Ang mga Cathar—Sila ba Kristohanong mga Sinakit?

“PAMATYA silang tanan; ang Diyos nakaila sa Iyang mga anak.” Niadtong adlaw sa ting-init sa 1209, ang populasyon sa Béziers, sa habagatang Pransiya, gihuwes dekutsilyo. Ang monghe nga si Arnold Amalric, nga gitudlo nga papanhong delegado nga nangulo sa Katolikong mga krusadero, wala magpakitag kaluoy. Sa dihang gisukna sa iyang mga tawo kon unsaon nila pag-ila sa mga Katoliko gikan sa mga erehes, gitaho nga mitubag siya sa daotang tubag nga gikutlo sa itaas. Gipahuyang sa Katolikong mga historyano ang tubag ngadto sa: “Ayaw kamog kabalaka. Nagtuo ako nga diyutay kaayong mga erehes ang makabig.” Bisan kon unsay eksakto niyang tubag, ang resulta mao ang paghuwes dekutsilyo sa labing menos 20,000 ka lalaki, babaye, ug bata diha sa mga kamot sa mga 300,000 ka krusadero, nga gipangulohan sa mga klerigo sa Iglesya Katolika.

Unsa ang nagpahinabo niadtong maong paghuwes dekutsilyo? Kadto sinugdanan lamang sa Albigensian nga Krusada nga gilansad ni Papa Inosentes III batok sa giingong mga erehes sa probinsiya sa Languedoc, habagatan-sentral nga Pransiya. Una pa kadto matapos mga 20 anyos sa ulahi, lagmit usa ka milyong tawo​—ang mga Cathar, mga Waldense, ug bisan daghang Katoliko—​nakabsan sa ilang mga kinabuhi.

Relihiyosong Panagbangi sa Uropa sa Edad Media

Ang kusog nga pag-uswag sa pamatigayon sa ika-11ng siglo K.P. nagpahinabo sa dagkong kausaban sa katilingbanon ug ekonomikanhong mga gambalay sa Uropa sa edad media. Nanungha ang mga lungsod aron kapuy-an sa nagdaghang mga artisano ug mga negosyante. Mitagana kadtog nataran alang sa bag-ong mga ideya. Migamot ang relihiyosong panagbangi sa Languedoc, diin ang matinugoton kaayo ug mauswagong sibilisasyon mas milambo kay sa ubang dapit sa Uropa. Ang siyudad sa Toulouse sa Languedoc mao ang ikatulong labing mauswagong siyudad sa Uropa. Kadto mao ang kalibotan diin milambo ang mga magbabalak-musikero, nga ang liriko sa pipila kanila nagpasabot sa mga ulohang kabahin sa politika ug relihiyon.

Sa pagbatbat sa relihiyosong kahimtang sa ika-11 ug ika-12ng mga siglo, ang Revue d’histoire et de philosophie religieuses nag-ingon: “Sa ika-12ng siglo, sama sa miaging siglo, ang mga moral sa klero, ilang kasapian, ilang pagkamahiphipan, ug ilang imoralidad, padayong gisupak, apan ilabina ang ilang katigayonan ug gahom, ilang pakigkonsabo sa sekular nga mga awtoridad, ug ilang pagkamanunuton ang gisaway.”

Tiglibot nga mga Magwawali

Bisan si Papa Inosentes III miila nga ang kaylap nga kahiwian sulod sa iglesya ang mabasol sa nagdaghang masupakon, tiglibot nga mga magwawali sa Uropa, ilabina sa habagatang Pransiya ug amihanang Italya. Kinabag-an kanila maoy mga Cathar o mga Waldense. Iyang gibadlong ang mga pari tungod sa dili pagtudlo sa mga tawo, nga miingon: “Ang mga tawo nagkinahanglan ug tinapay nga dili ninyo gusto nga ipaambit kanila.” Bisan pa, inay ipasiugda ang edukasyon sa Bibliya alang sa katawhan, si Inosentes miangkon nga “ang balaang Kasulatan maoy lalom kaayo, nga dili lang ang kasagaran ug ang dili-makabasa, kondili bisan ang maalamon ug edukado, bug-os nga walay katakos aron mosulay pagsabot niini.” Ang tanan gawas sa klero gidid-an sa pagbasag Bibliya ug niadto gitugotan diha lamang sa Latin.

