Ang Bugno Batok sa Sakit ug Kamatayon—Gidaog ba Kini?

WALA nay sakit, wala nay kamatayon! Sa kadaghanan sa katawhan mahimo kining kapin ra ug diyotay sa damgo. Ngani, ingon sa gisulat sa medikal doktor ug propesor sa bakteryolohiya si Wade W. Oliver: “Sukad sa kinasayohan girekord nga kasaysayan, dimakalkulong gihulma sa sakit ang destino sa katawhan . . . Ang tawo gihugpaan sa dakong mga epidemya uban sa makalilisang katulin . . . Gisunod sa sakit hangtod sa hangtod ang iyang mga tunob.”

Dunay katarongan ba sa pagtuo nga ang dakong kausaban hapit na? Ang medikal nga siyensiya ba hapit na sa pagwagtang sa tanang sakit ug lagmit sa kamatayon mismo?

Dili ikakwestiyon, talagsaon ang gihimo sa mga doktor ug mga tigdukiduki sa bugno batok sa sakit. Kinsang tawo nga may kahibalo ang mapakyas sa pagpasalamat sa malamposong pagtambal sa kolera, nga sa kaulahian nahimo nganha sa kataposan sa ika-19 ka siglo, o sa kaugmaran sa bakuna batok sa gikahadlokang buti? Kanang bakuna giugmad niadtong 1796 ni Edward Jenner gikan sa dikaayo makamatay nga cowpox ulcer. Niadtong 1806, gipahayag sa presidente sa Tinipong Bansa si Thomas Jefferson ang gibati sa daghan pa sa dihang siya misulat kang Jenner: “Imo ang komportable nga pagpamalandong nga bisan kanus-a dimakalimtan sa katawhan nga ikaw nabuhi; ang umaabot nga mga kanasoran mahibalo lamang pinaagi sa kasaysayan nga ang ngilngig nga buti milungtad.”

Labot pa, ang kalamposan sa panukiduki medikal labot sa mga sakit ingon sa dipterya ug poliomyelitis hisgotan usab nga paborable ug uban sa pasalamat. Ug pipila ra ka tawo karon ang wala modayeg sa mas bag-ong uswag sa pagtambal sa sakit sa kasingkasing ug kanser. Bisan pa, ang katawhan sa gihapon mamatay sa sakit sa kasingkasing ug kanser. Ang tumong sa pagwagtang sa tanang sakit ug balatian namatud-ang malihayon.

Ang “Bag-ong” mga Sakit

Daw kasumpaki, ang panahon karon nakakita sa pag-abot sa mga CAT scan ug ang panisdis sa pagtukod-usab sa mga parte sa lawas nakakita usab sa pagtungha sa daghan “bag-ong” mga sakit, ingon sa sakit Legionnaire, toxic shock syndrome, ug ang gibalita kaayong mamumuno nga ginganlan AIDS.

Ibutang ta, daghan ang mangutana kon unsa ka bag-o kining mga sakit. Usa ka artikulo sa U.S.News & World Report mikomento nga, sa pipila ka kaso, ang mga sakit nga dugay nang naglungtad yanong mas sibu nga gihiling ug gihatagan sa bag-ong mga ngalan. Ang sakit Legionnaire, pananglitan, unang giila niadtong 1976, apan mahimo kining sayop-gihiling ingon pulmon tungod sa virus. Mao man, ang toxic shock syndrome mahimong kanhi nahalaan nga scarlet fever.

Bisan pa, pipila sa mga sakit dili ikakwestiyon nga bag-o. Walay duda ang AIDS mao ang labing ilado niini. Kining makalup-og ug makapatay nga sakit unang giila ug ginganlan niadtong 1981. Lain dili kaayo ilado “bag-ong” sakit mao ang purpuric fever sa Brazil. Giila kini sa Brazil niadtong 1984 ug dunay porsintahe sa mamatay nga gibanabana sa 50 porsiyento.

Walay Makitang Tambal

Busa, walay sapayan sa maayo kaayong paningkamot sa tawo, bisan asa walay makitang bug-os ug permanente nga tambal alang sa mga balatian sa tawo. Matuod nga ang kasarangang gitas-on sa kinabuhi sa tawo miuswag sa mga 25 ka tuig sukad sa tuig 1900. Apan kining kausaban labi na gumikan sa mga teknik medikal nga mikunhod sa risgo sa kamatayon sulod sa pagkamasuso o pagkabata. Ang gitas-on sa kinabuhi sa tawo sukaranang mipabilin duol sa Biblikanhong “tulo ka kaluhaan ug napulo.”​—Salmo 90:10, King James Version.

Busa kini nahimong balita sa dihang si Anna Williams namatay niadtong Disyembre 1987 sa panuigon 114. Mikomento sa kamatayon ni Gining Williams, usa ka kolumnista misulat: “Gihunahuna sa mga siyentista nga ang 115 ngadto 120 ka tuig lagmit mao ang kinatas-ang limite sa tawhanong gitas-on sa kinabuhi. Apan nganong maingon niana? Nganong mohunong ang tawhanong lawas tapos sa 70, 80 o bisan sa 115 ka tuig?”

