Chengel Lon Ewe Koten Ach Amanau
“Upwe meseik lon Jiowa; upwe chengel lon ewe Koten ai amanau.”—APAKUK 3:18, New World Translation.
1. An Taniel we langepwi mwen Papilon a turutiu lon 539 B.C.E. a weneiti met?
LAP seni engol ier mwen Papilon a turutiu lon 539 B.C.E., ewe soufos mi chinnap itan Taniel a kuna eu langepwi mi fokkun amwarar. Ewe langepwi a oeisini ussun met epwe fis won fonufan tori ewe maun mi lapalap lefilen ekkewe chon oputa Jiowa me noun we King mi seikita, Jises Kraist. Met meefien Taniel? A apasa: “Ua meefi molulu me . . . ruko pokiten minne ua fen kuna.”—Taniel 8:27, NW.
2. Menni maun Taniel a kuna lon ewe langepwi, me met meefiom ussun ineet epwe fis?
2 Ifa ussun kich? Fite, fite ier ra fen lo seni ranin Taniel! Met meefiach lupwen sia esinna pwe ewe maun Taniel a kuna lon ewe langepwi—an Kot maunen Armaketon—mi arapoto? Ifa ach ekiek lupwen sia miritiiti pwe ewe fofforingau Apakuk a pwaralo lon an we oesini a kon choufetal iei pwe epwe fokkun fis nninniiloon chon oputa Kot meinisin? Ese mwaal meefiach epwe ussun meefien Apakuk, ussun a fen awewe won lon ewe aulungatin sopwun lon noun we puken oesini.
Apakuk A Iotek Ren An Kot We Umoumoch
3. Apakuk a iotek fan iten io, me ifa ussun an kewe kapas ra kku kich?
3 Apakuk sopwun 3 eu iotek. Me ren wokisin 1, ewe iotek a ussun eu kolun letipeta are kolun kechiu. A ussun ita Apakuk a iotek fan iten pwisin i. Iwe nge, Apakuk a wesewesen fos fan iten noun Kot kewe aramas mi filita. Ikenai, mi watte weween an Apakuk we iotek fan iten noun Kot kewe aramas mi achocho ngeni ar angangen esilefeili porausen ewe Muu. Lupwen sia chechchemeni ena, ach alleani Apakuk sopwun 3 epwe aniuokkusukich nge sipwe pwal chengel. An Apakuk we iotek, are kolun letipeta a ngenikich eu popun le meefi ach chengel lon Jiowa, ewe Koten ach amanau.
4. Met popun Apakuk a niuokkus, me sia tongeni lukuluk pwe Jiowa epwe aea an manaman le fori met?
4 Sia fen kaeo lon ekkewe ruu lesen mwen ei pwe a fokkun ngau lapalapen Juta lon rain ranin Apakuk we. Nge Kot esap chok mut ngeni sossopwoloon ekkena lapalap mi ngau. Jiowa epwe fori och mettoch, ussun a fori me loom. Ina popun ewe soufos a koko: “Ai Samol mi Lapalap, ua rongorong pworausen mine ka fori, iwe, ua niuokus ren.” Ifa weween an Apakuk fos? ‘Ewe poraus ussun Jiowa’ a wewe ngeni ewe poraus mi makketiu ussun fofforun Jiowa mi amairu lon ewe Setipar, lon ewe fonu poon, me lon Jeriko. Apakuk a silefichi ekkeei poraus, me a niuokkus pokiten a silei pwe Jiowa epwe aeasefalli an we manaman mi lapalap le maunei ekkewe chon oput. Lupwen sia kuna ngauen aramas ikenai, sia pwal silei pwe Jiowa epwe mwokutukut ussun a fen fori me loom. Sia pireir? Ewer! Iwe nge, sia iotek ussun Apakuk: “Ai Samol mi Lapalap, kopwe forsefali om kewe fofor mi amwarar lon am ei fansoun, usun ka fori me lom. Lon om lingeringer kopwe pwal eani umoumoch.” (Apakuk 3:2) Lon an Kot fansoun mi fich, “lon am ei fansoun,” amwo epwe aea an manaman mi amwarar. Me lon ena fansoun, amwo epwe chechchemeni chokkewe mi tongei i ren umoumoch!
Jiowa A Feilo Maun!
