Ekkewe Mwan Pupulu Me Elter—Repwe Itepok Me Ruuepek Le Apwonueta Ir Me Ruu Wiser
‘Puluwen [emon overseer] epwe emon chok.’—1 TIMOTY 3:2.
1, 2. Pwata ese pwung me ren ewe Paipel pwe ekkewe nouwis resap fokkun pupulu?
LON EWE aeuin senturi, chon Kraist mi tuppwol ra ekilapei ar repwe itepok me ruuepek lon ar apwonueta wiser kewe mi sokkopat. Lupwen ewe aposel Paul a apasa pwe emon chon Kraist mi nonnom lon an lipich “epwe murinno seni,” a ita wewe ngeni pwe ena mwan epwe murinno seni emon mi pupulu le eani ewe wis overseer lon ewe mwichefelin chon Kraist? A ita apasa pwe emon mi mochen wiseni ewe wis elter epwe lipich? (1 Korint 7:38) Mi alluk pwe ekkewe nouwisen Katolik repwe lipich. Nge a ita tipeeu ngeni ewe Paipel pwe ekkewe samol fel repwe lipich? Ekkewe Eastern Orthodox Churches ra mut ngeni nour kewe samol fel ar repwe pupulu, nge sap nour kewe bishop. A ita tipeeu ngeni ewe Paipel?
2 Chommong lein noun Kraist kewe 12 aposel, longolongun ewe mwichefelin chon Kraist, ir mwan pupulu. (Mattu 8:14, 15; Efisus 2:20) Paul a makkei: “Ese pung ngenikem pwe am aupwe apupulu ngeni emon fefin mi Soulang o emmwenifetalei, usun chok ekkewe ekkoch chon kuno, o pwin ach we Samol, o pwal Sifas [Piter]?” (1 Korint 9:5) Ewe New Catholic Encyclopedia a pwarata pwe “ekkewe lamalam ra pwisin forata ewe alluk pwe ekkewe nouwis repwe nonnom chok lon ar lipich,” nge “esor alluk lon ewe Tes mi Fo mi pinei ekkewe chon afalafal ar resap pupulu.” Chon Pwarata Jiowa ra alleasochisi ekkewe kapasen emmwen lon ewe Paipel nge sap allukun lamalam.—1 Timoti 4:1-3.
Emon Mwan mi Pupulu Epwe Tongeni Eani ewe Wis Elter
3. Ikkefa ekkoch wokisin seni Paipel mi pwarata pwe ekkewe mwan pupulu repwe tongeni eani ewe wis chon Kraist overseer?
3 Paul ese alluku pwe ekkewe mwan mi seikita ngeni ewe wis overseer repwe lipich nge a fen mak ngeni Taitos: “Iei popun ai likitukelo lon Krit: pwe kopwe aunusochulo ekkena mettoch mi esaamo pwonueta rer, o seikata ekkena elter [Krik, pre·sbyʹte·ros] lon ekkena telinimw meinisin, usun chok ua fen aiti ngonuk, ir ekkewe mwan esor tipisir, puluen emon chok, o nour kena mi luku o esor och lukumach are alleasolap emon epwe tongeni tipi ngenir ren. Pun mi murinno ngeni emon overseer [Krik, e·piʹsko·pos, ewe fos “bishop” a popu seni] usun chok emon noun Kot chon souan, pwe esap wor tipisin.”—Taitos 1:5-7.
4. (a) Ifa usun sia silei pwe ese alluk pwe ekkewe chon Kraist overseer repwe fokkun pupulu? (b) Ifa ochchun emon elter an epwe lipich?
4 Iwe nge, ese pwal alluk pwe emon mi mochen eani ewe wis elter epwe emon mwan mi pupulu. Jises a nonnom chok lon an lipich. (Efisus 1:22) Paul, emon overseer mi fokkun murinno lon ewe mwichefelin chon Kraist lon ewe aeuin senturi, ese pupulu lon ena fansoun. (1 Korint 7:7-9) Ikenai, mei wor chommong chon Kraist mi lipich mi eani ewe wis elter. Neman ar lipich a mut ngenir watte fansoun pwe repwe apwonueta wiser kewe, wisen overseer.
‘Letipen Ewe Mwan Pupulu A Kinikinfesen’
5. Menni poraus seni Paipel ekkewe brother mi pupulu repwe fokkn esinna?
5 Lupwen emon chon Kraist mwan epwe pupulu, epwe mirititi pwe epwe awora fansoun ngeni me afanni pwal ekkoch wis. Ewe Paipel a era: “Emon mwan mi sap pupulu a tumunufichi mettochun ach Samol, usun an epwe apwapwai ach Samol. Nge emon mi pupulu a tumunu mettochun fonufan, usun an epwe apwapwai puluan, iwe, letipan we a kinifesen.” (1 Korint 7:32-34) Epwe ifa usun an epwe kinifesen?