Niadtong mga 1960, ang mga siyentista medikal nakadiskobre nga ang tawhanong mga selula daw duna lamang sa kapasidad sa pagbahin sa mga 50 ka beses. Makausa kining limite maabot, dayag daw wala nay mahimo sa paghupot sa mga selula nga buhi. Kini dunay hilig sa pagsupak sa mas sayo siyentipikonhong teoriya nga ang tawhanong mga selula mahimong mabuhi sa walay katinoan kon naa sa hustong mga kahimtang.

Ubani kana sa kaamgohan nga ang kadaghanan sa tawhanong pag-antos himo-tawo. Ingon masabtanon gitiklop sa usa ka tigdukiduki: “Ang mga sakit wala mapildi pinaagi sa biyomedikal nga tambal lamang. Ang kasaysayan sa sakit suod nga nalambigit sa sosyal ug moral nga mga butang.”

Naniid ang World Health Organization: “Atong gipahamtang ang mga samad sa atong kaugalingon, sa pagtuo nga ang siyensiya, mga doktor ug mga ospital makakaplag ug tambal, inay kay sa pagsumpo sa mismong mga hinongdan sa balatian sa unang dapit. Hinoon dili kita makahimo kon wala ang mga pasilidad sa pag-atiman medikal nga aktuwal makaluwas sa kinabuhi, atong tin-awon dinhi nga kini sila wala makaamot sa atong ‘panglawas’—ilang gipugngan kita nga mamatay. . . . Ang hulhog sa pagdaot-kaugalingon sa nanigarilyo ug nag-inom, ang epekto sa hunahuna ug lawas sa kawalay trabaho—mao kini ang pipila sa ‘bag-ong mga sakit.’ Nganong tugtan nato ang ‘epidemya sa aksidente sa dalan,’ nga mokalas sa mga kinabuhi ug motilok sa atong kahinguhaan sa panalapi?”

Ang sakit, balatian, pag-antos, ug kamatayon naa pa gihapon uban kanato. Bisan pa niana, kita dunay katarongan sa masaligong paglantaw sa unahan sa panahon nga wala nay sakit ug wala nay kamatayon. Labing maayo sa tanan, dunay tanang katarongan sa pagtuo nga kanang panahon hapit na.

[Kahon sa panid 4]

ANG “MGA BALATIAN SA EGIPTO”

Nga ang mga tawo kawang nakigbugno sa sakit gikan sa sayong panahon namatikdan bisan sa Bibliya. Gihimo ni Moises, pananglitan, ang makapaintrigang reperensiya sa “tanan daotang balatian sa Egipto.”​—Deuteronomio 7:15.

Dayag lakip niini ang elephantiasis, disenteriya, buti, peste nga bubonic, ug ophthalmia. Ang katawhan ni Moises nakaikyas niining mga sakit gumikan ug dako sa abante nga mga batasan sa kahindikan nga giimposar kanila pinaagi sa tugon sa Kasugoan.

Usa ka maampingong pagsusi sa mga momya sa Egipto, bisan pa, miresulta sa pag-ila sa daghan ubang “mga balatian sa Egipto.” Lakip niini ang arthritis, spondylitis, mga sakit sa ngipon ug mga suwang, apendicitis, ug mga hupong. Usa ka sayo medikal nga sinulat, nga hiilhan Ebers Papyrus, mihisgot ngani sa mga balatian ingon sa tumor, mga sakit sa tiyan ug atay, diabetes, sanla, conjunctivitis, ug kabungol.

Gihimo sa karaang mga mananambal sa Egipto ang ilang labing maayo sa pagsanta niining mga sakit, ang uban nahimong espesyalista sa ilang natad medikal. Ang Gregong historyador si Herodotus misulat: “Ang yuta [Egipto] puno sa mga mananambal; ang usa mitambal lamang sa mga sakit sa mata; ang lain sa ulo, ngipon, tiyan, o sulod nga mga organo.” Bisan pa, kadaghanan sa Egiptohanong “medisina” sa matuod relihiyosong popanambal ug dili siyentipikonhon.

Natagamtam sa modernong mga mananambal ang mas dakodakong kalamposan sa ilang bugno batok sa balatian. Sa gihapon, ang tigdukiduki medikal si Jessie Dobson midangat niining makapukaw-hunahuna nga konklusyon: “Unsa, nan, ang makat-onan sa pagtuon sa mga sakit sa miaging mga panahon? Gipakita sa heneral nga konklusyon gikan sa usa ka surbi sa ebidensiya nga ang mga sakit ug mga balatian sa halayong kagahapon dili dako ug kalahian niining sa karon . . . Dayag ang tanang kabatid ug paningkamot sa mapailubong pagpanukiduki nakahimog diyotay sa pagpapas sa balatian.”—Sakit sa Karaang Tawo.