Kinabuhi sa Kapanahonan sa Bibliya—Mga Manunugtog ug Ilang mga Tulonggon
“Dayega [ang Diyos] pinaagi sa paghuyop sa budyong. Dayega siya pinaagi sa kinuldasang tulonggon ug sa alpa. Dayega siya pinaagi sa tamborin ug sa sayaw nga magliyoliyo. Dayega siya pinaagi sa mga kuldas ug sa plawta. Dayega siya pinaagi sa mga piyangpiyang nga mananoy. Dayega siya pinaagi sa piyangpiyang nga nagapangkaay.”—SALMO 150:3-5.
ANG musika ug ang mga manunugtog dugay nang may hinungdanong papel diha sa pagsimba kang Jehova nga Diyos. Pananglitan, sa dihang milagrosong giluwas ni Jehova ang mga Israelitas sa Pulang Dagat, ang igsoon ni Moises nga si Miriam nanguna sa kababayen-an sa awit ug sayaw sa kadaogan. Ang mga mananayaw nagpatugtog ug tamborin. Gipakita niini kon unsa ka hinungdanon ang musika sa mga Israelitas—bag-o pa silang naluwas gikan sa kamot sa kasundalohan sa Ehipto, apan daghan sa kababayen-an ang nagdalag mga tulonggon ug andam motugtog. (Exodo 15:20) Sa ulahi, gihikay ni Haring David ang linibo ka manunugtog sa pagtugtog sa ilang tulonggon ingong bahin sa pagsimba diha sa tabernakulo. Kini nga kahikayan nagpadayon diha sa templo nga gitukod sa iyang anak nga si Solomon.—1 Cronicas 23:5.
Gama sa unsa kini nga mga tulonggon? Unsay porma niini? Unsay tunog niini? Ug kanus-a kini gigamit?
Mga Matang sa Tulonggon
Ang mga tulonggon nga gihisgotan sa Bibliya maoy gama sa primera klaseng kahoy, giinat nga panit sa hayop, puthaw, ug sungay. Ang uban hinaklapag garing. Ang mga kuwerdas gama sa lanot o tinai sa hayop. Bisag halos wala nay karaang tulonggon karon, may naglungtad pang mga hulagway niini.
Ang mga tulonggon nga gigamit sa kapanahonan sa Bibliya dunay tulo ka klase: tulonggong kinuldasan, sama sa alpa, lira (1), ug subing (2); tulonggong huyponon, sama sa budyong, o shofar (3), trompeta (4), ang sagad gamiton nga plawta (5); tulonggong basalon, sama sa tamborin (6), sistrum (7), piyangpiyang (8), ug kampanilya (9). Gamiton kini sa mga manunugtog para duyogan ang balaknong mga awit, bibong mga sayaw, ug kanta. (1 Samuel 18:6, 7) Labaw sa tanan, ila kining gigamit sa pagsimba sa Diyos kinsa naghatag kanila sa gasa sa musika. (1 Cronicas 15:16) Tagda ang detalye sa matag klase sa tulonggon.
Tulonggong Kinuldasan Ang alpa ug lira maoy gaan, madaladalang mga tulonggon nga may kuwerdas. Si David mitugtog ug tulonggong kinuldasan aron maulian ang nagmagul-anong si Haring Saul. (1 Samuel 16:23) Kini nga mga tulonggon gigamit sa orkestra sa dihang gipahinungod ang templo ni Solomon ug sa ubang malipayong okasyon sama sa pista.—2 Cronicas 5:12; 9:11.
Ang subing susama sa alpa, apan sagad lahi kinig porma. Pipila lang ang kuwerdas niini ug kini dunay sound board. Kon kaskason ang mga kuwerdas, makapatungha kinig mananoyng honi nga sama sa modernong gitara. Ang mga kuwerdas maoy gama sa linubid nga mga lanot o tinai sa hayop.
