Fetáleppék Ngeni Chinnap

1, 2. (a) Ikkefa ekkewe siwil ra fis atun sia chinnapeló? (b) Ifa usun ekkewe chinnap ra tongeni menemenéch lón ar fansoun chinnap?

CHÓMMÓNG siwil a fis atun sia chinnapeló. Apwangapwangen aionach a anapangawaló inisich. Oorikich lón kilas a pwári pwe a poputá le pwacheló wóón mesach, úwanoló me mmwor mékúrach. Neman sia riáfféú ren ach sise chúen chechchemeni ekkóch mettóch. Mineféén riri lón famili epwe poputá atun néúch kewe ra pwúpwúlú me néúnéú. Nge atun ekkóch ra retire, iwe epwele sókkóló met ra féfféri lón manawer.

² Pwúngún, watteelóón ierich a tongeni áweires. (Än Salomon Afalafal 12:1-8) Iwe nge, ewe Paipel a affata pwe ekkewe chinnap mi eáni mirit me tipachem ra fókkun menemenéch lón ar fansoun chinnap. (Hiop 12:12) Ifa usun mwo ekkewe chinnap ra tongeni kúna pwapwa? Ewer a tufich ren ar repwe etipeeúfengeni manawer me ekkewe kapasen emmwen ra makketiw lón ewe Paipel.​—Kölfel 119:105; 2 Timoty 3:16, 17.

3. Ifa ewe kapasen fén Paulus a ngeni ekkewe mwán me fefin ra chinnap?

³ Lón néún ewe aposel Paulus we taropwe ngeni Titus, a awora emmwen mi múrinné ngeni chókkewe ra chinnapeló. A makkeei: “Kopwe fönöü ekkewe mwan mi ier watte pwe repwe mosonoson, mirit me engino, repwe pochokun non ar nuku, non ar tong, pwan non ar nikiitu. Epwe pwan ina chok ussun ren ekkewe fefin mi ier watte, kopwe fönör pwe repwe manauöch ussun mi fich ngeni ekkewe fefin mi tupwön. Resap ataieno itöchun emon are resap nom fan nemenien wain. Repwe afanafana minne mi murinno.” (Titus 2:2, 3, KG) Ámi akkapwénúetá ekkeei kapas a tongeni álisikemi le pworacho ngeni ekkewe weires oupwe kúna atun oua fetál ngeni ierin chinnap.

EKKESIWIL ATUN NÉÚMI KEWE RA IMULÓ

4, 5. Met meefien chómmóng sam me in atun néúr kewe ra imuló lón imwer? Ifa usun ekkóch ra ekkesiwil fán iten ekkena mineféén manaw?

⁴ Ekkesiwil a lamot atun wis a siwil. A ifa me enletin ei, atun ekkewe nau ra ló seniir are pwúpwúlú! Ngeni chómmóng sam me in, iei ewe áeúin mettóch a ámmeef ngeniir pwe ra chinnap. Ikaamwo ra pwapwa pwe néúr kewe ra wattetá, nge ekkewe sam me in ra kan aúreki ika ra fen álisiéchú néúr kewe úkúkún ar tufich pwe repwe mmólnetá fán iten ar repwe pwisin imuló. Me neman repwe pwosiiti án néúr kewe nónnóm rer.

⁵ Nge sia weweiti pwe sam me in ra chúen ekieki usun néúr kewe pwal mwo nge mwirin ar ra imuló seniir. Iei alon emén inelap: “Ika ra chék ekkesileto pwóróuseer pwe upwe lúkúlúk pwe iir mi péchékkúl, upwe pwapwa.” Pwal emén sam a erá: “Atun néúm we nengngin a imuló senikem, a fókkun áweires ena fansoun. A watte ám tipitipingaw pún ám aua kan akkangangfengen lón ám féri mettóch.” Ifa usun ekkeei sam me in ra tipeppós atun án néúr kewe ra ló seniir? Fán chómmóng, ren ar repwe chúngú me ákkálisi ekkewe ekkóch aramas.

6. Met epwe álisi ewe riri lón famili an epwe múrinné?

⁶ Atun néúr kewe ra pwúpwúlú, wisen ekkewe sam me in a siwil. Keneses 2:24 a apasa: “Eman mwän epwe likiti saman me inan o pachei ngeni pwülüan, nge ekewe ruoman repwe wiliti eu chök inis.” Ar mirititi ekkewe kapasen emmwen seni Kot usun kókkótéchún me tettelin mékúren lón famili repwe álisi ekkewe sam me in ar repwe eáni ekiek mi múrinné.​—1 Korint 11:3; 14: 33, 40.

