En Mi Lukuluk Lon Emon Kot Mi Wesewesen Manau?
Ewe American Museum of Natural History a tiinalo eu kumi ngeni ewe fonu lon ewe Arctic Robert E. Peary a kuna fisu ier me mwan, lon 1906.
SENI Cape Colgate lon notouenefennin North America, Peary a kuna minne a ussun ita fitu chuuk mi tekia lon eu fonu mi towau. A eiten ngeni ena fonu Crocker Land, pokiten ina iten emon leiin ekkewe aramas mi awora moni fan iten an sai. A ifa me watteen meseiken ewe minefoon kumi mi sailo ngeni ena fonu lupwen ra kuna me towau eu fonu mei wor chuuk me leemool, me toon mi sno! Nge muttir chok, ra fen weweiti pwe met ra kuna och lios lon tupuwer chok nge ese wesewesen wor eu fonu. Lapalapen asapwal me saram lon ewe Arctic a fen otupu mesen Peary, me iei ra fen weweiti pwe fangoloon ar fansoun, pochokkul, me moni fan iten ewe sai a solap popun, pun ese wesewesen wor eu fonu repwe sai ngeni.
Ikenai, chommong aramas ra fangolo ar tong me ar fansoun ngeni ekkoch kot mi wesewesen manau me reer. Lon ranin noun Jises kewe aposel, aramas ra fel ngeni ekkewe kot Hermes me Zeus. (Fofor 14:11, 12) Ikenai, aramas lon chommong lamalamen fonufan kapachelong ewe lamalam Shinto me Hindu, ra fel ngeni fite milion kot. Pwungun alon ewe Paipel pwe, “a wor ‘kot’ chommong o pwal ‘samol’ chommong.” (1 Korint 8:5, 6) Ekkena kot meinisin ir kot mi wesewesen manau?
Ekkewe Kot Rese Tongeni “Amanaueer”
Ekieki mwo nounoun uluulun me esissin lon fel. Ngeni chokkewe mi eani lukuluk loor are kutta alillis seniir lupwen ra iotek, a ussun ita pwe ekkewe uluulun mei wor manaman mi tongeni efeiochuur are amanaueer seni feiengau. Nge, ekkewe uluulun mi tongeni wesewesen amanaueer? Ewe soumak kol mi fel a koluwu ussun uluulun: “Ekkewe ununun anu an ekkewe mu ir mi silfer me gold, forien poun aramas. Mi wor auer, nge rese mo kapas. Mei wor meser, nge rese mo nengeni. Mi wor selinger, nge rese mo rong. Ese pwal wor ngasangas lon auer.” Pwungun pwe, ir ekkewe kot rese tongeni “amanaueer.”—Kol Fel 135:15-17; Aisea 45:20.
Pwungun pwe, chokkewe mi fori uluulun mi tongeni apasa pwe forier kewe mi manau me manaman. Me chokkewe mi fel ngeni ekkewe uluulun mi tongeni lukuluk woor. Ewe soufos Aisea a apasa: “Ra mwarei [ewe uluulun], ra uweela o anomu won lenian. Ikenan a uta nge esap tongeni mwokutukut seni lenian. Iwe, are eman a sio ngeni, esap tongeni palueni, esap pwal tongeni amanaua seni an riafou.” (Aisea 46:7) Mi enlet ewe poraus pwe esor manau lon eu uluulun ese lifilifil alollonun lukuen chokkewe mi eani lukuluk lon. Ekkewe uluulun aramas ra falei are fori seni mecha ir “kot esor aucheaar.”—Apakuk 2:18, New World Translation.
An aramas fel ngeni, epini, are tongei aramas mi itefoulo pokiten ar angoch lon sipai are kol, yakiu are basket, ekkoch nouwisin lamalam, are sokkopaten kkotun nemenem, a choufetal ikenai. Pwal och, moni a fen wiliiti ewe koten chommong aramas. Fansoun meinisin, a ussun ita pwe a nom ren ekkeei mettoch are aramas och lapalap me tufich ese wesewesen nonnom reer. Rese awora me rese tongeni awora mettoch meinisin chokkewe mi lukuluk woor ra mochen angei seniir. Ren chok awewe, a ussun ita pwe an emon wouochulo mi tongeni pwakini chommong osukosuk, nge manamanen wou mi otupotup. (Mark 4:19) Emon sou kaeo a eani ei kapas eis: “Met popun och mettoch aramas ra fokkun mochen me lukuluk won le pwakini osukosuk, a kan efisata ar lichipung me niuokkus watte?” Ewer, an emon cheei wouun a tongeni efisi poutuloon met a wesewesen auchea, chowean pochokkulen inisin, pwapwaan an famili, chienan kewe, are an chiechioch me ewe Chon Forata. An we kot, ewe wou a kutta, wesewesen eu “uluulun . . . mi lamotongau.”!—Jona 2:8.
“Esap Wor Emon A Papalu”
Sise mirit ika sia apasa pwe och mettoch mi wesewesen manau lupwen ese wesewesen manau. Chon fel ngeni ewe kot Paal lon ranin ewe soufos Elias ra weiresin kaeo pwungun ei poraus. Ra wesewesen luku pwe Paal a tongeni tinato ekkei seni lang me kenalo ewe asorun man. “Ra iotek ngeni ewe anu Paal seni lesosor tori leoloas o kokko, ‘Paal, kopwe poluenikem.’ ” Mei wor selingen Paal mi rongorong, me auan mi tongeni fos? Sopwosopwoloon ewe poraus: ‘Ese wor och mongungu, ese wor eman a papalu ika auseling.’ (1 King 18:26, 29) Ese wesewesen wor emon Paal. Ese manau, ese foffori och.
A ifa me watteen ewe lamoten ach esinna me fel ngeni emon Kot mi wesewesen manau! Nge io ena Kot? Me ifa ussun ach eani lukuluk won i a tongeni efeiochukich?
[Picture on page 3]
Chienan Peary, Egingwah a kutta ewe fonu
Robert E. Peary
[Credit Lines]
Egingwah: Seni ewe puk The North Pole: Its Discovery in 1909 Under the Auspices of the Peary Arctic Club, 1910; Robert E. Peary: NOAA
[Pictures on page 4]
Chommong ra tupulo ren met ewe fonufan a fel ngeni