Ang Kataposan sa Pagdumot sa Tibuok-Kalibotan
MGA duha ka libo ka tuig ang milabay, usa ka minoridad nga grupo nabiktima sa pagdumot. Si Tertullian nagbatbat sa nangibabaw nga tinamdan sa mga Romano ngadto sa unang mga Kristohanon: “Kon dili moulan ang kalangitan, kon maglinog, kon may kagutmanan o kamatay, dihadiha ang singgit mao, ‘Itugyan ang mga Kristohanon ngadto sa mga liyon!’”
Bisag nahimong mga tumong sa pagdumot, ang unang mga Kristohanon wala magpadala sa pagsulay sa pagbalos sa inhustisya. Sa iyang iladong Wali sa Bukid, si Jesu-Kristo miingon: “Inyong nadungog nga gikaingon, ‘Higugmaon mo gayod ang imong silingan ug dumtan ang imong kaaway.’ Apan, ako magaingon kaninyo: Padayon sa paghigugma sa inyong mga kaaway ug sa pag-ampo alang sa mga nagalutos kaninyo.”—Mateo 5:43, 44.
Binaba nga tradisyon niadto sa mga Hudiyo ang pagtuo nga ang ‘pagdumot sa kaaway’ mao ang hustong butang himoon. Si Jesus, hinunoa, miingon nga angay natong higugmaon ang atong kaaway, dili lamang ang atong higala. Kini malisod apan dili imposible. Ang paghigugma sa kaaway wala magpasabot nga uyonan ang tanan niyang mga dalan o iyang mga buhat. Ang Gregong pulong nga makita diha sa asoy ni Mateo gikuha gikan sa a·gaʹpe, nga naghubit sa usa ka gugma nga molihok uyon sa prinsipyo. Ang tawo nga magpakitag a·gaʹpe, ang gugma nga may prinsipyo, mohimog maayo bisan ngadto sa usa ka kaaway nga nagdumot ug nagmaltrato kaniya. Ngano? Tungod kay kini mao ang paagi sa pagsundog kang Kristo, ug kini mao ang paagi sa pagbuntog sa pagdumot. Usa ka Gregong eskolar miingon: “Ang [a·gaʹpe] makaarang kanato sa pagbuntog sa atong kinaiyanhong hilig sa pagkasuko ug pagkayugot.” Apan kini ba mosaler niining kalibotan karon nga napuno sa pagdumot?
Sa pagkatinuod, dili tanan nga nag-angkong Kristohanon ang matinguhaon sa pagsunod sa panig-ingnan ni Kristo. Ang dili pa dugayng kabangisan sa Rwanda gibuhat sa etnikong mga grupo, nga ang kadaghanang membro niini nag-angkong mga Kristohanon. Si Pilar Díez Espelosín, usa ka Romano Katolikong madre nga nagtrabaho sa Rwanda sulod sa 20 ka tuig, miasoy ug usa ka makahinuklog nga hitabo. Usa ka tawo miduol sa iyang simbahan nga may dalang bangkaw nga dayag gigamit niya. Gipangutana siya sa madre: “Ngano god intawon nga naglibotlibot ka sa pagpamatay ug mga tawo? Wala ka ba maghunahuna bahin kang Kristo?” Siya miingon nga siya naghunahuna ug misulod sa simbahan, miluhod, ug kinasingkasing nga nag-Rosaryo. Apan sa dihang siya natapos, siya migawas sa pagpadayon sa pagpamatay. “Kini nagpakita nga kita wala magtudlo sa ebanghelyo sa hustong paagi,” miangkon ang madre. Ang maong kapakyasan, hinunoa, wala magpasabot nga nagkulang ang mensahe ni Jesus. Ang pagdumot mabuntog niadtong kinsa nagabatasan sa matuod nga Kristiyanidad.
Pagbuntog sa Pagdumot Diha sa Kampong Konsentrasyon
Si Max Liebster maoy usa ka lumad nga Hudiyo nga naluwas sa Holocaust. Bisan tuod ang iyang apelyido nagkahulogang “hinigugma,” nakita niya ang grabeng pagdumot. Iyang gisaysay ang nakat-onan niya sa Nazi Alemanya bahin sa gugma ug pagdumot.
