Áwewe fán Iten Manawach me Ach Angangen Afalafal Mwich
November 6-12
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | AMOS 1-9
“Oupwe küttaei pwe oupwe manau”
Kukkutta Jiowa, Ewe Sou Atittina Letipen Aramas
20 Eni ese mecheres ngeni aramas mi nonnom lon Israel lon ena fansoun ar repwe akkamwochu ar tuppwol ngeni Jiowa. A kan weires ngeni emon an epwe manaueni ewe esin manau mi sokko seni lape ngeni aramas meinisin, ussun chok Chon Kraist ikenai ra kuna, ekkewe kukkun me ekkewe watte. Nge tongen Kot me ar mochen apwapwai I a amwokutu ekkoch chon Israel pwe repwe eani ewe fel mi enlet. Jiowa a eani ei kapasen etiwatiw ngeniir mi mak lon Amos 5:4: “Oupwe kuttaei pwe oupwe manau.” Ikenai, Kot a pwal pwarata umoumoch ngeni ir kewe mi aier me kukkutta i ren ar kakkaeofichi poraus mi enlet me lon an we Kapas me ar foffori letipan. Iwe, esap mecheres ach sipwe fori ena, nge epwe emmwenikich ngeni manau esemuch.—Jon 17:3.
jd-E 90-91 ¶16-17
Angang Ngeni Jiowa me Ren Minne mi Tipeeú Ngeni An Kewe Allúk
16 Ewe áeménún mwán, Atam, a tiparoch lón an féri kefil pún a meefi pwe an ekiek usun minne mi pwúng me mwáál a fókkun múrinné. Met, itá sisap féri ach kefil fán tipachem? Amos a pesekich ach sipwe fókkun ekieki ei mettóch, a erá: “Oupwe oput mine a ngau o efich mine a pwüng.” (Amos 5:15) Iei met máewe William Rainey Harper, emén sense lón ewe University of Chicago a erá usun ena wokisin: “Me ren ekiekin [Amos], minne mi pwúng a wewe ngeni minne a tipeeú ngeni letipen Yahweh me minne mi mwáál a wewe ngeni minne ese tipeeú ngeni letipen Yahweh.” Ina eú pwóróus ekkewe 12 soufós ra menlapei sia tongeni káé seni. Kich mi tipemecheres le etiwa án Jiowa allúk usun minne mi pwúng me minne mi ngaw? Ewe Paipel a áitingenikich ekkena allúk me ekkena allúk ra áwewe me ren ekkewe esin aramas mi ásimaw, iir Chón Kraist mi sipeéch, “ewe chon angang mi allükülük o tipachem.”—Mateus 24:45-47.
17 Ach oputa minne mi ngaw epwe álisikich le ttii senikich ekkewe mettóch mi eletipengawa Kot. Áwewe chék, eli emén mwán a túmúnú seni efeiengawen sasingin me kachitoon kapasingaw wóón Internet me achocho le túmúnú pwe esap katol. Nge ifa usun me lón ‘letipan,’ mi meefi ngawen ekkewe Web site mi masou ren minne mi limengaw? (Efisos 3:16) Ika a apwénúetá án Kot emmwen lón Amos 5:15, epwe mecheres ngeni le apéchékkúlaló an oputa minne mi ngaw. Iwe, neman a tongeni win lón an achocho le fiffiu lón pekin lúkú.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
Menlapen Pworaus Seni Ekkewe Puken Sowel me Amos
2:12. Sisap pesei ekkewe pioneer, elter mi säifetäl, misineri, are chon angang lon Petel mi tinikken ar repwe ükkütiu seni ar angang fän iten ar repwe ämecheresi manauer. Nge sipwe fokkun peseer pwe repwe likiitü lon wiser.
Menlapen Pworaus Seni Ekkewe Puken Sowel me Amos
8:1, 2—Met weween “eu chükün föün irän leres.” A wewe ngeni pwe ewe ränin Jiowa a arapoto. Ekkewe föün irän leres ra kini le sopwoloon ewe fansoun räs, weween, le sopwoloon ewe ierin atake. Lupwen Jiowa a apwär ngeni Amos ewe “chükün föün irän leres,” a wewe ngeni pwe a arapoto sopwoloon Israel. Ina minne, Kot a ereni Amos: “A tori sopolon fän iten nei aramasen Israel. Üsap chüen siwili ai ekiekin apwüngüür.”