Tulonggong Huyponon Kini nga mga tulonggon kanunayng hisgotan sa Bibliya. Ang usa sa labing karaan mao ang budyong sa mga Hudiyo nga nailhang shofar. Kining gibangagan nga sungay sa laking karnero dunay lanog, tagming nga tunog. Gigamit sa mga Israelitas ang shofar sa pagtigom sa mga sundalo alang sa pagpakiggubat ug sa pagsignal sa nasod sa pag-asdang.—Maghuhukom 3:27; 7:22.
Ang laing matang sa tulonggong huyponon mao ang metal nga trompeta. Dihay nakit-ang dokumento uban sa Dead Sea Scrolls nga nagpakitang ang mga manunugtog makatokar ug lainlaing tono niini nga mga tulonggon. Gisugo ni Jehova si Moises nga maghimog duha ka trompeta nga gama sa plata aron gamiton diha sa tabernakulo. (Numeros 10:2-7) Sa ulahi, sa pagpahinungod sa templo ni Solomon, 120 ka trompeta ang gipalanog sa selebrasyon niini. (2 Cronicas 5:12, 13) Ang mga tiggama naghimog trompeta nga lainlaig gitas-on. Ang uban may gitas-ong mga 3 ka piye gikan sa huypanan hangtod sa tumoy niini nga pormag kampanilya.
Ang tulonggong huyponon nga kanunayng gamiton sa mga Israelitas mao ang plawta. Ang sadya ug mananoyng tunog niini nakapadasig sa mga tawo nga mitambong sa mga tapok-tapok sa pamilya, pista, ug mga kasal. (1 Hari 1:40; Isaias 30:29) Ang mananoyng tingog sa plawta madunggan usab diha sa mga paglubong, diin tugtogon sa mga manunugtog ang mga awit ingong bahin sa rituwal sa pagbangotan (tan-awa ang panid 14).—Mateo 9:23.
Tulonggong Basalon Ang mga Israelitas mogamit ug lainlaing basalon nga tulonggon kon sila may selebrasyon. Ang tunog niini nga may kompas makapukaw sa emosyon. Ang tamborin, nga gama sa panit sa hayop nga giinat ug gitaod sa linging bayanan, dunay tunog nga sama sa tambol sa dihang basalon kini sa kamot sa manunugtog o sa mananayaw. Kon yugyogon kini sa manunugtog, managingting ang gitaod nga mga kampanilya.
Ang laing tulonggong basalon mao ang sistrum. Kini dunay linginon, metal nga bayanan ug kuptanan, ug metal nga mga balabag nga may mga argolya. Kon yugyogon, ang sistrum mopatunghag tagming nga tinagingting.
Ang tumbagang mga piyangpiyang mas kusog pa gyod ug tunog. Kining lingin ug lapad nga mga metal may duha ka gidak-on. Ang dagkong piyangpiyang kusgon pagpangka. Ang gagmay pangkaon lang sa mga tudlo. Pareho ang tunog niini apan lainlaig gikusgon.—Salmo 150:5.
Pagsunod sa Sumbanan
Karon, sugdan ug taposon sa mga Saksi ni Jehova ang ilang mga tigom pinaagig musika ug pag-awit. Sa ilang dagkong tigom, ang girekord nga orkestra nga patokaron naggamit ug modernong bersiyon sa kinuldasan, huyponon, ug basalon nga mga tulonggon.
Pinaagi sa paglakip sa musika ug mga awit diha sa ilang pagsimba, gisunod sa mga Saksi ang sumbanan sa karaang mga Israelitas ug sa unang siglong mga Kristohanon. (Efeso 5:19) Sama sa mga alagad sa Diyos sa kapanahonan sa Bibliya, gigamit sa mga Saksi ni Jehova karon ang musika ug pag-awit sa pagdayeg kang Jehova.
[Mga hulagway sa panid 23]
(Dili aktuwal nga sukod)
(Tan-awa ang publikasyon)