“Ako nagdako duol sa Mannheim, Alemanya, sa panahon sa katuigang 1930. Si Hitler miingon nga ang tanang Hudiyo maoy adunahang magpapatigayon nga nagpahimulos sa katawhang Aleman. Apan ang tinuod mao nga ang akong amahan maoy usa ka pobreng sapatero lamang. Bisan pa niana, tungod sa impluwensiya sa Nazi nga propaganda, ang mga silingan misugod sa pagkayugot kanamo. Sa tin-edyer pa ako, puwersadong gipahiran sa usa ka tagabaryo ang akong agtang ug dugo sa baboy. Kining dakong insulto maoy patilaw lamang sa umaabot nga hitabo. Sa 1939 gidakop ako sa Gestapo ug giimbargo ang tanan nakong mga gamit.
“Gikan sa Enero 1940 hangtod sa Mayo 1945, ako nakigbisog nga mabuhi diha sa lima ka lainlaing mga kampong konsentrasyon: Sachsenhausen, Neuengamme, Auschwitz, Buna, ug Buchenwald. Ang akong amahan, nga gipadala usab sa Sachsenhausen, namatay panahon sa grabeng tingtugnaw sa 1940. Ako mismo ang nagdala sa iyang patayng lawas ngadto sa sunoganan, diin ang tapok sa patayng mga lawas nagpaabot nga sunogon. Tanantanan, walo sa akong pamilya ang namatay sa mga kampo.
“Ang kapos gidumtan pag-ayo taliwala sa mga binilanggo kay sa mga guwardiyang SS. Ang kapos maoy mga binilanggo nga nakigkunsabo sa SS ug busa nagpahimulos ug pipila ka pabor. Sila ang gitudlo sa pagdumala sa pag-apod-apod sa pagkaon, ug sila usab ang manglatigo sa ubang mga binilanggo. Sagad milihok sila nga di-makataronganon ug mabuotbuoton. Ako nagtuo nga daghan akog katarongan sa pagdumot sa SS ug sa kapos, apan sa akong pagkabilanggo, akong nakat-onan nga ang gugma mas gamhanan kay sa pagdumot.
“Ang kalig-on sa mga binilanggong mga Saksi ni Jehova nagkombinsir kanako nga ang ilang pagtuo gipasukad sa Kasulatan—ug ako nahimong Saksi mismo. Si Ernst Wauer, usa ka Saksi nga akong nahimamat sa Neuengamme nga kampong konsentrasyon, nag-agda kanako sa pag-ugmad sa panghunahuna ni Kristo. Ang Bibliya nag-ingon nga ‘sa dihang siya gisultihag pasipala, wala siya mobalos sa pagsultig pasipala. Sa dihang nag-antos siya, wala siya manghulga, kondili nagpadayon sa pagpiyal sa iyang kaugalingon ngadto sa usa nga magahukom sa pagkamatarong.’ (1 Pedro 2:23) Naningkamot ako sa pagbuhat sa ingon, nga itugyan ang panimalos diha sa mga kamot sa Diyos, nga mao ang Maghuhukom sa tanan.
“Ang mga tuig nga akong gigugol diha sa mga kampo nagtudlo kanako nga ang mga tawo sagad mobuhat ug daotan tungod sa kawalay-alamag. Bisan ang mga SS dili tanan daotan—dihay usa nga nagluwas sa akong kinabuhi. Ako kas-a grabeng nagkalibang ug luya kaayo sa paglakaw gikan sa akong gitrabahoan paingon sa kampo. Ako gipadala na unta sa lawak nga pabugahan ug makahilong gas sa Auschwitz sa pagkasunod buntag, apan usa ka guwardiyang SS, nga akong katagilungsod sa Alemanya, ang mitabang kanako. Nakuha niya ako sa pagtrabaho sa kapeteriya sa SS, diin ako nakahimo sa pagpahulay hangtod nga ako naulian. Usa ka adlaw siya miingon kanako: ‘Max, gibati ko nga ako nagbiyahe sa usa ka tren nga kusog kaayo ang dagan ug walay prino. Kon ako moambak, ako mamatay. Kon ako magpabilin, ako mabangga!’
