Ang Balaod ni Kristo
“Ako . . . ilalom sa balaod ngadto kang Kristo.”—1 CORINTO 9:21.
1, 2. (a) Sa unsang paagi masanta unta ang daghang kasaypanan sa katawhan? (b) Unsay wala makat-oni sa Kakristiyanohan gikan sa kasaysayan sa Judaismo?
“ANG mga katawhan ug mga gobyerno wala gayod makakat-on gikan sa kasaysayan, o magtuman sa mga prinsipyo nga nasabtan gikan niana.” Kanay giingon sa usa ka ika-19ng-siglong Alemang pilosopo. Sa tinuoray, ang dagan sa kasaysayan sa tawo gibatbat ingong usa ka “martsa sa binuang,” usa ka serye sa makalilisang nga kasaypanan ug mga krisis, nga daghan niana masanta unta kon ang katawhan andam lamang nga makakat-on gikan sa nangaging kasaypanan.
2 Ang samang pagdumili nga makakat-on gikan sa kasaypanan sa nangagi nahiapil niining paghisgot sa balaang balaod. Ang Moisesnong Balaod gipulihan ni Jehova nga Diyos sa usang mas maayo—ang balaod ni Kristo. Bisan pa niana, ang mga lider sa Kakristiyanohan, kinsa nangangkon nga nagtudlo ug nagkinabuhi sumala niining balaora, napakyas sa pagkat-on gikan sa hingaping binuang sa mga Pariseo. Busa ang Kakristiyanohan nagtuis ug nag-abusar sa balaod ni Kristo sama sa gibuhat sa Judaismo sa Balaod ni Moises. Sa unsang paagi nahitabo kana? Una, hisgotan nato kining balaora mismo—kon unsa kini, kinsay gimandoan niini ug kon sa unsang paagi, ug kon unsay nakapalahi niini gikan sa Moisesnong Balaod. Unya atong susihon kon sa unsang paagi giabusahan kini sa Kakristiyanohan. Sa ingon makakat-on unta kita gikan sa kasaysayan ug makakuhag kaayohan niini!
Ang Bag-ong Pakigtugon
3. Unsang saad ang gipahayag ni Jehova bahin sa usa ka bag-ong pakigtugon?
3 Kinsa pa gawas kang Jehova nga Diyos ang makapauswag sa usa ka hingpit nga Balaod? Ang pakigtugon sa Moisesnong Balaod hingpit. (Salmo 19:7) Bisan pa niana, si Jehova misaad: “Tan-awa! Nagsingabot ang mga adlaw, . . . ug akong pagahimoon uban sa balay sa Israel ug uban sa balay sa Juda ang usa ka bag-ong pakigtugon; dili sama sa pakigtugon nga akong gihimo uban sa ilang mga katigulangan.” Ang Napulo ka Sugo—ang kinauyokan sa Moisesnong Balaod—gisulat sa mga papan nga bato. Apan bahin sa bag-ong pakigtugon, si Jehova miingon: “Igabutang ko ang akong balaod sa sulod nila, ug akong igasulat kini diha sa ilang kasingkasing.”—Jeremias 31:31-34.
4. (a) Unsa ang Israel nga nalangkit sa bag-ong pakigtugon? (b) Kinsa pa gawas sa espirituwal nga mga Israelinhon ang nailalom sa balaod ni Kristo?
