Kalipay-Maikyason Kaayo
ANG kasuko, kabalaka, ug depresyon dugay nang nahimong ulohan sa siyentipikanhong pagsusi. Apan, sa di pa dugayng katuigan ang nag-unang mga siyentipiko nagsentro sa ilang panukiduki diha sa positibo ug maayong kasinatian sa tawo—ang kalipay.
Unsa kahay makahimo sa mga tawo nga mas malipayon? Kon sila mas bata, mas dato, mas himsog, mas taas, o mas niwang? Unsa ang yawi sa matuod nga kalipay? Kadaghanang tawo nalisdan, o dili makahimo, sa pagtubag sa maong pangutana. Kon tagdon ang kaylap nga kapakyasan sa pagpangitag kalipay, tingali ang uban mas sayonan sa pagtubag kon unsay dili yawi sa kalipay.
Sulod sa dugayng panahon, ang nag-unang mga sikologo nagrekomendar sa pilosopiya nga nagpasiugda sa panginahanglan ug mga tinguha sa usa ingong yawi sa kalipay. Ilang gidasig ang dili-malipayong mga tawo sa pagpunting sa pagtagad diha lamang sa pagtagbaw sa ilang tagsatagsa ka mga panginahanglan. Ang makadani-sa-pagtagad nga mga prase sama sa “ipakita kon unsa ka,” “ilha ang imong kaugalingon,” ug “sinatia ang imong kaugalingon” gigamit na sa sikoterapiya. Bisan pa niana, ang pipila sa mga eksperto nga nagpasiugda niining maong paagi sa paghunahuna mouyon na nga ang maong tinamdan sa pagkaindependente dili magdalag dumalayong kalipay. Ang sobrang paghunahuna sa kaugalingon seguradong magdalag kasakit ug kasub-anan. Ang kahakog dili mao ang yawi sa kalipay.
Ang Yawi sa Pagkadili-Malipayon
Kadtong nangitag kalipay diha sa pagpangagpas sa kalingawan nangita diha sa sayop nga dapit. Tagda ang pananglitan sa maalamong Haring Solomon sa karaang Israel. Sa basahon sa Bibliya sa Ecclesiastes, siya misaysay: “Bisan unsa nga gitinguha sa akong mga mata ako wala magdumili niini. Wala nako pugngi ang akong kasingkasing sa bisan unsang pagmaya, kay ang akong kasingkasing malipayon tungod sa tanan nakong paghago, ug kini mao ang akong bahin sa tanan nakong paghago.” (Ecclesiastes 2:10) Si Solomon nagtukod ug mga balay alang sa iyang kaugalingon, nagtanom ug mga parasan, ug nagtukod ug mga tanaman, mga parke, ug mga danaw sa tubig alang sa iyang kaugalingon. (Ecclesiastes 2:4-6) Kas-a nangutana siya: “Kinsa ang nagakaon ug nagainom nga labaw kay kanako?” (Ecclesiastes 2:25) Gilingaw siya sa kinamaayohang mga mag-aawit ug mga musikero, ug gipahimuslan niya ang pagpakig-uban sa labing matahom nga mga babaye sa yuta.—Ecclesiastes 2:8.
Ang punto mao, wala hikawi ni Solomon ang iyang kaugalingon sa makalingawng mga kalihokan. Unsang konklusyon ang iyang nakab-ot human makabaton sa daghang kalingawan sa kinabuhi? Siya miingon: “Ako, bisan ako, mitan-aw sa tanan kong mga buhat nga gihimo sa akong mga kamot ug sa tanang paghago nga akong gihagoan aron makab-ot, ug, tan-awa! ang tanan maoy kakawangan ug mao ang paghakop sa hangin, ug walay kaayohan sa ilalom sa adlaw.”—Ecclesiastes 2:11.