“Kining mga tawhana nagkinahanglan ug gugma sama gayod kanako. Sa pagkatinuod, ang gugma ug kaluoy, uban sa akong pagtuo sa Diyos, ang nagpaarang kanako sa paglahutay sa malisod nga mga kahimtang ug sa matag adlawng hulga nga pagapatyon. Dili ko makaingon nga ako nakalahutay nga wala maunsa, apan diyutay ra ang akong emosyonal nga mga ulat.”
Ang kainit ug kalulot nga gipakita gihapon ni Max 50 ka tuig sa ulahi maoy kusganong pamatuod sa kamatuoran sa iyang mga pulong. Ang kaso ni Max dili usa nga talagsaon. Siya may malig-ong katarongan sa pagbuntog sa pagdumot—buot niyang sundogon si Kristo. Ang uban kansang mga kinabuhi gigiyahan sa Kasulatan milihok sa susamang paagi. Si Simone, nga usa sa mga Saksi ni Jehova gikan sa Pransiya, nagsaysay kon sa unsang paagi nakat-onan niya kon unsa gayoy kahulogan sa dili mahakogong gugma.
“Ang akong inahan, si Emma, nga nahimong Saksi sa talisugod ang ikaduhang gubat sa kalibotan, nagtudlo kanako nga ang mga tawo sagad mobuhat ug daotan tungod sa kawalay-alamag. Siya miingon nga kon kita magdumot kanila, dili kita tinuod nga mga Kristohanon, sanglit si Jesus miingon nga angayng higugmaon nato ang atong mga kaaway ug iampo kadtong nagalutos kanato.—Mateo 5:44.
“Ako nahinumdom sa malisod kaayong situwasyon nga nagsulay niini nga pagtuo. Sa panahon sa pag-okupar sa Nazi sa Pransiya, grabe ang pag-antos ni Mama tungod sa among silingan diha sa among apartment. Iyang gisumbong si Mama sa Gestapo, ug tungod niana, ang akong inahan migugol ug duha ka tuig sa mga kampong konsentrasyon sa Aleman, diin siya hapit nga mamatay. Human sa gubat, buot sa kapolisang Pranses nga pirmahan ni Mama ang usa ka papeles nga magdahig sa babaye nga nakigkunsabo sa Aleman. Apan mibalibad ang akong inahan, nga nag-ingon nga ang ‘Diyos mao ang Maghuhukom ug ang Tigganti sa maayo ug daotan.’ Pipila ka tuig sa ulahi, kining mao gihapong silingan nasakit sa makamatayng kanser. Imbes malipay sa iyang gidangatan, ang akong inahan migugol ug daghang oras sa paghimo sa kataposang mga bulan sa iyang kinabuhi nga komportable kutob sa mahimo. Dili ko gayod makalimtan kini nga kadaogan sa gugma batok sa pagdumot.”
Kining duha ka pananglitan nag-ilustrar sa gahom sa gugma nga may prinsipyo atubangan sa inhustisya. Apan, ang Bibliya mismo nag-ingon nga adunay “panahon sa paghigugma ug adunay panahon sa pagdumot.” (Ecclesiastes 3:1, 8) Sa unsang paagi mahimo kana?
Usa ka Panahon sa Pagdumot
Ang Diyos wala magsaway sa tanang pagdumot. Mahitungod kang Jesu-Kristo, ang Bibliya nag-ingon: “Nahigugma ka sa pagkamatarong, ug ikaw nagdumot sa kalapasan.” (Hebreohanon 1:9) Adunay kalainan, hinunoa, tali sa pagdumot sa sayop ug sa pagdumot sa tawo nga naghimog sayop.