5. Ifa ussun ‘Kot a pwerelo seni Teman,’ me met sia kaeo seni ena ussun Armaketon?
5 Met epwe fis lupwen Jiowa a rong ach iotek pwe epwe umoumoch ngenikich? Sia kuna poluen ena kapas eis lon Apakuk 3:3, 4. Akkom, ewe soufos a apasa: “Kot a feito seni Etom [Teman NW]. Alen Israel lon ewe fonu poon lupwen ra feffeilo Kenan a pwerelo unukkun Teman me Paran. Atun ei muu watte a sailo, a ussun ita Jiowa a mwokutukut, me esor och mettoch a tongeni eppeti i. Ekis chok mwen an malo, Moses a apasa: “Ewe Samol mi Lapalap a feito seni ewe chuk Sinai, a saramoto woch seni ewe chuk Seir, a tineto seni ewe chuk Paran, a feito seni ekewe engol ngeroun chon pin [chon lang].” (Tuteronomi 33:2) Lupwen Jiowa a maunei ekkewe chon oput lon Armaketon, epwe pwal wor pwarien an pochokkul.
6. Lukun chok an Kot we ling, met ekkewe Chon Kraist mi mirit ra kuna?
6 Apakuk a pwal apasa: “An ling a pwoluela ekewe lang, nge fanufan a ur ren an aramas mwareiti. Lingan a usun chok saram.” A ifa me amwararan! Pwungun pwe aramas rese tongeni manau seni ar atola Jiowa. (Ekistos 33:20) Nge ren noun Kot kewe chon angang mi tuppwol, mesen letiper a ingelo ren amwararan. (Efisus 1:18) Ekkewe Chon Kraist mi mirit repwe kuna pwal och mettoch lukun an Jiowa we ling. A mak le muchuloon Apakuk 3:4: “Nge nikaututun saram ra saramawu seni lepoun, ikenan an manaman a monola.” Ewer, sia kuna pwe Jiowa a mmonleta le mwokutukut me aea poun peliemwan mi pochokkul me manaman.
7. An Kot pworacho le maun a weneiti met fan iten chokkewe mi u ngeni i?
7 An Kot feilo maun a wewe ngeni tatakkisin meinisin mi u ngeni i. Alon Apakuk 3:5: “Matter a akom mwan, nge mafeiengau a tapwela murin.” Lupwen ekkewe chon Israel ra arapakkan tori kiannin ewe Fonu mi Pwoneitiu lon 1473 B.C.E., chommong leir ra u ngeni ren ar lisowu mwan me fel ngeni uluulun. Ina ewe popun lap seni 20,000 ra malo pokiten ewe matter Jiowa a tiinato. (Numperis 25:1-9) Kanoto chok, lupwen Jiowa a feilo ngeni “maun lon ewe ran mi lap, ranin Kot mi Lapalap,” chokkewe mi u ngeni repwe pwal kuna liwinin ar tipis. Neman ekkoch repwe malo pokiten matter.—Pwarata 16:14, 16.
8. Me ren Apakuk 3:6, met epwe tori chon oputa Kot?
8 Auselinga an ewe soufos awewe mi ffat ussun fofforun Jiowa Sapaot. Lon Apakakuk 3:6 sia alleani: “Lupwen Kot a uta, fanufan a chechech, lupwen a nenefetal, chon ekewe mwu ra chechech. Ekewe chuk mi nom seni chok lom ra tatakis, ekewe chukutekison minen lomlom ra kokotiu. An kewe al ra nom seni fansoun esepop.” Akkom, Jiowa ‘a uta,’ ussun emon meilapen sounfiu mi atola ewe leenien maun. Ekkewe mi oputa i ra chechchech ren ar niuokkus. Ra kuna ewe emon a maun ngeniir me ra ruko, me ra mwetata pokiten ar niuokkus. Jises a oesini ewe fansoun “einangen fonufan meinisin repwele chok lolilen.” (Mattu 24:30) Epwe kon mmang ar weweiti pwe aramas rese tongeni akkufu Jiowa. An aramas kewe mwicheich—pwal mwo nge ekkewe mi nikinikin nomofoch ussun ekkewe “chuk mi chok nom seni chok lom” me “ekewe chukutekison minen lomlom”—repwe moromoretiu. Epwe ussun “an [Kot] kewe alen lom,” ussun fofforun kewe me loom.