4 Kinsay paapilon sa maong bag-ong pakigtugon? Tinong dili ang literal nga “balay sa Israel,” kinsa nagsalikway sa Tigpataliwala sa maong pakigtugon. (Hebreohanon 9:15) Dili, kining bag-ong “Israel” mao ang “Israel sa Diyos,” usa ka nasod sa espirituwal nga mga Israelinhon. (Galacia 6:16; Roma 2:28, 29) Kining gamay, dinihogan-sa-espiritung pundok sa mga Kristohanon sa ulahi duyogan sa “usa ka dakong panon” gikan sa tanang nasod nga nagtinguha usab sa pagsimba kang Jehova. (Pinadayag 7:9, 10; Zacarias 8:23) Bisan tuod dili mosalmot sa bag-ong pakigtugon, sila usab mailalom sa balaod. (Itandi ang Levitico 24:22; Numeros 15:15.) Ingong “usa ka panon” ubos sa “usa ka magbalantay,” ang tanan ‘mailalom sa balaod ngadto kang Kristo,’ sumala sa gisulat ni apostol Pablo. (Juan 10:16; 1 Corinto 9:21) Gitawag ni Pablo kining bag-ong pakigtugon nga “mas maayong pakigtugon.” Ngano man? Sa usa ka bahin, gipasukad kini sa mga saad nga natuman inay kay sa mga landong sa mga butang nga umaabot.—Hebreohanon 8:6; 9:11-14.
5. Unsa ang katuyoan sa bag-ong pakigtugon, ug nganong molampos kini?
5 Unsa ang katuyoan sa maong pakigtugon? Mao ang pagpatungha ug usa ka nasod sa mga hari ug mga saserdote sa pagpanalangin sa tanang tawo. (Exodo 19:6; 1 Pedro 2:9; Pinadayag 5:10) Ang pakigtugon sa Moisesnong Balaod wala gayod makapatungha niining nasora sa labing bug-os nga diwa, kay ang Israel sa katibuk-an mirebelde ug nawad-an sa ilang higayon. (Itandi ang Roma 1117-21.) Bisan pa niana, ang bag-ong pakigtugon tinong molampos, kay kini nalangkit sa lahi kaayong matang sa balaod. Lahi sa unsang mga paagi?
Ang Balaod nga Iya sa Kagawasan
6, 7. Sa unsang paagi ang balaod ni Kristo naghatag ug labaw nga kagawasan kay sa Moisesnong Balaod?
6 Ang balaod ni Kristo balikbalik nga gilangkit sa kagawasan. (Juan 8:31, 32) Gitumong kini ingong “ang balaod sa usa ka katawhan nga gawasnon” ug “ang hingpit nga balaod nga iya sa kagawasan.” (Santiago 1:25; 2:12) Siyempre, ang tanang kagawasan taliwala sa mga tawo maoy relatibo. Bisan pa niana, kining balaora mohatag ug mas dakong kagawasan kay sa mag-uuna niini, ang Moisesnong Balaod. Sa unsang paagi matuod kana?
7 Ingong pananglitan, walay usa nga natawo ilalom sa balaod ni Kristo. Ang mga butang sama sa rasa ug dapit nga natawhan dili mahinungdanon. Ang matuod nga mga Kristohanon may kagawasan sa pagpili diha sa ilang mga kasingkasing sa pagdawat sa yugo sa pagkamasinugtanon ngadto sa maong balaod. Sa pagbuhat niana, ilang masayran nga kini usa ka malulotong yugo, usa ka magaang luwan. (Mateo 11:28-30) Kon buot sabton, ang Moisesnong Balaod gidisenyo usab sa pagtudlo sa tawo nga siya makasasala ug nagkinahanglan pag-ayo ug halad lukat sa pagtubos niya. (Galacia 3:19) Ang balaod ni Kristo nagtudlo nga ang Mesiyas nahianhi na, nakabayad sa bili sa lukat pinaagi sa iyang kinabuhi, ug nakaabli sa dalan aron kita mapagawas gikan sa makalilisang nga pagpanglupig sa sala ug sa kamatayon! (Roma 5:20, 21) Aron makabatog kaayohan, kinahanglang kita “magapasundayag ug pagtuo” sa maong halad.—Juan 3:16.
8. Unsay nalakip sa balaod ni Kristo, apan nganong ang pagkinabuhi sumala niini wala magkinahanglan nga sag-ulohon ang ginatos ka legal nga mga ordinansa?
