Pag-alagad Ilalom sa Mahigugmaong Kamot ni Jehova
SUMALA SA GIASOY NI LAMBROS ZOUMBOS
Nag-atubang ako ug usa ka hinungdanong pagpili: dawaton ang tanyag sa akong adunahang uyoan nga mahimong manedyer sa iyang daghang propiedad—sa ingon magsulbad sa pinansiyal nga suliran sa akong pamilya—o mahimong bug-os-panahong ministro ni Jehova nga Diyos. Tugoti ako sa pagsaysay kon unsang mga hitabo ang nag-impluwensiya sa desisyon nga gipili nako sa kataposan.
NATAWO ako sa lungsod sa Volos, Gresya, niadtong 1919. Ang akong amahan nagbaligyag mga sapot sa mga lalaki, ug kami nakapahimulos sa materyal nga kadagaya. Apan ingong sangpotanan sa pag-us-os sa ekonomiya sa ulahing bahin sa mga katuigang 1920, si Papa nabangkarota ug nawad-an sa iyang tindahan. Nasubo kaayo ako matag higayon nga makita nako ang walay-paglaom nga panagway sa akong amahan.
Sulod sa makadiyot nga panahon ang akong pamilya nagkinabuhi diha sa tumang kakabos. Kada adlaw mobiya ako sa eskuylahan usa ka oras una mamuhi aron molinya alang sa girasyon nga pagkaon. Sa gihapon, bisan pa sa among kakabos kami nakapahimulos ug malinawong panimalaynong kinabuhi. Akong pangandoy nga mahimong usa ka doktor, apan sa nagkinse anyos ako kinahanglan akong moundang sa pagtungha ug mosugod pagtrabaho aron makatabang sa akong pamilya nga mabuhi.
Unya, panahon sa Gubat sa Kalibotan II, ang mga Aleman ug mga Italyano miokupar sa Gresya, ug dihay grabeng gutom. Subsob makita nako ang mga higala ug mga kaila nga nangamatay gumikan sa pagkalunos diha sa mga karsada—usa ka ngilngig nga talan-awon nga dili gayod nako makalimtan! Kas-a, sulod sa 40 ka adlaw ang among pamilya walay tinapay, ang pangunang pagkaon sa Gresya. Aron mabuhi, ang akong magulang nga lalaki ug ako moadto sa nait nga mga balangay ug mangayog mga patatas gikan sa mga higala ug mga paryente.
Ang Usa ka Balatian Nahimong Panalangin
Sayo sa 1944, grabe akong nasakit sa usa ka matang sa pleurisy. Sulod sa akong tulo-ka-bulang pag-estar sa ospital, usa ka ig-agaw nagdala kanako ug duha ka pulyeto ug miingon: “Basaha kini; nakaseguro ako nga magustoan nimo kini.” Ang mga pulyeto, Who Is God? ug Protection, gipatik sa Watch Tower Bible and Tract Society. Human mabasa kadto, akong gipakig-ambit ang mga unod niini sa akong kaubang mga pasyente.
Pagbiya sa ospital, misugod ako sa pagpakig-uban sa Kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova sa Volos. Sulod sa usa ka bulan, hinunoa, nagpabilin ako sa balay ingong pasyente gawas sa ospital, ug gikan sa unom ngadto sa walo ka oras kada adlaw, nagbasa ako sa daandaang mga isyu sa Ang Bantayanang Torre, maingon man sa ubang mga publikasyon nga gipatik sa Watch Tower Society. Ingong sangpotanan, ang akong espirituwal nga pag-uswag kusog kaayo.
Mga Pag-ungaw sa Kamatayon
Usa ka adlaw sa tungatunga sa 1944, naglingkod ako sa usa ka bangko sa parke sa Volos. Sa kalit lang usa ka paramilitar nga pundok nga nagpaluyo sa miokupar nga Alemang kasundalohan misirkulo sa dapit ug nag-aresto sa tanang presente. Mga duha ka dosena kanamo ang gidala latas sa kadalanan ngadto sa mga hedkuwarter sa Gestapo, nga nahimutang sa bodega sa tabako.