9, 10. Apakuk 3:7-11 a achema ngenikich ussun met?
9 An Jiowa we song ngeni ekkewe chon oput a pwichikkarelo. Nge met sokkun pisekin maun epwe aea lon an we maun mi lap? Auselinga an ewe soufos awewe ussur: “Ka uwawu noum esefich mi tukutukun o pacheta ekewe foun esefich ngeni selin. Ka asanga fanufan ren ekewe chanpupu. Ekewe chuk ra kunok o chechech, ut a pungumongetiu seni lang. Ewe matau mi alolol a pwota, nge nonoon kewe ra pungumong. Akkar me maram ra ula lon lenier ren tinen noum foun esefich, lupwen ra pis, pwal ren wokum siles mi meriweriw.”—Apakuk 3:7-11.
10 Lon ranin Josua, Jiowa a pwaralo an manaman mi amairu ren an efisata an ewe akkar me maram ulo lon leenier. (Josua 10:12-14) An Apakuk oeisini a achema ngenikich pwe Jiowa epwe aea ena esin manaman lon Armaketon. Lon 1513 B.C.E., Jiowa a pwaralo an tufichin nemeni ewe saat mi olollon lupwen a ataielo an Farao mwichen sounfiu lon ewe Setipar. Faik ier mwirin, ewe chanpupu Jorotan mi fokkun pupummong ese tongeni eppeti an Israel pwerelong lon ewe Fonu mi Pwoneitiu ren pworacho. (Josua 3:15-17) Lon ranin ewe soufos Tepora, pungun ut watte a ataielo an Sisera kewe wokenin maun. (Sou Kapwung 5:21) Ekkeei mettoch, nooter, pungun ut, me saat mi olollon, ir ekkewe mettoch Jiowa mi tongeni aea lon Armaketon. Chopulap me inefi ra nom le poun ussun efoch siles are chommong asefich.
11. Met epwe fis lupwen Jiowa epwe epichalo an manaman mi lapalap?
11 Enlet, epwe wewe ngeni eu fansoun aniuokkus lupwen Jiowa a pwaralo an manaman mi lapalap. An Apakuk kewe kapas a ekiekiata pwe pwin epwe wiliiti ran me ran epwe saramelo lap seni ewe akkar a asaramakich. Ika an ewe soufos awewe mi pop seni ngunun Kot ussun Armaketon epwe wesewesen fis are kapas awewe chok, mei wor eu mettoch mi ffat—Jiowa epwe pworacho, esap wor emon chon oput epwe tongeni su.
Amanau Epwe Tori Noun Kot Kewe Aramas!
12. Met Kot epwe for ngeni ekkewe mi oput, nge io kewe repwe manau?
12 Ewe soufos a sopweelo le awewei ifa ussun Jiowa epwe ataielo ekkewe chon oput. Lon Apakuk 3:12, sia alleani: “Ka ipwechoutiu won fanufan fan om lingeringer, ka puratiu chon ekewe mwu fan om song.” Iwe nge, mi lifilifil io kewe repwe nninniilo. Ekkoch aramas repwe manau. Alon Apakuk 3:13: “Ka feito pwe kopwe amanaua noum aramas, pwe kopwe amanaua noum we king mi kepit.” Ewer, Jiowa epwe amanaua noun kewe aramas mi kepit me tuppwol. Taloon Papilon mi Lapalap, lamalam chofona meinisin won fonufan, epwe pwonuta. Iwe nge ikenai ekkewe muu ra sotun le ataielo fel mi enlet. Kanoto chok, Kok seni Makok epwe maunei noun Kot kewe chon angang. (Isikiel 38:1–39:13; Pwarata 17:1-5, 16-18) Setan epwe pworacho lon an we maun? Aapw! Jiowa epwe atatakkisi ekkewe chon oput lon an song, epwe aroseerelo fan pechen ussun wit lon ewe leenien alimelim. Nge epwe amanaua ir kewe mi fel ngeni ren ngun me enlet.—Jon 4:24.