6, 7. (a) Ifa usun emon mwan mi pupulu a “kinifesen”? (b) Ifa ewe kapasen fon Paul a ngeni ekkewe chon Kraist mi pupulu? (c) Epwe ifa usun epwe tongeni nemeni minne epwe filata ika och angang a suuk ngeni?
6 Iei eu, emon mwan mi pupulu ese chuen wor an nemenem won pwisin inisin. Paul a affata ena mettoch lupwen a era: “Sap ewe fefin mi pwisin nemeni inisin, pwe puluan; pwal usun we chok, sap ewe mwan mi pwisin nemeni inisin, pwe puluan.” (1 Korint 7:4) Eni ekkoch mi ekiekin pupulu repwe mefi pwe a chok lamot kisikis ena, pun ewe fofforun chufengen esap lamot watte lon ar pupulu. Iwe nge, pokiten mei alluk lon Paipel pwe repwe limelimoch mwen ar pupulu, ekkewe chon Kraist rese kon lien silei usun lamoten ena mettoch ngeni emonewe ra ekiekin puluweni.
7 Paul a pwarata pwe pwal mwo nge eu apupulu mi ‘ekkekieki chok ekkewe mettochun ngun’ repwe fokkun ekieki usun en me an osupwang lon ewe fofforun chufengen. A fonou ekkewe chon Kraist lon Korint: “Ewe mwan epwe ngeni puluan minne mi fich ngeni, o pwal usun chok ren ewe fefin ngeni puluan. . . Ami ousap akamwochu inisimi seni puluemi, nge ren ekis chok fansoun, are oua tipeeufengen, pwe oupwe achocho ngeni iotek; o mwirin oupwe pwal chufengen; pwe Satan esap sotunikemi ren apwangapwangen ami tuppwol.” (Rom 8:5; 1 Korint 7:3, 5) Solapan, pun a fen fis lisou-mwaal lupwen ekkoch rese alleasochisi ena kapasen fon. Ina minne, emon chon Kraist mi pupulu epwe ekiekifichi akkom me mwen an epwe nguuri eu angang nge epwe imulo seni puluwan we ukukun och fansoun mi ttam. Ese chuen nemeni an foffor me fansoun usun chok fansoun an a lipich.
8, 9. (a) Met weween alon Paul lupwen a apasa pwe ekkewe chon Kraist mi pupulu repwe “aureki mettochun fonufan”? (b) Epwe pwung ekkewe chon Kraist pupulu repwe tumunufichi met sokkun mettoch?
8 Epwe ifa usun sipwe tongeni era pwe ekkewe chon Kraist mwan pupulu, pachelong ekkewe elter, ra “aureki ekkewe mettochun fonufan [koʹsmos]”? (1 Korint 7:33) A chok pwapwalo pwe Paul ese kapas usun ekkewe mettochun fonufan mi ingau, ekkewe mettoch chon Kraist meinisin repwe tumunur seni. (2 Piter 1:4; 2:18-20; 1 Jon 2:15-17) An Kot we Kapas a erenikich ach sipwe “poutalo tipis o mochenia-ingauen fonufan, [ko·smi·kosʹ] o sipwe manaueni ewe manau mi mirit, mi pung, o mi fich ngeni Kot lon ei fonufan.”—Taitos 2:12.
9 Iwe, emon chon Kraist mi pupulu a “aurek ren ekkewe mettochun fonufan,” weween, a chok pwung an epwe aureki ekkewe mettoch mi kapachelong lon manauen aramas mi pupulu. A kapachelong imwer, aner mongo, ufer, ar kewe minen apwapwa—pachelong pwal chommong mettoch ika mei wor nour kewe semirit. Nge pwal mwo nge eu pupulu esor nour, ewe mwan pupulu pwal puluwan we repwe fokkun aureki ar repwe “apwapwai puluwan we” ika ewe pupulu epwe sopwoch. A akkaeuin lamot ngeni ekkewe chon Kraist elter pwe repwe itepok me ruuepek lon ar apwonueta wiser kewe meinisin.
Mwan Pupulu mi Murinno Pwal Elter mi Murinno
10. Ika emon chon Kraist epwe fichiti ewe wis elter, met chienan kewe Chon Pwarata Jiowa pwal chon lukun ewe mwichefel repwe tongeni kuna?
