Kinahanglan Ka Bang Mokat-on ug Hebreohanon ug Grego?

ANG kinadak-ang bahin sa Bibliya orihinal nga gisulat diha sa duha ka pinulongan, ang Hebreohanon ug Grego.a Ang mga magsusulat nga naggamit sa maong mga pinulongan gigiyahan sa balaang espiritu sa Diyos. (2 Samuel 23:2) Busa ikaingon nga ang mensahe nga ilang gisulat “inspirado sa Diyos.”—2 Timoteo 3:16, 17.

Apan kadaghanan karon sa mga nagabasag Bibliya dili makasabot ug Hebreohanon o Grego. Kinahanglang mogamit silag usa ka hubad sa Bibliya diha sa ila mismong pinulongan. Lagmit mao usab kana ang angay nimong himoon. Sanglit ang mga maghuhubad sa Bibliya wala man mangangkong gigiyahan sa Diyos, mangutana ka tingali, ‘Bug-os ko kahang masabtan ang mensahe sa Bibliya kon mogamit kog usa ka hubad, o kinahanglan pa ba kong mokat-on ug Hebreohanon ug Grego?’

Mga Butang nga Angayng Hinumdoman

Sa dili pa tubagon ang maong pangutana, angay nimong hinumdoman ang pipila ka butang. Una, bisan kon ang usa makamao sa karaang Hebreohanon o Grego, kana wala magkahulogan nga siya awtomatikong makatugkad sa mensahe sa Bibliya. Gisultihan ni Jesus ang mga Hudiyo sa iyang panahon: “Kamo nagasusi sa mga Kasulatan, tungod kay kamo nagahunahuna nga pinaagi niini kamo makabaton ug kinabuhing walay kataposan; ug kini mismo ang nagapamatuod bahin kanako. Apan dili ninyo buot moari kanako aron makabaton unta kamo ug kinabuhi.” (Juan 5:39, 40) Unsay ilang problema? Sila ba kulang ug pagsabot sa pinulongang Hebreohanon? Dili, kay kana mao ang ilang pinulongan. Apan si Jesus padayong miingon: “Nahibalo ako pag-ayo nga wala kamo makabaton sa gugma sa Diyos diha kaninyo.”—Juan 5:42.

Sa susama, si apostol Pablo miingon sa nagsultig-Grego nga mga Kristohanon sa karaang siyudad sa Corinto: “Ang mga Hudiyo nangayo ug mga ilhanan ug ang mga Grego nangita ug kaalam; apan kita nagwali nga si Kristo gilansang, ngadto sa mga Hudiyo usa ka hinungdan sa pagkapandol apan ngadto sa mga nasod kabuangan.” (1 Corinto 1:22, 23) Busa dayag nga bisan kon ang usa makamao sa Hebreohanon o Grego, kini wala magpasabot nga siya magkinabuhi na uyon sa mensahe sa Pulong sa Diyos.

Ikaduha, bisan pag ang uban karon nagsultig modernong Hebreohanon o Grego, kini nga mga pinulongan lahi na kaayo sa Hebreohanon ug Grego nga gigamit sa pagsulat sa Bibliya. Kadaghanan sa nagsultig-Grego karon malisdan sa pagsabot sa karaang Grego. Kini tungod kay may bag-ong mga pulong nga mipuli sa daang mga termino, ug daghang karaang pulong nga gigamit pa karon lahi nag kahulogan. Pananglitan, ang pulong nga gihubad ug “matahom” diha sa Buhat 7:20 ug Hebreohanon 11:23 nagkahulogang “kataw-anan” diha sa modernong Grego. Dugang pa, dako na kaayo ang kausaban sa gramatika ug sa paghan-ay sa mga pulong.

Bisan pag makakat-on kag modernong Hebreohanon o Grego, wala kana magkahulogan nga imo gayong masabtan ang Bibliya diha sa orihinal nga mga pinulongan niini. Kinahanglang mokonsulta ka gihapon ug mga diksiyonaryo ug mga libro sa gramatika aron imong masayran kon giunsa paggamit kining mga pulonga sa dihang gisulat ang Bibliya.

Ikatulo, dili sayon ang pagkat-og usa ka bag-ong pinulongan. Bisan pag sa sinugdan ang pipila ka prase daw sayon rang makat-onan, mahimong dangtan ug daghang tuig una masabtan ang lainlaing kahulogan ug paggamit sa mga pulong. Gani, mahimong tinuod ang karaang panultihon nga, ‘Ang diyutayng kahibalo peligroso.’ Sa unsang paagi?

Unsay Kahulogan sa Pulong?