November 13-19
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | OPATAIA 1–SONA 4
“Káé Seni Minne Ka Mwáálliló Wóón”
ia-E 114 ¶22-23
A Káé Seni Minne A Mwáálliló Wóón
22 Nge ifa usun Sona? Mi káé an epwe pwáraatá an kilisou ngeni Jiowa ren an álleasochis ngeni? Ewer, ina met a féri. Mwirin úlúngát rán me úlúngát pwin, ewe iik a uwealó Sona ngeni fénú me “a musäsinätä Sona wilifanü.” (Sona 2:10) Anchangei minne a fis, weween ese pwal mwo nge lamot án Sona epwe áá ngeni fénú! Pwúngún pwe a lamot an epwe kútta ia epwe pwer ie ren an epwe ló seni ikewe ewe iik a uwealó ie. Iwe nge, ese pwon mwo a kúna sóssót ika epwe pwári an kilisou. Sona 3:1, 2, a apasa: “Ewe Samol mi Lapalap a kapas ngeni Sona fän aruuan o üreni, ‘Kopwe ütä o feila Ninifa ewe telinimw mi lapalap, pwe kopwe aronga ngeni aramasen lon ewe pworaus üa aiti ngonuk.’” Iwe met Sona epwele féri?
23 Sona a mwittir mwékút. Paipel a erá: “Iei mine Sona a aleasochis ngeni ewe Samol mi Lapalap o feila Ninifa.” (Sona 3:3) Ewer, i a álleasochis. A ffat pwe i a káé seni minne a mwáálliló wóón. A pwal lamot sipwe áppirú án Sona lúkú. Kich meinisin sia tipis, me kich meinisin sia mwámmwáálliló. (Rom 3:23) Nge met, kich mi fangetá are kich mi káé seni ach kewe mwáál me sópweló lón ach angang ngeni Kot fiti álleasochis?
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
Menlapen Pworaus Seni Ekkewe Puken Opataia, Sona, me Mika
10—Ifa ussun Etom a “kärila o itengau tori feilfeilachök”? Ussun chök a fen oesini, ewe fönü Etom, mwuun we, me aramasan kewe mi nom lon eü kinikinin fönüfan a kärilo, resap chüen nom. Nabonitus, Kingen Papilon a liapeni Etom lukunapen ewe awonuen senturi mwen Kraist. Atun föpükü ier mwen Kraist, chon Napat me ekkoch chon Etom ra nom öörün Juta lon ewe leeni Nekep, iwe mwirin, a iteni Itumea. Mwirin an chon Rom ataielo Jerusalem lon 70 C.E., ekkewe chon Etom ra morolo, rese chuen nom.
jd-E 112 ¶4-5
Féfférum Ngeni Ekkewe Ekkóch Epwe Tipeeú Ngeni Letipen Kot
4 Ka tongeni káé eú lesen seni án Kot apwúngú Etom, ewe fénú mi nóm arap ngeni Israel: “Esap öch om tuneämängau won pwiüm kewe chon Juta lon ränin ar weires, esap öch om meseik wor lon ränin ar feiengau.” (Opataia 12) Pwúngún pwe ekkewe chón Tirus iir ‘pwin’ chón Israel lón och itiitin, neman lón pekin angangen business, nge ekkewe chón Etom fen iir wesewesen ‘pwin’ ekkewe chón Israel pokiten iir mwirimwirin Esau, nippween Jakop we. Pwal mwo nge Jiowa a erá pwe ekkewe chón Etom iir ‘pwin’ chón Israel. (Tuteronomi 2:1-4) Iwe, a fókkun ngaw pwe ekkewe chón Etom ra pwapwa atun ekkewe chón Jus ra kúna watteen riáfféú seni lepéún ekkewe chón Papilon.—Isikiel 25:12-14.
5 A ffat, pwe Kot ese pwapwaiti féfférún ekkewe chón Etom ngeni pwiir kewe chón Jus. Iwe nge, a lamot sipwe pwisin eisinikich, ‘Ifa usun Kot epwe etittina féfférúi ngeni pwii kewe Chón Kraist?’ Eú mettóch mi lamot sipwe ekieki usun, ina ekiekich me féfférúch ngeni pwiich kewe ika a wor osukosuk. Áwewe chék, anchangei pwe itá emén Chón Kraist a asongok are wor an osukosuk ngeni emén aramasom. Ika mi wor popun óm kopwe “chou ngeni,” ka amwéchú óm na song, kese lúkúsékúrú ena osukosuk are ekiekin ataweei? (Kolose 3:13; Josua 22:9-30; Mateus 5:23, 24) Ika ka féri ena a tongeni kkúú féfférum ngeni pwium we. Áwewe chék, neman kopwe meseafóch ngeni, kosap chiechiéch ngeni, are fen fósongaw fán itan. Pwal anchangei pwe ekiseló mwirin pwium na a pwal mwáálliló, neman a pwal mwo nge kúna kapwúng seni ekkewe mwán mi ásimaw lón mwichefel. (Kalatia 6:1) Kopwe itá áppirú féfférún ekkewe chón Etom me pwapwaiti weiresin pwium na? Met Kot a mochen kopwe féri?