10 Inaamwo ika esor alluk pwe ekkewe elter repwe chok mwan pupulu, nge ika emon chon Kraist mwan a pupulu, me mwen an epwe fich ngeni ena wis, epwe fokkun wor pisekin annet pwe i emon mwan pupulu mi murinno me tong, me nemeniochu puluwan we. (Efisus 5:23-25, 28-31) Paul a makkei: “Ika emon epwe mochen wiseni wisen overseer, iwe, a mochen ani eu angang mi murinno. Emon overseer epwe fokkun itoch, puluan epwe emon chok.” (1 Timoti 3:1, 2) Epwe pwapwalo pwe emon elter a achocho ngeni an epwe emon mwan pupulu mi murinno, ese lifilifil ika puluwan we emon chon Kraist are ese. Pwungun, pwal mwo nge aramas lukun ewe mwichefel repwe pwal kuna pwe a tumunufichi puluwan we pwal ekkewe ekkoch wisan kewe. Paul a pwal era: “Epwe pwal iteuoch me ren ekkewe chon lukun, pun are esap iei usun, eli epwe itengauelo o turutiu lon seren ewe Tefil.”—1 Timoti 3:7.
11. Met epwe kapachelong lon weween ewe poraus “puluwen emon mwan epwe emon chok,” iwe, met ekkewe elter repwe tumunu?
11 Pwungun, ewe poraus “puluan epwe emon chok” epwe pinei an epwe puluweni lap seni emon, nge a pwal wewe ngeni pwe epwe tuppwol ngeni puluwan we. (Ipru 13:4) Ekkewe elter repwe akkaewin tuttumunufichi lupwen repwe alisi ekkewe sister lon ewe mwichefel. Repwe tumunur seni ar repwe akkaruuemon chok me emon sister lupwen epwe chuuri neminewe fan iten an epwe aururu are awora kapasen emmwen. Epwe och pwal emon elter, are emon ministerial servant, are pwal mwo nge pwisin puluwan we epwe fiti ika epwe chok chuuri emon sister fan iten an epwe apochokkulata.—1 Timoti 5:1, 2.
12. Ikkefa ekkewe lapalap puluwen ekkewe elter me ministerial servant repwe achocho le lapalapeni?
12 Iwe, lupwen ewe aposel Paul a eiteita met repwe kutta seni ekkewe mi achocho ngeni ewe wis elter me ministerial servant, a pwal awora kapasen fon fan iten puluwer kewe. A makkei: “Pwal usun chok ekkena fefin, manauer epwe ammafel, resap luapas, repwe mosonoson, o repwe tuppwol ren mettoch meinisin.” (1 Timoti 3:11) Emon chon Kraist mwan pupulu epwe tongeni awora alillisoch ngeni puluwan we pwe epwe apwonueta ena kapasen emmwen.
Wisan kewe ngeni Puluwan we me ren ewe Paipel
13, 14. Inaamwo ika puluwen emon elter, sap i emon Chon Pwarata Jiowa, nge pwata atewe epwe nonnom ren me foffor murinno ngeni?
13 Pwungun, ena kapasen fon ngeni puluwen ekkewe elter are ministerial servant epwe fichiti ekkewe fefin mi pwisin fangelo manauer ngeni Kot me wiliti chon Kraist. A ina usun pun chon Kraist repwe ita pupulu “lon chok ewe Samol.” (1 Korint 7:39) Nge met ika emon brother a fen pupulu ngeni emon ese luku lupwen atewe a fangelo manauan ngeni Jiowa, are puluwan we a tou seni ewe Enlet nge esap tipisin atewe?
14 Esap pinei atewe seni an epwe wiseni ewe wis elter. Iwe nge, esap pwal pwung an epwe imulo seni puluwan we pokiten chok neminewe ese fiti i lon an luku. Paul a fonou: “Are ka fen riri ngeni emon fefin, kosap kutta om kopwe mu seni.” (1 Korint 7:27) A pwal apasa: “Are emon pwiich mi pulueni emon fefin mi sap luku, nge ewe fefin mi tipeeu pwe epwe nonnom chok ren, iwe, atewe esap asulo i. Are emon fefin mi pulueni emon mwan mi sap luku, nge ewe mwan mi tipeeu pwe epwe nonnom chok ren, iwe, ewe fefin esap asulo i. Pun atewe ese mo luku epwe pinilo ren puluan, o neminewe ese mo luku epwe pinilo ren puluan. Nge are ewe emon mi sap luku a mochen aimu seni puluan, iwe, epwe aimu seni pun pwiich kewe mwan are fefin resap fotek ren ei sokkun. Pun Kot a fen korikich ngeni kinamwe. Neminewe, ifa usun om silei pwe kosap tongeni amanaua puluom? Atenan, ifa usun om silei pwe kosap tongeni amanaua puluom?” (1 Korint 7:12, 15, 16) Inaamwo ika puluwan we sap emon Chon Pwarata Jiowa, nge ewe elter epwe emon mwan pupulu mi murinno ngeni.
