Si Jehova Nagmando—Pinaagi sa Teokrasya
“Si Jehova magahari sa panahong walay tino.”—SALMO 146:10.
1, 2. (a) Nganong napakyas ang paningkamot sa tawo sa pagmando? (b) Unsa lamang ang tinuod nga malamposong matang sa kagamhanan?
SUKAD sa panahon ni Nimrod, ang mga tawo nakasulay nag lainlaing paagi sa pagmando sa tawhanong katilingban. Dihay mga diktadura, mga monarkiya, mga oligarkiya, ug nagkadaiyang matang sa demokrasya. Si Jehova nagtugot nianang tanan. Sa pagkamatuod, sanglit ang Diyos maoy kinalabwang Tinubdan sa tanang gahom, sa usa ka diwa siya nagbutang sa lainlaing magmamando diha sa ilang relatibo o may-kinutobang mga katungdanan. (Roma 13:1) Bisan pa, ang tanang paningkamot sa tawo sa paggahom napakyas. Walay tawhanong magmamando ang nakapatunghag malungtaron, malig-on, matarong nga katilingban. Sa masubsob gayod, “ang tawo nagmando sa tawo sa iyang kadaotan.”—Ecclesiastes 8:9.
2 Angay bang matingala kita niini? Siyempre dili! Ang dili-hingpit nga tawo wala lalanga aron sa pagmando sa kaugalingon. “Ang dalan sa yutan-ong tawo wala diha sa iyang kaugalingon. Wala diha sa tawo nga nagalakaw ang pagtultol sa iyang lakang.” (Jeremias 10:23) Kana ang hinungdan, nga sa tibuok kasaysayan sa tawo, usa lamang ka matang sa kagamhanan ang tinuod nga malamposon. Hain ba niana? Ang teokrasya ubos kang Jehova nga Diyos. Sa Biblikanhong Grego, ang “teokrasya” nagkahulogan nga usa ka pagmando [kraʹtos] pinaagi sa Diyos [the·osʹ]. May labaw pa bang kagamhanan kay sa iya ni Jehova nga Diyos mismo?—Salmo 146:10.
3. Unsa ang pila ka naunang pananglitan sa teokrasya nga naglungtad sa yuta?
3 Ang teokrasya nagmando sa mubong panahon sa Eden, hangtod sa pagrebelde ni Adan ug Eva kang Jehova. (Genesis 3:1-6, 23) Sa panahon ni Abraham, ang usa ka teokrasya daw naglungtad sa siyudad sa Salem, nga si Melkisedek mao ang hari-saserdote. (Genesis 14:18-20; Hebreohanon 7:1-3) Bisan pa niana, ang unang nasodnong teokrasya ubos ni Jehova nga Diyos natukod sa kamingawan sa Sinai sa ika-16 nga siglo W.K.P. Sa unsang paagi nahitabo kadto? Ug sa unsang paagi naglihok kadtong teokratikanhong kagamhanan?
Nahimugso ang Usa ka Teokrasya
4. Giunsa pagtukod ni Jehova ang teokratikanhong nasod sa Israel?
4 Niadtong 1513 W.K.P., si Jehova nagluwas sa mga Israelinhon gikan sa kaulipnan sa Ehipto ug naglaglag sa migukod nga kasundalohan ni Paraon sa Pulang Dagat. Unya Iyang gidala ang mga Israelinhon sa Bukid Sinai. Sa nagkampo sila sa tiilan sa bukid, ang Diyos misulti kanila pinaagi ni Moises: “Kamo mismo nanagpakakita sa gibuhat ko sa mga Ehiptohanon, aron nga kamo akong madala ibabaw sa mga pako sa agila ug madala ko kamo nganhi kanako. Ug karon kon kamo magasugot gayod sa akong tingog ug magabantay gayod sa akong tugon, nan kamo mahimong akong linain nga kabtangan gikan sa tanang ubang mga katawhan.” Ang mga Israelinhon mitubag: “Ang tanan nga giingon ni Jehova among pagabuhaton.” (Exodo 19:4, 5, 8) Nahimo ang usa ka tugon, ug nahimugso ang teokratikanhong nasod sa Israel.—Deuteronomio 26:18, 19.