Gipakita ni Jesus ang hustong pagkatimbang tali sa gugma ug pagdumot. Iyang gidumtan ang pagkasalingkapaw, apan naningkamot siya nga matabangan ang mga salingkapaw nga mag-usab sa ilang paagi sa panghunahuna. (Mateo 23:27, 28; Lucas 7:36-50) Gisaway niya ang kapintasan, apan iyang giampo kadtong mipatay kaniya. (Mateo 26:52; Lucas 23:34) Ug bisag ang kalibotan nagdumot kaniya nga walay hinungdan, iyang gitugyan ang iyang kaugalingong kinabuhi aron hatagan ug kinabuhi ang kalibotan. (Juan 6:33, 51; 15:18, 25) Siya nagbilin kanatog hingpit nga panig-ingnan sa gugmang may prinsipyo ug sa diyosnong pagdumot.
Ang inhustisya mahimong magpukaw ug moral nga kasuko kanato, sama sa gibati ni Jesus. (Lucas 19:45, 46) Ang mga Kristohanon, hinunoa, dili awtorisado sa pagpanimalos. “Ngadto kang bisan kinsa ayaw balosig daotan ang daotan,” gitambagan ni Pablo ang mga Kristohanon sa Roma. “Kon posible, kutob sa nagaagad kaninyo, magmadaiton sa tanang tawo. Ayaw kamo pagpanimalos . . . Ayaw itugot ang imong kaugalingon nga daogon sa daotan, apan padayong daoga ang daotan pinaagi sa maayo.” (Roma 12:17-21) Kon kita mismo modumili sa paghambin ug pagdumot o sa pagpanimalos sa sayop, ang gugma ang nakadaog.
Usa ka Kalibotan nga Walay Pagdumot
Aron mawala ang pagdumot sa tibuok-kalibotan, ang nakagamot nga tinamdan sa milyonmilyong tawo kinahanglang usbon. Sa unsang paagi kini makab-ot? Si Propesor Ervin Staub mihimo sa mosunod nga rekomendasyon: “Kita walay pagpabili niadtong atong ginadaot ug nagpabili niadtong atong ginatabangan. Sa dihang atong labawng pabilhan ang mga tawong atong ginatabangan ug masinati ang katagbawan nga maoy kinaiya sa pagtabang, kita usab makakita sa atong kaugalingon nga mas matinagdanon ug matinabangon. Ang usa sa atong mga tumong kinahanglang mao ang pagmugnag mga katilingban nga niana kaylap kaayo ang pagpakigbahin sa pagbuhat alang sa uban.”—The Roots of Evil.
Sa laing pagkasulti, ang pagwala sa pagdumot nagkinahanglan sa pagmugnag usa ka katilingban diin ang mga tawo makakat-on sa paghigugma pinaagi sa pagtabang sa usag usa, usa ka katilingban diin ang mga tawo mahikalimot sa tanang kasilag nga gipahinabo sa pagpihig, nasyonalismo, rasismo, ug tribalismo. Ang mao bang katilingban naglungtad? Tagda ang kasinatian sa usa ka tawo nga nakaagi mismo sa pagdumot sa panahon sa Kultural nga Rebolusyon sa Tsina.
“Sa dihang nagsugod ang Kultural nga Rebolusyon, kami gitudloan nga walay luna ang pagkompromiso diha sa ‘bugno sa partido.’ Ang pagdumot mao ang nangibabaw nga hilig. Ako nahimong usa sa mga Red Guard ug misugod sa pagpangita sa tanang dapit ‘sa mga kaaway sa partido’—bisan taliwala sa akong kaugalingong banay. Bisag tin-edyer pa niadtong panahona, ako nakigbahin sa mga pagrekisa sa balay nga niana kami nangitag ebidensiya sa ‘mga kiling sa pag-alsa.’ Ako usab nakadumalag miting publiko nga nagsaway sa ‘mga tawong supak sa rebolusyon.’ Siyempre, kini nga mga sumbong usahay gipasukad sa kaugalingong kasilag kay sa mga intereses sa politika.
