Kapalaran ba ang Angay Mogahom sa Imong Kinabuhi?
DIHA sa listahan, ang usa ka persona lamang nga wala magtuo ug kapalaran mao si Jesu-Kristo. Unsa ang iyang hunahuna?
Ang unang-siglong biograpikanhon nga asoy mahitungod kang Jesus (ang basahon sa Bibliya sa Mateo, Marcos, Lucas, ug Juan) naghisgot sa iyang pagtuo nga ang mga indibiduwal makaimpluwensiya sa ilang umaabot, nga yanong nagkahulogan sa kon unsay mahitabo kanila.
Pananglitan, si Jesus miingon nga ang Diyos “mohatag ug maayong mga butang sa mga tawo nga nagapangayo kaniya” ug nga ang tawo nga “molahutay hangtod sa kataposan mamaluwas.” Sa susama, sa dihang wala tagda sa mga molupyo sa Jerusalem ang mga pasidaan nga makaluwas unta sa ilang mga kinabuhi, wala ipasangil ni Jesus ang ilang reaksiyon diha sa kapalaran. Hinunoa, siya nag-ingon: “Kamo nagadumili niini.”—Mateo 7:7-11; 23:37, 38; 24:13.
Atong masabtan usab ang hunahuna ni Jesus sumala sa iyang gipamulong mahitungod sa makamatay nga aksidente nga nahitabo sa Jerusalem, nga nag-ingon: “Kadtong napulog-walo ka tawo nga natumpagan sa torre sa Siloam ug nangamatay tungod niini, nagadahom ba kamo nga sila labaw pa ka malinapason sa Jerusalem? Ingnon ko kamo, Dili.” (Lucas 13:4, 5) Matikdi nga wala ipasangil ni Jesus ang kamatayon niadtong 18 ka tawo diha sa kapalaran, ni miingon siya nga sila nangamatay tungod sa ilang labaw nga pagkadaotan kay sa uban. Hinunoa, dili-sama sa mga Pariseo sa iyang panahon kinsa nagsulay sa pagpauyon sa kapalaran uban sa pagtuo sa gawasnong kabubut-on sa tawo, si Jesus nagtudlo nga ang tawo makaimpluwensiya sa iyang indibiduwal nga umaabot.
Ang mga apostoles usab ni Jesus nagtudlo nga ang kaluwasan maoy usa ka kapilian nga makab-ot sa tanan. Si apostol Pablo nagsulat: “Ikaw nakasabot na sa balaan nga kasulatan, nga nakahimo sa pagtudlo kanimo nga maalamon alang sa kaluwasan.” Ug si apostol Pedro nag-ingon: “Sama sa mga bata nga bag-o pang nahimugso, tinguhaa ninyo ang gatas nga walay sambog nga iya sa pulong, nga pinaagi niini kamo managtubo ngadto sa kaluwasan.” (2 Timoteo 3:15; 1 Pedro 2:2; tan-awa usab ang Buhat 10:34, 35; 17:26, 27.) Ang Encyclopædia of Religion and Ethics ni Hasting naghisgot nga ang mga magsusulat sa ikaduha- ug ikatulong siglo, sama kang Justin, Origen, ug Irenaeus, ‘walay nasayran bahin sa dili-kondisyonal nga predestinasyon o gitino nang-daan; sila nagtudlog gawasnong kabubut-on.’
Apan kon daghan, apil ang daghan kaayong mga Hudiyo sa ilang palibot, nagtuo pa sa mga dagway sa kapalaran, nganong si Jesus ug ang unang mga Kristohanon wala man magtuo nga ang kapalaran sa tawo natino na? Ang usa ka katarongan mao nga ang ideya tugob sa mga suliran. Sa pagngalan ug duha: Ang kapalaran sukwahi sa mga hiyas ni Jehova nga Diyos; kini gipanghimakak sa lig-ong mga kamatuoran. Dugang pa, kini makapameligro sa imong presente ug umaabot nga kinabuhi. Ang duol nga pagtan-aw mopakita kanimo kon sa unsang paagi ingon kini niini.