7. Ifa ewe napanap mi múrinné emén sam a ámááraatá atun néún kewe fépwúl ra imuló pwe ra pwúpwúlú?

⁷ Eú pwúpwúlú a meefi pwe ese chúen unus manawer atun néúr kewe rúúemén fépwúl ra pwúpwúlú me mwékút. Lepoputáán, ewe sam a oput pwúlúwen néún kewe. Nge pokiten an ekilonei ekkewe kapasen emmwen usun tettelin mékúran lón famili, iwe a mirititi pwe iei mi fichiiti pwúlúwen néún kewe ar repwe nemeni pwisin ar famili. Ina minne atun néún kewe ra tingor emmwen, a eisiniir ika met ekiekin pwúlúwer kewe, iwe a chék álisatá úkúkún minne a tongeni. Iwe iei, néún kewe mwán ra meefi pwe i chiechier me ra etiwa an fén.

8, 9. Ifa usun ekkóch sam me in ra ekkesiwil atun néúr kewe ra wattetá me imuló?

⁸ Epwe ifa ika ekkewe pwúpwúlúfé ra féri och mettóch nge ese ú ngeni ewe Paipel me rese pwal féri met ekkewe sam me in ra ekieki pwe mi éch fán iter? Iei met eú pwúpwúlú néúr kewe ra fen pwúpwúlú ra áweweei: “Aua ákkálisiir pwe repwe silei ekiekin Jiowa. Nge ikaamwo ause tipeeú ngeni ar kefil, aua chék tipeeú me awora ám álillis me apéchékkúl.”

⁹ Lón ekkóch fénú lón Asia, ekkóch inelap ra kúna pwe a fókkun weires ngeniir án néúr kewe alúwél repwe imuló. Nge atun ra súféliti án Chón Kraist kókkót me ewe tettelin mékúren famili, iwe ra kúna pwe osukosuk lefiler me néúr kewe fefin a kúkkún. Emén inelap Chón Kraist a kúna pwe án néún kewe alúwél ló seni, fen ina eú “popun an watteen kilisou.” A mwétéresiti le kúna ar tufichin le emmweni ar kewe mineféén famili. Nge a pwal wewe ngeni pwe wiser kewe me pwúlúwan we lón pekin aion me ekiek epwele ppán atun ra chinnapeló.

AKKAPÉCHÉKKÚLA ÁMI RIRIIN PWÚPWÚLÚ

10, 11. Ifa ewe kapasen emmwen seni Paipel epwe álisi mwán me fefin le ttii seniir ekkewe ekkóch sóssót a toriir atun a órun 50 ieriir?

¹⁰ A sókkópat napanapen aramas atun a órun 50 ieriir. Ekkóch mwán ra asokkaaló fouter pwe repwe chék nikinikin alúwél. Chómmóng fefin ra aúreki ekkewe siwil lón inisiir pokiten rese chúen sessemwenin maram. A alólilen pwe ekkóch mwán me fefin mi órun 50 ieriir ra asonga pwúlúwer kewe me alólówóór ren ar núesik ngeni ekkewe sáráfé. Nge ekkewe mwán mi angang ngeni Kot ra ‘püsin nemeni letiper’ me nieló mochenia mi ngaw. (1 Petrus 4:7) Ina usun pwal ekkewe fefin mi ásimaw ra akkamwéchú ar tuppwél lón ar pwúpwúlú pokiten ra tongei pwúlúwer me mochen apwapwaai Jiowa.

¹¹ Ren án Kot emmwen, King Lemuel a makkeei kapasen mwareiti fán iten “eman fefin mi lipwäköch,” ewe “lon unusen ränin manauan neminewe a föri föför mi mürina ngeni pwülüan, nge esap ariaföüü.” Emén Chón Kraist mwán epwe akkaúcheani án pwúlúwan achocho le likiitú fán ese lifilifil osukosuken memmeef a tori, atun a órun 50 ierin. Án ewe mwán tong epwe efisi an mwittir le “ingemwareiti.”​—Än Salomon Fos 31:10, 12, 28.

