Kinsa Kanang Sala?

ANG unang tawo, si Adan, mao ang nagsugod sa hilig. Human siya makasala siya miingon sa Diyos: “Ang babaye nga imong gihatag aron makauban nako, siya ang mihatag kanako sa bunga gikan sa kahoy ug mao nga ako mikaon.” Sa pagkatinuod, siya nag-ingon: “Dili kana akong sala!” Ang unang babaye, si Eva, nagbuhat sa sama sa miingon siya: “Ang bitin​—kini naglimbong kanako ug mao nga ako mikaon.”​—Genesis 3:12, 13.

Sa ingon napahiluna ang pasiuna didto sa tanaman sa Eden alang sa pagdumili sa mga tawo nga modawat sa responsabilidad alang sa ilang kaugalingong mga lihok. Sad-an ka ba sukad niini? Inigtungha sa mga suliran, pasanginlan ba dayon nimo ang uban? O imo bang tugkaron ang kahimtang sa pagsusi kon kang kinsa ba gayod nga sala kana? Sa matag-adlawng kinabuhi, dali kaayong mahulog sa lit-ag nga ipasangil sa uban ang atong mga sala ug moingon, “Dili kana akong sala!” Tan-awon nato ang kasagarang mga kahimtang ug tan-awon kon unsay kalagmitang buhaton sa pipila ka tawo. Labi pang hinungdanon, palandonga kon unsay imong buhaton ubos sa samang mga kahimtang.

Kalisdanan sa Salapi

“Dili kana akong sala​—ang mabasol mao ang ekonomiya, limbongang mga negosyante, mahal nga mga palaliton,” ang pipila tingali moingon sa dihang makaamgo sila nga sila naglisod pag-ayo sa panalapi. Apan tinuod bang kining mga butanga ang mabasol? Tingali ang walay-pihong mga kahimtang miagak kanila ngadto sa katahapan o mapamasinong mga negosyo. Usahay ang kadalo mopatigbabaw sa pagkamakataronganon, ug ang mga tawo makaamgo nga sila nakiglangkit sa wala-mahibaloing mga pamasin sa negosyo, nga mahimong sayong tukbonon sa mga tigpatanto. Mahikalimot sila sa panultihon, “Kon kini daw labihan na ka maayo, kasagaran kini dili na gayod maayo.” Sila mangitag tambag nga buot nilang madungog, apan sa dihang ang kalisdanan sa ekonomiya mahitabo na, sila mangitag laing tawo nga mabasol. Ikasubo, usahay mahitabo kini bisan sa Kristohanong kongregasyon.

Ang pipila nalit-agan sa dili-maalamon o mini nga mga pagpamuhunan, sama sa pagpamalit ug mga diamante nga wala diha, pagpangapital sa malamposong mga programa sa telebisyon nga daling mapakyas, o pagsuportar ug mga proyekto sa propiedad real nga nabangkrap. Ang hingaping tinguha alang sa bahandi tingali nakapahanap sa ilang panumdoman sa tambag sa Bibliya: “Silang kinsa determinadong madato mangahulog sa tintasyon ug sa lit-ag . . . ug lukop nga nagtusaktusak sa ilang kaugalingon sa daghang kasakit.”​—1 Timoteo 6:9, 10.

Ang dili-disiplinadong pagpanggasto mahimong motultol usab sa kalisdanan sa panalapi. Ang pipila mobati nga kinahanglang sila samag panagway sa mga tawo sa kinabag-ohang mga magasin sa urog, magbaton ug gastosong mga bakasyon, mokaon diha sa maluhong mga restawran, ug mopalit sa kinabag-ohang “mga dulaan” para sa hamtong​—mga sakyanang para sa kalingawan, mga baroto, mga kamera, kagamitan sa stereo. Siyempre, sa nahaigong panahon ang pipila tingali makaarang sa pagbaton niining mga butanga pinaagi sa maalamong pagplano ug pagtigom. Apan kadtong nagdali sa pagbaton niana tingali makaamgo nga tagaliog na ang ilang utang. Kon matuod kana kanila, kinsa ba kanang sala? Dayag nga wala sila magtagad sa maayong tambag sa Proverbio 13:18: “Ang usang wala magtagad sa disiplina modangat sa kakabos ug kaulawan.”

Kapakyasan sa mga Anak

“Sayop sa mga ansiano nga ang akong mga anak mibiya sa kamatuoran,” tingali moingon ang pipila ka ginikanan. “Kulang sila ug pagtagad sa akong mga anak.”

Ang mga ansiano tinuod nga adunay kaakohan sa pagbantay ug pag-atiman sa panon, apan komosta man ang mga ginikanan mismo? Sila ba sulundan sa pagpasundayag sa mga bunga sa espiritu sa Diyos diha sa tanan nilang mga pagpakiglabot? Ang pagtuon ba sa Bibliya sa pamilya regular nga gidumala? Ang mga ginikanan nagpadayag ba ug kasibot diha sa pag-alagad ni Jehova ug nagtabang sa mga anak sa pagpangandam alang niana? Sila ba mabinantayon bahin sa mga kauban sa ilang mga anak?

