Jiowa Esap Likitalo Nöün Kewe Aramas Mi Tuppwöl

“[Jiowa] esap likitalo nöün kewe aramas mi tuppwöl. Epwe tüttümünüür tori feilfeilo chök.”​—KÖLF. 37:28, NW.

MWIRIN än King Salomon nemenem, a wor eü kefil ngeni nöün Jiowa kewe aramas. Chippü chök, epwe fis maun lefilen ekkewe einangen Israel, nge ese fis pun a mumutä ngeni ekkewe einangen Israel mi nom ennefen ar repwe pwisin nemeniir. Jeropoam, nöür we mineföön king, a mwittir apöchökkülatä an nemenem ren an föratä eü mineföön lamalam. Iwe, a allükü ngeni nöün kewe aramas pwe repwe tuppwöl ngeni i chök. Met nöün Jiowa kewe chon angang mi tuppwöl repwe föri? Repwe tuppwöl ngeni ewe Kot ra fel ngeni? Ngeröüün aramas ra tuppwöl, iwe, Jiowa a tüttümünüür atun ra akkamwöchü ar tuppwöl.​—1 King 12:1-33; 2 Kron. 11:13, 14.

² A pwal sossot tuppwölün nöün Kot kewe chon angang lon ach ei fansoun. Iei än ewe Paipel öüröür: “Oupwe ononoto, oupwe mamasa. Ewe chon oput ami, ewe tefil, a fefeilfetal usun chok emon laion mi orior, o a kukutta emon pwe epwe oromalo.” Sipwe tongeni “u ngeni i, . . . o nukuchar lon [ach] luku”? (1 Pit. 5:8, 9) Sipwe nennengeni met a fis mwen me mwirin apwapwaan seikitään King Jeropoam me ppii met sipwe tongeni käeö seni. Lon ekkena fansoun weires, nöün Jiowa kewe chon angang mi tuppwöl ra nom fän riäfföü. Atun ra apwönüetä wiser kewe mi weires, ekkewe chon rikilo ra sotun etipetiper seni ewe fel mi enlet. Fän ekkena sossot meinisin, Jiowa ese likitalo nöün kewe aramas mi tuppwöl, iwe, esap pwal likitalo nöün kewe aramas ikenäi.​—Kölf. 37:28.

Lupwen Ra Nom Fän Riäfföü

³ Sipwe akkomw nennengeni nonnomun aramas atun Jeropoam a wiseni ewe wis king. Än Salomon Fos 29:2 a apasa: “Lupwen ekewe aramasangau ra nemenem, ekewe aramas ra ngüngü.” Fän nemenemen King Tafit lon Israel loom, loom, aramas rese ngüngü. Tafit ese unusöch, nge a tuppwöl ngeni Kot me a eäni lükülük woon. Än Tafit nemenem ese eriäfföüü aramas. Jiowa a föri eü akkapwön ngeni Tafit, a apasa: “Iwe, üpwe afisi mwirimwirum, nge mwum me om nemenem epwe nüküchar me fän mesei tori feilfeilachök.”​—2 Sam. 7:16.

⁴ Pokiten le poputään nemenemen nöün Tafit we Salomon a wesewesen kinamwe me wöüöch, a fich ngeni an epwe liosuetä än Kraist Nemenem lon Engeröü ier. (Kölf. 72:1, 17) Esor popun eü me lein ekkewe 12 einangen Israel repwe ü ngeni ewe nemenem. Iwe nge, än Salomon me ekkewe aramas küna feiöch epwe alongolong woon och mettoch. Jiowa a ereni Salomon: “Are kopwe aleasochisi ai kewe allük me pwüüng, pwe kopwe apwönüretä o föri pwüngür, mürin üpwe apwönüetä ngonuk ai pwon üa fen pwon ngeni Tafit semom we. Iwe, üpwe imweimw lon ei imwenfel ka aüetä lein nei kewe aramasen Israel, nge üsap likitirelo.”​—1 King 6:11-13.

⁵ Atun Salomon a chinnap, ese chüen tuppwöl ngeni Jiowa, iwe, a poputä le fel ngeni ekkewe kot chofona. (1 King 11:4-6) Ekis me ekis, Salomon a ükütiw seni an älleasochisi än Jiowa kewe allük me an nemenem a ngangngawolo. Pwal mwo nge mwirin än Salomon we mälo, ekkewe aramas ra chüen ngününgününgaw ngeni nöün we Rehopoam, ewe a wii seman we lon ewe wis king me ra tingorei pwe epwe amecheresi manauer. (1 King 12:4) A fet Jiowa lupwen Salomon a kul seni i?