12. Ifa usun án ewe pwúpwúlú riri epwe péchékkúleló lupwen ekkewe ier ra lulluló?

¹² Atun ekkewe ier ra lulluló, chóchóón ewe famili epwe lapóló. Iwe epwele wor néúr kewe me néún néúr kewe. A lamot ekkewe pwúpwúlú repwe túmúnúéch. Pún atun ra chómmóngóló chón ewe famili, eli epwele chék ekis fansoun ekkewe pwúpwúlú repwe áeá fán iter. Ren an epwe péchékkúl ewe riri lón ar we pwúpwúlú, a lamot repwe áimuoló och fansoun fán iten repwe férfengenni mettóch. Oua tongeni angangfengen lón ewe angangen afalafal, are mwin le ló chuuri ekkewe ekkóch lón ewe mwichefel. Emén me emén epwe ákkáfánni mochenin pwúlúwan.​—Filipi 2:4; Ipru 13:2, 16.

13. Met lamoten án ekkewe pwúpwúlú rese túkúmaaló mettóch nge ra wenechar atun ra chichchinnapeló?

¹³ Kesap mut ngeni an esap wor pwóppwóróusfengen lefilemi me pwúlúwom an epwe poputá. Oupwe chék fóffósfengen. (Än Salomon Fos 17:27) Iei meefien emén mwán pwúpwúlú: “Aua alapaaló ám weweitifengenikem ren ám tongfengen me áfánnifengenikem.” Pwúlúwan we a pwal tipeeú, ren an apasa: “Atun ám aua chichchinnapeló, iei aua poputá le pwapwaiti ám únfengen tea, pwóróusfengen me álillisfengen.” Ren óm kese túkúmaaló mettóch nge ka wenechar epwe tongeni apéchékkúla ámi ririin pwúpwúlú le ú péchékkúl ngeni án Satan kewe rawangaw, ewe chón atai pwúpwúlú.

PWAPWAITI NÉÚN NÉÚMI KEWE

14. Ifa ewe angang inen Timoty we chinnap a féri ngeni Timoty atun a mámmááritá ngeni emén Chón Kraist?

¹⁴ Ekkewe chinnap ra “aingaing” wóón néún néúr kewe. (Än Salomon Fos 17:6) Ewe chiechi lefiler me néún néúr kewe a tongeni enletin apwapwa weween a ámmeseik me apéchékkúl. Ewe Paipel a kapas múrinné usun Lois, ewe chinnap mi áiti an lúkú ngeni néún néún we ménúkol Timoty. Néún Lois we itan Eunike a pwal fiti le áiti Timoty. Atun a mámmááritá a silei pwe inan we me inan we chinnap ra aúcheani ewe enlet seni Paipel.​—2 Timoty 1:5; 3:14, 15.

15. Ifa ewe álillis mi aúchea chinnap ra tongeni awora fán iten néún néúr kewe nge met repwe túmúnú seni?

¹⁵ Iwe iei eú kinikin mi kkóló aúchean ekkewe chinnap ra tongeni repwe awora minne mi fókkun lamot lón. Ámi kana chinnap, oua fen áiti ngeni néúmi kewe ámi sile usun minne Jiowa a tipeni. Iwe iei oupwe pwal ina usun ngeni pwal ei eú táppin! Chómmóng semirit ra kan pwapwa le rongorong án semer me iner chinnap apwóróusa ekkewe pwóróus lón Paipel. Pwúngún, ousap angei seni semer kewe wiser le fótukalong ewe enlet seni Paipel lón letipen néúr kewe. (Tuteronomi 6:7) Nge oua chék álisatá wiser na. Amwo ámi iótek epwe usun án ewe soumakken kélfel: “Ai Kot, kosap likitieila iei, lupwen üa chinlap o pwech mökürei. Kopwe etiei, lupwen üpwe asilefeili om manaman me om tufich ngeni ekewe täppin aramas repwe up me mürin.”​—Kölfel 71:18; 78:5, 6.