8 Ang ‘pagpasundayag ug pagtuo’ naglangkit sa pagkinabuhi sumala sa balaod ni Kristo. Naglakip kana sa pagsugot sa tanang sugo ni Kristo. Nagpasabot ba kini nga sag-ulohon ang ginatos nga balaod ug mga ordinansa? Wala. Bisan pag si Moises, ang tigpataliwala sa daang pakigtugon, nagsulat sa Moisesnong Balaod, si Jesus, ang Tigpataliwala sa bag-ong pakigtugon, wala gayod magsulat ug usa ka buok nga balaod. Hinunoa, siya nagkinabuhi sumala sa maong balaod. Pinaagi sa iyang hingpit nga pagkinabuhi, iyang gihatag ang sumbanan aron sundon sa tanan. (1 Pedro 2:21) Tingali kanay hinungdan nga ang pagsimba sa unang mga Kristohanon gitawag ‘Ang Dalan.’ (Buhat 9:2; 19:9, 23; 22:4; 24:22) Alang kanila, ang balaod ni Kristo gihatagag sumbanan diha sa pagkinabuhi ni Kristo. Ang pagsundog kang Jesus nagpasabot nga ang usa magsugot sa maong balaod. Ang ilang mainitong gugma kaniya nagpasabot nga kining balaora nasulat gayod diha sa ilang mga kasingkasing, sumala sa gitagna. (Jeremias 31:33; 1 Pedro 4:8) Ug ang usa nga masinugtanon tungod sa gugma dili gayod mobating gilupigan—laing katarongan kon nganong ang balaod ni Kristo mahimong tawgong “ang balaod sa usa ka katawhan nga gawasnon.”
9. Unsa ang lintunganay mismo sa balaod ni Kristo, ug sa unsang paagi nga kining balaora naglangkit sa usa ka bag-ong sugo?
9 Kon ang gugma mahinungdanon sa Moisesnong Balaod, kini ang lintunganay mismo sa Kristohanong balaod. Ang balaod ni Kristo sa ingon naglakip sa usa ka bag-ong sugo—ang mga Kristohanon kinahanglang magbaton ug nagasakripisyo-sa-kaugalingong gugma alang sa usag usa. Kinahanglang mahigugma sila sama sa paghigugma ni Jesus; sa kinabubut-on iyang gihatag ang iyang kinabuhi alang sa iyang mga higala. (Juan 13:34, 35; 15:13) Busa ikaingon nga ang balaod ni Kristo maoy labi pang hamiling kapahayagan sa teokrasya kay sa Balaod ni Moises. Sumala sa gipunting sa nangagi niining magasina: “Ang teokrasya maoy pagmando sa Diyos; ang Diyos gugma; busa ang teokrasya maoy pagmando pinaagi sa gugma.”
Si Jesus ug ang mga Pariseo
10. Sa unsang paagi ang pagtulon-an ni Jesus lahi sa iya sa mga Pariseo?
10 Nan, dili katingad-ang nagkabangi si Jesus ug ang Hudiyong relihiyosong mga lider sa iyang adlaw. Ang “hingpit nga balaod nga iya sa kagawasan” wala gayod mosantop sa mga hunahuna sa mga eskriba ug sa mga Pariseo. Gisulayan nila nga mandoan ang katawhan pinaagig ginamag-tawo nga mga lagda. Ang ilang pagtulon-an nahimong malupigon, mahukmanon, negatibo. Sa kasukwahi, ang pagtulon-an ni Jesus maoy makapalig-on kaayo ug positibo! Siya praktikal ug gitagana ang tinuod nga mga panginahanglan ug mga alatimanon sa katawhan. Siya nagtudlo sa yanong paagi ug uban ang tiunay nga pagbati, nga migamit ug mga ilustrasyon gikan sa matag-adlawng kinabuhi ug mipahimulos sa awtoridad sa Pulong sa Diyos. Sa ingon, “nahingangha ang mga panon sa katawhan sa iyang paagi sa pagpanudlo.” (Mateo 7:28) Oo, ang pagtudlo ni Jesus nakatuhop sa ilang mga kasingkasing!