5. Sa unsang paagi ikaingon nga si Jehova nagmando sa Israel?
5 Apan, sa unsang paagi ang Israel gimandoan ni Jehova, kinsa dili makita sa mga mata sa tawo? (Exodo 33:20) Sa pagkaagi nga si Jehova naghatag sa mga balaod ug mga saserdote sa nasod. Kadtong nagsugot sa mga balaod ug nagsimba sumala sa gimbut-an-sa-Diyos nga mga kahikayan nag-alagad sa Dakong Teokrata, si Jehova. Dugang pa, ang hataas nga saserdote nagbaton sa Urim ug Tummim, nga pinaagi niana gihatag ni Jehova nga Diyos ang giya sa mga panahon sa emerhensiya. (Exodo 28:29, 30) Dugang pa, ang may-katakos gulang nga mga lalaki mao ang mga hawas ni Jehova diha sa teokrasya ug nag-atiman sa pagpadapat sa Balaod sa Diyos. Kon atong hisgotan ang rekord sa pipila niining mga tawhana, mas hisabtan nato kon sa unsang paagi ang mga tawo magpasakop sa pagmando sa Diyos.
Awtoridad Ubos sa Teokrasya
6. Nganong usa ka hagit nga ang mga tawo magbaton ug awtoridad diha sa usa ka teokrasya, ug unsang matang sa mga lalaki ang gikinahanglan alang niining responsabilidara?
6 Kadtong diha sa mga posisyon nga may awtoridad sa Israel nagbatog dakong pribilehiyo, apan usa ka hagit alang kanila ang paghupot sa ilang panimbang. Kinahanglan nga magbantay sila nga ang ilang garbo dili gayod mahimong mas hinungdanon kay sa pagbalaan sa ngalan ni Jehova. Ang dinasig nga pahayag nga “wala diha sa tawo nga nagalakaw ang pagtultol sa iyang lakang” matuod sa mga Israelinhon ingon man sa nahibilin sa katawhan. Ang Israel nagmalamboon lang sa dihang ang gulang nga mga lalaki nahinumdom nga ang Israel maoy usa ka teokrasya ug kinahanglan nga ilang buhaton ang kabubut-on ni Jehova, dili ang ilang kaugalingon. Wala madugay human sa pagkatukod sa Israel, ang ugangang-lalaki ni Moises, si Jetro, nagbatbat pag-ayo kon unsang matanga sa mga lalaki nga angay sila, nga mao, “mga lalaking may katakos, mahadlokon sa Diyos, mga tawong kasaligan, nga nagadumot sa ganansiya nga dili matarong.”—Exodo 18:21.
7. Sa unsang mga paagi si Moises usa ka maayong panig-ingnan sa usa nga nagbatog awtoridad ubos kang Jehova nga Diyos?
7 Ang unang migamit ug dakong awtoridad sa Israel mao si Moises. Siya maoy maayong panig-ingnan sa usa ka tawong may awtoridad sulod sa teokratikanhong kahikayan. Tinuod, sa usa ka higayon ang tawhanong kahuyangan nabutyag. Bisan pa niana, sa tanang panahon si Moises nagsalig kang Jehova. Sa dihang mitungha ang mga pangutanang wala pa masulbad, gitinguha niya ang giya ni Jehova. (Itandi ang Numeros 15:32-36.) Sa unsang paagi gisuklan ni Moises ang tintasyon nga gamiton ang dako niyang katungdanan alang sa kaugalingon niyang himaya? Aw, bisan pag siya ang nangulo sa nasod nga milyonmilyon ang sakop, siya “hangtod niadto mao ang kinaaghopan sa tanang tawo sa ibabaw sa yuta.” (Numeros 12:3) Siya walay personal nga mga ambisyon apan mabalak-on sa himaya sa Diyos. (Exodo 32:7-14) Ug si Moises may lig-ong pagtuo. Sa paghisgot kaniya sa wala pa siya mahimong pangulo sa nasod, si apostol Pablo miingon: “Siya nagpadayon nga malig-on nga ingon sa nakakita sa Usa nga dili-makita.” (Hebreohanon 11:27) Tin-aw, si Moises wala gayod malimot nga si Jehova mao ang matuod nga Magmamando sa nasod. (Salmo 90:1, 2) Pagkamaayong panig-ingnan alang kanato karong adlawa!