⁶ Ewe Paipel a erenikich: “Iwe, ewe Samol mi Lapalap ewe Koten Israel a song ngeni Salomon, pun lelukan a kul seni. Inamwo an pwä ngeni fän ruu.” Jiowa a ereni Salomon: “Pokiten ka föri ei föför, pwe ka . . . aleasolap ngeni ai kewe pwüüng üa allük ngonuk, üpwe fokkun angei senuk ewe mwü o ngeni eman lein noum kewe nöüwis.”​—1 King 11:9-11.

⁷ Iwe, Jiowa a tinalo ewe soufos Ahia pwe epwe epiti ewe emön epwe angasalo ekkewe aramas seni än Salomon nemenemengaw. Ena sou angasalo, ina i Jeropoam, emön chon angangen mwuun Salomon we mi lipwäköch. Inaamwo ika Jiowa a tuppwöl ngeni an we pwon ngeni Tafit ussun mwuun we, a tipeeü ngeni käimüfesennin ekkewe 12 einang pwe epwe wor ruu mwichen aramas fän en me an nemenem. Engol einang repwe nom fän nemenien Jeropoam; nge ruu einang repwe nom fän King Rehopoam, ewe a tupuni tettelin familien Tafit. (1 King 11:29-37; 12:16, 17, 21) Jiowa a ereni Jeropoam: “Are kopwe aüselinga meinisin mine üa allük ngonuk, are kopwe pwal aleasochisiei o föri mine a pwüng me fän mesei ren om apwönüetä ai kewe pwüüng me allük, usun Tafit nei we chon angang a föri, ngang üpwe etuk, üpwe pwal awisa ngonuk ewe wisen king lon Israel o fokun awora mwirimwirum lon ewe wis, usun üa awora mwirimwirin Tafit.” (1 King 11:38) Jiowa a älisi nöün kewe aramas ren an angaserelo seni nemenemengaw.

⁸ A mmen watte nemenemengaw me pwüngüngaw ikenäi. Än Salomon Afalafal 8:9 a apasa pwe “emön aramas a nemeni aramas o ariaföüür.” Ekkewe sopai mi tipemmong me ekkewe nemenem mi ngaw repwe tongeni efisatä weiresin aramas lon pekin moni. Fän chommong, a limengaw manauen ekkewe sou nemenem, sou emmwen lon pekin sopai, me nouwisen lamalam. Ina minne, ussun chök ätewe mi pwüng, Lot, nöün Kot kewe aramas mi tuppwöl ikenäi ra “fokun riaföü ren ekewe föför mi fokun ingau än ekewe aramas mi ngau.” (2 Pit. 2:7) Pwal eü, inaamwo ika sia achocho le älleasochisi Kot, nge fän chommong sipwe küna riäfföü seni ekkewe sou nemenem mi tipetekia.​—2 Tim. 3:1-5, 12.

⁹ Nge sia tongeni lükü ei pworaus mi enlet: Jiowa esap likitalo nöün kewe aramas mi tuppwöl! Ekieki mwo ussun minne Kot a fen föri pwe epwe siwili ekkewe sou nemenemen ei fönüfan mi nemenemengaw. A fen förütiw nemenien än Kot we Mwuun Messaia le pöün Kraist Jises. Jises Kraist a fen nemenem lon läng arapakkan ipükü ier. Ekiselo chök, epwe unusen angasalo iir kewe mi äkkälleasochisi i. (Älleani Pwarata 11:15-18.) Jises a fen ännetatä an tuppwöl ngeni Kot tori mälo. Iwe, esap elichipwüngü nöün kewe aramas, ussun met Salomon a föri.​—Ipru 7:26; 1 Pit. 2:6.

