Mga Kinabuhing Nagun-ob, mga Kinabuhing Nahunos
“ANG mga droga sama sa mga maso,” punting ni Dr. Eric Nestler. Sa pagkamatuod, ang usa ka dosis niining kemikal nga mga maso mahimong makapatay. “Ang crack cocaine, pananglitan, nasayran nga mipatayg mga tawo sa unang higayong migamit sila niini,” patin-aw sa librong Drugs in America.
Ang bag-ong pagsulbong sa sintetikong mga droga mahimong sama ka peligroso. “Ang motuo-dayon nga mga batan-on nga mopalit ug mga droga panahon sa ‘rave’ nga parti mahimong walay ideya kon unsang kemikal nga sinambog ang moatake sa ilang mga utok,” pasidaan sa World Drug Report sa Hiniusang Kanasoran. Ugaling, alang sa kadaghanang batan-on ang pag-unlod ngadto sa bung-aw sa pagkagiyan sa droga maoy inanay, sumala sa gihulagway sa mosunod nga mga pananglitan.
“Pag-ikyas sa Kamatuoran”
Si Pedro,a usa sa siyam ka anak, natawo sa mapintasong silinganan sa siyudad sa Córdoba, Espanya. Ang iyang pagkabatan-on masulub-on tungod sa pagkapalahubog sa iyang amahan. Sa dihang si Pedro 14 anyos na, sa unang higayon gipagamit siya sa iyang ig-agaw ug hashish. Sulod sa usa ka bulan, siya nagiyan.
“Ang paggamit ug mga droga usa ka kalingawan,” saysay ni Pedro, “usa ka pag-ikyas sa kamatuoran, ug usa ka paagi aron mamembro sa grupo. Sa 15 anyos, gisugdan ko ang pagsuplementog LSD ug amphetamines sa hashish. LSD ang paborito kong droga, ug aron makasapi nga ipalit niana, ako nahimong tigduso, usa ka ginagmay nga tigbaligyag droga. Nagbaligya ako ilabina sa hashish. Kas-a, human sa paggamit ug sobrang dosis sa LSD, wala ako makatulog sa tibuok gabii, ug akong gibati nga daw nabuang ako. Nahadlok ako tungod sa maong kasinatian. Nakaamgo ako nga kon ipadayon ko ang paggamit ug mga droga, mosangko ako sa bilanggoan o sa kamatayon. Apan ang pangandoy sa mga droga nagwakli sa maong kahadlok. Nahimo akong giyanon kaayo sa LSD ug nagkinahanglag dugang ug dugang nga droga aron mobati akog kalalim. Bisan pa sa makahadlok nga mga epekto, wala ako makahunong. Wala ko masayod kon unsaon pag-ikyas.
“Ang LSD dili barato, busa nakatuon ako kon unsaon pagpanulis sa mga tindahag alahas, pagsakmit sa mga handbag sa mga turista, ug pagkawat sa mga relo ug sa mga pitaka sa lumalabay. Sa pagkaedad ug 17, ako nahimong iladong tigbaligya ug droga sa akong bahin sa lungsod, ug ako moapil usahay sa armadong pagpanulis. Tungod sa akong dungog diha sa among silinganan ingong mapintasong kriminal, gianggaan akog el torcido, nga nagkahulogang ‘ang usa nga hiwi.’
“Sa dihang imong isagol ang mga droga sa alkoholikong ilimnon, mausob ang imong personalidad, sagad sa mapintasong paagi. Ug ang tinguhang makabatog dugang droga kusganon kaayo nga kini bug-os magbuntog sa imong tanlag. Ang kinabuhi mahimong mabalhinon pag-ayo, ug ikaw magkinabuhi alang sa lalim nga pagbati gikan sa paggamit ug droga.”
“Nalangkit Pag-ayo sa Kalibotan sa mga Droga”
Si Ana, ang asawa ni Pedro, nagdako sa Espanya diha sa maayong kahimtang sa pamilya. Sa dihang siya 14 anyos, nailaila ni Ana ang pipila ka batan-ong lalaki gikan sa usa ka nait nga tunghaan nga nagyupyop ug hashish. Sa sinugdan, gingil-aran siya sa ilang katingad-ang panggawi. Apan si Rosa, usa sa mga amiga ni Ana, naibog sa usa sa mga batan-ong lalaki. Gikombinsir sa lalaki si Rosa nga ang pagyupyop ug hashish dili makadaot ug magustohan niya kini. Busa gitilawan ni Rosa ang droga ug unya gihatag ang sigarilyo kang Ana.