“Nakakita akog daghang tawo—batan-on ug tigulang, lalaki ug babaye—nga gisakit nga dugang ug dugang nahimong mapintas. Usa sa akong mga maestro sa tunghaan—usa ka maayong tawo—giparada diha sa kadalanan nga samag usa siya ka kriminal. Duha ka bulan sa ulahi laing tinahod-pag-ayong magtutudlo sa akong tunghaan nakit-ang patay diha sa Suzhou River, ug ang akong magtutudlo sa Ingles gipugos sa paghikog sa iyang kaugalingon. Ako nakurat ug naglibog. Kini sila buotan nga mga tawo. Ang pagtratar kanila sa ingon niini sayop! Busa gibugto ko ang tanan nakong pakiglambigit sa mga Red Guard.
“Wala ako magtuo nga kining yugto sa pagdumot nga sa kadiyot naglamoy sa Tsina maoy usa ka lahi nga hitabo. Kining sigloha nakakita ug daghan kaayong pag-ulbo sa pagdumot. Ako nakombinsir, hinunoa, nga ang gugma makabuntog sa pagdumot. Butang kini nga akong nakita mismo. Sa dihang misugod ako sa pagpakig-uban sa mga Saksi ni Jehova, ako nakadayeg sa tiunay nga gugma nga ilang gipakita sa mga tawo nga lahig mga rasa ug mga kagikan. Ako nagpaabot sa panahon sa dihang, ingon sa gisaad sa Bibliya, ang tanang katawhan makakat-on sa paghigugma sa usag usa.”
Oo, ang internasyonal nga katilingban sa mga Saksi ni Jehova maoy buhing pamatuod nga ang pagdumot mahimong mawala. Bisag unsa pay ilang kagikan, ang mga Saksi naningkamot sa pagpuli sa pagpihig uban sa mutuwal nga pagtahod ug sa pagwagtang sa bisan unsang lama sa tribalismo, rasismo, o nasyonalismo. Usa ka pasikaranan sa ilang kalamposan mao ang ilang determinasyon sa pagsundog kang Jesu-Kristo sa pagpakitag gugma nga gigiyahan pinaagig prinsipyo. Ang laing pasikaranan mao nga sila naglaom sa Gingharian sa Diyos nga motapos sa bisan unsang inhustisya nga tingali ilang giantos.
Ang Gingharian sa Diyos mao ang tino nga solusyon sa pagkab-ot ug usa ka kalibotan nga walay pagdumot, usa ka kalibotan nga niana wala na unyay bisan daotan nga pagadumtan. Gihubit sa Bibliya ingong ang “bag-ong mga langit,” kining langitnong kagamhanan nagagarantiya ug usa ka kalibotan nga libre gikan sa inhustisya. Kini magmando ibabaw sa “usa ka bag-ong yuta,” o bag-ong katilingban sa katawhan nga naedukar sa paghigugma sa usag usa. (2 Pedro 3:13; Isaias 54:13) Kini nga edukasyon ginahimo na, ingon sa gipakita sa mga kasinatian ni Max, Simone, ug daghan pang uban. Kini maoy pasiuna lamang sa usa ka tibuok-kalibotang programa sa pagwagtang sa pagdumot ug sa mga hinungdan niini.
Pinaagi sa iyang propetang si Isaias, si Jehova naghubit sa resulta: “Dili nila pagadaoton ni pagagub-on ang tibuok ko nga bukid nga balaan; kay ang yuta mapuno sa kahibalo ni Jehova ingon sa mga tubig nga nagatabon sa dagat.” (Isaias 11:9) Ang Diyos mismo magpahinabo sa pagkawala sa pagdumot. Mahimo unya kini nga usa gayod ka panahon sa gugma.
[Hulagway sa panid 7]
Gipatik sa mga Nazi ang numero sa binilanggo diha sa walang bukton ni Max Liebster
[Hulagway sa Panid 8]
Ang pagdumot sa dili madugay mahimong usa ka butang na lamang sa nangagi