Aron masumpo ang nahadiindiin nga pagwali sa mga masupakon, ang papa nag-aprobar sa pagtukod sa Orden sa Prayleng mga Magwawali, o mga Dominikano. Kasukwahi sa sapiang Katolikong klero, ang maong mga prayle kinahanglang mahimong tiglibot nga mga magwawali nga gisugo sa pagdepensa sa Katolikong pagtulon-an batok sa “mga erehes” sa habagatang Pransiya. Ang papa nagpadala usab ug papanhong mga delegado aron makig-ergo sa mga Cathar ug sulayan ang pagpabalik kanila sa Katolikong toril. Sanglit napakyas ang maong mga paningkamot, ug usa sa iyang mga delegado gipatay, nga gituohang pinaagi sa usa ka erehes, gimando ni Inosentes III ang Albigensian nga Krusada niadtong 1209. Ang Albi usa sa mga lungsod diin daghan ilabina ang mga Cathar, busa ang mga magsusulat sa iglesya nagtumong sa mga Cathar ingong Albigenses (Pranses, Albigeois) ug migamit sa termino sa pagngalan sa tanang “erehes” sa maong rehiyon, lakip ang mga Waldense. (Tan-awa ang kahon sa ubos.)

Kinsa ang mga Cathar?

Ang pulong “cathar” naggikan sa Gregong pulong ka·tha·rosʹ, nga nagkahulogang “putli.” Gikan sa ika-11 ngadto sa ika-14ng siglo, ang Catharismo mikaylap ilabina sa Lombardy, amihanang Italya, ug sa Languedoc. Ang mga tinuohang Cathar maoy panagsagol sa Sidlakanhong dualismo ug sa Gnosticism, nga tingali gidala sa langyawng mga negosyante ug mga misyonaryo. Ang The Encyclopedia of Religion nagbatbat sa Cathar nga dualismo ingong pagtuo sa “duha ka prinsipyo: ang usa maayo, nga nagamando sa tanan nga espirituwal, ang lain tuman-kadaotan, nga maoy responsable sa materyal nga kalibotan, lakip ang lawas sa tawo.” Ang mga Cathar nagtuo nga gilalang ni Satanas ang materyal nga kalibotan, nga sa tino gihukman sa kalaglagan. Ang ilang paglaom mao ang pag-ikyas gikan sa tuman-kadaotan, materyal nga kalibotan.

Ang mga Cathar nabahin sa duha ka klase, ang hingpit ug ang mga magtutuo. Ang hingpit gidawat pinaagig usa ka rituwal sa espirituwal nga bawtismo, nga gitawag ug consolamentum. Kini gihimo pinaagi sa pagtapion sa mga kamot, human sa usa ka tuig nga pagpaniid. Ang rituwal gihunahuna nga magpagawas sa postulante gikan sa pagmando ni Satanas, magputli kaniya gikan sa tanang sala, ug maghatag sa balaang espiritu. Kini nagpatungha sa ngalang “hingpit,” nga gipadapat sa gamayng hamiling pundok kinsa nag-alagad ingong mga ministro ngadto sa mga magtutuo. Ang hingpit mihimo sa mga panumpa sa pagdili-sa-kaugalingon, kaputli, ug kakabos. Kon minyo, ang usa ka hingpit kinahanglang mobulag sa iyang kapikas, sanglit ang mga Cathar nagtuo nga ang seksuwal nga relasyon mao ang unang sala.