Mga Sangpotanan sa Kapalaran ug sa mga Hiyas sa Diyos
Balik sa ikatulong siglo W.K.P., gitudloan sa pilosopong Zeno sa Citium ang iyang mga estudyante sa Atenas sa “pagdawat sa sugo sa Kapalaran sa usa ka tagong paagi nga labing maayo.” Usa ka adlaw, hinunoa, human nga nahibaloan ni Zeno nga ang iyang sulogoon sad-an sa pagpangawat, nasumbalik kang Zeno ang mga resulta sa iyang kaugalingong pilosopiya. Sa unsang paagi? Sa dihang iyang gilatigo ang kawatan, ang ulipon mitubag: “Apan kapalaran nga ako mangawat.”
Ang sulogoon ni Zeno adunay punto. Kon ikaw nagtuo nga ang matag sumbanan sa kinabuhi sa tawo gitino nang daan, nan ang pagpasangil ug tawo sa pagkahimong kawatan maoy sama sa pagpasangil ug liso sa kahil sa pagkahimong usa ka punoang kahil. Gawas pa, ang tawo ug ang liso yanong miugmad sumala sa programa. Unsa, hinunoa, ang kataposang resulta sa maong pangatarongan?
Buweno, kon ang mga kriminal yanong nagsubay sa ilang kapalaran, nan ang usa nga nagtino na sa ilang palad mao ang may tulobagon sa ilang mga aksiyon. Kinsa man kaha kana? Sumala niadtong nagtuo ug kapalaran, ang Diyos mismo. Kon dawaton kini nga pangatarongan, nan ang Diyos lagmit mao ang Unang Nagapahinabo sa tanang pagkadaotan, kabangisan, ug pagdaogdaog nga nahimo sukad sa tawo. Modawat ka ba niana?
Ang usa ka artikulo diha sa Nederlands Theologisch Tijdschrift (Dutch Journal of Theology) miingon nga ang maong hunahuna bahin sa kapalaran “nagapasabot ug usa ka dagway sa Diyos nga, labing menos alang sa mga Kristohanon, dili kahuptan.” Ngano? Tungod kay magkasumpaki kini sa dagway sa Diyos nga gilarawan sa dinasig nga mga magsusulat sa Bibliya. Matikdi, pananglitan, kining mga kinutlo gikan sa dinasig nga basahon sa Salmo: “Ikaw dili usa ka Diyos nga malipay sa pagkadaotan.” “Ang mahigugma sa kabangisan ginadumtan sa Iyang kalag.” “Gikan sa pagdaogdaog ug sa paglupig iyang [ang tinudlong Mesiyanikong Hari sa Diyos] pagaluwason ang ilang kalag.” (Salmo 5:4; 11:5; 72:14) Sa matin-aw, ang mga sangpotanan sa pagtuog kapalaran ug sa mga hiyas sa Diyos dili magkatukma.
Pagtuo sa Kapalaran ug mga Kamatuoran
Apan unsay ikasulti bahin sa mga kadaot sa kinaiyahan? Dili ba sila gitino na nga mahitabo ug busa imposibleng mapugngan?
Unsay gipakita sa mga kamatuoran? Matikdi ang mga nakaplagan sa usa ka pagtuon mahitungod sa hinungdan sa mga kadaot sa kinaiyahan, sumala sa gitaho sa mantalaang NRC Handelsblad sa Holland: “Sa pagkakaron, ang mga linog, mga baha, mga pagdahili, ug mga bagyo . . . giisip kanunay nga mga suhi sa kinaiyahan. Hinunoa, ang duol nga paghunahuna nagpakita nga ang sobrang pagpanghilabot sa tawo sa kinaiyahan seryosong nakaapektar sa katakos sa palibot sa pagdepensa sa kaugalingon batok sa mga kalamidad. Ingong sangpotanan, ang mga kadaot sa kinaiyahan nakapatay ug mas daghang kinabuhi sukad masukad.”—Italiko amoa.