13. Ifa ussun Apakuk 3:13 epwe pwonuta?
13 Taloon ekkewe mi ngau a oesini iei ussun: “En [Jiowa] ka atatakkisi mokuren imwen ekkewe mi ingau. A fen apoonalo longolongun we, tori uwan.” (Apakuk 3:13, NW) Ewe “imw” a wewe ngeni ewe otot mi ngau mi maarita fan nemenemen Setan ewe Tefil. Epwe tatakkiselo. “Mokuren” ewe imw, are ekkewe sou nenenem mi u ngeni Kot, repwe rosolo. Unusen ewe imw epwe talo, tori longolongun we. Esap chuen nonnom. A ifa me watteen ewe ngaselo!
14-16. Me ren Apakuk 3:14, 15, met epwe fis ngeni noun Jiowa kewe me ekkewe chon oputeer?
14 Lon Aramaketon, chokkewe mi mochen ataielo noun Jiowa we “mi kepit” repwe fitikokolo. Me ren Apakuk 3:14, 15, ewe soufos a fos ngeni Kot ren an apasa: “Ka posu ewe meilapen noun kewe sounfiu ren wokum kewe, chokewe mi feito usun chok eu molumol pwe repwe atoropasakem, ra sikesik usun chokewe mi ariafouu ekewe chon mwelele lemonomon. Ka puratiu ewe matau fan noum kewe oris, iei mine ewe sat a puropur.”
15 Lupwen Apakuk a apasa “sounfiu . . . mi feito usun chok eu molumol pwe repwe atoropasakem,” ewe soufos a kapas fan iten noun Kot kewe aramas mi kepit. Ussun chon sola mi witiwit pen ewe aal ren ar repwe efeiengaua aramas, ekkewe muu repwe toki ekkewe chon fel ngeni Jiowa ren ar repwe aroseerelo. Ekkeei chon oputa Kot me noun kewe aramas repwe “sikesik,” lukulukoch lon ar sopwoch. Chon Kraist mi tuppwol repwe nikinikin apwangapwang, ussun emon mi “mwelele.” Nge lupwen ekkewe chon oputa Kot repwe poputa le maun, Jiowa epwe efisi ar nnifengeniir ren ar kewe pisekin maun. Repwe aea ekkewe pisekin maun, are ‘wok,’ ngeni pwisin nour kewe sounfiu.
16 Nge pwal ekkoch mettoch repwe fisita. Jiowa epwe nounou ekkewe chon lang le ataielo ekkewe chon oput. Ren “ekkewe oris” lon an mwich lon lang fan nemenemen Jises Kraist, epwe pworacho ngeni “ewe sat a puropur,” weween ewe mwichemmongun chon fonufan. (Pwarata 19:11-21) Mwirin, ekkewe aramas mi ngau resap chuen nonnom won fonufan. A ifa me pochokkulen ei pwarien an Kot manaman me pwung!
Ranin Jiowa A Feffeito!
17. (a) Met popun sia tongeni luku pwe an Apakuk kewe kapas repwe pwonuta? (b) Ifa ussun sipwe tongeni ussun Apakuk atun sia wikkitiwiti ranin Jiowa mi lapalap?
17 Sia tongeni lukuluk pwe an Apakuk kewe kapas repwe muttir pwonueta. Resap mmangoto. Met meefiom ussun ei poraus? Chechchemeni mwo pwe Apakuk a fen mak fan nemenemen ngun mi fel. Jiowa epwe mwokutukut me epwe wor fitikoko wachemuk won fonufan. Ina ewe popun ewe soufos a makkei: “Ua rongorong usun ekei mettoch, inisi a chechech o awei a salepwelep ren ai niuokus. Chui ra kiroula, nge pechei ra tapap. Upwe witiwit fan mosonoson fan iten ewe ranin riafou epwe feito won ekewe aramas mi mauneekem.” (Apakuk 3:16) Apakuk a osukosuk—sia weweiti ewe popun. Nge a fen apwangapwangelo an luku? Aapwi! A mochen witiwit fan mosonoson ren ranin Jiowa mi lapalap. (2 Piter 3:11, 12) Epwe pwal ina ussun ach ekiek? Ewer! Sia unusen lukuluk pwe an Apakuk we oeisini epwe pwonuta. Nge, tori a fen pwonuta, sipwe witiwit fan mosonottam.