11. Giunsa pagpasundayag ni Jesus nga ang Moisesnong Balaod angay nga ipadapat uban ang pagkamakataronganon ug kaluoy?
11 Inay dugangan ug mga lagda ang Moisesnong Balaod, gipakita ni Jesus kon sa unsang paagi ang mga Hudiyo angay nga magpadapat sa maong Balaod sukad pa sa sinugdan—uban ang pagkamakataronganon ug kaluoy. Pananglitan, hinumdomi ang okasyon sa giduol siya sa usa ka babayeng nag-antos sa talinugo. Sumala sa Moisesnong Balaod, si bisan kinsa nga iyang mahikapan mahimong mahugaw, busa siya dili gayod angay nga makigsagol sa panon sa katawhan! (Levitico 15:25-27) Apan gusto kaayo niyang mamaayo nga miukiok siya sa panon ug gihikap ang panggawas nga besti ni Jesus. Mitang-on dayon ang talinugo. Gibadlong ba niya siya tungod sa paglapas sa Balaod? Wala; hinunoa, gisabot niya ang iyang dakong panginahanglan ug gipasundayag ang kinalabwang lagda sa Balaod—ang gugma. Sa kamabination iyang giingnan siya: “Anak, ang imong pagtuo nakapaayo kanimo. Lakaw nga malinawon, ug magmaayo sa panglawas gikan sa imong grabeng sakit.”—Marcos 5:25-34.
Ang Balaod ni Kristo ba Matinugoton Kaayo?
12. (a) Nganong dili angay nga magtuo kita nga si Kristo matinugoton? (b) Unsay nagpakitang ang pagmugna ug daghang balaod mosangpot sa pagmugnag daghang lutsanan?
12 Nan, angay ba kitang mohinapos nga tungod kay ang balaod ni Kristo “iya sa kagawasan,” kini matinugoton, samtang ang mga Pariseo, tungod sa ilang tanang binaba nga mga tradisyon, labing menos nagpasunod sa mga tawo sa estriktong mga kinutbanan? Dili. Ang legal nga mga sistema karong adlawa naghulagway nga kasagaran kon adunay mas daghang balaod, ang mga tawo makakaplag ug daghang lutsanan diha kanila.a Sa adlaw ni Jesus ang pagkadaghan sa mga lagda sa mga Pariseo nagdasig sa pagpangitag mga lutsanan, sa taphaw nga pagtuman sa mga buluhaton nga wala ang gugma, ug sa pag-ugmad ug nagpakamatarong-sa-kaugalingon nga panggawas nga panagway aron matagoan ang pagkamadunoton sa kahiladman.—Mateo 23:23, 24.
13. Nganong ang balaod ni Kristo moresulta sa mas taas nga sukdanan sa panggawi kay sa bisan unsang sinulat nga talaan sa mga balaod?
13 Ang balaod ni Kristo, sa kasukwahi, wala magpausbaw sa maong mga tinamdan. Sa tinuoray, ang pagsugot sa usa ka balaod nga gipasukad sa gugma kang Jehova ug gisunod pinaagi sa pagsundog sa nagsakripisyo-sa-kaugalingong gugma ni Kristo alang sa uban mosangpot sa labi pang taas nga sukdanan sa panggawi kay sa pagsunod ug pormal nga talaan sa kabalaoran. Ang gugma dili mangitag mga lutsanan; magpugong kini kanato sa pagbuhat sa makadaot nga mga butang nga mahimong dili tin-awng ginadili sa usa ka talaan sa kabalaoran. (Tan-awa ang Mateo 5:27, 28.) Sa ingon, ang balaod ni Kristo modasig kanato sa pagbuhat sa mga butang alang sa uban—sa pagpakitag kamanggihatagon, kamaabiabihon, ug gugma—sa mga paagi nga walay pormal nga balaod ang makapabuhat kanato.—Buhat 20:35; 2 Corinto 9:7; Hebreohanon 13:16.