8. Unsang sugo ang gihatag ni Jehova kang Josue, ug nganong kini talagsaon?
8 Sa dihang ang pagdumala sa Israel nahimong bug-at kaayo alang kang Moises ingong nag-inusara lamang, si Jehova nagbutang sa iyang espiritu ibabaw sa 70 ka ansiano nga mitabang kaniya sa pagpanghukom sa nasod. (Numeros 11:16-25) Sa ulahing katuigan ang matag siyudad nagbaton ug kaugalingong gulang nga mga lalaki. (Itandi ang Deuteronomio 19:12; 22:15-18; 25:7-9.) Sa pagkamatay ni Moises, si Jehova naghimo kang Josue nga pangulo sa nasod. Mahanduraw nato nga tungod nianang pribilehiyoa, si Josue daghag buluhaton. Bisan pa niana, siya giingnan ni Jehova nga adunay usa ka butang nga angay dili niya hikalimtan: “Ayaw ibulag kining basahon sa kasugoan gikan sa imong baba, ug kinahanglang magbasa ka niana sa adlaw ug sa gabii, aron makaatiman ka sa pagbuhat sumala sa tanan nga gisulat dinha.” (Josue 1:8) Matikdi nga bisan pag si Josue nakaalagad na sa kapig 40 ka tuig, gikinahanglan nga ipadayon niya ang pagbasa sa Kasugoan. Kita usab kinahanglan nga magtuon sa Bibliya ug palab-ason pag-usab ang atong mga hunahuna kon bahin sa mga balaod ug mga prinsipyo ni Jehova—bisan pag unsa na ka dugay ang atong rekord sa pag-alagad o unsa ka daghan ang pribilehiyo nga atong nahuptan.—Salmo 119:111, 112.
9. Unsay nahitabo sa Israel sa panahon sa mga maghuhukom?
9 Dihay daghang maghuhukom ang misunod kang Josue. Ikasubo, sa ilang panahon ang mga Israelinhon subsob nga “nagbuhat niadtong daotan sa mga mata ni Jehova.” (Maghuhukom 2:11) Mahitungod sa yugto sa mga maghuhukom, ang talaan nag-ingon: “Niadtong mga adlawa walay hari sa Israel. Ang matag usa naghimo kon unsay matarong sa iyang kaugalingong mga mata.” (Maghuhukom 21:25) Ang matag usa naghimo sa iyang kaugalingong mga desisyon bahin sa panggawi ug pagsimba, ug ang kasaysayan nagpadayag nga daghang Israelinhon ang naghimog dili-maayong mga desisyon. Sila nahulog sa pagsimbag diyosdiyos ug may panahong nagbuhat sa mangilngig nga mga sala. (Maghuhukom 19:25-30) Hinuon, ang pipila nagpasundayag ug sulundang pagtuo.—Hebreohanon 11:32-38.
10. Sa unsang paagi ang kagamhanan sa Israel nausab ug dako sa panahon ni Samuel, ug unsay mitultol niini?
10 Sa panahon sa pagkinabuhi sa kataposang maghuhukom, si Samuel, ang Israel nakaagom ug krisis sa panggamhanan. Kay naimpluwensiyahan sa kaawayng mga nasod sa palibot, nga ang tanan gimandoan ug mga hari, ang mga Israelinhon nangatarongan nga gikinahanglan usab nila ang usa ka hari. Nalimot sila nga duna na silay usa ka Hari, nga ang ilang kagamhanan usa ka teokrasya. Si Jehova miingon kang Samuel: “Dili ikaw ang ilang gisalikway, apan ako mao ang ilang gisalikway ingon nga hari ibabaw nila.” (1 Samuel 8:7) Ang ilang panig-ingnan magpahinumdom kanato kon unsa ka dali nga kita mawad-an sa atong espirituwal nga panglantaw ug maimpluwensiyahan sa kalibotan alirong nato.—Itandi ang 1 Corinto 2:14-16.
11. (a) Bisan pa sa pagkausab sa kagamhanan, sa unsang paagi ikaingon nga ang Israel nagpadayong usa ka teokrasya ubos sa mga hari? (b) Unsang sugo ang gihatag ni Jehova sa mga hari sa Israel, ug uban sa unsang katuyoan?