Human sa pipila ka minutos, nadunggan nako nga may nagtawag sa akong ngalan ug sa ngalan sa tawo nga akong kaestorya didto sa parke. Usa ka Gregong opisyal sa kasundalohan ang nagpatawag kanamo ug giingnan kami nga sa dihang usa sa akong mga paryente nakakita kanamo nga gidala sa mga sundalo, iyang giingnan siya nga kami mga Saksi ni Jehova. Ang Gregong opisyal miingon dayon nga mahimo kaming mopauli sa balay, ug gihatagan niya kami sa iyang opisyal nga kard aron gamiton enkasong dakpon kami pag-usab.
Sa misunod nga adlaw among nasayran nga ang mga Aleman nagpatay sa kadaghanan niadtong giaresto ingong panimalos sa pagpatay sa duha ka Alemang mga sundalo sa mga Gregong gerilya. Gawas pa sa posibleng pagkaluwas gikan sa kamatayon, akong nakat-onan niadtong panahona ang bili sa Kristohanong neyutralidad.
Sa tinghunlak sa 1944, akong gisimbolohan ang akong dedikasyon kang Jehova pinaagi sa pagpabawtismo sa tubig. Sulod sa misunod nga ting-init, ang mga Saksi mihimog mga kahikayan nga ako makig-uban sa Kongregasyon sa Sklithro didto sa kabukiran, diin ako magpauli sa akong panglawas. Ang gubat sibil nga misunod pagkatapos sa okupasyon sa Aleman mikaylap sa Gresya. Nahitabo nga ang balangay nga akong gipuy-an nagsilbing usa ka matang sa base alang sa gerilyang kasundalohan. Ang lokal nga pari ug laing bangis nga tawo nag-akusar kanako nga nangespiya alang sa puwersa sa kagamhanan ug gipasukitsukit ako sa usa ka tinudlo-sa-kaugalingon nga korte militar sa gerilya.
Presente didto sa husay kunohay sa korte mao ang lider sa gerilyang kasundalohan sa maong dapit. Sa dihang natapos ako sa pagsaysay sa katarongan kon nganong mipuyo ako sa balangay ug nakapakita nga ingong usa ka Kristohanon, ako bug-os nga neyutral sa sibil nga kagubot, ang lider misulti ngadto sa uban: “Kon may si bisan kinsa nga modaot niining tawhana, siya manubag kanako!”
Sa ulahi mibalik ako sa akong pinuy-anang lungsod sa Volos nga mas lig-on pa ang akong pagtuo kay sa akong pisikal nga panglawas.
Espirituwal nga Pag-uswag
Sa wala madugay human niana gitudlo ako nga alagad sa kuwenta diha sa lokal nga kongregasyon. Bisan pa sa mga kalisdanan nga gipahinabo sa sibil nga gubat—lakip sa daghang pag-aresto gumikan sa hinulhogan-sa-klero nga mga sumbong sa pagpangabig—ang pagpakig-ambit sa Kristohanong ministeryo nagdala kanako ug sa uban diha sa among kongregasyon ug dakong kalipay.
Unya, sayo sa 1947, giduaw kami sa usa ka magtatan-aw sa sirkito sa mga Saksi ni Jehova. Mao kadto ang una sa maong pagduaw human sa Gubat sa Kalibotan II. Niadtong panahona ang among nagauswag nga kongregasyon sa Volos gibahin sa duha, ug ako gitudlo nga nagadumalang magtatan-aw sa usa sa mga kongregasyon. Ang paramilitar ug nasyonalistikanhong mga organisasyon niadtong panahona nagsabwag ug kahadlok taliwala sa katawhan. Ang klero mipahimulos sa situwasyon. Ilang gimaneobrang kontrahon sa mga awtoridad ang mga Saksi ni Jehova pinaagi sa pagpakaylap ug bakak nga tabitabi nga kami mga Komunista o mga tigpaluyo sa radikal nga pundok.