14. Unsa ang epekto sa pagkinabuhi sumala sa balaod ni Kristo diha sa unang-siglong Kristohanong kongregasyon?
14 Sa gidak-on nga ang mga membro niini nagkinabuhi sumala sa balaod ni Kristo, ang unang Kristohanong kongregasyon nagpahimulos ug mainiton, mahigugmaong atmospera, nga nahigawas sa estrikto, daling-mohukom, ug masalingkapawong mga tinamdan nga kaylap kaayo sa mga sinagoga sa maong adlaw. Ang mga membro niadtong bag-ong mga kongregasyon sa pagkatinuod nakaamgo gayod nga sila nagkinabuhi sumala sa “balaod sa usa ka katawhan nga gawasnon”!
15. Unsa ang pipila sa unang mga paningkamot ni Satanas sa pagdaot sa Kristohanong kongregasyon?
15 Ugaling, si Satanas ikag nga modaot sa Kristohanong kongregasyon gikan sa sulod, maingon nga iyang gidaot ang nasod sa Israel. Si apostol Pablo nagpasidaan bahin sa samag-lobo nga mga tawo nga “magasultig tinuis nga mga butang” ug magalupig sa panon sa Diyos. (Buhat 20:29, 30) Siya kinahanglang makigbisog batok sa mga magtutuo sa Judaismo, kinsa nagtinguha nga ilisan ang relatibong kagawasan sa balaod ni Kristo sa kaulipnan ngadto sa Moisesnong Balaod, nga natuman na diha kang Kristo. (Mateo 5:17; Buhat 15:1; Roma 10:4) Pagkamatay sa kataposang apostol, wala nay nakapugong sa maong apostasya. Sa ingon mikaylap ang kadunotan.—2 Tesalonica 2:6, 7.
Kakristiyanohan Naghugaw sa Balaod ni Kristo
16, 17. (a) Unsang mga dagway sa kadunotan ang nabatonan sa Kakristiyanohan? (b) Giunsa pagpausbaw sa mga balaod sa Iglesya Katolika ang tinuis nga panghunahuna bahin sa pakigsekso?
16 Sama sa Judaismo, ang kadunotan nakabaton ug daghang dagway diha sa Kakristiyanohan. Siya usab nabiktima sa bakak nga mga doktrina ug law-ay nga mga moral. Ug ang iyang mga paningkamot sa pagpanalipod sa iyang panon batok sa panggawas nga mga impluwensiya sagad nga miut-ot sa bisan unsa pang nahibilin sa maputling pagsimba. Midagsang ang mapig-oton ug di-kasulatanhong mga balaod.
17 Ang Iglesya Katolika nanguna sa pagmugnag dagko kaayong mga hugpong sa balaod sa simbahan. Kining mga balaora nagtuis ilabina sa mga butang maylabot sa sekso. Sumala sa librong Sexuality and Catholicism, gisagop sa simbahan ang Gregong pilosopiya sa Stoicism, nga matahapon sa tanang matang sa kalipayan. Ang simbahan nahidangat sa pagtudlo nga ang tanang seksuwal nga kalipayan, lakip nianang sa normal nga mga relasyon sa magtiayon, maoy sala. (Ipalahi sa Proverbio 5:18, 19.) Gipangangkon nga ang pakigsekso maoy alang lamang sa pagsanay, wala nay lain. Sa ingon gisaway sa balaod sa simbahan ang bisan unsang dagway sa pugong sa pag-anak ingong bug-at kaayong sala, nga usahay nagkinahanglag daghang tuig sa penitensiya. Dugang pa, ang mga pari gidid-an sa pagminyo, usa ka balaod nga nagpatungha sa daghang supak-balaod nga pakigsekso, lakip ang pag-abusar sa mga bata.—1 Timoteo 4:1-3.