15. Menni kapasen fon ewe aposel Piter a ngeni chon Kraist mwan pupulu, iwe, met epwe tongeni fis ika emon elter a tunalo wisan kewe, wisen emon mwan pupulu?
15 Ese lifilifil ika puluwan we emon chon luku are ese, nge emon chon Kraist elter epwe esinna pwe a lamot ngeni neminna an epwe afanni me tongei. Ewe aposel Piter a makkei: “Ami mwan kena, oupwe nonnom ren puluemi ren ach tipatchemen Soulang; ousap asamolu ir, pun fefin mi apwangapwang senikemi, o ami oupwe alemwiri ewe chenin manau; pwe esap wor och epwe pinei ami kewe iotek.” (1 Piter 3:7) Emon mwan pupulu mi tumunungau ngeni osupwangen puluwan we epwe efeiengaua pwisin an riri ngeni Jiowa; epwe tongeni eppeti an arap ngeni Jiowa usun chok “ren eu kuchu mi malul pwe iotek esap tori [Kot].” (Kölün Kechü 3:44) Epwe tongeni emmwen ngeni an esap chuen fichiti ewe wis chon Kraist overseer.
16. Ifa eu poraus mi lamot Paul a fori, iwe, ita ifa mefien ekkewe elter usun ena poraus?
16 Usun sia fen kuna, iei menlapen an Paul awewe, lupwen emon mwan epwe pupulu, epwe pout seni och an pwungun pwisin filata mwokutukutun usun chok minne a wor ren lupwen a chuen lipich, ewe a atufichi an epwe “tuttumunu mettochun ewe Samol ren eu letip mi sap kinifesen.” (1 Korint 7:35) Ekkoch repot ra pwarata pwe ekkoch elter mi pupulu rese itepok me ruuepek fansoun meinisin lon ar ekiek won alon Paul kewe mi mak fan emmwenien ngun mi fel. Lon ar mochen apwonueta minne ra mefi pwe ekkewe elter mi murinno repwe fori, eni repwe tunalo ekkoch wiser kewe ngeni puluwer. Ekkoch elter repwe mefi pwe epwe weires ar repwe etiwalo eu wis fan iten ewe mwichefel, inaamwo ika a chok ffatafatoch pwe ar nguuri ena wis epwe efeiengaua puluwer lon pekin ngun. Ra pwapwaiti ekkewe feioch mi fiti ar pupulu, nge repwe ita tipeeu ngeni ar repwe apwonueta ekkewe angang mi pacheri?
17. Met a fen fis ngeni ekkoch puluwen ekkewe elter, iwe, ita ifa usun repwe tongeni tumunu pwe esap fis ena mettoch?
17 Pwungun, epwe murinno ika emon elter epwe tinikken. Iwe nge, emon chon Kraist epwe ita itepok me ruuepek ika epwe apwonueta wisan kewe lon ewe mwichefel, nge esap apwonueta wisan kewe me ren ewe Paipel ngeni puluwan? Inaamwo ika emon elter epwe mochen apochokkulata chon ewe mwichefel, nge emon elter mi mirit epwe pwal ekilapei an puluwan we pochokkul lon pekin ngun. Puluwen ekkoch elter ra apwangapwangelo lon pekin ngun, me a pout seni ekkoch ar luku “usun chok efoch wa mi ta.” (1 Timoti 1:19) Inaamwo ika puluwen emon elter epwe pwisin foriata an amanau, nge fan ekkoch, esap fis an neminan we osupwang lon pekin ngun ika ewe elter a fen ‘amongouni me acheni’ puluwan we, “usun chok ewe Kraist a fori ngeni ewe mwichefel.” (Efisus 5:28, 29) Enlet, ekkewe elter repwe fokkun ‘tumunu pwisin ir, pwal ewe mwichen siip meinisin.’ (Fofor 20:28) Ika ra pupulu, a kapachelong puluwer.
‘Riaffou lon Fituker’
18. Ikkefa ekkoch kinikinin ewe “riaffou” ekkewe chon Kraist mi pupulu repwe kuna, iwe, epwe ifa usun an epwe kku mwokutukutun emon elter?