Ang mga magtutuo maoy mga indibiduwal kinsa, bisan tuod wala magsagop ug ermitanyong estilo-sa-kinabuhi, nagdawat gihapon sa Cathar nga mga pagtulon-an. Pinaagi sa pagluhod aron pasidunggan ang hingpit diha sa usa ka rituwal nga gitawag ug melioramentum, ang magtutuo mangayog kapasayloan ug panalangin. Aron sila makahimo sa pagkinabuhig normal nga mga kinabuhi, ang mga magtutuo makigkontrata sa hingpit sa usa ka convenenza, o kasabotan, nga motagana sa paghimog espirituwal nga bawtismo sa himalatyon, o consolamentum.

Tinamdan Bahin sa Bibliya

Bisan pag ang mga Cathar kanunayng mokutlo sa Bibliya, sa panguna giisip nila kini ingong tinubdan sa mga pasumbingay ug mga kasugiran. Ilang giisip nga ang dakodakong bahin sa Hebreohanong Kasulatan maoy gikan sa Yawa. Ilang gigamit ang mga bahin sa Gregong Kasulatan, sama sa mga tekstong nagpalahi sa unod gikan sa espiritu, aron palig-onon ang ilang dualistikanhong pilosopiya. Sa Pag-ampo sa Ginoo, sila nag-ampo alang sa “among labi-pang-makabusog nga tinapay” (nga nagkahulogang “espirituwal nga tinapay”) inay sa “among matag adlaw nga tinapay,” kay kinahanglanon man ang materyal nga tinapay bisan pag daotan gikan sa ilang panglantaw.

Daghang Cathar nga mga pagtulon-an laktod nga nahisumpaki sa Bibliya. Pananglitan, nagtuo sila sa imortalidad sa kalag ug sa reinkarnasyon. (Itandi ang Ecclesiastes 9:5, 10; Ezekiel 18:4, 20.) Gipasukad usab nila ang ilang mga pagtuo sa apokripal nga mga teksto. Bisan pa niana, kon bahin sa mga bahin sa Kasulatan nga hinubad sa mga Cathar ngadto sa inadlawng pinulongan, sa usa ka sukod, ang Bibliya gihimo nilang mas iladong basahon sa Edad Media.

Dili mga Kristohanon

Ang hingpit nag-isip sa ilang kaugalingon nga may-katungod nga mga sumusunod sa mga apostol ug, busa, nagtawag sa ilang kaugalingon nga “mga Kristohanon,” nga nagpasiugda niini pinaagi sa pagdugang sa “matuod” o “maayo.” Bisan pa niana, sa pagkatinuod daghang Cathar nga tinuohan ang dili sinati sa Kristiyanidad. Bisan tuod ang mga Cathar nag-ila kang Jesus ingong Anak sa Diyos, sila wala magtuo sa iyang pag-anhi sa unod ug sa iyang makatubos nga halad. Tungod kay sayop nga nagbadbad sa pagtunglo sa Bibliya sa unod ug sa kalibotan, ilang giisip ang tanang materya nga naggikan sa daotan. Busa nagtuo sila nga si Jesus nakabaton lang gayod ug espirituwal nga lawas ug nga samtang dinhi sa yuta siya mipatim-aw lamang nga may unodnong lawas. Sama sa unang-siglong mga apostata, ang mga Cathar maoy “mga tawo nga wala magsugid nga si Jesu-Kristo mianhi diha sa unod.”​—2 Juan 7.

Sa iyang librong Medieval Heresy, si M. D. Lambert misulat nga ang Catharismo “nagpuli ug pinugos nga pag-ermitanyo sa Kristohanong moralidad, . . . nagwagtang sa pagtubos pinaagi sa dili pagtuo sa makaluwas nga gahom sa [kamatayon ni Kristo].” Giisip niya nga “ang tinuod nga kaamgiran sa hingpit anaa sa ermitanyong mga magtutudlo sa Sidlakan, sa mga bonze ug mga fakir sa Tsina o sa India, sa mga batid sa Orphic nga mga misteryo, o sa mga magtutudlo sa Gnosticism.” Sa Cathar nga pagtuo, ang kaluwasan nag-agad, dili sa halad lukat ni Jesu-Kristo, kondili diha hinuon sa consolamentum, o bawtismo ngadto sa balaang espiritu. Alang niadtong naputli sa maong paagi, kamatayon ang magpahinabo sa kagawasan gikan sa materya.