“Kadto mihatag kanakog maayong pagbati, ug sulod sa pipila ka semana, ako nagyupyop nag hashish adlaw-adlaw,” matod ni Ana. “Human sa usa ka bulan o kapin pa, ang hashish wala na maghatag kanakog dakong kalalim, busa misugod ako paggamit ug mga amphetamine ingon man pagyupyop ug hashish.
“Sa wala madugay ang akong mga higala ug ako bug-os nga nalangkit sa kalibotan sa mga droga. Kami mag-estoryahay bahin sa kon kinsay nakagamit ug labing daghang droga nga walay daotang mga epekto ug kon kinsay mibatig kinalabwang kalalim. Sa inanay, gibulag ko ang akong kaugalingon gikan sa naandang kalibotan, ug panagsa na lang kong motungha. Kulang na ang hashish ug mga amphetamine, busa misugod ako pag-ineksiyon sa akong kaugalingon sa substansiyang may morpina nga nakuha ko gikan sa lainlaing mga botika. Sa ting-init kami mangadto sa mga konsiyerto sa rock sa hawan nga dapit, diin sayon kanunay nga makabaton ug mga droga sama sa LSD.
“Usa ka adlaw nasakpan ako sa akong inahan nga nagyupyop ug hashish. Naningkamot pag-ayo ang akong mga ginikanan sa pagpanalipod kanako. Gisultihan nila ako bahin sa mga kapeligrohan sa mga droga, ug gipasaligan nila ako sa ilang gugma ug kabalaka. Apan giisip ko ang ilang paningkamot ingong wala-kinahanglanang paghilabot sa akong kinabuhi. Sa dihang 16 anyos na ako, gihukom ko nga mobiya sa balay. Mikuyog ako sa usa ka grupo sa mga batan-on nga milibot sa tibuok Espanya nga namaligyag binuhat-sa-kamot nga mga kulentas ug naggamit ug mga droga. Duha ka bulan sa ulahi, naapsan ako sa polisiya sa Málaga.
“Sa dihang ang polisiya nagtugyan kanako ngadto sa akong mga ginikanan, ako gidawat nilang mahinangpon, ug naulaw ako sa akong gibuhat. Ang akong amahan naghilak—butang nga wala gayod nako makita nga iyang gihimo sa nangagi. Gibasolan ko ang pagsakit kanila, apan ang pagbasol wala paigo sa pagpabulag nako sa kalihokan sa droga. Nagpadayon ako paggamit ug mga droga sa adlaw-adlaw. Sa dihang dili ako hubog sa droga, ako maghunahuna usahay bahin sa mga risgo—apan dili magdugay.”
Gikan sa Pagkamason Ngadto sa Magpapatigayon ug Droga
Si José, usa ka mahigalaong padre depamilya, migugol ug lima ka tuig sa pagpatigayon sa cannabis gikan sa Morocco hangtod sa Espanya. Sa unsang paagi nalangkit siya? “Samtang nagtrabaho ako ingong mason, usa ka kauban sa trabaho misugod sa pagpatigayon ug mga droga,” saysay ni José. “Sanglit gikinahanglan ko ang kuwarta, ako naghunahuna sa akong kaugalingon, ‘Nganong dili ko man himoon ang sama niana?’
“Sayon ang pagpalit ug cannabis sa Morocco—kutob sa akong madala. Ako may sakayang demotor nga sayong makalikay sa mga polis. Sa dihang nadala ko na ang mga droga sa Espanya, ako nagbaligya niana nga tinagdaghan, mga 600 kilos sa usa ka higayon. Ako may tulo o upat lamang ka pumapalit, ug gipalit nila ang tanang droga nga isuplay ko kanila. Bisan pag nagbantay pag-ayo ang kapolisan, ang mga droga nakalusot. Kaming mga magpapatigayon sa droga may labi pang maayong kasangkapan nga magamit namo kay sa kapolisan.