Ang mga kaplag sa maalamong hari nagpabiling tukma hangtod niining adlawa. Tagda pananglitan ang usa ka adunahang nasod sama sa Tinipong Bansa. Sulod sa miaging 30 ka tuig, ang mga Amerikano halos nagdoble sa gidaghanon sa ilang materyal nga mga kabtangan, sama sa mga awto ug telebisyon. Apan, sumala sa mga batid sa kahimsog sa pangutok, ang mga Amerikano dili gayod mas malipayon. Sumala sa usa ka magasin, “sulod sa samang yugto, misulbong ang gidaghanon sa adunay depresyon. Tulo ka pilo ang gidaghanon sa naghikog nga mga batan-on. Midoble ang gidaghanon sa nagdiborsiyo.” Ang mga tigpanukiduki di pa dugayng nakakab-ot ug samang mga konklusyon human sa pagtuon sa kalabotan tali sa salapi ug kalipay taliwala sa mga molupyo sa mga 50 ka lainlaing mga nasod. Sa yanong pagkasulti, dili nimo mapalit ang kalipay.
Sa kasukwahi, ang pagpangagpas sa bahandi tukmang tawgong yawi sa pagkadili-malipayon. Mipasidaan si apostol Pablo: “Silang kinsa determinadong madato mangahulog sa tentasyon ug sa lit-ag ug sa daghang binuang ug makadaot nga mga tinguha, nga nagabanlod sa mga tawo sa kalaglagan ug pagkagun-ob. Kay ang gugma sa salapi maoy usa ka gamot sa tanang matang sa makadaot nga mga butang, ug sa pagpangab-ot niini nga gugma ang pipila napahisalaag gikan sa pagtuo ug lukop nga nagtusaktusak sa ilang kaugalingon sa daghang kasakit.”—1 Timoteo 6:9, 10.
Dili ang bahandi, kahimsog, pagkabatan-on, katahom, gahom, ni ang bisan unsang kombinasyon niini ang makagarantiya ug dumalayong kalipay. Nganong dili? Tungod kay wala kitay gahom nga masanta ang daotang mga hitabo. Si Haring Solomon tukmang miingon: “Ang tawo wala usab mahibalo sa iyang panahon. Maingon sa mga isda nga hisikopan sa daotan nga baling, ug ingon man sa mga langgam nga nabitik sa lit-ag, maingon man ang mga anak nga lalaki sa mga tawo mismo hinglit-agan sulod sa panahon nga daotan, sa diha nga kini sa kalit mahitabo kanila.”—Ecclesiastes 9:12.
Usa ka Maikyason nga Tumong
Walay bisan unsang siyentipikanhong panukiduki ang makapatungha ug hinimog-tawo nga pormula o estratehiya alang sa kalipay. Si Solomon miingon usab: “Ako mibalik aron sa pagtan-aw ilalom sa adlaw nga ang lumba dili alang sa matulin, ni ang gubat alang sa mabaskog, ni ang pagkaon alang sa maalamon, ni ang bahandi alang sa mga tawo nga may salabotan, ni ang pag-uyon alang sa mga tawong may kahibalo; tungod kay ang panahon ug wala-damhang panghitabo mahitabo kanilang tanan.”—Ecclesiastes 9:11.
Daghan nga miuyon sa mga pulong sa ibabaw ang nanghinapos nga ang pagdahom ug tinuod nga malipayong kinabuhi dili realistikanhon. Usa ka prominenteng magtutudlo miingon nga “ang kalipay maoy hinandurawng kahimtang.” Ang uban nagtuo nga ang yawi sa kalipay maoy usa ka misteryosong tinago, nga ang katakos sa pagbadbad sa tinago mahimong iya lamang sa pipila ka utokang mga mistiko.
Sa gihapon, sa ilang pagpangita sa kalipay, ang mga tawo nagpadayon sa pag-eksperimento sa lainlaing mga estilo sa kinabuhi. Bisan pa sa kapakyasan sa nag-una kanila, daghan karong adlawa ang nangagpas gihapon sa bahandi, gahom, kahimsog, o kalingawan ingong tambal sa ilang pagkadili-malipayon. Ang pagpangita nagapadayon tungod kay sa kahiladman, kadaghanang tawo nagtuo nga ang dumalayon nga kalipay dili lamang hinandurawng kahimtang. Sila naglaom nga ang kalipay dili usa ka maikyason nga damgo. Nan mangutana ka tingali, ‘Sa unsang paagi makaplagan nako kini?’