Napangutana ka na ba sa usa ka tawo nga nagtuon sa imong pinulongan bahin sa usa ka partikular nga pulong? Kon mao, nahibalo ka nga lisod usahay kanang tubagon. Ngano man? Kay ang usa ka pulong mahimong daghag kahulogan. Tingali nangutana ka kaniya kon giunsa paggamit ang maong pulong o kon unsay konteksto niini. Kon wala ang maong konteksto, lisod matino ang kahulogan. Pananglitan, mahimong may mangutana kanimo sa kahulogan sa pulong “adlaw.” Kining pulonga daghag kahulogan diha sa lainlaing konteksto. Mahimong magkahulogan kini sa bituon nga naghatag ug kahayag sa atong planeta, sa yugto nga kaatbang sa gabii, sa 24-oras nga yugto, o sa umaabot nga panahon. Mahimong magkahulogan usab kini sa suhol sa 8-oras nga trabaho. Hain niana ang tukmang kahulogan sa maong pulong?

Ang usa ka diksiyonaryo mahimong mohatag sa tanang posibleng kahulogan sa usa ka pulong. Ang ubang diksiyonaryo naglista pa gani sa mga kahulogan sa pulong segun sa kasagarang paggamit niana. Apan ang konteksto diin gigamit ang maong pulong maoy makatabang kanimo sa pagtino sa eksaktong kahulogan. Agig ilustrasyon: Ipananglit natong ikaw may diyutayng kahibalo bahin sa medisina ug buot nimong masayran ang hinungdan sa pipila ka simtomas nga imong gibati. Mokonsulta ka tingalig medikal nga diksiyonaryo. Kana tingali makatug-an kanimo nga sa 90 porsiyento sa mga kaso, ang imong mga simtomas magpaila sa usa ka matang sa sakit, apan sa 10 porsiyentong kaso, kana mahimong magpasabot ug laing sakit. Kinahanglan kag dugang kahibalo aron makab-ot ang tukmang dayagnosis. Sa susama, bisan kon ang usa ka pulong may tinong kahulogan sa 90 porsiyentong kaso, dili nimo kini masabtan kon ang imong gibasa nagpunting sa ikaduhang kahulogan sa maong pulong. Nagkinahanglan kag dugang kahibalo bahin sa konteksto aron imo kanang masabtan.

Kon bahin sa pagtuon sa mga pulong sa Bibliya, kinahanglang mahibalo ka sa konteksto diin makita kanang mga pulonga. Pananglitan, ang orihinal nga mga pulong nga sagad gihubad ug “espiritu” mahimong adunay lainlaing kahulogan depende sa pagkagamit niana sa konteksto. Usahay, hubaron kini nga “hangin.” (Exodo 10:13; Juan 3:8) Sa ubang mga konteksto kini nagtumong sa puwersa sa kinabuhi nga anaa sa tanang buhing linalang—mga tawo ug mga hayop. (Genesis 7:22; Salmo 104:29; Santiago 2:26) Ang dili-makita nga langitnong mga linalang gihubit usab ingong mga espiritu. (1 Hari 22:21, 22; Mateo 8:16) Ang aktibong puwersa sa Diyos gitawag nga iyang balaang espiritu. (Genesis 1:2; Mateo 12:28) Ang maong pulong gigamit usab sa pagtumong sa puwersa nga maoy nagtukmod sa usa ka tawo sa pagpasundayag sa usa ka tinamdan, kinaiya, o emosyon, ingon man sa nagpatigbabawng kiling sa kaisipan sa usa ka grupo sa mga tawo.—Josue 2:11; Galacia 6:18.

Bisan pag makaplagan tingali diha sa usa ka Hebreohanon o Gregong diksiyonaryo ang maong lainlaing kahulogan, matino lamang ang hustong kahulogan sa usa ka pulong pinaagi sa konteksto niini.b Tinuod kini sa dihang magbasa kag Bibliya sa orihinal nga mga pinulongan o naggamit ug usa ka hubad sa imong pinulongan.

Sayop ba nga Mogamit ug Usa ka Hubad?

Naningkamot pag-ayo ang uban sa pagkat-on sa karaang Hebreohanon o Grego o kaha nianang duha ka pinulongan. Bisan pag nahibalo sila nga limitado ang ilang pagsabot niana, sila nalipay nga makabasa sa Bibliya diha sa orihinal nga mga pinulongan niini ug mibati nga dili usik ang ilang paghago. Apan kon ikaw dili makahimo niana, angay ka bang maluya ug moundang na sa pagsusi sa kamatuoran sa Bibliya? Dili gayod! Adunay daghang katarongan kon nganong angay kang mopadayon sa pagsusi.

Una, husto ang paggamit ug usa ka hubad sa Bibliya. Gani, ang mga magsusulat sa Kristohanon Gregong Kasulatan, o ang gitawag nga Bag-ong Tugon, sagad naggamit ug usa ka Gregong hubad sa dihang nagkutlo gikan sa Hebreohanong Kasulatan.c (Salmo 40:6; Hebreohanon 10:5, 6) Bisag nagsulti silag Hebreohanon ug makakutlo gikan sa orihinal nga Hebreohanong Kasulatan, dayag nga mas sayon alang kanila ang paggamit ug usa ka hubad sa maong mga teksto nga mas kaylap nga gigamit sa mga tawo nga ilang gisulatan.—Genesis 12:3; Galacia 3:8.