18. Unsay miresulta sa pagdaghan sa mga balaod sa simbahan?
18 Samtang midaghan ang mga balaod sa simbahan, kini sila gihimong mga libro. Kining mga libroha milubog ug milabaw sa Bibliya. (Itandi ang Mateo 15:3, 9.) Sama sa Judaismo, ang Katolisismo wala mosalig sa sekular nga sinulat ug nag-isip nga peligroso ang kadaghanan niana. Kining panglantawa sa wala madugay misaylo na sa makataronganong pasidaan sa Bibliya bahin niana. (Ecclesiastes 12:12; Colosas 2:8) Si Jerome, usa ka tagsulat sa simbahan sa ikaupat nga siglo K.P., mipatugbaw: “Oh Ginoo, kon ugaling ako magbaton pa ug kalibotanong mga libro o mobasa niana, ako maglimod kanimo.” Sa wala madugay, gisensura na sa simbahan ang mga libro—bisan pa kadtong bahin sa sekular nga mga ulohan. Sa ingon ang ika-17ng-siglong astronomong si Galileo gisensura tungod sa pagsulat nga ang yuta nagliyok sa adlaw. Ang pagpamugos sa simbahan nga mahimong kinalabwang awtoridad sa tanang butang—bisan sa mga isyu bahin sa astronomiya—sa kadugayan nakapahuyang sa pagtuo diha sa Bibliya.
19. Giunsa pagpalambo sa mga monasteryo ang mapig-otong pagharihari?
19 Ang paggamag balaod sa simbahan milambo diha sa mga monasteryo, diin ang mga monghe nagpahilayo gikan niining kalibotana aron magkinabuhi nga gihikawan ang kaugalingon. Ang kadaghanang Katolikong mga monasteryo nagsunod sa “Lagda ni San Benedicto.” Ang abbot (usa ka terminong gikan sa Aramaikong pulong alang sa “amahan”) o pangulo sa monasteryo nagmando uban ang absolutong awtoridad. (Itandi sa Mateo 23:9.) Kon ang usa ka monghe makadawat ug usa ka gasa gikan sa iyang mga ginikanan, ang abbot ang maghukom kon angay bang dawaton kana sa monghe o sa lain ba. Gawas pa sa pagsaway sa mga balikas, usa ka lagda nagdili sa tanang kaswal nga estoryahay ug mga komedya, nga nag-ingon: “Walay tinun-an ang magasulti nianang mga butanga.”
20. Unsay nagpakita nga ang Protestantismo nahimong batid usab sa pagpalambo ug di-kasulatanhong pagharihari?
20 Ang Protestantismo, nga nagtinguha sa pagreporma sa di-kasulatanhong mga pagpatuyang sa Katolisismo, sa wala madugay nahimong samang batid sa paggamag mabuotbuotong mga lagda nga walay pasikaranan diha sa balaod ni Kristo. Pananglitan, ang inilang repormador nga si John Calvin nahinganlang “ang magbabalaod sa gibag-ong Iglesya.” Gimandoan niya ang Protestanteng iglesya sa Geneva nga may daghang mapig-otong mga lagda nga gipatuman sa “mga Ansiyano” kansang “katungdanan,” miingon si Calvin, “mao ang pagbantay sa kinabuhi sa tanan.” (Itandi sa 2 Corinto 1:24.) Gikontrolar sa iglesya ang mga balay-abotanan ug gipaigo kon unsang mga topiko sa panag-estorya ang gitugot. May bug-at nga mga silot alang sa mga sala sama sa pagkantag kiniat nga mga awit o sayaw.b
