Áwewe fán Iten Manawach me Ach Angangen Afalafal Mwich
October 1-7
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | JOHANNES 9-10
“Jesus A Túmúnúéchú Néún Kewe Siip”
nwtsty-E media
Leenien siip
Eú leenien siip mi ttittiló pwe epwe túmúnú ekkewe siip seni chón solá me ekkewe manmwacho. Ekkewe chón masen siip ra kan onómu néúr kewe siip lón eú leenien siip lepwin. Lón fansoun lóóm, ekkewe leenien siip ese wor imwer, a sókkopat napanaper me saisiir, me lap ngeni ra ttittiló ren faú nge a wor eú chék leenien tolong. Johannes a fós usun án emén tongeni tolong lón eú leenien siip me lón ‘asaman’ we, ikewe a nóm ie ewe “chon masen ewe asamen lenien sip.” (Jo 10:1, 3) Lón ekkóch leenien siip, lap seni eú mwichen siip ra tongeni nóm lón lepwin me ewe chón masen ewe asamen leenien siip a wisen túmúnúúr. Sorotá, ewe chón masen ewe asam epwe suuki ngeni ekkewe chón masen siip ewe asam. Emén me emén a ionifengeni néún mwichen siip ren an kériir. Ekkewe siip ra esilla léúwen néúr chón masen siip iwe ra en me tapweló mwirin néúr chón mas. (Jo 10:3-5) Jesus a fós usun ei ééreni pwe epwe áweweei usun an túmúnú néún kewe chón káé.—Jo 10:7-14.
Familien Chon Kraist, ‘Oupwe Nennelo’
5 Nengeni met emön mwän pwüpwülü epwe käeö seni Jises. Ewe chon mas me nöün kewe siip ra silefengeniir me lükülükfengen. Ewe chon mas a sileöchü napanapen nöün kewe siip, me ekkewe siip ra silei me lükülük woon. Ra esilla leüwan me älleasochisi. Jises a apasa: “Ngang üa silei nei sip kana o ir ra sileei.” Jises a fokkun sileöchü ewe mwichefel. Ewe kapasen Krik fän iten “silei” a wewe ngeni “sileiöchü.” Pwüngün, ewe Chon Masen Siip mi Mürinnö a wesewesen pwisin silei emön me emön nöün kewe siip, an osupwang, apwangapwang, me pöchökkül. Esor met mi tükütükülo seni. Me ekkewe siip ra sileöchü ewe chon mas me lükülük woon an emmwen.
cf-E 124-125 ¶17
“Ese Chúen Kapas Ngeniir Och me Lúkún Kapas Monomon”
17 Seni minne a kúna, iei makkeien George A. Smith lón néún we puk The Historical Geography of the Holy Land: “Fán ekkóch ám aua aséséén leolowas únúkkún eú me lein ekkewe ito lón Jutia, iwe, úlúmén are fémén chón masen siip ra kan panaatiw néúr pwiin man ngeni. Ekkewe siip ra kan nofitfengen, me ám aua ésúkú ika ifa usun emén me emén ekkewe chón mas epwe ionfengeni en me néún kewe siip. Nge mwirin an a wes án ekkewe siip ún konik me urumwotfengen, ekkewe chón mas ra imuló emén seni emén, ra eáni en me an kékké; iwe, ekkewe siip ra imufesen ngeni en me néún chón mas, iwe, ekkewe pwiin siip ra tetteléch le fetáleló usun chék ar we fetáleto.” Eli ese wor pwal eú kapas áwewe mi múrinné seni ena Jesus epwe tongeni áeá ren an epwe affata ewe lesen. Pwe ika sipwe mirititi me álleasochisi an kewe afalafal me ika sipwe tapweló mwirin an emmwen, iwe, sipwe tongeni nóm fán túmúnún “ewe chón masen siip mi múrinné.”