“Mikita ako ug daghan kaayong sayon nga salapi. Ang usa ka biyahe gikan sa Espanya ngadto sa Amihanang Aprika mosapig tali sa $25,000 ug $30,000. Sa wala madugay, may 30 ka tawo na nga nagtrabaho alang kanako. Wala gayod ako hidakpi tungod kay mibayad ako sa usa ka tighatag-kasayoran sa pagpahibalo kanako kon kanus-a bantayan ang akong kalihokan.
“Usahay naghunahuna ako bahin sa kon unsay mahimo niining tanang droga ngadto sa uban, apan gipatuo ko ang akong kaugalingon nga ang cannabis dili isog nga droga nga walay tawong gipatay. Sanglit dakong salapi ang akong kita, wala nako hunahunaa kaayo kana. Wala gayod ako maggamit ug droga sa kaugalingon.”
Imong Salapi ug Imong Kinabuhi!
Sumala sa gipakita niining maong mga pananglitan, kontrolahon sa mga droga ang mga kinabuhi sa mga tawo. Sa dihang magiyan, ang pag-ikyas lisod ug masakit. Sumala sa gipunting sa librong Drugs in America, “sa Karaang Kasadpang bahin sa T.B., ang mga tulisan nagbakyaw sa mga pusil atubang sa nawong sa ilang mga biktima ug nangayo, ‘Imong salapi o imong kinabuhi.’ Ang ilegal nga mga droga daotan pa kay sa karaang mga tulisan. Kuhaon nila ang duha.”
May makapahunong ba sa samag-pison nga droga? Ang mosunod nga artikulo magtuki sa pipila ka solusyon.
[Footnote]
a Giilisan ang pipila ka ngalan niining seryeha.
[Blurb sa panid 8]
“Sa Karaang Kasadpang bahin sa T.B., ang mga tulisan nagbakyaw sa mga pusil atubang sa nawong sa ilang mga biktima ug nangayo, ‘Imong salapi o imong kinabuhi.’ Ang ilegal nga mga droga daotan pa kay sa karaang mga tulisan. KUHAON NILA ANG DUHA”
[Kahon/Hulagway sa panid 10]
MODUMILI BA ANG IMONG ANAK SA DROGA?
HAING MGA TIN-EDYERA ANG TINGALI LABING NAMELIGRO?
a. Kadtong buot mopakita nga sila independente ug andam manimpalad.
b. Kadtong dili kaayo interesado sa akademikanhon o espirituwal nga mga tumong.
c. Kadtong nag-isip nga may pakigbangi sila sa katilingban.
d. Kadtong wala makabatog tin-awng ideya kon unsay matarong ug kon unsay daotan.
e. Kadtong nag-isip nga walay ginikananhong pagpaluyo ug kansang mga higala nagdasig kanila nga mogamit ug mga droga. Nakamatikod ang mga imbestigador nga “ang kalidad sa relasyon sa tin-edyer uban sa iyang mga ginikanan morag mao ang labing maayong panalipod batok sa paggamit ug mga droga.”—Italiko gidugang.
SA UNSANG PAAGI MAKAPANALIPOD KA SA IMONG MGA ANAK?
a. Pinaagi sa pagbatog suod nga relasyon ug maayong komunikasyon uban nila.
b. Pinaagi sa pagsilsil diha kanila sa tin-awng ideya bahin sa matarong ug daotan.
c. Pinaagi sa pagtabang kanila nga makabatog tinong mga tumong.
d. Pinaagi sa pagpabati kanila nga bahin sila sa usa ka mahigugmaong pamilya ug sa mabinationg komunidad.
e. Pinaagi sa pagtudlo kanila bahin sa mga kapeligrohan sa pag-abuso sa droga. Ang mga bata tin-aw nga kinahanglang masayod kon nganong angayng modumili sila sa mga droga.
[Credit Line]
Tinubdan: World Drug Report sa Hiniusang Kanasoran
[Hulagway sa panid 9]
Mga droga giilog sa Gibraltar
[Credit Line]
Courtesy of Gibraltar Police
[Hulagway sa panid 10]
Ako may sakayang demotor nga sama niini, nga sayong makalikay sa mga polis
Credit Line]
Courtesy of Gibraltar Police
[Picture Credit Line sa panid 9]
Godo-Foto