11 Bisan pa, si Jehova misugot sa hangyo sa mga Israelinhon ug mipili sa ilang unang duha ka hari, si Saul ug si David. Ang Israel nagpadayong usa ka teokrasya, nga gimandoan ni Jehova. Aron ang iyang mga hari makahinumdom niini, matag usa kanila gisugo sa pagbuhat ug kaugalingon niyang kopya sa Kasugoan ug pagbasa niana sa adlaw-adlaw, “aron siya mahibalo sa pagkahadlok kang Jehova nga iyang Diyos aron sa pagbantay sa tanang pulong niining kasugoan ug niining kalagdaan pinaagi sa pagbuhat kanila; aron ang iyang kasingkasing dili magbayaw sa kaugalingon ibabaw sa iyang mga igsoon.” (Deuteronomio 17:19, 20) Oo, gusto ni Jehova nga kadtong may awtoridad diha sa iyang teokrasya dili magbayaw sa ilang kaugalingon ug ang ilang mga lihok angay magpabanaag sa iyang Kasugoan.
12. Unsang rekord sa pagkamatinumanon ang gihimo ni Haring David?
12 Si Haring David nakabaton ug talagsaong pagtuo kang Jehova, ug pinaagi sa usa ka tugon misaad ang Diyos nga siya mahimong amahan sa linya sa mga hari nga magpadayon sa walay kataposan. (2 Samuel 7:16; 1 Hari 9:5; Salmo 89:29) Ang mapaubsanong pagpasakop ni David kang Jehova angay nga sundogon. Matud niya: “Oh Jehova, diha sa imong kusog ang hari magakalipay; ug diha sa imong kaluwasan pagkadako sa iyang kalipay!” (Salmo 21:1) Bisan pag may panahon nga si David napakyas tungod sa unodnong kahuyangan, kasagarang siya nagsalig sa kusog ni Jehova, dili sa iyang kaugalingon.
Dili-Teokratikanhong mga Buhat ug Tinamdan
13, 14. Unsa ang pipila ka dili-teokratikanhong mga lihok ang gihimo sa mga sumusunod ni David?
13 Dili tanan nga Israelinhong pangulo ang sama kang Moises ug David. Daghan ang nagpakita ug dakong kawalay-pagtahod sa teokratikanhong kahikayan, pinaagi sa pagtugot sa bakak nga pagsimba sa Israel. May panahon pa nga bisan ang pipila ka matinumanong magmamando milihok sa dili-teokratikanhong paagi. Makapasubo kaayo mao ang kaso ni Solomon, kinsa gihatagan ug talagsaon nga kinaadman ug bahandi. (1 Hari 4:25, 29) Bisan pa, sa kawalay-pagtahod sa kasugoan ni Jehova, siya nangasawa ug daghan ug nagtugot sa pagsimbag diyosdiyos sa Israel. Dayag, ang pagmando ni Solomon malupigon sa iyang pagkatigulang.—Deuteronomio 17:14-17; 1 Hari 11:1-8; 12:4.
14 Ang anak lalaki ni Solomon nga si Rehoboam miatubang sa hangyo nga iyang pagaanon ang lulan sa iyang ginsakpan. Inay malumo nga husayon ang situwasyon, sa kamabingkilon iyang gipatuman ang iyang awtoridad—ug nawad-ag 10 sa 12 ka tribo. (2 Cronicas 10:4-17) Ang unang hari sa mibulag nga napulo-ka-tribong gingharian mao si Jeroboam. Sa paningkamot nga maseguro nga dili na gayod mokuyog pag-usab ang iyang gingharian sa iyang igsoong nasod, iyang gitukod ang pagsimba ug baka. Kini daw maalamon nga lakang sa politika, apan kini nagpadayag sa dayag nga kawalay-pagtahod sa teokrasya. (1 Hari 12:26-30) Sa ulahi, sa kataposan sa hataas nga kinabuhi sa matinumanong pag-alagad, si Haring Asa mitugot nga mabulingan ang iyang rekord tungod sa garbo. Iyang gipasipalahan ang propetang miadto kaniya uban sa tambag nga gikan kang Jehova. (2 Cronicas 16:7-11) Oo, may panahong bisan ang karaang mga alagad nagkinahanglan ug tambag.
Ang Kataposan sa Usa ka Teokrasya
15. Sa dinhi si Jesus sa yuta, sa unsang paagi ang Hudiyong mga pangulo napakyas ingong mga lalaking may awtoridad diha sa usa ka teokrasya?
15 Sa dinhi si Jesu-Kristo sa yuta, ang Israel sa gihapon usa ka teokrasya. Ugaling, ikasubo nga daghan sa iyang may-katungdanang gulang nga mga lalaki dili mahunahunaon sa espirituwal. Sila napakyas gayod sa pag-ugmad sa pagkamaaghop nga gipadayag ni Moises. Gipunting ni Jesus ang ilang espirituwal nga kahiwian sa miingon siya: “Ang mga eskriba ug ang mga Pariseo nanaglingkod sa lingkoranan ni Moises. Busa buhata ug bantayi ninyo ang tanang butang nga ilang ginaingon kaninyo, apan ayaw ninyo pagbuhata ang sumala sa ilang binuhatan, kay sila maayong mosulti apan dili mobuhat.”—Mateo 23:2, 3.