nwtsty-E study note wóón Jo 10:16
emmweniireto: Are “emmweniir.” Ewe kapasen Krik aʹgo ikeei a tongeni wewe ngeni “lukeaalong” are “emmweni.” Pwal eú kapiin puken Johannes lón fósun Krik a mak ina epwe lón ewe ier 200 a néúnéú pwal eú kapasen Krik (sy·naʹgo) mi kkan ngeni weween nge fán chómmóng a afféú ngeni “ionifengeni.” Jesus, i ewe Chón Mas mi Múrinné, a ionifengeni, túmúnú, me amwéngééni ekkewe siip mi nónnóm lon ei lenien siip (ra pwal iteni “mwich mi kisikis” lón Luk 12:32) me néún kewe ekkóch siip. Ekkeei ra wiliti eú chék mwichen siip fán túmúnúen emén chón mas. Ena kapas áwewe a menlapei ewe tipeeúfengen néún Jesus kewe chón tapweló mwirin ra pwapwaesini.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
(Johannes 9:38, NW) A erá: “Ewer, ngang ua lúkú lón i, Samol.” Iwe a chapetiw mwan.
nwtsty-E study note wóón Jo 9:38
chapetiw mwan: Are “rootiw mwan, chapetiw lepwúl mwan, asamolu.” Atun ewe kapasen Krik pro·sky·neʹo a weneiti och féfférún fel ngeni emén kot, iwe a afféú ngeni “fel.” (Mat 4:10; Luk 4:8) Iwe nge, lón ei wokisin, ewe mwán mi chun seni an uputiw Jesus a echikaraatá a chapetiw mwan pwe a mirititi pwe Jesus i ewe Kot a tiinaato. Me ren, Jesus esap i Kot nge i ewe “Néún aramas,” ewe Messaia a wor an manaman seni Kot, usun met a fen oesini. (Jo 9:35, NW) Atun a chapetiw mwen Jesus, a féri met ekkewe aramas lón Tesin Ipru ra kan féri. Iir ra kan rootiw mwen ekkewe soufós, king me pwal ekkóch chón tupuni Kot. (1Sa 25:23, 24; 2Sa 14:4-7; 1Ki 1:16; 2Ki 4:36, 37) Fán chómmóng, án aramas chapetiw mwen Jesus a pwári ar kilisou ren án Kot asaramer are ar mirititi pwe chenin Kot a nóm ren Jesus.—Ppii ekkewe study note wóón Mat 2:2; 8:2; 14:33; 15:25.
nwtsty-E study note wóón Jo 10:22
ewe Chulapen Efinunen ewe Imwenfel: Iten ei chulap lón kapasen Ipru Hanukkah (chanuk·kahʹ), weween “Epinipin.” A kan fis lón úkúkún walu rán, poputá seni Chislev 25, a kan sereni lesópwólóón December (ppii sgd Kinikin 19). Ei chulap a fis fán iten áchechchemen ewe atun án Jerusalem we imwenfel efinúnsefál lón ewe ier 165 mwen Kraist. Pún me mwen ena, ewe kingen Syria King Antiochus IV Epiphanes a pwáraatá an fókkun oput Jiowa, ewe Kot chón Jus ra fel ngeni, ren an asúfélúngawa an na imwenfel. Áwewe chék, a aúetá pwal eú róóng wóón ewe róóng fán iten ewe asoren kek ekkewe souasor ra kan eáni iteiten rán. Lón Chislev 25, lón ewe ier 168 mwen Kraist, a asor pik wóón ena róóng me a aparasafetálei chénún ena pik lón unusen ewe imwenfel ren an epwe unusen elimengawaaló. A pwal kenaló asamalapan, ataieló ruumwen ekkewe souasor, me uwealó ewe rongen asor seni kolt, ewe chepelin pilawa mi pin, me ewe leenien etittin mi ffér seni kolt. Iwe, a áeá án Jiowa na imwenfel fán iten ewe koten Olympus itan Zeus. Iwe