Ekkewe Chinnap —Ir Eü Feiöch Ngeni Ekkewe Mi Kükkün Seniir
“Iwe, inaamo ika upwe chinapelo, o meten mokurei epwe uanelo, nge kosap likitieilo, Kot, tori fansoun ai upwe arongafetalei om manaman ngeni ekkewe tappin aramas meinisin repwe feito.”—KÖLFEL 71:18.
EMÖN elter Chon Kraist lon lotoun Africa a chuuri emön chinnap, pwiin lon pekin ngün nge emön mi kepit. A eisini, “Ka fet?” Pwiich we chinnap a pölüeni me a pwal pwom atun an fos, “Ngang mi tongeni ssä, Ngang mi tongeni mwet, me Ngang mi tongeni nikkoi.” Mwirin a pwal apasa, “Nge use chök tongeni ääs.” Ena elter a weweiti alon ewe chinnap we. Iei ititin an we fos. ‘Met ua tufichin föri, ua föri, nge met use tufichin föri, use föri.’ Ena elter a 80 ierin iei, nge a chök saani le chemenisefäli än pwiin we ukurumot ngeni me an we tuppwöl.
2 Lupwen emön chinnap a manaueni ewe manau mi apwapwai Kot epwe tongeni kküü manauen ekkewe ekkoch. Pwüngün pwe ierin emön woon winikapan ese pwükün etipatchemalo are efisi ngeni ekkewe napanapen Kraist. (Än Salomon Afalafal 4:13) Ewe Paipel a apasa: “Meten mökür mi üwan epa mwärämwär mi ling, a fis ngeni eman mi manau fän pwüng.” (Än Salomon Fos 16:31) Pwiich kana chinnap, oua fen ekieki pwe ämi kapas me föfför ra tongeni älisi ekkewe ekkoch? Sipwe ekieki pworausen ekkoch chinnap lon Paipel ren ifa ussun ra wiliti eü minen feiöch ngeni aramas mi manau mwirir.
Ar Lükü A Kküü Chommong Täppin Aramas
3 Ewe lükü me tipeppos Noa a eäni a efeiöchü aramas tori ikenäi. A arapakkan 600 ierin Noa lupwen a föri ewe waimw, a atolonga ekkewe mään lon, me afalafal ngeni aramas. (Keneses 7:6; 2 Piter 2:5) Pokiten an niuokkusiti Kot, Noa me an we famili ra küna manau lon ewe Noter. Noa a wiliti semelapen aramas meinisin mi manau ikenäi. Pwüngün pwe aramas ra ierittam lon ränin Noa we. Nge, Noa a chök tuppwöl inaamwo ika a fen lululo ierin. Iwe, ena mettoch a atoto ngenikich feiöch. Ifa ussun?
4 Arapakkan 800 ierin Noa lupwen Nimrot a poputäni kaütään ewe Imw Tekia lon Papel. Ena föfför a ü ngeni än Jiowa we allük pwe repwe ‘chomongolo pwe fanüfan epwe masou rer.’ (Keneses 9:1; 11:1-9) Noa ese fiti Nimrot lon an föfförün ü ngeni Kot. Lupwen Kot a efitikokoi an ekkeei chon ü ngeni Kot fos, eli, an Noa we fos ese siwil. A pwälo an Noa we lükü me tipeppos esap chök atun an a chinnap nge lon unusen manauan. Ekkena napanap ir eü minen äppirü mi mürinnö fän iten nöün Kot chon angang meinisin, kükkün ika watte.—Ipru 11:7.
Ra Etipetipaöchü Ar Famili
5 Sia pwal tongeni küna pwe mi watte ewe etipetip mi mürinnö ekkewe chinnap ra ngeni chon ar famili ussun an a pwälo lon manauen ekkewe semelap mi manau mwirin Noa. Eperiam a arapakkan 75 ierin lupwen Kot a apasa ngeni: “Kopwe towu seni fanüom, seni aramasom pwal seni imwen semom, pwe kopwe feila lon ewe fanü ngang üpwe aiti ngonuk. Iwe, üpwe achomonga mwirimwirum kana pwe ir repwe wiliti eu mwü mi watte, üpwe pwal afeiöchuk.”—Keneses 12:1, 2.