Sa samang paagi, sayon nga ang usa ka ginikanan moingon bahin sa buluhaton sa eskuylahan: “Sayop sa mga magtutudlo nga ang akong anak lalaki dili maayog grado sa eskuylahan. Wala sila moangay sa akong anak lalaki. Ug kanang eskuylahana mubo kaayog sukdanan.” Apan ang ginikanan kanunay bang nakigkomunikar sa eskuylahan? Interesado ba ang ginikanan sa kurikulum ug sa mga pagtuon sa bata? Naeskedyul ba ang iyang homwork, ug gitanyag ba ang tabang sa dihang gikinahanglan? Dili ba kaha nga ang nagpahiping suliran mao ang tinamdan o katapolan sa bahin sa bata o sa ginikanan?

Imbes basolon sa mga ginikanan ang sistema sa eskuylahan, labi pang mabungahon kon sila mohimog positibong lihok sa pagtino nga ang ilang mga anak nagbaton sa hustong tinamdan ug sila nagpahimulos sa kahigayonan sa pagkakat-on nga ilang mabatonan sa eskuylahan.

Kapakyasan sa Pag-uswag sa Espirituwal

Usahay kita makadungog nga may moingon: “Ako unta mahimong mas lig-on sa espirituwal, apan dili akong sala nga dili ako ingon niana. Kulang ug pagtagad ang mga ansiano kanako. Wala akoy mga higala. Kining kongregasyona wala makabaton sa espiritu ni Jehova.” Kasamtangan, ang uban sa kongregasyon adunay mga higala, malipayon, ug naghimog espirituwal nga pag-uswag; ug ang kongregasyon gipanalanginan sa pagtubo ug espirituwal nga kauswagan. Busa nganong ang uban adunay mga suliran?

Diyutay ra ang mga tawong gusto nga mahimong suod nga mga kauban niadtong nagpasundayag sa negatibo ug reklamador nga kinaiya. Ang hait, makasakit nga sinultihan ug ang kanunayng pagreklamo makapaluya kaayo. Kay dili gustong maluya sa espirituwal, ang pipila tingali maglimite sa ilang pagpakighugoy nianang mga tawhana. Kay nag-isip nga kini pagkamabugnawon sa bahin sa kongregasyon, ang usa tingali mosugod sa usa ka paglalin, sa sinugdan mobalhin ngadto sa usa ka kongregasyon, dayon ngadto sa lain, ug sa lain pa. Sama sa tiglalin nga mga panon sa kahayopan sa kapatagan sa Aprika nga kanunayng nagapangitag mas lunhawng sibsibanan, kining “tiglalin” nga mga Kristohanon kanunayng mangita ug kongregasyon nga maangayan nila. Pagkalabi pa unta nilang malipayon kon pangitaon nila, hinunoa, ang maayong mga kinaiya diha sa ubang mga tawo ug maningkamot sa pagpadayag nga mas bug-os pa sa mga bunga sa espiritu sa Diyos diha sa ilang kaugalingong mga kinabuhi!​—Galacia 5:22, 23.

Gihimo kana sa pipila pinaagi sa pagpaningkamot ilabina nga makigsulti sa lainlain nga tawo sa matag tigom sa Kingdom Hall ug sinserong dayegon siya sa usa ka maayong punto. Kana mahimong bahin sa iyang maayog-pamatasang mga anak, pagkaregular sa Kristohanong mga tigom, maayong-pagkaandam nga mga komento sa Pagtuon sa Bantayanang Torre, pagkamaabiabihon tungod sa iyang pag-abli sa iyang balay alang sa usa ka Pagtuon sa Libro sa Kongregasyon ug sa mga tigom alang sa pag-alagad sa kanataran, ug uban pa. Pinaagi sa paghimo nga imong tumong ang pagtan-aw ilalom sa pagkadili-hingpit, tinong madiskobrehan nimo ang hamiling mga kinaiya sa imong Kristohanong mga igsoong lalaki ug babaye. Tungod niini ikaw mahalon nila, ug imong madiskobrehan nga dili ka makulangan ug maunongong mga higala.

Ang Kinalabwang Pasumangil

“Pagbuot kini sa Diyos.” “Basola ang Yawa.” Lagmit ang kinalabwang pasumangil mao ang pagbasol sa Diyos o kaha sa Yawa sa atong kaugalingong mga kapakyasan. Tinuod nga ang Diyos o si Satanas tingali mag-impluwensiya sa pipila ka panghitabo sa atong mga kinabuhi. Hinunoa, nagtuo ang pipila nga halos ang tanang butang, maayo o daotan, diha sa ilang kinabuhi mao ang sangpotanan sa pagsalga sa Diyos o ni Satanas. Kini daw samag walay nahitabo kanila nga sangpotanan sa ilang kaugalingong mga lihok. “Kon gusto sa Diyos nga ako makabaton nianang bag-ong kotse, ipahinabo niya nga ako makabaton niana.”