November 20-26
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | MIKA 1-7
“Met Jiowa A Mochen Ach Sipwe Féri?”
Ifa Ussun Föfförüch Ngeni Aramas?
20 Me ren ekiekin Jiowa, ach chiechi ngeni pwiich kewe, ina eü kinikin mi lamot lon ach fel ngeni. Asorun man ese aüchea me ren Jiowa ika ekkewe chon eäni ekkena asor rese föfföröch ngeni aramas. (Mika 6:6-8) Ina minne, a ereni nöün kewe chon käeö “kopwe muttir chachari poluom.” (Mt. 5:25) Paul a pwal makkei: “Oupwe song, nge ousap fori tipis; ami song esap nom tori an ewe akkar tuputiu. O ami ousap wäsi leenien ewe tefil.” (Ef. 4:26, 27) Ikaamwo a wor popun ach sipwe song, nge sipwe mwittir awesalo pwe sisap chök sossong me mut ngeni ewe Tefil an epwe nemenikich.—Luk 17:3, 4.
‘Met Jiowa A Mochen Pwe Kopwe Föri?’
“Föri mine a pwüng.” Me ren eú puk, ewe kapasen Ipru fán iten “pwüng,” a “wewe ngeni ach féri minne a pwúng me wenechar ngeni chón leeniach kewe.” Kot a kútta senikich ach sipwe féri ngeni aramas met mi pwúng me wenechar me ren an kewe allúk. Sia féri minne mi pwúng, ika sise lifilifil aramas me sia wenechar lón féfférúch ngeni ekkewe ekkóch. (Lifitikos 19:15; Aisea 1:17; Ipru 13:18) Lupwen sia féri minne mi pwúng ngeni ekkewe ekkóch, iwe, eli epwe chúng letiper me repwe pwal féfféréch ngenikich.—Mateus 7:12.
“Eäni kirikiröch.” Ewe kapasen Ipru fán iten “kirekiréch” (cheʹsedh) a pwal tongeni afféú ngeni “kirekiréch mi fiti tong” are “tong mi tuppwél.” Emén sou káé Paipel a apasa: “Ika tong, úméúméch, me kirekiréch, repwe kochufengen, ra tongeni áweweei weween [cheʹsedh], nge ika eú chék me lein ekkeei kapas, ese tongeni áweweei.” Kot a erenikich ach sipwe eáni kirekiréch. Sipwe tipemecheres le pwári kirekiréch me pwapwa lón ach álisi ekkewe mi osupwang. Mwirilóón sia tongeni meefi ewe pwapwa mi feito seni ach fangóló.—Föför 20:35.
“Kopwe pwal tipetekison [“le feffetál,” NW] fan mesen om we Kot.” Lón ewe Paipel, ewe kapas “feffetál” a tongeni wewe ngeni ach “manaweni och sókkun manaw.” Sia feffetál me Kot lón manawach ren ach feffetál wóón ewe al mi affatetiw lón ewe Paipel. A lamot sipwe “tipetekison” lón ach feffetál lón ena al. Ifa usun? Lupwen sia tipetekison mwen mesen Kot, sia mirititi enletin nónnómuch me ren Kot me silei aúkúkún ach tongeni. Iwe, ach feffetál ren “tipetekison,” a wewe ngeni ach sia eáni ekiek mi pwúng usun met Kot a kútta senikich me met sia tongeni fangóló.