Mga Pag-aresto ug Pagbilanggo
Sulod sa 1947, giaresto ako ug kanapulo ka beses ug katulo gihusay sa korte. Matag panahon ako naabsuwelto. Sa tingpamulak sa 1948, ako gihukmang mabilanggo sulod sa upat ka bulan gumikan sa pagpangabig. Akong giserbisyohan ang sentensiya sa bilanggoan sa Volos. Kasamtangan ang gidaghanon sa mga magwawali sa Gingharian sa among kongregasyon nadoble, ug ang mga kasingkasing sa kaigsoonan natugob sa kangaya ug kalipay.
Sa Oktubre 1948, samtang nagtigom ako uban sa unom nga lain pa nga nanguna sa among kongregasyon, lima ka polis ang mibutho sa balay ug nag-aresto kanamo samtang nagtion sa pusil. Gidala nila kami sa estasyonan sa kapolisan nga walay pagpatin-aw sa katarongan sa pag-aresto kanamo, ug didto kami gibunalan. Ako gidabodabohan sa nawong sa usa ka polis nga usa ka boksidor kanhi. Unya gibalhog kami sa usa ka selda.
Human niadto ang nagadumalang polis nagpatawag kanako sa iyang opisina. Sa dihang giablihan nako ang pultahan, gilabay niya kanako ang usa ka botelya sa tinta, nga wala makaigo kanako ug nabuak didto sa bungbong. Gibuhat niya kini aron hadlokon ako. Iya dayon akong gitunolan ug usa ka pirasong papel ug bolpen ug mimando: “Isulat ang mga ngalan sa tanang Saksi ni Jehova sa Volos, ug dad-a kanako ang lista sa pagkabuntag. Kon dili, nasayod ka na kon unsay mahitabo kanimo!”
Wala ako motubag, apan sa akong pagbalik sa selda, ang ubang mga igsoon ug ako miampo kang Jehova. Gisulat lamang nako ang akong kaugalingong ngalan diha sa papel ug naghulat nga ipatawag. Apan wala na ako ipatawag sa polis. Pagkagabii, ang kontra nga mga puwersang militar miabot, ug iyang gimandoan ang iyang mga sakop nga makig-away kanila. Sa sambunot nga misunod, siya grabeng nasamdan, ug usa sa iyang mga bitiis kinahanglang putlon. Ngadtongadto, ang among kaso gihusay, ug kami gisumbong nga naghimo ug di-legal nga tigom. Kaming pito ngatanan gihukman ug lima ka tuig sa bilanggoan.
Sanglit midumili ako sa pagtambong sa Misa sa Dominggo didto sa bilanggoan, gibartolina ako. Sa ikatulong adlaw, mihangyo ako nga makigsulti sa nagdumala sa bilanggoan. “Palihog tugoti ako sa pagsulti,” ako namulong kaniya, “daw binuang ang pagsilot sa usa ka tawo nga andam nga mogugol ug lima ka tuig sa bilanggoan tungod sa iyang pagtuo.” Gihunahuna niya pag-ayo kadto, ug sa kataposan siya miingon: “Ugma, ikaw magtrabaho duol kanako dinhi sa akong opisina.”
Ngadtongadto, gipatrabaho ako ingong katabang sa doktor didto sa bilanggoan. Ingong resulta, nakakat-on ako ug daghan mahitungod sa pag-atiman sa panglawas, usa ka butang nga napamatud-ang mapuslanon kaayo sa ulahing katuigan. Samtang didto sa bilanggoan, daghan ako ug kahigayonan sa pagsangyaw, ug tulo ka tawo ang misanong ug nahimong mga Saksi ni Jehova.