¹⁰ Än Kot we Mwu, ina wesewesen eü nemenem epwe amuchalo nemenemengaw meinisin. Sipwe tuppwöl ngeni Jiowa Kot me an we Mwu. Lon ach unusen lükülükü ewe Mwu, sia pöütalo än ei fönüfan mocheniangaü, nge sia achocho ngeni föfför mürinnö. (Taitos 2:12-14) Sia achocho pwe esap wor ach tikitikipwul seni ei ototen fönüfan. (2 Pit. 3:14) Ese lifilifil met sokkun sossotun ach lükü sipwe küna, nge sipwe tongeni lükü pwe Jiowa epwe tümünükich. (Älleani Kölfel 97:10.) Pwal eü, Kölfel 116:15 a anükünükükich: “A aüchea me fän mesen ewe Samol mi Lapalap mälan nöün kewe chon pin.” Pokiten Jiowa a fokkun tongei nöün kewe chon angang, esap mut ngeni an we mwicheich woon fönüfan an epwe morolo.

Lupwen Ra Küna Etipetipaen Chon Rikilo

¹¹ Itä ürürün än King Jeropoam nemenem epwe tongeni asösööü nöün Kot kewe aramas. Iwe nge, an kewe föfför a sotuni ar tuppwöl ngeni Kot. Pokiten Jeropoam ese menemenöch ren ewe wis king me än aramas asamolu i, a kütta ifa ussun epwe tongeni apöchökkülatä an nemenem. A ekieki: “Are ekei aramas repwe feila o asor lon imwen ewe Samol mi Lapalap me lon Jerusalem, mürin repwe kulsefäl ngeni ar samol Rehopoam. Iwe, repwe nieila o liwiniti Rehopoam ewe kingen Juta.” Ina minne Jeropoam a poputääni eü mineföön lamalam mi alongolong woon än aramas fel ngeni rüüemön ululun kow mi fför seni kolt. “Iwe, a anomu eu kewe uluulun kow lon Petel, nge ewe eu a anomu lon Tan. Ren ei mettoch ekewe aramasen Israel ra tipis, pun ra feila o fel ngeni ewe eu uluulun kow lon Petel, ra pwal feila o fel ngeni ewe pwal eu lon Tan. Jeropoam a pwal aüetä lenien fel won ekewe leni mi tekia o filätä souasor me lein ekewe aramas meinisin, nge ir sap chon ewe ainangen Lefi.” Jeropoam a pwal mwo nge pwisin filatä eü ränin “chulap fän iten ekewe aramasen Israel,” iwe, a “asor won ewe rongen asor i a püsin senätä.”​—1 King 12:26-33.

¹² Met nöün Kot kewe aramas mi tuppwöl fän ewe mwuun ennefen repwe föri? Ussun chök samasamer kewe mi tuppwöl, ekkewe chon Lifai mi nonnom lon ar kewe telinimw lon ekkewe fönüen ennefen ra mwittir mwökütüküt. (Eks. 32:26-28; Num. 35:6-8; Tut. 33:8, 9) Ra likitalo alemwirier kewe, iwe, iir me ar kewe famili ra mwökütütiw öör ngeni Juta, ikewe repwe tongeni sopwelo ar fel ngeni Jiowa nge esap wor eppetin. (2 Kron. 11:13, 14) Pwal ekkoch chon Israel ra nonnom lon Juta, akkomw rese ekiekin nomottam, nge iei ra filatä ar repwele nomolo, nge resap chüen liwiniti wesetään fönüer. (2 Kron. 10:17) Jiowa a akkota pwe ewe alen liwinsefäl ngeni ewe fel mi enlet lon Juta epwe chök sussuuk ngeni täppin me täppin chon Israel lon ewe mwuun ennefen ika repwe tongeni pöütalo ar fel ngeni ewe ululun kow.​—2 Kron. 15:9-15.

¹³ Ikenäi, ekkewe chon rikilo ra tongeni efeiengawa nöün Kot kewe aramas. Ekkoch sou nemenem ra sotun poputääni lamalamen ar Mwu, me ra echimwa aramas ar repwe fiffiti ena sokkun fel. Ekkewe nouwisen lamalam mi erä pwe iir Chon Kraist nge rese älleasochisi Jises ra apasa pwe iir ewe mwichen samolfel ewe Paipel a oesini ussun. Iwe nge, sipwe chök küna ekkewe mi kepit lein ekkewe Chon Kraist mi enlet, pun iir ewe “mwichen samol-fel mi tekia, eu mu mi fel.”​—1 Pit. 2:9; Pwar. 14:1-5.