16. Ifa usun ekkewe chinnap ra tongeni túmúnú pwe esap poputá le fis osukosuk lón ar we famili?

¹⁶ Nge a alólilen pwe ekkóch chinnap ra néúkechen ngeni semirit, iwe a efisatá osukosuk lefilen ekkewe chinnap me néúr kewe. Iwe nge, ámi enletin kirekiréch, eli a ámecheresi néún néúmi kewe le pwáraawu meefier atun rese mochen fós usun och mettóch ngeni semer kewe me iner. Fán ekkóch ekkewe nau ra áneán pwe semer kewe me iner chinnap mi néúkechen ngeniir repwe peniir nge esap semer kewe me iner. Iwe met oupwele féri? Oupwe mirit me pesei néún néúmi kewe pwe repwe pwári meefier ngeni semer kewe me iner. Oua tongeni áweweei pwe ei mettóch a apwapwaai Jiowa. (Efisos 6:1-3) Nge ika mi lamot, neman oupwe esile ngeniir ika oupwe tongeni ereni semer kewe me iner pwe a wor ar osukosuk. Oupwe wenechar ngeni néún néúmi kewe usun minne oua káé lón manawemi me lóóm. Ámi kapas wenechar a tongeni álisiir.

EKKESIWIL NGENI AÚKÚKÚN IERIMI

17. Epwe ifa usun ekkewe chinnap Chón Kraist repwe áppirú tipeppósun ewe soumakken kélfel?

¹⁷ Atun oua chichchinnapeló, oupwe kúna pwe ouse chúen tongeni féri meinisin minne oua piin féfféri are minne oua mochen féri. Nge ifa usun emén epwe eáni ekiek pwúng atun a tori an ierin chinnap? Eli lón ekiekimi oua meefi pwe 30 ierimi, nge atun oua oorikemi a affata pwúngún. Nge ousap lichippúng. Ewe soumakken kélfel a sié ngeni Jiowa: “Kosap pöütieila iei lon ai chinlap, nge kosap likitieila iei, lupwen üa apwangapwang.” Oupwe tipeppós usun tipeppósun ewe soumakken kélfel, a erá: “Ngang üpwe apilükülükuk fansoun meinisin o alapala ai mwareituk.”​—Kölfel 71:9, 14.

18. Ifa usun emén Chón Kraist mi ásimaw a tongeni féri pwe an fansoun retire epwe lamot?

¹⁸ Chómmóng ra ammólnatá me mwan pwe repwe alapaaló ar mwareiti Jiowa mwirin ar retire. Emén sam mi retire a áweweei: “Ua fen akkóta me mwan met upwe féri atun néúm we nengngin epwe wes le sukul. Ua apwúngaló pwe upwe poputá le fiti ewe angangen afalafal full-time, me améméló ai we business ren ai upwe aunusa ai angang ngeni Jiowa. Ua tingor án Kot emmwen.” Ika oua akkarap ngeni ewe ierin retire, angei ourur seni minne ewe Chón Fératá mi Lap a apasa: “Ngang ämi Kot, üpwe tümwünükemi tori fansoun ämi chinlap, lupwen meten möküremi a pwechela.”​—Aisea 46:4.

19. Ifa ewe fén fán iten chókkewe ra chichchinnapeló?

¹⁹ Eli ese mecheres oupwe ekkesiwili manawemi mwirin retire. Ewe aposel Paulus a fénéú ekkewe chinnap mwán pwe repwe “mosonoson.” Ei fén a álisiir le engiló ngeni ar resap chék kútta kinamween manawer. Eli a lamot lap seni me lóóm ar repwe fitipachei eú kókkót iteitan me nemeniéchú manawer mwirin retire. Iwe oupwe angang weires me “alapalafochei ämi achocho lon ewe angangen ach Samol, pun oua silei pwe esap lomotongau ämi angang lon ach Samol.” (1 Korint 15:58) Alapaaló ámi angangen álisi ekkewe ekkóch. (2 Korint 6:13) Chómmóng Chón Kraist ra féri ei, ren ar tinikken le akkafalafala ewe kapas allim me ren aúkúkún ar péchékkúl. Atun oua chichchinnapeló, oupwe ‘pochokun non ami nuku, non ami tong, pwan non ami nikiitu.’​—Titus 2:2, KG.

LIKIITÚ ATUN MÁLÓÓN PWÚLÚWOM

20, 21. (a) Lón ei ótóten fénúfan ikenái, met a kan soun ákkáimufeseni pwúpwúlú? (b) Ifa usun Anna a awora eú leenien áppirú mi múrinné fán iten ekkewe mi máló pwúlúwer?