Ang mga baha sa Bangladesh nga gihisgotan sa unang artikulo mao ang kaso nga gihisgotan. Ang mga siyentipiko karon nagaingon nga “ang paglaglag sa dagkong mga luna sa lasang sa Nepal, sa Amihanang India, ug sa Bangladesh mao ang dakong hinungdan sa mga baha nga mihampak sa Bangladesh sa mga tuig nga dili pa dugay.” (magasing Voice) Laing taho nag-ingon nga ang pag-upaw sa lasang nagpadaghan sa pagbaha sa Bangladesh gikan sa usa ka baha matag 50 ka tuig ngadto sa usa matag 4 ka tuig. Ang samang mga buhat sa pagpanghilabot sa mga tawo sa ubang mga bahin sa kalibotan mitultol ug samang malaglagong mga resulta—mga hulaw, mga sunog sa lasang, ug mga pagdahili. Oo, ang mga buhat sa tawo—dili sa misteryosong kapalaran—ang kasagarang nagpahinabo o nagpasamot sa mga kadaot sa kinaiyahan.
Kon mao kana, ang mga buhat sa tawo makahimo usab sa kaatbang: makakunhod sa mga kalamidad. Mao ba kana ang kahimtang? Oo. Palandonga kining mga kamatuorana: Ang UNICEF (United Nations Children’s Fund) nagtaho nga sa daghang katuigan ang mga bata sa interyor sa Bangladesh nangabuta. Gipahinabo ba kini sa dili-mabag-o nga kapalaran? Dili gayod. Human nga nakombinsir sa mga trabahante sa UNICEF ang mga inahan didto sa pagpakaon sa ilang pamilya dili lamang kan-on kondili mga prutas ug mga utanon usab, ang sakit sa mata misugod sa pagkawala. Sa pagkakaron, kining kausaban sa pagkaon nakaluwas ug ginatos ka bata sa Bangladesh gikan sa pagkabuta.
Sa susama, ang mga tawo nga dili manabako mabuhi, sa kasarangan, gikan sa tulo ngadto sa upat ka tuig nga mas taas kay sa mga nanabako. Ang mga pasahero sa sakyanan nga nagasul-ob ug seat belts nag-antos ug menos nga mga aksidenteng makamatay kay sa mga tawo nga wala magsul-ob ug seat belts. Sa dayag, ang imong kaugalingong mga aksiyon—dili kapalaran—ang nagagahom sa imong kinabuhi.
Ang Makamatayng Sangpotanan sa Pagtuog Kapalaran
Sumala sa gihisgotan na, ang pagtuo ug kapalaran makamubo sa imong kinabuhi. Sa unsang paagi? Sa paghisgot sa “mga pananglitan sa pagtuo ug kapalaran sa mas mangilngig nga paagi,” ang The Encyclopedia of Religion nag-ingon: “Sukad sa Gubat sa Kalibotan II may nahibaloan kitang mahikogong mga pag-atake sa torpedong Hapones ug sa mga paghikog sa mga SS (Schutzstaffel) sa rehimen ni Hitler sa pagsanong sa pagtuo ug kapalaran (Schicksal) nga ginaingong labaw ug bili kay sa tagsatagsang tawhanong mga kinabuhi.” Ug dili pa dugay, miingon ang mao gihapong tuboran, “ang dinasig sa relihiyon nga mahikogong mga pag-atake diha sa mga target gilantaw nga mga hulga sa Islam . . . nahimong halos regular nga bahin sa mga taho sa mantalaan sa Duol nga Silangan.” Libolibong batan-ong mga sundalo, matud pa sa mga taho, nanglakaw ngadto sa gubat nga nagtuo nga “kon wala pa masulat nga siya mamatay, siya walay antosong kadaot.”
Hinunoa, bisan ang tinahod nga mga magtutudlong Muslim mosupak sa maong dinanghag nga paggawi. Pananglitan, ang usa ka caliph nag-ingon: “Siya nga anaa sa kalayo kinahanglang mosunod sa kabubut-on sa Diyos; apan siya nga wala pa sa kalayo dili kinahanglang magpabalhog diha niana.” Makasubo, panon-panong mga sundalo wala molihok sumala sa tambag sa caliph. Sulod sa mga walo ka tuig nga gubat, nag-antos ang Iran ug gibanabanang 400,000 ka kamatayon—mas daghang nangamatay sa gubat kay sa nangamatay diha sa Tinipong Bansa sa panahon sa Gubat sa Kalibotan II! Sa matin-aw, ang pagtuog kapalaran makapamubo sa imong kinabuhi. Kini makapameligro pa gani sa imong umaabot nga kinabuhi. Sa unsang paagi?