Human mag-alagad ug hapit upat ka tuig sa bilanggoan, sa kataposan gipagawas ako niadtong 1952 ubos sa pagpaniid sa polis. Sa ulahi, kinahanglan akong moatubang sa korte sa Corinto tungod sa isyu sa neyutralidad. (Isaias 2:4) Didto ako gibilanggo ug makadiyot sa usa ka bilanggoang militar, ug laing sunodsunod nga pag-abuso ang misugod. Ang pipila ka polis mamugnaon kaayo sa ilang mga panghulga, nga nag-ingon: “Akong lugiton ang imong kasingkasing nga piniraso ginamit ang baraw,” o, “Ayaw pagdahom ug hinanaling kamatayon gumikan lamang sa unom ka bala.”
Usa ka Laing Matang sa Pagsulay
Hinunoa, sa wala madugay gipapauli ako, nga nag-alagad pag-usab uban sa Kongregasyon sa Volos ug nagtrabaho nga dili-bug-os-panahon sa sekular nga paagi. Usa ka adlaw, nakadawat ako ug sulat gikan sa sangang buhatan sa Watch Tower Society sa Atenas, nga nagdapit kanako aron bansayon sulod sa duha ka semana ug unya mosugod sa pagduaw sa mga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova ingong magtatan-aw sa sirkito. Sa samang panahon, usa ka uyoan sa parte sa amahan, nga walay anak ug may daghang propiedad, mihangyo kanako sa pagdumala sa iyang mga kabtangan. Ang akong pamilya nagkinabuhi gihapon sa kakabos, ug kining maong pagpatrabaho makasulbad unta sa ilang mga suliran sa panalapi.
Akong giduaw ang akong uyoan aron sa pagpahayag sa akong pasalamat sa iyang tanyag, apan ako siyang giingnan nga nakahukom ako nga dawaton ang usa ka espesyal nga asaynment diha sa Kristohanong ministeryo. Niana siya mitindog, mihatag kanako ug ugdang nga pasiplat, ug mibiya dayon sa lawak. Mibalik siya dala ang daghang gasa nga kuwarta nga makasuportar sa akong pamilya sulod sa pipila ka bulan. Siya miingon: “Dawata kini, ug gamita kini sumala sa imong gusto.” Hangtod niining adlawa, dili nako mabatbat ang pagbati nga akong nabatonan niadtong yugtoa. Daw nadungog nako ang tingog ni Jehova nga namulong kanako, ‘Gihimo nimo ang hustong pagpili. Ako magauban kanimo.’
Nga may panalangin sa akong pamilya, milarga ako paingon sa Atenas sa Disyembre 1953. Bisan tuod nga ang ako lamang inahan ang nahimong Saksi, ang ubang mga membro sa akong pamilya wala mosupak sa akong Kristohanong kalihokan. Sa dihang miadto ako sa sangang buhatan sa Atenas, laing sorpresa ang naghulat kanako. May telegrama gikan sa akong manghod nga babaye, nga nagpahibalo nga ang duha ka tuig nga pakigbisog ni Papa aron makakuha ug hinabang nga pensiyon nagmalamposon niadtong adlawa. Unsa pay akong pangayoon? Akong gibati nga ako may mga pako, nga andam nga molupad nga taas diha sa pag-alagad kang Jehova!
Pag-amping
Sa akong unang mga tuig sa sirkitong buluhaton, kinahanglang mag-amping ako pag-ayo tungod kay ang mga Saksi ni Jehova gilutos pag-ayo sa relihiyoso ug politikal nga mga awtoridad. Aron makaduaw sa among Kristohanong mga igsoon, ilabina kadtong nagpuyo sa gagmayng mga lungsod ug mga balangay, milakaw ako ug daghang oras panahon sa kagabhion. Ang mga igsoon, nga nameligrong madakpan, nagtigom ug naghulat nga mapailobon sa akong pag-abot diha sa usa ka balay. Pagkamaayong pagbayloay sa pagdinasigay ang gitagana sa maong mga pagduaw alang kanamong tanan!—Roma 1:11, 12.