Usa ka Dili-Balaang Krusada

Ang kasagarang mga tawo, kay gipul-an na sa mga pangilad sa klero ug kaylap nga kahiwian, nadani sa paagi sa kinabuhi sa mga Cathar. Giila sa hingpit nga ang Iglesya Katolika ug ang herarkiya niini mao “ang sinagoga ni Satanas” ug “ang inahan sa mga bigaon” sa Pinadayag 3:9 ug 17:5. Miusbaw ang Catharismo ug mipuli sa iglesya sa habagatang Pransiya. Ang sanong ni Papa Inosentes III mao ang paglansad ug pagsuportar sa gitawag nga Albigensian nga Krusada, ang unang krusadang giorganisar sulod sa Kakristiyanohan batok sa katawhang nag-angkon nga mga Kristohanon.

Pinaagi sa mga sulat ug mga delegado, gihasi sa papa ang Katolikong mga hari, mga konde, mga duke, ug mga kabalyero sa Uropa. Gisaaran niyag mga indulhensiya ug katigayonan sa Languedoc ang tanang makigbugno aron mapapas ang pagkaerehes “sa bisan unsang paagi.” Gipamatian ang iyang hangyo. Nga gipangunhan sa Katolikong mga klerigo ug mga monghe, ang nagkasagol nga panon sa mga krusadero gikan sa amihanan sa Pransiya, Flanders, ug Alemanya mipadulong sa habagatan sa Walog Rhône.

Ang paggun-ob sa Béziers nagtimaan sa sinugdanan sa usa ka krusada sa pagpamukan nga milaglag sa Languedoc pinaagig mapatuyangong pagpanunog ug pagpamatay. Ang Albi, Carcassonne, Castres, Foix, Narbonne, Termes, ug Toulouse ngatanan napukan ngadto sa giuhaw-ug-dugo nga mga krusadero. Sa mga balwarte sa Cathar sama sa Cassès, Minerve, ug Lavaur, ginatos ka hingpit gisunog sa estaka. Sumala sa monghe-tigtala nga si Pierre des Vaux-de-Cernay, ang mga krusadero ‘nagsunog nga buhi sa mga hingpit, nga may kangaya sa ilang mga kasingkasing.’ Niadtong 1229, human sa 20 anyos nga panag-away ug panglaglag, gigamhan sa Pranses nga Kagamhanan ang Languedoc. Apan ang pagpamatay wala pa matiwas.

Ang Inkwisisyon Maoy Mitigbak

Niadtong 1231, gipasiugda ni Papa Gregorio IX ang papanhong Inkwisisyon aron paluyohan ang armadong pakigbisog.a Ang sistema sa inkwisisyon sa sinugdan gipasukad sa mga pagsaway ug pamugos ug, sa ulahi, sa sistematikanhong pagpaantos. Ang tumong niadto maoy papason kon unsay wala malaglag sa espada. Ang mga maghuhukom sa inkwisisyon​—kadaghanan Dominikano ug Franciscano nga mga prayle—​manubag ngadto lamang sa papa. Ang kamatayon pinaagi sa pagsunog maoy opisyal nga silot tungod sa pagkaerehes. Labihan ang pagkapanatiko ug kapintasan sa mga inkwisitor nga misilaob ang mga pagrebelde, apil sa ubang mga dapit, sa Albi ug Toulouse. Sa Avignonet, gipatay ang tanang membro sa mga maghuhukom sa Inkwisisyon.