Sanglit ang mga magtutuo sa kapalaran nagtuo nga ang umaabot maoy sama ka dili-malikayan ug natino na sama sa miagi, daling mougmad diha kaniya ang peligrosong kinaiya. Unsa nga kinaiya? Ang Encyclopedia of Theology nagatubag: “Ang indibiduwal . . . mobating walay-mahimo, usa ka walay-bili, kapulihan nga butang diha sa sosyal nga mga palakaw nga daw dili-malikayan. Kini moaghat ug pagkawalay-paningkamot nga mapasalamatong mohawid sa patuotuong mga katin-awan nga ang tanang butang nagadepende diha sa usa ka tanghagaon apan soberanong kapalaran.”
Unsay nakahimo sa pagkawalay-paningkamot nga peligroso kaayo? Kini motultol sa usa ka binuang nga tinamdan sa kapildihan. Kini tingali makapugong sa mga magtutuo sa kapalaran gikan sa paghimog bisan unsang aksiyon o bisan gikan sa pagsanong sa katingalahang imbitasyon sa Diyos: “Oy kamo diha, kamong tanan nga giuhaw! Umari kamo sa tubig . . . Ikiling ang inyong igdulongog ug umari kanako. Patalinghog, ug ang imong kalag mabuhi.” (Isaias 55:1-3) Kon ang pagtuo ug kapalaran maoy hinungdan sa kapakyasan sa pagsanong sa imbitasyong “umari” ug “patalinghog,” kini mosangpot nga malabyan sa higayong “mabuhi” nga walay kataposan sa umaabot nga Paraiso nga ipasig-uli sa yuta. Pagkadako nga bili nga igabayad!
Busa diin ka nagabarog? Kon ikaw nagdako sa usa ka komunidad diin ang mga ideya sa kapalaran nahimong porma sa pasukaranang panghunahuna sa mga tawo, tingali imong gidawat ang pagtulon-an nga walay pagduhaduha. Bisan pa, ang mga pagtutol nga gihisgotan niining artikuloha hayan makatabang kanimo sa pagkakita nga sa usa ka dakong sukod ang imong presente ug umaabot nga kinabuhi ginaumol sa imong kaugalingong mga lihok.
Sumala sa imo nang nakita, ang pangatarongan, mga kamatuoran, ug, labaw sa tanan, ang Balaang Kasulatan nagpakita nga kinahanglan dili ka magpadaog sa usa ka kaisipan sa paladnong kapildihan. Hinunoa, sama sa giawhag ni Jesus: “Paghingutas . . . sa pagsulod sa matul-id nga pultahan.” (Lucas 13:24, The Emphatic Diaglott, interlinear nga pagbasa) Unsay buot niyang ipasabot? Nagpatin-aw ang usa ka komentarista sa Bibliya: “Ang pulong [paghingutas] gikuha gikan sa Gresyanhong mga dula. Diha sa ilang mga lumba . . . sila maningkamot, o maghingutas, o manlimbasog taman sa ilang ginhawa aron makadaog.” Inay imong iduko sa kapildihan ang kinabuhi, si Jesus nag-awhag nga imong paningkamotan ang walay lain kondili ang kadaogan!
Busa, isikway ang tanang dinasig-sa-kapalaran nga pagkawalay-paningkamot. Apil sa lumba sa kinabuhi sumala sa giawhag sa Pulong sa Diyos, ug ayaw pasagdi nga ang pagtuo sa kapalaran mopaluya kanimo. (Tan-awa ang 1 Corinto 9:24-27.) Pakusga ang paso pinaagi sa pagsanong dayon sa dinasig nga imbitasyon: “Pilia ang kinabuhi aron ikaw mabuhi, ikaw ug ang imong kaliwatan.” Sa unsang paagi makapili ka niana? “Pinaagi sa paghigugma sa imong Diyos nga si Jehova, pinaagi sa pagpatalinghog sa iyang tingog ug sa pagpabilin diha kaniya.” Ang pagbuhat niini motultol ug kadaogan, kay si Jehova mahimong “imong kinabuhi ug gitas-on sa imong mga adlaw.”—Deuteronomio 30:19, 20.
[Hulagway sa panid 7]
Si Moises wala magwalig kapalaran apan nagdasig: “Pilia ang kinabuhi aron ikaw mabuhi.”