Aron dili mamatikdan, usahay magtakoban ako. Kas-a, nagsinina ako sama sa usa ka magbalantay aron makalabang sa usa ka tsekpoint aron lang makaabot sa nagtigom nga mga igsoon nga nanginahanglan pag-ayo ug espirituwal nga pag-atiman. Sa laing higayon, niadtong 1955, usa ka kaubang Saksi ug ako nagpakaaron-ingnong tigbaligyag ahos aron malikayan ang pagduda sa polis. Ang among asaynment mao ang pagkontak sa pipila ka Kristohanong mga igsoon nga nahimong di-aktibo sa gamayng lungsod sa Árgos Orestikón.
Among giladlad ang among baligya didto sa tiyanggihan sa lungsod. Apan, usa ka batan-ong polis nga nagpatrolya sa maong dapit nagduda, ug matag panahon nga siya molabay, iya kaming tutokan nga maukiton. Sa kataposan, siya miingon: “Dili ka tigbaligyag ahos tan-awon.” Niadtong panahona, tulo ka batan-ong babaye ang miduol ug nag-ingon nga gustong mopalit ug ahos. Nga nagtudlo sa akong mga produkto, ako misinggit: “Kining batan-ong polis mokaon ug ahos nga sama niini, ug tan-awa kon unsa kalig-on ug kaguwapo siya!” Ang mga babaye mitan-aw sa polis ug mikatawa. Siya usab mipahiyom ug unya nahanaw.
Sa dihang milakaw siya akong gipahimuslan ang higayon nga moadto sa tindahan diin ang among espirituwal nga mga igsoon nagtrabaho ingong mga mananahi. Akong gihangyo ang usa kanila nga itaod ang batones nga akong gitangtang sa akong dyaket. Samtang iya kining gibuhat, ako miduol ug mihunghong: “Gikan ako sa sangang buhatan aron sa pagpakigkita kaninyo.” Sa sinugdan ang mga igsoon nahadlok, sanglit wala gayod silay kontak sa kaubang mga Saksi sulod sa katuigan. Ako silang gidasig sa labing maayo nga akong mahimo ug mihimog mga kahikayan nga makigkita kanila sa ulahi sa sementeryo sa lungsod aron makig-estorya ug dugang pa. Ikalipay, ang duaw nakapadasig, ug sila nahimo na usab nga masiboton diha sa Kristohanong ministeryo.
Pagkabaton ug Matinumanong Kauban
Niadtong 1956, tulo ka tuig human sa pagsugod sa nagapanawng buluhaton, akong nahibalag si Niki, usa ka batan-ong Kristohanong babaye nga nakagusto kaayo sa buluhatong pagsangyaw ug nagtinguha nga gugolon ang iyang kinabuhi diha sa bug-os-panahong ministeryo. Nagkahigugmaay kami ug naminyo niadtong Hunyo 1957. Nahibulong ako kon si Niki makasagubang ba sa mga kinahanglanon sa nagapanawng buluhaton ilalom sa dili maayong mga kahimtang nga naglungtad niadtong panahona alang sa mga Saksi ni Jehova sa Gresya. Uban sa tabang ni Jehova siya nakasagubang, sa ingon nahimong unang babaye nga miuban sa iyang bana diha sa sirkitong buluhaton sa Gresya.
Padayon kaming nagkauban diha sa nagapanawng buluhaton sulod sa napulo ka tuig, nga nag-alagad sa kadaghanang kongregasyon sa Gresya. Daghang higayon nga kami nagtakoban ug, dala ang mga maleta, naglakaw sulod sa daghang oras panahon sa kagabhion aron makaabot sa usa ka kongregasyon. Bisan pa sa dakong pagsupak nga subsob namong giatubang, kami nalipay nga nakasaksi mismo sa talagsaong pagtubo sa gidaghanon sa mga Saksi.
