebolusyon, sama sa mga astronomo, nabalaka sa mga hitabo ug mga butang nga halayo kaayo—dili sa distansiya kondili sa katuigan. Maingong ang mga astronomo nagasalig alang sa ilang impormasyon sa diyutay kaayong radyasyon nga nagagikan sa dimahandurawng mga distansiya, kining ubang siyentipiko napugos sa pagsalig sa mga agi nga nakapadayon sa paglungtad nga sulagma gikan sa layong kagahapon sa atong planeta. Dili kalikayan, sama sa mga astronomo, sila usab sayop gayod sa kadaghanan sa ilang mga konklusyon.

Makatuo Ka ba sa Bibliya?

Busa, ang mga tawong nagahunahuna dili kinahanglang malisang sa makinaadmanong mga opinyon sa ingon nga dili ka makatuo sa Bibliya. Hinunoa, kini sa kaugalingon wala magpamatuod nga ikaw mahimong motuo niini. Alang niana, kinahanglang imong buhaton ang wala buhata sa daghan sa mga kritiko sa Bibliya—buksi ang Bibliya sa imong kaugalingon, ug basaha kini uban ang dimapig-otong kaisipan. (Buhat 17:11) Pila ka tuig nga miagi, ang usa ka Australianong manunulat ug dula, nga niadto kritiko sa Bibliya, misugid: “Sa unang panahon sa akong kinabuhi gibuhat ko kon unsa kasagaran ang unang katungdanan sa usa ka reporter: susihon ang akong mga impormasyon. . . . Ug ako nalisang, kay ang akong gibasa [sa mga asoy sa Ebanghelyo] dili kasugiran ug kadto dili naturalistikong sugilambong. Kadto maoy pagtaho. Direkta ug segunda-manong mga asoy sa talagsaong mga hitabo. . . . Ang pagtaho maayog kalidad ug ang maong maayong kalidad anaa sa mga Ebanghelyo.”

Gidasig ka namo sa pagsunod sa iyang panig-ingnan. Basaha ang Bibliya sa imong kaugalingon. Kon palandongon nimo ang lalom nga kaalam sa Bibliya, ang paagi sa pagkatuman sa mga tagna niini, ug ang talagsaong pagkahiusa niini, makaamgo ka nga kini dili lamang katigoman sa dili-siyentipikanhong mga kasungian. (Josue 23:14) Sa dihang imong makita sa imong kaugalingon ang paagi nga ang kaalam sa Bibliya makabag-o sa imong kinabuhi sa kaayohan, dili ka gayod magduhaduha nga ang Bibliya mao ang Pulong sa Diyos. (2 Timoteo 3:16, 17) Oo, ikaw makatuo sa Bibliya!—Juan 17:17.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 7]

Ang mga paleontologo malisdan sa pag-ila kon unsay nahitabo sa halayong kagahapon sama rang ang mga astronomo malisdan usab sa pag-ila sa kinaiyahan sa mga butang nga nagalungtad sa halayo kaayong mga rehiyon sa wanang