Pagkat-on Gikan sa mga Sayop sa Kakristiyanohan
21. Unsay katibuk-ang mga epekto sa hilig sa Kakristiyanohan sa “pagsaylo sa mga butang nga nahisulat”?
21 Kadto bang mga lagdaa ug mga balaora nakapanalipod sa Kakristiyanohan gikan sa kadunotan? Kasukwahi hinuon! Karong adlawa ang Kakristiyanohan nasip-ak ngadto sa ginatos ka sekta, nga nagkalainlain gikan sa hingapin nga pagkaestrikto ngadto sa pagkamatinugoton sa buhat nga daotan. Silang tanan, sa usa o laing paagi, ‘misaylo sa mga butang nga nahisulat,’ nga gitugotan ang tawhanong panghunahuna magmando sa panon ug manghilabot sa balaang balaod.—1 Corinto 4:6.
22. Nganong ang dili pagsunod sa Kakristiyanohan wala magpasabot sa kataposan sa balaod ni Kristo?
22 Bisan pa niana, ang gibuhat sa Kakristiyanohan ngadto sa balaod ni Kristo wala mosangpot sa trahedya. Si Jehova nga Diyos dili gayod motugot nga mga tawo lamang ang magpapas sa balaang balaod. Ang Kristohanong balaod gipatuman gayod karong adlawa taliwala sa matuod nga mga Kristohanon, ug kini sila nakabaton sa dakong pribilehiyo sa pagkinabuhi sumala niini. Apan human sa pagsusi kon unsay gibuhat sa Judaismo ug Kakristiyanohan sa balaang balaod, mahimong kita mahibulong, ‘Unsaon nato pagkinabuhi sumala sa balaod ni Kristo samtang magalikay sa lit-ag sa paghugaw sa Pulong sa Diyos pinaagig tawhanong pangatarongan ug mga lagda nga magpahuyang sa espiritu mismo sa balaang balaod? Unsang timbang nga panghunahuna ang angayng isilsil diha kanato sa balaod ni Kristo karong adlawa?’ Ang mosunod nga artikulo maghisgot niining mga pangutanaha.
[Mga footnote]
a Ang mga Pariseo ilabina maoy responsable sa dagway sa Judaismo nga naglungtad karong adlawa, mao nga dili katingad-ang ang Judaismo mangita gihapon ug mga lutsanan diha sa daghang dinugang nga mga restriksiyon niini sa Igpapahulay. Pananglitan, ang usa ka bisita sa usa ka ortodoksong Hudiyonhong ospital sa Igpapahulay mahimong makadiskobre nga ang elebetor awtomatikong mohunong sa matag andana aron ang mga pasahero makalikay sa pagbuhat sa makasasalang “buluhaton” sa pagduot sa tulpokan sa elebetor. Ang pipila ka Hudiyong doktor mosulat ug mga reseta sa tinta nga mawagtang sa pipila ka adlaw. Ngano man? Ang Mishnah nagklasipikar sa pagsulat ingong “buluhaton,” apan nagbatbat kini sa “pagsulat” ingon nga magbilin ug malungtarong timaan.
b Si Servetus, kinsa milalis sa pipila sa teolohikanhong mga panghunahuna ni Calvin, gisunog sa kahoyng-patyanan ingong usa ka erehes.
Unsaon Nimo Pagtubag?
◻ Unsay lintunganay mismo sa balaod ni Kristo?
◻ Sa unsang paagi ang estilo ni Jesus sa pagtudlo lahi sa iya sa mga Pariseo?
◻ Sa unsang paagi gigamit ni Satanas ang mapig-oton, nagagamag-lagda nga hilig sa pagdaot sa Kakristiyanohan?
◻ Unsay pipila ka positibong mga epekto sa pagkinabuhi sumala sa balaod ni Kristo?
[Hulagway sa panid 16]
Gipadapat ni Jesus ang Moisesnong Balaod sa makataronganon ug maluluy-ong paagi