nge, ruu ier mwirin, Judas Maccabaeus a liapeni seni Antiochus ewe telinimw me imwenfel. Mwirin án ewe imwenfel liméchsefál, a fis efinúnún lón Chislev 25, lón ewe ier 165 mwen Kraist, úlúngát ier mwirin án Antiochus we asor mi ánioput ngeni Zeus. Iwe, a fissefál ekkewe asoren kek ekkewe souasor ra kan eáni iteiten rán. Ese mak lón Paipel ika Jiowa ewe a wisen awinna Judas Maccabaeus me emmweni an epwe efisisefáli ewe kókkótun fel lón ewe imwenfel. Iwe nge Jiowa a fen piin néúnéú ekkewe rese fel ngeni i, áwewe chék ren Sirus seni Persia, ar repwe apwénúetá an kókkótun fel. (Ais 45:1) Iwe, sia tongeni ekieki pwe neman Jiowa a néúnéú emén mwán me lein néún kewe aramas an epwe apwénúetá letipan. Paipel a áiti ngenikich pwe a lamot án ewe imwenfel epwe nónnóm me fiffis kókkótun ren án ekkewe oesini usun ewe Messaia, an angangen afalafal, me an asor repwe pwénúetá. Pwal och, mi lamot pwe án ekkewe chón Lefi asor repwe fiffis tori ewe atun ewe Messaia epwe féri an we asor mi lap, an asoresini pwisin manawan fán ásengesin aramas. (Tan 9:27; Jo 2:17; Ip 9:11-14) Ese wor allúk fán iten Chón Kraist ar repwe féri áchechchemen ewe Chulapen Efinunen ewe Imwenfel. (Kol 2:16, 17) Iwe ese pwal mak pwe Jesus are néún kewe chón káé ra oput án aramas féri ena chulap.
October 8-14
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | JOHANNES 11-12
“Áppirú án Jesus Úméúméch”
nwtsty-E study note wóón Jo 11:24, 25
Ngang ua silei pwe epwe manawsefálitá: Marta a ekieki pwe Jesus a fós usun ewe manawsefál epwe fis lón mwachkkan, lón ewe ránin sópwólóón. (Ppii study note wóón Jo 6:39.) An lúkúlúk lón ena afalafal a mmen amwarar. Pún lón ena atun, ekkóch néúwisin lamalam mi iteni Satusi rese lúkú pwe epwe wor manawsefál, inaamwo ika mi ffat me ren Paipel pwe epwe wor. (Tan 12:13; Mar 12:18) Nge ekkewe ekkóch mi iteni Farisi ra lúkú pwe mi wor ngúnún aramas ese tongeni máló. Iwe nge, Marta a silei pwe Jesus a asukula aramas usun ewe ápilúkúlúkún manawsefál me a pwal mwo nge amanawatá ekkóch aramas, nge ttamen ar máló ese tori úkúkún ttamen án Lasarus we máló.
Ngang ewe manawsefál me ewe manaw: Án Jesus máló me an manawsefál a suuki ngeni ekkewe mi máló ar repwe manawsefál. Mwirin án Jesus manawetá, Jiowa a ngeni an manaman le amanawatá ekkewe mi máló me pwal atufichi aramas le manaw esemuch. (Ppii study note wóón Jo 5:26.) Lón Pwä 1:18, Jesus a apasa pwe i “ewe mi manau,” ewe ‘a wor an nemenem won mäla me ewe lenien sotup.’ Ina popun, Jesus i án ekkewe mi manaw me ekkewe mi máló ápilúkúlúk. A pwonei pwe epwe wisen amanawasefáli ekkewe mi máló. Ekkewe repwe eti i le nemenem repwe manawsefál lón láng, me ekkewe repwe nóm fán nemenien mwúún we lón láng repwe manawsefál wóón ewe fénúfan sefé.—Jo 5:28, 29; 2Pe 3:13.