Ikaduha, bisan pag ang usa ka tawo makasabot sa orihinal nga mga pinulongan sa Bibliya, ang mga pulong ni Jesus nga iyang mabasa maoy hinubad na tungod kay ang mga magsusulat sa Ebanghelyo migamit man sa Gregong pinulongan sa pagsulat sa gipamulong ni Jesus diha sa Hebreohanon.d Kini angayng pamalandongon sa mga tawong nagtuo nga makabaton silag linaing kaalam tungod kay makamao silang mobasa sa mga pulong sa matinumanong mga alagad ni Jehova kanhi diha sa orihinal nga mga pinulongan. Sanglit gigiyahan ni Jehova ang paghubad ug pagpreserbar sa mga pulong sa iyang kinalabwang Alagad diha sa pinulongang masabtan sa kadaghanan niadtong panahona, kana nagpasabot nga dili hinungdanon kon unsang pinulongan sa Bibliya ang atong gamiton. Ang hinungdanon mao nga atong basahon ang inspiradong mensahe sa Bibliya diha sa pinulongan nga atong masabtan ug dayon ipadapat kana.

Ikatulo, ang “maayong balita” sa Bibliya maoy alang sa mapainubsanong mga tawo sa “matag nasod ug tribo ug pinulongan ug katawhan.” (Pinadayag 14:6; Lucas 10:21; 1 Corinto 1:27-29) Nahiuyon niini, mahimong makat-onan sa daghang tawo karon ang katuyoan sa Diyos gikan sa Bibliya diha mismo sa ilang pinulongan nga dili na kinahanglang mokat-on pag laing pinulongan. Ang lainlaing mga hubad mabatonan diha sa daghang pinulongan, busa ang magbabasa adunay kapilian.e

Busa unsaon nimo pagseguro nga imong nasabtan ang kamatuoran nga anaa sa Bibliya? Nakaplagan sa mga Saksi ni Jehova nga ang ulohan por ulohan nga pagtuon sa Bibliya ug ang pagsusi sa konteksto maoy mapuslanong paagi aron masabtan ang mensahe sa Bibliya. Pananglitan, mopili silag usa ka ulohan, sama sa “Kaminyoon,” ug susihon ang mga teksto nga naghisgot niana. Niining paagiha, ang usa ka bahin sa Bibliya mao ang mopatin-aw sa kahulogan sa ubang bahin niini. Nganong dili nimo dawaton ang libreng pagtuon sa Bibliya sa balay nga gitanyag sa mga Saksi ni Jehova? Bisag unsa ang imong pinulongan, kabubut-on sa Diyos nga ang “tanang matang sa mga tawo mangaluwas unta ug makadangat sa tukmang kahibalo sa kamatuoran.”—1 Timoteo 2:4; Pinadayag 7:9.

[Mga footnote]

[Kahon/Hulagway sa panid 22]

Ang Septuagint

Ang Gregong Septuagint kaylap nga gigamit sa nagsultig-Grego nga mga Hudiyo sa panahon ni Jesus ug sa iyang mga apostoles. Kini maoy usa ka Grego nga hubad sa Hebreohanong Kasulatan. Ang Septuagint talagsaon tungod kay dili lang kini ang unang nasayran nga paningkamot sa paghubad sa Balaang Kasulatan ngadto sa laing pinulongan kondili tungod usab sa labihan ka dako nga proyekto sa paghubad niini. Gisugdan sa usa ka grupo sa mga maghuhubad ang Septuagint sa ikatulong siglo B.C.E., ug kini nahuman sa laing grupo sa mga maghuhubad usa ka gatos ka tuig sa ulahi.

Gigamit dayon sa unang mga Kristohanon ang Septuagint aron pamatud-an nga si Jesus mao ang Kristo, ang sinaad nga Mesiyas. Epektibo kaayo sila nga tungod niini ang Septuagint giisip sa pipila ingong hubad nga pabor sa mga Kristohanon. Busa kini wala na maangayi sa mga Hudiyo ug miresulta sa paghimo nilag bag-o nga Gregong mga hubad. Usa niana mao ang hubad sa usa ka Hudiyong kinabig nga si Aquila sa ikaduhang siglo C.E. Maylabot niini nga hubad, ang usa ka eskolar sa Bibliya naghisgot sa “usa ka talagsaong bahin nga wala gayod damha.” Gihawasan sa karaang Hebreohanong mga karakter, ang balaang ngalang Jehova makita diha sa katibuk-an sa Gregong hubad ni Aquila.

[Credit Line]

Israel Antiquities Authority

[Mga Hulagway sa panid 23]

Hinungdanon nga atong basahon ang inspiradong mensahe sa Bibliya diha sa pinulongan nga atong masabtan ug dayon ipadapat kana