Pag-alagad sa Bethel
Niadtong Enero 1967, si Niki ug ako gidapit nga moalagad sa Bethel, ingon sa pagtawag sa sangang buhatan sa mga Saksi ni Jehova. Nahibulong kaming duha sa maong imbitasyon, apan amo kadtong gidawat, nga nagsalig nga si Jehova nagtultol sa mga butang. Sa paglabay sa panahon, among naapresyar kon unsa ka dakong pribilehiyo nga mag-alagad niining sentro sa teokratikanhong kalihokan.
Tulo ka bulan human kami mosugod sa pag-alagad sa Bethel, usa ka militaryong hunta ang miilog sa gahom, ug ang mga Saksi ni Jehova kinahanglang magpadayon sa ilang buluhaton nga tinagotago. Misugod kami pagtigom sa ginagmayng grupo, paghimo sa among mga asembliya diha sa kakahoyan, pagsangyaw nga tinagotago, ug pag-imprinta ug pagpanagtag ug literatura sa Bibliya sa tinagotagong paagi. Dili lisod ang pagpasibo niining maong mga kahimtang, sanglit gibalik lang namo ang mga paagi sa pagpadayon sa among mga kalihokan nga gigamit namo sa miaging mga tuig. Bisan pa sa mga pagpig-ot, ang gidaghanon sa mga Saksi miuswag gikan sa menos sa 11,000 sa 1967 ngadto sa kapin sa 17,000 sa 1974.
Human sa duolan sa 30 ka tuig diha sa pag-alagad sa Bethel, si Niki ug ako padayong nagadawat ug espirituwal nga mga panalangin, bisan pa sa limitasyon sa panglawas ug pangedaron. Sulod sa kapin sa napulo ka tuig, nagpuyo kami sa sangang buhatan nga nahimutang sa Karsadang Kartali sa Atenas. Niadtong 1979 usa ka bag-ong sangang buhatan ang gidedikar sa Marousi, usa ka lugar nga nait sa Atenas. Apan sukad niadtong 1991 among napahimuslan ang haluag nga bag-ong mga pasilidad sa sanga sa Eleona, nga 60 kilometros sa amihanan sa Atenas. Dinhi ako nag-alagad sa among infirmary sa Bethel, diin ang pagbansay nga akong nadawat ingong luyoluyo sa doktor sa prisohan napamatud-ang mapuslanon kaayo.
Sulod sa akong kapin sa upat ka dekada diha sa bug-os-panahong ministeryo, ako, sama kang Jeremias, nakaamgo sa pagkatinuod sa saad ni Jehova: “Sila tinong makig-away batok kanimo, apan sila dili makadaog kanimo, kay ‘ako magauban kanimo,’ nag-ingon si Jehova, ‘sa pagluwas kanimo.’” (Jeremias 1:19) Oo, si Niki ug ako nakapahimulos ug usa ka kopa nga nag-awas sa mga panalangin gikan ni Jehova. Kami kanunayng nagmaya diha sa iyang mahigugmaong kahangawa ug dili-takos nga kalulot.
Ang akong ikadasig sa mga batan-on diha sa organisasyon ni Jehova mao ang pagsunod sa bug-os-panahong ministeryo. Niining paagiha ilang madawat ang pagdapit ni Jehova sa pagsulay kon siya ba matinuoron sa iyang saad nga ‘buksan ang mga tamboanan sa mga langit ug magabubo gayod sa panalangin hangtod nga wala nay panginahanglan.’ (Malakias 3:10) Gikan sa akong kaugalingong kasinatian, ako makapasalig kaninyo mga batan-on nga si Jehova sa pagkatinuod magapanalangin kaninyong tanan nga bug-os nga nagasalig kaniya.
[Hulagway sa panid 26]
Si Lambros Zoumbos ug iyang asawa, si Niki