Relihiyon—Usa ka Topiko nga Gidili?
“ADUNAY duha ka topiko nga dili gayod nako hisgotan: relihiyon ug politika!” Kana ang masabog nga tubag sa dihang ang mga Saksi ni Jehova makigsulti sa uban bahin sa Bibliya. Ug ang panghunahuna hisabtan.
Sa dihang ang mga tawo maglalis bahin sa politika, mahimong mosilaob ang kasuko ug mosangpot ang panag-away. Daghan ang dili malimbongan sa walay-unod nga mga panaad ug nakaamgo nga ang mga politiko sagad nagtinguha lamang ug gahom, kabantog, ug salapi. Ikasubo, ang politikanhong mga kabingkilan usahay mosangpot sa kabangisan.
‘Apan,’ tingali mangatarongan ka, ‘dili ba kana tinuod usab sa relihiyon? Dili ba ang relihiyosong kasibot nakahaling sa daghang panagbangi karong adlawa?’ Sa Amihanang Irlandia, ang mga Romano Katoliko ug mga Protestante dugay nang nagkontrahanay batok sa usag usa. Sa Balkan nga mga Estado, ang mga sakop sa Silangang Ortodoksong Simbahan, mga Romano Katoliko, ug uban pa nag-ilogay ug teritoryo. Ang sangpotanan? Mga kapintasan ug nagpadayong pagdinumtanay.
Kay nag-atubang sa hulga sa kamatayon, daghan ang maningkamot sa pagtago sa ilang personal nga mga tinuohan ug kadtong iya sa ilang mga pamilya. Sa Aprika, ang kasiglohan sa relihiyosong pagkontrahanay tali sa katawhan sa Kakristiyanohan ug mga sumusunod sa ubang langyaw ug lumad usab nga mga relihiyon mitukmod sa mga ginikanan sa paghatag sa ilang mga anak ug duha ka ngalan nga mitaganag usa ka sukod sa panalipod, usa ka kustombreng nagpadayon karong adlawa. Busa, ang usa ka batang lalaki mahimong magpaila nga usa ka membro sa simbahan o nag-angkon ug laing relihiyon pinaagi sa paggamit sa usa ka ngalan apan dili sa usa pa. Kon ang relihiyosong mga tinuohan sa usa ka tawo makapapildi sa iyang kinabuhi, dili katingad-ang siya magpanuko sa paghisgot sa dayag sa relihiyon.
Alang sa uban, ang relihiyon maoy usa ka topikong gidili bisan pag ang ilang mga kinabuhi wala mameligro. Mahadlok sila nga ang paghisgot sa ilang mga tinuohan uban sa laing tawo nga may lahing relihiyon mosangpot sa walay-kapuslanang argumento. Ang uban pa gayod nagtuo nga ang tanang relihiyon maayo. Basta ang usa ka tawo matagbawon sa iyang gituohan, matud nila, ang paghisgot sa mga kalainan maoy kawang nga kalihokan.
Bisan ang seryosong mga estudyante sa kinaiyahan sa relihiyon nagkabangi mismo. Sa artikulo niining “Ang Pagtuon ug Klasipikasyon sa mga Relihiyon,” ang The New Encyclopædia Britannica miangkon: “Talagsa ra . . . nga may panaghiusa taliwala sa mga eskolar bahin sa kinaiyahan sa [relihiyon] . . . Busa, ang topiko, sa tibuok nga kasaysayan niini, naundan ug mga elemento nga naglangkit sa panaglantugi.”
Usa ka diksiyonaryo nagbatbat sa relihiyon ingong “ang pahayag sa pagtuo ug pagtahod sa tawo alang sa labaw-tawhanong gahom nga giila nga mao ang maglalalang ug magmamando sa uniberso.” Kini mag-obligar nga ang relihiyon magaalagad sa usa ka hinungdanong kalihokan sa kinabuhi. Sa pagkatinuod, ang relihiyon nahimong usa ka unibersohanong elemento sa pag-umol sa kasaysayan sa tawo. “Wala ing katilingban,” miingon ang Oxford Illustrated Encyclopedia of Peoples and Cultures, “nga wala magtinguha sa paghatag sa kahusay ug kahulogan sa kinabuhi pinaagi sa usa ka matang sa relihiyon.” Tungod kay naglangkit sa paninugdang mga butang sama sa “kahusay” ug “kahulogan” sa kinabuhi, tinong ang relihiyon takos sa butang nga gawas sa argumento o panaglantugi. Hinunoa, takos kini sa panaghisgot—nga mao, usa ka bug-os nga panaghisgot—uban sa laing tawo. Apan uban kang kinsa, ug unsang kaayohan ang mosangpot niini?