(Johannes 11:33-35, NW) Lupwen Jesus a kúna an kekkechiw me án ekkewe chón Jus mi fiti i kekkechiw, a ngúngú lón letipan me a weires. A erá: “Oua onómu ia?” Ra ereni: “Samol, feito nengeni.” A ssúr chénún mesan.
nwtsty-E study note wóón Jo 11:33-35
kekkechiw: Ewe kapasen Krik fán iten “kekkechiw” lap ngeni a weneiti ngúngúres. Pwal ina met a mak atun Jesus a oesini usun arapotoon talóón Jerusalem.—Luk 19:41.
ngúngú . . . me a weires: Án ekkeei ruu kapasen Krik chufengen a áweweei úkúkún alóllóólún meefien Jesus lón ei atun. Ewe kapasen Krik fán iten “ngúngú” (em·bri·maʹo·mai) lap ngeni a wewe ngeni eú memmeef mi alóllóól, nge lón ei itiitin, a usun nge a fókkun mwékútúkút letipen Jesus pwe a ngúngú. Ewe kapasen Krik “a weires” (ta·rasʹso) a wesewesen wewe ngeni chúngúchúngún och mettóch. Emén soukáé usun Paipel a erá pwe lón ei itiitin, a wewe ngeni “efisi án emén epwe osukosuk lón letipan; efisi ngeni emén watteen metek are letipeta.” Pwal ina ewe kapasen Krik a néúnéú lón Jo 13:21 ikewe ie a áweweei meefien Jesus ren an a silei pwe Jutas epwe afangemá i.—Ppii ewe study note wóón Jo 11:35.
lón letipan: Krik, “lón ngún.” Ewe kapasen Krik pneuʹma a néúnéú me ikeei ie a wewe ngeni och mwékútúkút mi péchékkúl emén a fókkun meefi lón letipan, iwe a efisi an epwe eáni och kapas me féffér.—Ppii ewe Glossary, “Spirit.”
ssúr chénún mesan: Ei kapasen Krik ikeei (da·kryʹo) a feito seni ewe kapasen Krik fán iten “chénún mas” me ekkóch wokisin ra pwal néúnéú ena kapas, áwewe chék lón Luk 7:38; Föf 20:19, 31; Ip 5:7; Pwä 7:17; 21:4. Usun a kon weneiti ssúrún mas nge esap ewe mettóch ngúngúres. Lón néún Chón Kraist we Tesin Krik, a chék néúnéú ei kapasen Krik ikeei me a sókkóló seni ewe a néúnéú lón Jo 11:33 (ppii study note) le áweweei kechiwen Maria me ekkewe chón Jus. Jesus a silei pwe epwe amanawatá Lasarus, iwe nge a fókkun letipechou ren an a kúna pwe chiechian kewe mi áchengicheng ra fókkun letipeta. Pokiten Jesus a fókkun tongeer, iwe a kechiw mwen mesen ekkewe aramas. Ei pwóróus a affata pwe Jesus a meefieni meefien are metekin chókkewe a péút seniir attongeer kewe.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
nwtsty-E study note wóón Jo 11:49
souasor mi lap: Seni ewe atun Israel a wiliti eú mwú, ewe souasor mi lap a eáni ena wis tori an máló. (Num 35:25) Iwe nge, atun mwúún Rom a nemenem wóón Israel, ekkewe néúwisin Rom ra wisen ewisa ngeni emén an epwe souasor mi lap are ra tongeni asapwilaatiw me lón wisan. (Ppii ewe Glossary, “High priest.”) Kaifas, i mi kefilitá me ren chón Rom, pwal i emén mi lipwákéch le fós ngeni aramas nge a eáni ena wis ren fansoun langattam lap seni ekkewe souasor mi lap me mwan. A poputá le eáni ena wis ina epwe seni ewe ier 18 tori ina epwe ewe ier 36. Ren án Johannes apasa pwe Kaifas i ewe souasor mi lap lón ena ier, lón ewe ier 33, a fósun ena ier mi lamot, ewe ier Jesus a ninniiló lón.—Ppii sgd Kinikin 16 neman ikewe a nóm imwen Kaifas we ie.
nwtsty-E study note wóón Jo 12:42
ekkewe néúwisin chón Juta: Me ikeei ie, ewe kapasen Krik fán iten ‘néúwis,’ a wewe ngeni chókkewe mi chóni án chón Jus we mwichen soukapwúng mi tekia. A pwal mak ekkeei kapas lón Jo 3:1 atun a fós usun Nikotemus, ewe a chóni ena mwichen soukapwúng mi tekia.—Ppii ewe study note wóón Jo 3:1.