¹⁴ Ussun chök ekkewe chon Lifai mi tuppwöl tiupükü ier mwen Kraist, nöün Kot kewe aramas mi tuppwöl ikenäi rese pwal tupulo ren än ekkewe chon rikilo afalafal. Ekkewe mi kepit me chiener kewe Chon Kraist ra mwittir tti seniir me pöütalo än ekkewe chon rikilo afalafal. (Älleani Rom 16:17.) Inaamwo ika sipwe älleasochisi allükün mwuun fönüfan, nge sisap fiti ar kewe maun. Sipwe chök tuppwöl ngeni än Kot we Mwu. (Jon 18:36; Rom 13:1-8) Sise lükü alon ekkewe mi apasa pwe ra angang ngeni Kot, nge ra eitengawa i ren ar kewe föfför.​—Taitos 1:16.

¹⁵ Pwal ekieki mwo pwe Jiowa a atufichi ekkewe mi letipwenechar ar repwe towu seni ei ototen fönüfan mi ngaw, lon kapas monomon, me fiti ewe mwicheichen aramas mi manaueni ewe manau mi fich ngeni Kot. (2 Kor. 12:1-4) Ren letipach mi uren kilisou, sia angangfengen me “ewe chon angang mi tuppwel o tipatchem noun we masta a fen seikata me lein chienan kewe pwe epwe wisen awisa ngenir aner mongo fansoun meinisin.” Kraist a seikatä ena chon angang “won pisekin meinisin.” (Mt. 24:45-47) Ina minne, inaamwo ika sise unusen weweiti och pworaus mi katowu seni ena chon angang, nge sisap likitalo ena chon angang, are liwiniti än Setan we ototen fönüfan. Nge, ach tuppwöl epwe amwökütükich pwe sipwe tipetekison me witi Jiowa pwe epwe affata ekkena pworaus.

Lupwen Sipwe Apwönüetä Wisach Me Ren Kot

¹⁶ Jiowa a apwüngü Jeropoam pokiten an rikilo. A awisa ngeni emön soufos seni Juta an epwe säitä ennefen ngeni Petel me chuuri Jeropoam atun a apwönüetä wisan woon an we antare. Ewe soufos epwe afalafala eü pworausen kapwüng ngeni Jeropoam. Ese mwääl, ina eü wis mi weires.​—1 King 13:1-3.

¹⁷ Lupwen Jeropoam a rongorong än Jiowa we kapwüng, a fokkun lingeringer. A äitiewu pöün ngeni nöün Kot we soufos me püchörütä ngeni ekkewe mwän mi kkan ngeni: “Oupwe turufi ätenan!” Nge mwittir chök, mwen emön a tongeni mwöküt, “pöün Jeropoam we mi itini ngeni ewe soufos a mä, pwe esap chüen tongeni pworesefälielong. Iwe, ewe rongen asor a möküfesen, nge ewe falang a niiniitiu me won.” Fän osenimu, Jeropoam a eisini ewe soufos ika epwe tongeni tingorei Jiowa pwe epwe ümöümöch ngeni i pwe pöün we epwe manausefäl. Ewe soufos a iotek ngeni Jiowa, iwe, a chikar pöün ewe king. Iwe, Jiowa a tümünü nöün we soufos pwe esap feiengaw.​—1 King 13:4-6.

¹⁸ Fän ekkoch, lupwen sipwe fiffiti ewe angangen afalafala ewe Mwu me föralo chon käeö, sipwe chuuri ekkoch rese mochen aüseling, are pwal mwo nge oput ach angang. (Mt. 24:14; 28:19, 20) Nge, sisap mut ngeni ekkena sokkun föfförün aramas ar repwe akükkünatiw ach tinikken le afalafal. Ussun chök ewe soufos lon ränin Jeropoam, Jiowa a “mwüt ngenikich pwe sipwe angang ngeni, nge sisap niuokus, sipwe pwal angang ngeni lon pin.”a (Luk 1:74, 75) Inaamwo ika sise ekieki pwe epwe fis manaman lon ach ei fansoun, nge Jiowa a chüen tüttümünü nöün kewe Chon Pwäratä ren an we ngün mi fel me nöün kewe chonläng. (Älleani Jon 14:15-17; Pwarata 14:6.) Jiowa esap likitalo iir kewe mi pworacho le afalafala alon kewe.​—Fil. 1:14, 28.