16. Giunsa pagpakita sa unang-siglong Hudiyong mga pangulo nga sila walay pagtahod sa teokrasya?
16 Human itugyan si Jesus kang Poncio Pilato, ang Hudiyong mga pangulo nagpadayag nga layo na kaayo ang ilang pagkahisalaag gikan sa teokratikanhong pagpasakop. Si Pilato misukitsukit kang Jesus ug mihinapos nga siya inosenteng tawo. Sa pagdala kang Jesus sa gawas atubangan sa mga Hudiyo, si Pilato miingon: “Tan-awa! Ang inyong hari!” Sa gipangayo sa mga Hudiyo nga patyon si Jesus, si Pilato nangutana: “Igalansang ko ba ang inyong hari?” Ang pangulong mga saserdote mitubag: “Kami walay hari gawas kang Cesar.” (Juan 19:14, 15) Ilang giila si Cesar ingong hari, dili si Jesus, ‘kinsa mianhi sa ngalan ni Jehova’!—Mateo 21:9.
17. Nganong ang unodnong Israel mihunong sa pagkahimong teokratikanhong nasod?
17 Sa pagsalikway kang Jesus, ang mga Hudiyo nagsalikway sa teokrasya, kay siya ang pangunang karakter sa umaabot nga teokratikanhong kahikayan. Si Jesus mao ang harianong anak ni David nga magahari sa walay kataposan. (Isaias 9:6, 7; Lucas 1:33; 3:23, 31) Sa ingon, ang unodnong Israel mihunong sa pagkapiniling nasod sa Diyos.—Roma 9:31-33.
Usa ka Bag-ong Teokrasya
18. Unsang bag-ong teokrasya ang nahimugso sa unang siglo? Isaysay.
18 Hinuon, ang pagsalikway sa Diyos sa unodnong Israel dili mao ang kataposan sa teokrasya sa yuta. Pinaagi kang Jesu-Kristo, si Jehova nagtukod ug usa ka bag-ong teokrasya. Kadto mao ang dinihogang Kristohanong kongregasyon, nga sa aktuwal usa ka bag-ong nasod. (1 Pedro 2:9) Si apostol Pablo nagtawag niana nga “ang Israel sa Diyos,” ug ngadtongadto ang mga sakop niana “naggikan sa tanang banay ug pinulongan ug katawhan ug nasod.” (Galacia 6:16; Pinadayag 5:9, 10) Samtang nagpasakop sa tawhanong mga kagamhanan nga ubos niana sila nagpuyo, ang mga membro niining bag-ong teokrasya sa pagkatinuod gimandoan sa Diyos. (1 Pedro 2:13, 14, 17) Wala madugay sa pagkahimugso sa bag-ong teokrasya, ang mga magmamando sa unodnong Israel misulay pagpugos sa pila ka disipulo sa paghunong pagsugot sa usa ka sugo nga gihatag ni Jesus kanila. Ang tubag? “Kinahanglang pagasugton namo pag-una ang Diyos ingong magmamando inay ang mga tawo.” (Buhat 5:29) Sa pagkatinuod, usa gayod ka teokratikanhong panglantaw!