katowu seni ar we mwich lón ewe imwen felikis: Are “mi pinepin seni ewe sinakok.” Ewe kapasen Krik a·po·sy·naʹgo·gos a chék pwá lón Jo 9:22; Jo 12:42; me 16:2. Emén mi katowu epwe koput me sochoul me ren aramas. An esap tongeni chiechi ngeni ekkewe chón Jus a tongeni efisi án ewe famili osupwang lón pekin aion. A kan fiffis asukul lón ekkewe sinakok nge a pwal tongeni fis kapwúng, ikewe aramas repwe tongeni kapwúng ren ar repwe kúna kawet are repwe katowu seni ewe sinakok.—Ppii ewe study note wóón Mat 10:17.
October 15-21
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | JOHANNES 13-14
“Ngang Üa Anomu eu Lenien Apirü fän Itemi”
nwtsty-E study note wóón Jo 13:5
télú pechen néún kewe chón káé: Lón fansoun Israel lóóm a kon chéú néúnéún choori. Iir ewe sókkun choori mi wor selin féfé ngeni peche, ina popun pechen emén chón sái epwe limengaw seni ewe súsú are pwakak wóón ekkewe al me lemal. Ina popun, éérenier pwe emén epwe pwilitatiw néún choori me mwen epwe tolong lón eú imw, me chón ewe imw mi awasélaéchú repwe túmúnú pwe pechen néúr we waséla epwe téttél. Paipel a fós usun ei ééreni fán fitu. (Ken 18:4, 5; 24:32; 1Sa 25:41; Luk 7:37, 38, 44) Atun Jesus a télú pechen néún kewe chón káé, a féri ei ééreni pwe epwe áiti ngeniir ekkewe lesen usun tipetekison me angang fán iten ekkewe ekkóch.
nwtsty-E study note wóón Jo 13:12-14
oupwe: Are “wisemi pwe oupwe.” Ewe kapasen Krik a néúnéú lón ei, lap ngeni a kan weneiti moni mi wewe ngeni “liwinimmang ngeni emén.” (Mat 18:28, 30, 34; Luk 16:5, 7) Nge lón ei wokisin me pwal lón ekkóch, a pwal wor weween, ina án emén meefi pwe wisan pwe epwe féri och mettóch.—1Jo 3:16; 4:11; 3Jo 8.
w99-E 3/1 31 ¶1
Ewe Mwán mi Lap A Féri eú Angang mi Tekison
Ren án Jesus télú pechen néún kewe chón káé, a áiti ngeniir eú lesen mi fókkun múrinné usun ewe napanap tipetekison. Chón Kraist resap kútta itéchúr me iteféúlóór are ekieki pwe iir ra kon lamot pwe aramas repwe angang ngeniir. Nge repwe áppirú Jesus, pún i “esap feito pwe aramas repwe angang ngeni, nge a feito an epwe angang ngeniir o fangala manauan fänäsengesin chomong aramas pwe möön manauer.” (Mateus 20:28) Ina popun chón tapweló mwirin Jesus repwe tipemecheres le féri ewe angang mi kon tekison ngeni emén me emén lefiler.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
nwtsty-E study note wóón Jo 14:6
Ngang ewe al me ewe let me ewe manaw: Jesus i ewe al pún ren i chék, aramas repwe tongeni arap ngeni Kot lón iótek. Jesus pwal i “ewe al” fán iten án aramas repwe chásefál ngeni Kot. (Jo 16:23; Ro 5:8) Jesus i ewe let pokiten a fós usun ewe enlet me a eáni eú manaw mi tipeeú ngeni minne mi enlet. A pwal pwénútá ren chómmóng oesini mi pwáraatá pwe i ewe a wor wis mi fókkun lamot lón pwénúetáán án Kot we kókkót. (Jo 1:14; Pwä 19:10) Ekkeei oesini “ra pwönüetä lon Kraist.” (2Ko 1:20) Jesus i ewe manaw pún ren ewe méén kepich, a atufichi án aramas repwe kúna “ewe enletin manau,” weween ewe “manau esemüch.” (1Ti 6:12, 19; Ef 1:7; 1Jo 1:7) Pwal i, “ewe manau” fán iten million aramas repwe manawetá lón Paratis, me a wor ar ápilúkúlúkún repwe manaw tori feilfeiló chék.—Jo 5:28, 29.