18 Ewe aposel a pwal makkei: “Ika emon fopwul mi esaamwo tori mwan epwe pupulu, esap pwal tipis ren. Iwe nge, aramas mi pupulu repwe kuna riaffou lon fituker o ua chok mochen pwe ami oupwe ngaselo.” (1 Korint 7:28) Paul a mochen angasalo ir kewe mi tongeni appiru an nonnom lon an lipich seni ekkewe aurek me osukosuk mi chok pacheri pupulu. Pwal mwo nge ren ekkewe pupulu rese mwo nounou, epwe tongeni fis ngeni osukosuken semmwen are nafangauen tufichin manauer pwal wiser kewe me ren ewe Paipel ngeni semen me inan puluwan we mi chinnap. (1 Timoti 5:4, 8) Emon elter epwe fokkun isetiu eu leenien appiru ren an nguuri ekkena wis, iwe, fan ekkoch epwe kku an kewe angangen overseer. Sipwe pwapwa le era pwe lap ngeni ekkewe elter meinisin ra angoch le apwonuetaochu wiser kewe lon famili pwal lon mwichefel.
19. Met weween alon Paul lupwen a apasa: “Ir ekkewe mi wor puluwer repwe usun chok nge esor puluwer”?
19 Paul a pwal apasa: “Ewe lusun fansoun a chok mochomoch. Iwe, seni iei feffeilo ir ekkewe mi wor puluer repwe usun chok nge esor puluer.” (1 Korint 7:29) Pwungun, ika sipwe chechemeni minne a fen makkei lon ena sopwun ngeni chon Korint, a chok pwapwalo pwe sap minne ekkewe chon Kraist mwan pupulu repwe ita tunalo puluwer kewe. (1 Korint 7:2, 3, 33) A pwarata weweochun alon lupwen a makkei: “Ir mi nouni fonufan repwe usun chok ir mi sap nouni; pun lapalapen ei fonufan epwe chok morelo.” (1 Korint 7:31) A enlet ikenai lap seni lon ranin Paul we are lon ranin ewe aposel Jon, pwe “ewe fonufan epwe morelo.” (1 Jon 2:15-17) Ina minne, chon Kraist mi pupulu mi mefi lamoten ar repwe pelukuolo pwisin ar mochen lon ar appiru Kraist resap unusen pwapwaiti chok feiochun ar pupulu.—1 Korint 7:5.
Puluwer kewe mi Pelukuolo Pwisin Letiper
20, 21. (a) Met chommong puluwen ekkewe elter ra pelukuolo? (b) Epwe wor an emon fefin pwung an epwe kutta met seni puluwan, pwal mwo nge ika atewe emon elter?
20 Usun chok ekkewe elter ra peluku minne pwisin letiper fan iten ar repwe efeiochu ekkewe ekkoch, epwe pwal ina usun chommong puluwen ekkewe elter ra achocho pwe wiser kewe lon pupulu epwe itepok me ruuepek me ar kewe angang fan iten ewe Muu. Fite ngerou chon Kraist fefin ra pwapwa me tipemecheres pwe repwe atufichi puluwer kewe ar repwe apwonueta wiser kewe, wisen overseer. Jiowa a tonger pokiten ena mettoch, iwe, a efeiochu ngunur we mi murinno. (Filemon 25) Iwe nge, an Paul kapasen fon mi itepok me ruuepek a pwarata pwe a wor an puluwen ekkewe overseer pwung ar repwe kutta pwe atekkewe repwe awora fansoun ngenir me afanni ar kewe mochen. Me ren Paipel, ekkewe elter mi pupulu repwe wisen awora ngeni puluwer fansoun mi fich ngenir pwe epwe itepok me ruupek le apwonueta ir me ruu wiser kewe, mwan pupulu me overseer.
21 Nge met ika lukun ewe wis mwan pupulu, emon chon Kraist elter a pwal nounou? A lapelo wisan kewe me suuki pwal eu wisen mammasa, usun sipwe kuna lon ewe lesen mwirin.
Enniwili
◻ Ikkefa ekkewe wokisin lon Paipel ra pwarata pwe mei tufich emon chon Kraist overseer epwe emon mwan mi pupulu?
◻ Ika emon elter mi lipich epwe pupulu, met epwe mirititi?
◻ Ifa weween ewe poraus pwe emon chon Kraist mi pupulu epwe “aureki ekkewe mettochun fonufan”?
◻ Ifa usun chommong puluwen ekkewe overseer ra pwarata eu ngunun tipekukkun me pelukuolo pwisin letiper?
[Sasing lón pekin taropwe 24]
Inaamwo ika emon elter a wor chommong wisan kewe mi theocratic, nge epwe pwal awora ngeni puluwan an fansoun me tong