²⁰ Ina eú mettóch mi eletipechou nge mi enlet, pwe lón ei ótóten fénúfan ikenái, ekkewe pwúpwúlú ra káimufesen pokiten máló. Ekkewe Chón Kraist mi letipeta ren málóón pwúlúwer ra silei pwe iei attongeer kana ra chék annut me ra lúkúlúk pwe repwe kúnasefáliir. (Johannes 11:11, 25) Nge máló a chúen eletipechoukich. Iwe epwe ifa usun án ewe mi chúen manaw epwe likiitú fán an letipeta?a

²¹ Óm chemeni pwóróusen met emén lón ewe Paipel a féri, epwe álisuk. Anna a fen má seni pwúlúwan mwirin chék fisu ierin ar pwúpwúlú nge pwóróusan ei lón Paipel atun an a fen 84 ierin. Sia lúkú pwe a letipeta atun pwúlúwan we a máló. Ifa usun a likiitú fan? A feiló ngeni ewe imwenfel lerán me lepwin pwe epwe féri an angangen fel ngeni Jiowa Kot. (Lukas 2:36-38) Án Anna ikkiótek lón unusen manawan ese wor tipemwaramwar pwe ina kon eú echikaren an letipeta me tipitipingaw a meefi atun pwúlúwan we a má seni.

22. Ifa usun ekkóch fefin me mwán mi má seniir pwúlúwer ra likiitú fán ar tipitipingaw?

²² Emén fefin 72 ierin a má seni pwúlúwan ren engol ier, a erá: “Ewe riáfféú mi kon lap ua kúna ina an ese wor chienei upwe fós ngeni, pún pwúlúwei we emén mi fókkun aúselingéch. Ám aua fóffós usun ewe mwichefel me ám angangen afalafal.” Pwal emén mi má seni pwúlúwan a apasa: “Ikaamwo lulóón fansoun a ekisaaló ewe letipeta, nge ua kúna pwe mi wesewesen pwúng ach erá pwe met emén a áeá ngeni an fansoun, ina met epwe álisi. Ina ewe atun mi éch pwe kopwe álisi ekkewe ekkóch.” Emén mwán 67 ierin mi má seni pwúlúwan a pwal tipeeú, a erá: “Eú al mi fókkun múrinné le likiitú fán letipeta, ina ach okkoururu ekkewe ekkóch.”

KOT A AÚCHEANI EKKEWE CHINNAP

23, 24. Ifa ewe ourur seni Paipel a kon oururu ekkewe chinnap, ákkáeúin ekkewe mi má seniir pwúlúwer?

²³ Ikaamwo máló a angealó pwúlúwan mi áchengicheng ngeni, nge Jiowa a tuppwél me lúkúlúk tori feilfeiló. Lón án ewe chinnap King Tafit we kél, a erá: “Eu mettoch üa tüngorei ewe Samol mi Lapalap, eu mettoch chök üa mochen: Pwe üpwe nonom lon imwen ewe Samol mi Lapalap lon ränin manauei meinisin, pwe üpwe ingeiti an kirikiröch o kütta öüröürei me ren me lon imwan imwenfel.”​—Kölfel 27:4.

²⁴ Aposel Paulus a pesekich pwe sipwe “meniniti ekewe fefin mi mä pwülüer, chokewe mi wesewesen akaleman, esap wor eman a tümwünüür.” (1 Timoty 5:3) Ewe kapasen éúréúr mi tapw mwirin ei kapasen emmwen a affata pwe ekkewe fefin mi manaw múrinné nge mi má seniir pwúlúwer me ese wor aramaser, iwe eli ewe mwichefel epwe awora ngeniir álillisin aion. Ach aúcheani ekkewe mi má seniir pwúlúwer a kapachelong lón ewe kapasen emmwen “meniniti.” A ifa me oururun letipen ekkewe fefin me mwán mi angang ngeni Kot nge a má seniir pwúlúwer ren ar silei pwe Jiowa a aúcheaniir me epwe túmúnúúr!​—James 1:27.

25. Met ekkewe chinnap ra chúen tongeni achocho ngeni?

²⁵ Án Kot we Kapas a erá: “Meniniti ekewe mi pwechepwech mökürer.” Pún pwechen mékúr, ina “epa mwärämwär mi ling, a fis ngeni eman mi manau fän pwüng.” (Än Salomon Fos 16:31; 20:29) Ese lifilifil are en mi pwúpwúlú are ka lipichsefál, nge sópwósópwóló chék lón óm akkomwa án Jiowa angang lón manawom. Iwe, kopwe itéch me ren Kot iei me ápilúkúlúkú ewe manaw esemuch lón ewe ótót ikewe ie esap chúen wor metek pokiten chinnap.​—Kölfel 37:3-5; Aisea 65:20.