nwtsty-E study note wóón Jo 14:12
féffér mi lap seni ekkeei: Jesus ese fósun pwe án néún kewe chón káé féri manaman epwe lap seni met a féri. Nge a tipetekison le apasa pwe ewe úkúkún chéúfetálin án néún kewe chón káé repwe féri ewe angangen afalafal me asukul epwe lap seni minne i a féri. Pokiten chón tapweló mwirin Jesus repwe féri ekkeei angang lón chómmóng leeni, afalafal ngeni chómmóng aramas me repwe afalafal lón fansoun mi ttam lap seni i. Alon Jesus keei ra affata pwe a mochen pwe chón tapweló mwirin i repwe wisen sópweló an we angang.
October 22-28
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | JOHANNES 15-17
“Ámi Ouse Pekini Fénúfan”
(Johannes 15:19, NW) Ika oua pekini fénúfan, fénúfan epwe echeni pwisin néún. Iei pokiten ouse pekini fénúfan, nge ua filikemiiwu seni fénúfan, ren ei popun fénúfan a oput ámi.
nwtsty-E study note wóón Jo 15:19
fénúfan: Lón ei wokisin, ewe kapasen Krik koʹsmos a wewe ngeni ekkewe aramas mi imu seni néún Kot kewe, weween ewe ótóten fénúfan mi towaw seni Kot. Me lein ekkewe soumakken Puken Kapas Allim, Johannes i chék a aloni alon Jesus pwe ekkewe mi tapweló mwirin resap pekini fénúfan are iir esap néún ewe fénúfan. A léllé ngeni weween lón ewe atun Jesus a apasa fán ruu lón an we sáingoon iótek atun néún kewe aposel mi tuppwél mi nóm ren.—Jo 17:14, 16.
(Johannes 15:21, NW) Nge repwe féri ekkeei mettóch meinisin ngenikemi pokiten itei, pún rese silei Ewe mi tiinieito.
nwtsty-E study note wóón Jo 15:21
pokiten itei: Fán ekkóch, lón Paipel, ewe kapas “it” a wewe ngeni ewe aramas mi iteni ena it, met ekkóch ra ekieki usun, me napanapen kewe meinisin. (Ppii study note wóón Mat 6:9.) Lón ei, iten Jesus a pwal weneiti ewe wis me nemenem Seman we a ngeni. (Mat 28:18; Fp 2:9, 10; Ip 1:3, 4) Jesus a áweweei lón ei, pwata aramasen fénúfan repwe féri mettóch mi ngaw ngeni néún kewe mi tapweló mwirin: pún rese silei Ewe mi tiinaato i. Án aramas sissilei Kot epwe tongeni álisiir ar repwe weweiti me tipeeú ren met iten Jesus a wewe ngeni. (Föf 4:12) Kapachelong ar repwe mirititi pwe Jesus i ewe Sounemenem mi kefilitá me ren Kot, ewe Kingen ekkewe king, ewe aramas meinisin repwe álleasochisi pwe repwe tongeni kúna manaw.—Jo 17:3; Pwä 19:11-16; apépé ngeni Kf 2:7-12.