Niadtong 1244 ang pagsurender sa kuta sa bukid sa Montségur, ang kataposang salipdanan sa daghang hingpit, nagpalanog sa agoniyas sa Catharismo. Mga 200 ka lalaki ug babaye ang namatay sa pinakyaw nga pagsunog sa estaka. Latas sa katuigan, gipangita sa Inkwisisyon ang nahibiling mga Cathar. Ang kataposang Cathar gitaho nga gisunog sa estaka sa Languedoc niadtong 1330. Ang librong Medieval Heresy nag-ingon. “Ang pagkapukan sa Catharismo maoy labing ilado nga kalamposan sa Inkwisisyon.”

Ang mga Cathar dili gayod matuod nga mga Kristohanon. Apan ang pagsaway nila sa Iglesya Katolika nagpakamatarong ba sa mapintasong pagpuo kanila pinaagi sa giingong mga Kristohanon? Ang Katolikong mga maglulutos ug mga magpapatay kanila nagpakaulaw sa Diyos ug kang Kristo ug nagmisrepresentar sa matuod nga Kristiyanidad samtang ilang gipaantos ug gipamatay kadtong tinagpulo ka libong masupakon.

[Footnote]

[Kahon sa panid 28]

ANG MGA WALDENSE

Sa hinapos sa ika-12ng siglo K.P., si Pierre Valdès, o Peter Waldo, usa ka datong negosyante sa Lyons, maoy migasto sa unang mga hubad sa mga bahin sa Bibliya ngadto sa nagkalainlaing lokal nga mga diyalekto sa Provençal, ang pinulongan nga gigamit sa habagatan ug habagatan-silangang Pransiya. Usa ka sinserong Katoliko, gibiyaan niya ang iyang negosyo ug gidedikar ang iyang kaugalingon sa pagwali sa Ebanghelyo. Kay naglagot sa hiwi nga klero, daghang ubang Katoliko misunod kaniya ug nahimong tiglibot nga mga magwawali.

Sa wala madugay si Waldo gikontra sa lokal nga klero, kinsa mihaylo sa papa nga idili ang iyang publikong pagsangyaw. Ang iyang gikataho nga tubag mao: “Angay nga mosugot kami sa Diyos inay sa mga tawo.” (Itandi ang Buhat 5:29.) Tungod sa iyang pagkamalugoton, giekskomunikar si Waldo. Ang iyang mga sumusunod, nga gitawag ug mga Waldense, o Pobreng Kalalakin-an sa Lyons, madasigong naningkamot sa pagsundog sa iyang panig-ingnan, nga sa tinagurha nagwali sa kabalayan sa mga tawo. Misangpot kadto sa tuling pagkaylap sa ilang mga pagtulon-an sa tibuok habagatan, silangan, ug sa mga bahin sa amihanang Pransiya, ingon man sa amihanang Italya.

Kadaghanan, ilang gipasiugda ang pagbalik ngadto sa mga tinuohan ug mga tulomanon sa unang Kristiyanidad. Sila misupak, apil sa ubang mga pagtulon-an, sa purgatoryo, mga pag-ampo alang sa patay, pagsimba kang Maria, mga pag-ampo ngadto sa “mga santos,” pagsimba sa krusipiho, mga indulhensiya, Eukarista, ug pagbawtismo sa masuso.b

Ang mga pagtulon-an sa mga Waldense lahi kaayo sa dili-Kristohanong dualistikanhong mga pagtulon-an sa mga Cathar, nga kasagarang masaypan sila. Ang maong kalibog maoy tungod ilabina sa Katolikong mga maglalantugi nga sa tinuyo nagsulay sa pagpaila nga ang giwali sa mga Waldense maoy mga pagtulon-an sa mga Albigense, o mga Cathar.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 29]

Pito ka libo ang namatay sa Simbahan ni Sta. Maria Magdalena sa Béziers, diin ang mga krusadero naghuwes dekutsilyo sa 20,000 ka lalaki, babaye, ug bata