Jiowa Epwe Tüttümünü Nöün kewe Aramas mi Tuppwöl

¹⁹ Jiowa, i ach Kot mi tuppwöl. (Kölf. 18:25) A “tuppwöl lon an kewe föfför meinisin.” (Kölf. 145:17, NW) Ewe Paipel a anükünükükich: “A mamasa ekewe chon pwüng o tümwünü nöün kewe mi allükülük.” (SalF. 2:8) Nöün Kot kewe aramas mi tuppwöl repwe tongeni eäni lükülük woon än Jiowa we emmwen me älillis fän sossot are etipetipaen ekkewe chon rikilo, are lupwen repwe wiseni eü wis mi weires.

²⁰ Iei ewe kapas eis a lamot ach sipwe pwisin ekilonei: Met epwe älisiei pwe upwe akkamwöchü ai tuppwöl ngeni Jiowa fän sossot meinisin? Weween, ifa ussun upwe tongeni apöchökkülatä ai tuppwöl ngeni Kot?

[Footnote]

Ifa Ussun Kopwe Pölüweni?

• Ifa ussun Jiowa a pwäratä pwe esap likitalo nöün kewe aramas mi tuppwöl lupwen repwe nom fän eü nemenem mi ngaw?

• Met sipwe föri ngeni ekkewe chon rikilo me ar kewe afalafal?

• Ifa ussun Jiowa a tüttümünü nöün kewe aramas mi tuppwöl lupwen ra fiffiti ewe angangen afalafal?

[Kapas Eis fán Iten ewe Lesen]

1, 2. (a) Met a fis lon fansoun Jeropoam a sotuni tuppwölün nöün Kot kewe chon angang? (b) Ikkefa ekkewe ülüngät osukosuk Jiowa a tümünü nöün kewe aramas mi tuppwöl seni?

3. Pwata nemenemen King Tafit ese eriäfföüü aramas?

4. Ekkewe feiöch seni än Salomon nemenem ra alongolong woon met?

5, 6. Met mwiriloon än Salomon ü ngeni Kot?

7. Inaamwo ika Jiowa a likitalo Salomon, nge ifa ussun Jiowa a tümünü Nöün kewe aramas mi tuppwöl?

8. Ikkefa ekkewe sossot ra aweiresi nöün Kot kewe aramas ikenäi?

9. (a) Met Jiowa a fen föri pwe epwe angasalo nöün kewe aramas? (b) Pwata sia tongeni lükü pwe Jises epwe tuppwöl ngeni Kot tori feilfeilo chök?

10. (a) Ifa ussun sipwe tongeni pwäratä pwe sia aücheani än Kot we Mwu? (b) Fän sossot, met sipwe tongeni lükü?

11. Ifa ussun Jeropoam a likitalo an tuppwöl ngeni Kot?

12. Ra fet nöün Kot kewe aramas mi tuppwöl lon ewe mwuun ennefen lupwen Jeropoam a poputääni fel ngeni ululun kow lon Israel?

13. Lon ach ei fansoun, ifa ussun etipetipaen ekkewe chon rikilo a sotuni nöün Kot kewe aramas?

14. Epwe ifa ach ekiek ussun än ekkewe chon rikilo afalafal?

15. Pwata a fich ach sipwe tuppwöl ngeni “ewe chon angang mi tuppwel o tipatchem”?

16. Ifa ewe wis emön soufos seni Juta a angei seni Jiowa?

17. Ifa ussun Jiowa a tümünü nöün we soufos?

18. Ifa ussun Jiowa a tüttümünükich atun sia pwora le angang ngeni i?

19, 20. (a) Pwata sipwe tongeni lükü pwe Jiowa esap likitikichelo? (b) Ikkefa ekkewe kapas eis sipwe pölüweni lon ewe lesen mwirin ei?

[Map/Picture on page 9]

[Sasing lón pekin taropwe 9]

MWUUN EKKEWE ENGOL EINANG RA NOM ENNEFENIN ISRAEL (Jeropoam)

Tan

SIKEM

Petel

MWUUN EKKEWE RUU EINANG RA NOM ÖÖRÜN ISRAEL (Rehopoam)

JERUSALEM

[Picture]

Jiowa ese likitalo nöün kewe aramas mi tuppwöl lupwen Jeropoam a poputääni fel ngeni ululun kow

Picture on page 7]

Än Salomon me nöün kewe aramas küna feiöch a alongolong woon och mettoch