(Johannes 16:33) Ngang üa fen ürenikemi usun ekei mettoch, pwe oupwe eäni kinamwe loi. Lon fanüfan ämi oupwe riaföü, nge oupwe apilükülük [“pwora,” NW], pun ngang üa akufu fanüfan.”
it-1-E 516
Pwora
A lamot ngeni emén Chón Kraist pwora pwe epwe liméch seni án ei fénúfan ekiek me féffér mi ú ngeni Jiowa Kot me epwe pwal amwéchú an tuppwél ngeni inaamwo ika epwe kúna koput seni ei fénúfan. Iei met Jesus a apasa ngeni néún kewe chón káé: “Lon fanüfan ämi oupwe riaföü, nge oupwe apilükülük [“pwora,” NW], pun ngang üa akufu fanüfan.” (Jo 16:33) Esap fán eú Néún Kot we a kkuf ren etipetipaen ei fénúfan, nge a okkufu fénúfan ren an ese fitaaló. Ewe leenien áppirú mi fókkun múrinné Jesus a isetiw usun emén chón okkufu, me sópwólóón an angang mi unuséch, ra tongeni atufichi emén an epwe pwora le áppirú i lón an imuló seni ei fénúfan me limengawan.—Jo 17:16.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
nwtsty-E study note wóón Jo 17:21-23
eú chék: Are “a wor tipeeú.” Jesus a iótek pwe néún kewe chón tapweló mwirin repwe “eu chök,” repwe angangfengen fán eú chék popun lón tipeeú, me repwe pwáraatá ar tipemecheres le angang me tipeeú lón ar ekiek, usun i me Seman we ra “eu chök.” (Jo 17:22) Lón 1Ko 3:6-9, NW, Paulus a áweweei ei esin tipeeú lón ar angangfengen lefiler ekkewe Chón Kraist me ar angangfengen lefiler me Kot.—Ppii 1Ko 3:8, NW me study note wóón Jo 10:30; 17:11.
ar eúfengen epwe unus: Are “repwe unusen tipeeúfengen.” Lón ei wokisin, Jesus a eriri ewe eúfengen mi unus ren chenin Seman we. Ei a tipeeú ren met Kol 3:14 a erá: “Chen a pilüküfengeni ekei mettoch meinisin, pwe ra unusöch lon ar chufengen.” Ei tipeeúfengen mi unuséch ese wewe ngeni pwe Chón Kraist esap wor ar sókkofesen lón napanaper kewe, áwewe chék ren ar tufich, ééreni, me mwelien letip. Nge a wewe ngeni pwe repwe eúfengen lón ar angang, lúkú, me asukul.—Ro 15:5, 6; 1Ko 1:10; Ef 4:3; Fp 1:27.
(Johannes 17:24, NW) Semei, ua mochen chókkewe ka ngeniei pwe repwe nónnóm rei ia ua nóm ie, pwe repwe nennengeni ewe ling ka ngeniei, pokiten ka tongeei me mwen án aramas uputiw wóón fénúfan.
nwtsty-E study note wóón Jo 17:24
án aramas uputiw wóón fénúfan: Ena kapasen Krik ikeei mi afféú ngeni “uputiw” a wewe ngeni “kolu” lón Ip 11:11, NW, ikewe ie a weneiti “mwirimwirin.” Ekkewe kapas “án aramas uputiw wóón fénúfan” ra néúnéú ikeei ie a weneiti uputiwen néún Atam me Efa kewe. Jesus a eriri “án aramas uputiw wóón fénúfan” ngeni Epel pún i ewe áeménún aramas epwe tongeni kúna feiéch seni án Jesus asor me i ewe itan a akkomw “mak lón ewe puken manaw seni ewe atun aramas ra uputiw wóón fénúfan.” (Luk 11:50, 51; Pwä 17:8, NW) Án Jesus iótek ngeni Seman we a pwal affata pwe me lóóm, mwen Atam me Efa ra néúnatiw néúr kewe, Kot a fen tongei Néún we áláemén.