19. Sa unsang diwa ang unang-siglong Kristohanong kongregasyon matawag nga usa ka teokrasya?
19 Apan, sa unsang paagi milihok ang bag-ong teokrasya? Buweno, diha ang usa ka Hari, si Jesu-Kristo, nga naghawas sa Dakong Teokrata, si Jehova nga Diyos. (Colosas 1:13) Bisan pag ang Hari dili-makita sa mga langit, ang iyang pagmando maoy tinuod alang sa iyang ginsakpan, ug ang iyang mga pulong nagmando sa ilang mga kinabuhi. Bahin sa makitang pagdumala, ang gulang nga mga lalaki nga may katakos sa espirituwal gitudlo. Sa Jerusalem ang usa ka grupo nianang mga tawhana naglihok ingon nga nagamandong lawas. Naghawas nianang pundoka mao ang nagapanawng mga ansiano, sama kang Pablo, Timoteo, ug Tito. Ug ang matag kongregasyon giatiman sa usa ka lawas sa gulang nga mga lalaki, o mga ansiano. (Tito 1:5) Sa dihang motungha ang usa ka lisod nga suliran, ang mga ansiano mokonsulta sa nagamandong lawas o sa usa sa mga hawas niana, sama kang Pablo. (Itandi ang Buhat 15:2; 1 Corinto 7:1; 8:1; 12:1.) Dugang pa, ang matag membro sa kongregasyon may bahin sa pagtuboy sa teokrasya. Ang matag usa maoy responsable sa atubangan ni Jehova sa pagpadapat sa Kasulatanhong mga prinsipyo diha sa iyang kinabuhi.—Roma 14:4, 12.
20. Unsay ikaingon bahin sa teokrasya sa tapos-apostolikanhong kapanahonan?
20 Si Pablo nagpasidaan nga inigkamatay sa mga apostol, ang apostasiya maugmad, nga sa eksakto mao ang nahitabo. (2 Tesalonica 2:3) Sa paglabay sa panahon, ang gidaghanon niadtong nag-angkong mga Kristohanon mitubo ngadto sa minilyon ug dayon sa ginatos ka milyon. Ilang naugmad ang nagkadaiyang matang sa paggahom sulod sa simbahan, sama sa herarkiyanhon, presbiteryanhon, ug kongregasyonal. Bisan pa, ang panggawi ni ang mga tinuohan niining mga simbahana wala magbanaag sa pagmando ni Jehova. Sila dili mga teokrasya!
21, 22. (a) Giunsa pagpasig-uli ni Jehova ang teokrasya sa panahon sa kataposan? (b) Unsang mga pangutana mahitungod sa teokrasya ang sunod nga pagatubagon?
21 Sa panahon sa kataposan niining sistema sa mga butang, may paglain sa matuod nga mga Kristohanon gikan sa bakak nga mga Kristohanon. (Mateo 13:37-43) Nahitabo kini niadtong 1919, usa ka hinungdanong tuig sa kasaysayan sa teokrasya. Niadtong panahona ang mahimayaong tagna sa Isaias 66:8 natuman: “Kinsay nakakita sa ingon niining mga butanga? Mahimugso ba ang usa ka yuta uban sa mga kasakit sa pagpanganak sa usa ka adlaw? O mahimugso ba ang usa ka nasod sa usa ka panahon?” Ang tubag nianang mga pangutanaha mao ang malanog nga oo! Niadtong 1919 ang Kristohanong kongregasyon milungtad na usab ingong usa ka separadong “nasod.” Ang usa ka teokratikanhong “yuta” sa pagkamatuod nahimugso nga sama sa usa ka adlaw! Samtang ang panahon sa kataposan nagpadayon, ang organisasyon niining bag-ong nasod gipasibong labing duol kutob sa maarangan niadtong naglungtad sa unang siglo. (Isaias 60:17) Apan sa tanang panahon kini usa ka teokrasya. Sa panggawi ug tinuohan, kini nagbanaag kanunay sa dinasig-sa-Diyos nga mga balaod ug mga prinsipyo sa Kasulatan. Ug kanunay kining nagpasakop sa naentronong Hari, si Jesu-Kristo.—Salmo 45:17; 72:1, 2.
22 Nakig-uban ka ba niining teokrasyaha? Ikaw ba may katungdanang may awtoridad niini? Kon mao, nasayod ka ba kon unsay kahulogan sa paglihok sa teokratikanhong paagi? Nasayod ka ba kon unsang mga lit-ag ang pagalikayan? Ang kataposang duha ka pangutana pagahisgotan sa sunod artikulo.
Makasaysay Ka Ba?
◻ Unsa ang teokrasya?
◻ Sa unsang paagi ang Israel usa ka teokrasya?
◻ Unsang kahikayan ang gihimo ni Jehova sa pagpahinumdom sa mga hari nga ang Israel usa ka teokrasya?
◻ Sa unsang paagi ang Kristohanong kongregasyon usa ka teokrasya, ug sa unsang paagi naorganisar kadto?
◻ Unsang teokratikanhong organisasyon ang natukod sa atong panahon?
[Hulagway sa panid 12]
Atubangan ni Poncio Pilato, ang Hudiyong mga magmamando nag-ila kang Cesar inay sa teokratikanhong Hari nga tinudlo ni Jehova