18. Inaamwo ika Apakuk a ekiekin kuna riaffou nge, ifa pwisin meefian?
18 Maun a wato riaffou, pwal mwo nge ngeni ekkewe mi win. Neman ese naf ewe mongo. Epwe pout seni aramas fonuer. Lapalapochun manauer epwe tekisonetiu. Ika a ina ussuch, met sipwe fori? A fen och ekiekin Apakuk. A apasa: “Inaamwo ika ewe ira fiik esap sot, esap pwal wor ua won ekewe iran wain, inaamwo ika ewe ira olif esap ua, esap pwal wor mongo seni ewe tanipi, inaamwo ika ekewe sip repwe arela seni ewe lenien sip, esap pwal wor kow lon lenier, nge ngang upwe chok meseik ren ewe Samol mi Lapalap, upwe pwapwa ren Kot ai Chon Amanau.” (Apakuk 3:17, 18) Apakuk a eani ekiek pwe epwe weiresilo manauan, neman epwe fis lengita. Nge, ese fen pout seni an chengel lon Jiowa, ewe emon epwe amanaua i.
19. Ikkefa ekkewe riaffou chommong Chon Kraist ra kuna, nge met sipwe tongeni lukuluk won ika sia akkomwa Jiowa lon manauach?
19 Ikenai, pwal mwo nge mwen an Jiowa maun ngeni ekkewe aramas mi ngau, chommong ra riaffou. Jises a oesini pwe maun, lengita, chechchechin fonu, me semmwen repwe kinikinin ‘esissinnen an nonnom’ ren manamanen king. (Mattu 24:3-14; Luk 21:10, 11) Chommong lein pwiich kewe chon luku ra nonnom lon ekkewe fonu mi feiengau pokiten pwonutaan an Jises oesini. Ina popun ra riaffou ren weires chapur. Neman pwal ekkoch Chon Kraist repwe pwal riaffou ina ussun lon mwach kkan. Fan iten chommong leich a fokkun tufich pwe “ewe ira fiik esap sot’ mwen ewe sopwoloon a war. Iwe nge, sia silei ewe popun ekkeei mettoch ra fiffis, me sia pochokkulelo seni ena sile. Pwal och, mei wor alillis. Jises a pwon: “Nge oupwe kuttafichi lom an mu o an pung; iwe, ekkeei mettoch meinisin repwap kapach ngenikemi.” (Mattu 6:33) Ena poraus ese affata pwe eu manau mi unusen kinamwe epwe torikich, nge a alukulukukich pwe ika sipwe akkomwa Jiowa lon manauach, epwe tumunukich.—Kol Fel 37:25.
20. Inaamwo ika mei wor osukosuk ren fansoun mwochomwoch nge, met sipwe apposa letipach le fori?
20 Ese lifilifil ekkewe osukosuk repwe torikich ren fansoun mwochomwoch, esap pout senikich ach lukuluk lon an Jiowa tufichin amanauakich. Chommong lein pwiich kewe lon Afrika me Otiuen Iurop, me pwal ekkoch fonu ra fen kuna riaffou watte, nge ra chuen ‘meseik lon Jiowa.’ Amwo kich sipwe likiitu le foffori, ussur. Chechchemeni mwo pwe Jiowa, ewe Epinikepiisom, ewe Popun “pochokkul.” (Apakuk 3:19) Esap tumunungauakich. Aramaketon epwe feito, me an Kot fonufan sefo mi pwoneitiu epwe tapweelo mwirin. (2 Piter 3:13) Lon ena fansoun “ekkewe chon fonufan repwe urelo ren ewe sile ussun Jiowa ussun olollolun ewe saat.” (Apakuk 2:14) Tori a fen war ena fansoun mi amwarar, sipwe tapweelo lon an Apakuk leenien appiru mi murinno. Amwo sipwe ‘meseik lon Jiowa me chengel lon ewe Koten ach amanau’ fansoun meinisin.
En Mi Chechchemeni?
• Ifa ussun an Apakuk we iotek a kku kich?
• Met popun Jiowa epwe feilo maun?
• Met a mak lon an Apakuk we oesini ussun amanau?
• Epwe ifa ussun ekiekich atun ach wikitiwiti ranin Jiowa we mi lapalap?
[Sasing lon pekin taropwe 19]
En mi silei met sokkun pisekin maun Kot epwe aea lon Armaketon?