Ang maong mga tawo sagad nagpaturagas sa ilang mga pagkinabuhi, nga magahimog pinansiyal ug ubang mga desisyon sa pagtuo nga sila luwason ra sa Diyos. Kon ang ilang dili-maalamong mga lihok mosangpot sa usa ka katalagman, sa ekonomikanhon o sa laing paagi, basolon nila ang Yawa. Ang mahinaykong pagbuhat sa usa ka butang nga wala unay ‘pag-ihap sa bili’ ug unya basolon si Satanas tungod sa kapakyasan, o daotan pa, magdahom nga si Jehova mosalga, maoy dili lamang pagkamapangahason kondili supak usab sa Kasulatan.​—Lucas 14:28, 29.

Gisulayan ni Satanas nga pahunahunaon si Jesus sa maong paagi ug dili manubag alang sa Iyang mga lihok. Mahitungod sa ikaduhang tentasyon, ang Mateo 4:5-7 nagtaho: “Gidala siya sa Yawa ngadto sa balaang siyudad, ug iyang gipapundo siya sa ibabawng bahin sa paril sa templo ug miingon kaniya: ‘Kon ikaw anak sa Diyos, pagpahulog sa imong kaugalingon ngadto sa ubos; kay kini nahisulat, “Maghatag siya ug sugo sa iyang mga anghel mahitungod kanimo, ug sila magsapnay kanimo sa ilang mga kamot, aron dili gayod nimo mabundol ang imong tiil sa bato.”’” Si Jesus nakaamgo nga siya dili makadahom nga si Jehova mosalga kon iyang himoon ang usa ka tin-aw binuang, mahikogon pa, nga buhat. Busa, siya mitubag: “Nahisulat na, ‘Dili mo gayod ibutang si Jehova nga imong Diyos sa pagsulay.’”

Kadtong adunay hilig sa pagbasol sa Yawa o sa Diyos tungod sa ilang katahapang mga lihok susama kaayo sa mga sumusunod sa astrolohiya, kinsa nagbutang lamang sa mga bituon ilis sa Diyos o sa Yawa. Sila, kay bug-os nga kombinsido nga halos ang tanang butang nga mahitabo maoy dili nila magamhan, nahikalimot sa yanong prinsipyo nga gipahayag sa Galacia 6:7: “Bisan unsay ginapugas sa usa ka tawo, kini usab iyang anihon.”

Pag-atubang sa Katinuoran

Walay mausa ang molalis nga kita nagakinabuhi sa usa ka dili-hingpit nga kalibotan. Ang mga sulirang gihisgotan dinhi maoy kamatuoran sa kinabuhi. Ang mga tawo mamentaha kanato sa panalapi. Ang pipila ka amo dili makataronganon. Ang mga kaila tingali mag-impluwensiya sa atong mga anak sa daotang paagi. Ang pipila ka magtutudlo ug mga eskuylahan nagkinahanglan ug kauswagan. Ang mga ansiano usahay angay nga mahimong mas mahigugmaon ug mahunahunaon. Apan kinahanglang ilhon nato ang epekto sa pagkadili-hingpit ug nga, sumala sa gipunting sa Bibliya, “ang tibuok kalibotan nahimutang diha sa gahom sa tuman-kadaotang usa.” Busa dili matinud-anon ang pagdahom nga ang atong agianan latas sa kinabuhi mahimong hapsay sa tanang panahon.​—1 Juan 5:19.

Dugang pa, kinahanglang ilhon nato ang atong kaugalingong mga pagkadili-hingpit ug mga limitasyon ug amgohon nga sa daghang panahon ang atong mga suliran mao ang sangpotanan sa atong kaugalingong binuang. Si Pablo mitambag sa mga Kristohanon sa Roma: “Ako magasulti sa tanan dinha taliwala kaninyo nga dili maghunahunag labaw bahin sa iyang kaugalingon kay sa gikinahanglan nga pagahunahunaon.” (Roma 12:3) Kana mapadapat uban ang samang puwersa kanato karong adlawa. Sa dihang mahitabo ang daotang butang sa atong mga kinabuhi, dili dayon nato sundon ang atong mga katigulangang si Adan ug si Eva ug moingon: “Dili kana akong sala!” Hinunoa, suknaon nato ang atong kaugalingon, ‘Unsa unta ang lain nakong gibuhat aron malikayan kining makapasubong sangpotanan? Gigamit ko ba ang maayong panghukom niining butanga ug nangitag tambag gikan sa usa ka maalamong tinubdan? Ako bang gituohan nga ang laing partido o mga partidong nalangkit inosente, nga gihatagan silag dignidad?’

Kon sundon nato ang Kristohanong mga prinsipyo ug gamiton ang maayong panghukom, makabaton kitag mas daghang higala ug menos nga mga suliran. Daghan sa dili-kinahanglanong mga suliran sa atong matag-adlawng mga kinabuhi ang masulbad. Kita magkalipay sa atong mga pagpakiglabot sa uban ug dili sakiton sa pangutana: “Kinsa kanang sala?”

[Mga hulagway sa panid 28]

Ang mga ginikanan dakog mahimo sa pagtabang sa ilang mga anak nga mouswag sa espirituwal