October 29–November 4
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | JOHANNES 18-19
“Jesus A Pwáraatá ewe Enlet”
nwtsty-E study note wóón Jo 18:37
pwáraatá: Lón néún Chón Kraist we Tesin Krik a chómmóng weween ekkewe kapasen Krik mi afféú ngeni “pwärätä.” A néúnéú ekkeei kapas pwe epwe wewe ngeni án emén epwe pwáraatá minne a pwisin kúna are silei nge a pwal wewe ngeni arongafeili, affata pwúngún, kapaséch usun. Jesus a pwáraatá me arongafeili ewe enlet a lúkú me a pwal eáni ewe esin manaw mi álisatá ewe enlet usun án Seman we kewe kapasen oesini me pwon. (2Ko 1:20) A fen tichik ekkewe oesini usun met Kot a tipeni usun ewe Mwú me ewe Sounemenem. Ra pwénúetá meinisin ekkewe oesini usun Jesus, usun manawan wóón fénúfan, tori an we asoresini manawan, kapachelong ekkewe kapas ra liosuetá i lón ewe Allúk. (Kol 2:16, 17; Ip 10:1) Ina minne, ren an kapas me féffér sia tongeni erá pwe Jesus a “pwärätä mine a let.”
minne a let: Jesus a fósun ewe enlet usun minne Kot a tipeni. Eú pwóróus mi kon lamot lón minne Kot a tipeni, pwe Jesus, i ewe “mwirimwirin Tafit” a wisen Souasor mi Lap me Sounemenemen án Kot we Mwú. (Mat 1:1) Jesus a áweweei popun mi aúchea an feito fénúfan, popun a manaw wóón fénúfan me popun a féri ewe angangen afalafal, ina an epwe esilefeili ewe enlet usun ena Mwú. Ekkewe chónláng ra pwal arongafeili ena esin pwóróus me mwen me atun uputiwen Jesus lón Petleem lón Jutea, ewe telinimw ikewe Tafit a uputiw ie.—Luk 1:32, 33; 2:10-14.
(Johannes 18:38a, NW) Pilatus a ereni: “Met enlet?”
nwtsty-E study note wóón Jo 18:38a
Met enlet?: Pilatus a eáni kapas eis wóón pwal eú sókkun pwóróusen enlet, nge ese eáni kapas eis usun ewe “enlet” Jesus a kerán fós usun. (Jo 18:37) Ika Pilatus a enletin mochen silei ewe enlet, ese mwáál Jesus epwe pélúweni. Nge Pilatus usun a eáni ena kapas eis fán esiit, usun itá iei met a apasa, “Enlet? Met ena? Ese wor ena esin enlet!” Ren enletin, Pilatus ese witi án Jesus epwe pélúweni an na kapas eis nge a feiló lúkún ren ekkewe chón Jus.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
nwtsty-E study note wóón Jo 19:30
máló: Are “a kaúló le ngasangas.” Ewe kapasen Krik pneuʹma me ikeei ie a weneiti “ngasangas” are “manamanen manaw.” A ffat ena pokiten néúnéún ewe kapasen Krik ek·pneʹo (Krik, “ngasewu”) lón Mar 15:37 me Luk 23:46 (ikewe ie a néúnéú “mäla” are lón ar study note ra pwal néúnéú “sáingoon ngasangas”). Ekkóch ra erá pwe ewe itiitin kapasen Krik ikeei ie a wewe ngeni pwe Jesus a pwisin úkútiw lón an resin achocho le manaw, pún mettóch meinisin ra fen wesiló, are pwénúetá. A tipemecheres le “fangala manauan o mäla.”—Ais. 53:12; Joh. 10:11.
nwtsty-E study note wóón Jo 19:31
ránin Sapat, pún ei ránin Sapat eú rán mi fókkun pin: Nisan 15, ewe rán mwirin ewe Pasofer, ina sapat iteitan, ese lifilifil menni rán lón ewe wiik a sereni. (Lif 23:5-7) Ika ei Sapat mi sókkóló aúchean a sereni ewe Sapat (ewe efisuen rán án chón Jus wiik, ina seni tuputiwen ewe akkar lón Enimu tori tuputiwen ewe akkar lón Ammól), iwe ena ránin Sapat epwe eú rán “mi fokun pin.” Ena sókkun sapat a tapw mwirin ránin málóón Jesus we, lón Enimu. Lón ekkewe ier 31 ngeni 33, ewe chék ier 33, Nisan 14 a sereni Enimu. Iei eú pisekin pwáraatá pwe Jesus a máló lón Nisan 14, lón ewe ier 33.