Sia kilisou pwe esap mwo fán eú án Jiowa epwe kútta senikich met sise tufichin féri. A pwapwa ren ach achocho úkúkún ach tufich lón ach angang ngeni. (Kolose 3:23) A weweiti ach apwangapwang. (Kölfel 103:14) Atun sia pwal tipetekison le weweiti aúkúkún ach tufich, iwe, sia tongeni kúna pwapwa lón ach feffetál me Kot. Pwata kese káé ifa usun kopwe tongeni poputá le feffetál me Kot? Ena sókkun manaw epwe atoto ngonuk watteen feiéch.—Än Salomon Fos 10:22.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
Menlapen Pworaus Seni Ekkewe Puken Opataia, Sona, me Mika
2:12—Inet ewe oesini ussun ‘achufengenin ekkewe lusun chon Israel’ a pwönuetä? Äeüin pwönüetään ewe oesini a fis lon 537 B.C.E. lupwen eü lusun chon Jus ra liwinsefalliti fönüer we seni ar oolo lon Papilon. Lon ei fansoun, ewe oesini a pwal pwönutä lon “ewe Israelin Kot.” (Kalesia 6:16) Seni 1919, ekkewe chon Kraist mi kepit ra ioifengen “usun sip ra chufengen lon lenier.” Ewe “mwich mi lapalap” me lein ekkewe pwal “ekkoch sip” ra pache ngeniir, me äkkäeüin seni 1935, ra “akurang ren aramas.” (Pwarata 7:9; Jon 10:16) Ir meinisin ra tuppwöl le afeffeitäi ewe fel mi enlet.
Met Wiisach Me Ren Jiowa?
20 Ach kukkuna feioch seni Jiowa epwe amwokutukich pwe sipwe appiru ekiekin Maika. Iei alon: “Upwe witiwit fan mosonottam ren Kot, ewe mi amanauaei.” (Mika 7:7) Ifa ussun ekkena kapas ra weneiti ach mwimwmwin me Kot fan tipetekison? Ach witiwit fan mosonottam a alisikich pwe sisap lichipung pokiten an esaamwo war ranin Jiowa we. (An Salomon Fos 13:12) Mi enlet pwe oukich meinisin sia tipeni pwe epwe sopwolo ei otot mi ngau. Iwe nge, iteiten wiik fite ngerou aramas ra keran poputa le mwimwmwin me Kot. Ach silei ena mettoch a awora eu popun ach sipwe witiwit fan mosonottam. Emon Chon Pwarata mi angang ngeni Kot fansoun langattam a uwawu meefian ussun ena mettoch, iwe, iei alon: “Lupwen ua nesokuriiti ekkewe lap seni 55 ierin ai fiti ewe angangen afalafal, ua wesewesen luku pwe ese lus rei och mettoch pokiten ai witiwiti Jiowa. Nge, ese fen toriei chommong mettoch upwe tongeni letipechou rer.” A pwal ina ussun kunaom?
November 27–December 3
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | NAHUM 1–APAKUK 3
“A Lamot Mammasa lón Pekin Lúkú me Tinikken”
Menlapen Pworaus Seni ekkewe Puken Nahum, Apakuk, me Sefanaia
2:1. Ussun chök Apakuk, a lamot sipwe mammasa lon pekin ngün me akkangang ngeni Jiowa. Sipwe pwal tipemecheres le atipeeüfengenni ekiekich ngeni “kapasen fön,” are apwüng mi torikich.
2:3; 3:16. Atun sipwe witiwiti ränin Jiowa we ren lükü, sipwe fokkun meefi atapwalapwalen ewe fansoun are weiweitään.
2:4. Ika sipwe manau lon ränin än Jiowa kapwüng epwe feito, a fokkun lamot sipwe likiitü lon ach tuppwöl.—Ipru 10:36-38.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
Menlapen Pworaus Seni ekkewe Puken Nahum, Apakuk, me Sefanaia
2:6—Ikkefa “ekewe asamalap arun ewe chanpupu” ra suukulo? Ekkena asamalap ra wewe ngeni pwangen tittin Ninifa, förien putiuen ewe chanpupu Tikris. Lon 632 B.C.E. lupwen sounfiun Papilon fengen me sounfiun Mitia ra sotun fiu ngeni Ninifa, sap minne chon Ninifa ra niuokkus. Nge ra fen meefi lükülüköch pokiten tekian tittin ewe telinimw, esor epwe tongeni tolong lon. Iwe nge, püngümmongun üt a efisi pummongun ewe chanpupu Tikris. Me ren emön sou uruwo itan Diodorus, ewe konik a “opuolo kinikinin ewe telinimw me ataielo och kinikinin ewe tit.” A ina ussun asamalapen tittin ewe chanpupu ra suuk, me, ussun a fen oesini, Ninifa a mwittir kkuf ussun chök ekkei a kenalo fetilipwäs.—Nahum 1:8-10.
Menlapen Pworaus Seni ekkewe Puken Nahum, Apakuk, me Sefanaia
3:17-19. Inaamwo ika epwe torikich riäfföü are weires me mwen are le atun Armaketon, nge sipwe tongeni lükülük pwe Jiowa epwe awora ngenikich “pöchökkül” atun sipwe pwapwa le akkangang ngeni i.