6 Ekieki mwo, ika emön a erenuk pwe kopwe likitalo imwom, chiechiom kewe, wesetään fönüom, me ewe tümün seni om eterenges, nge mwirin kopwe feilo ngeni eü fönü kese sissilei. Ina met Kot a ereni Eperiam an epwe föri. Iwe, a feilo “usun ewe Samol mi Lapalap a üreni.” Lon unusen manauan a nonnom lon imw mangaku ussun emön chon ekis me wasöla lon fönüen Kenan. (Keneses 12:4; Ipru 11:8, 9) Jiowa a apasa ngeni Eperiam pwe mwirimwirin kewe epwe wiliti “eü mwu mi watte.” Iwe nge, ren fite fite ier, mwirimwirin kewe ra chök chochchommongolo mwirin an Eperiam we mälo. Pwülüwan we, Sera, a nöüni emön chök. A nöünatiu Aisek mwirin än Eperiam nonnom ren och fansoun lon ewe fönü mi pwonetiu lon ükükün 25 ier. (Keneses 21:2, 5) Iwe nge, Eperiam ese achanu me ese pwal liwinsefäliti pwisin telinimwan. A ifa öchchün ena esin lükü me likiitü a nom ren!
7 Än Eperiam we likiitü a fokkun älisi Aisek an epwe pwal likiitü ussun emön choisä lon unusen manauan, ükükün 180 ier, lon ewe fönü Kenan. Aisek a likiitü pokiten a lükülük woon än Kot we pwon, ina ewe esin lükülük seman me inan ra fotukalong lon letipan, nge a fen nükücharetiu ren ewe kapas Jiowa a pwisin apasa ngeni. (Keneses 26:2-5) Ren an üppos, Aisek a wiseni eü wis mi fokkun lamot lon pwönüetään än Jiowa we pwon. Ewe “mwirimwir” mi pwonetiu epwe feito seni familien Eperiam, ina ewe epwe efeiöchü chon fönüfan meinisin. Mwirin fitepükü ier, Jises Kraist, ewe äkkäeüin kinikinin ewe “mwirimwir,” a suuki ewe al ngeni meinisin mi anganga ar lükü ar repwe chäsefäl ngeni Kot me küna manau tori feilfeilo chök.—Kalesia 3:16; Jon 3:16.
8 Iwe, Aisek a pwal älisi nöün we, Jekop, le ämääraatä eü lükü mi pöchökkül, eü lükü mi älisi i tori an chinnap. Lupwen a 97 ierin, Jekop a aülap ngeni emön chonläng unusen pwin pwe epwe angei feiöch. (Keneses 32:24-28) Me mwen epwe mälo lupwen a fen 147 ierin, Jekop a achocho le efeiöchü emön me emön nöün kewe 12 ät. (Keneses 47:28) Minne a emwirimwir ngeniir a mak lon Kenesis 49:1-28, nge ir kapasen oesini ra fen pwönüetä me ra chüen pwöpwönüetä tori ach keei fansoun.
9 A ffat pwe ekkewe chinnap mi tuppwöl le angang ngeni Kot ir eü minen etipetip mi mürinnö ngeni chon ar famili. Ar awora emmwen seni Paipel fiti ar mirit me ar leenien äppirü ren likitü ra wenewenen älisi ekkewe säräfö ar repwe ämääraatä eü lükü mi nüküchchär. (Än Salomon Fos 22:6) Ekkewe chinnap resap alamotongaüa ewe etipetip mi mürinnö ngeni chon ar famili.
Ra Etipetipaöchü Chiener Chon Lükü
10 Ekkewe chinnap ir eü minen etipetip mi mürinnö ngeni chiener chon lükü. Josef, nöün Jekop we, lon an ierin chinnap a föri eü föfförün lükü a kküü manauen fite milion chon fel ngeni Jiowa mi manau mwirin i. Ierin a 110 lupwen a allük ngeni Chon Israel ar repwe ‘uwala chuun’ lupwen repwe towu seni Isip. (Ipru 11:22; Keneses 50:25) Mwirin mäloon Josef, ena allük a awora ngeni Israel eü äpilükülük lupwen ra kichiniwel lon chommong ier. A alükülükü ngeniir pwe eü rän repwe ngaselo.
11 Moses, i emön me lein ekkewe mi pöchökkülelo ren ewe lükü Josef a pwäratä. Lupwen a 80 ierin, Moses a wisen uweialo chuun Josef kewe seni ewe fönü Isip. (Ekistos 13:19) Lon ena atun, a chiechi ngeni Josua, emön mi kükkün seni. Lon ekkewe 40 ier mwirin, Josua i nöün Moses sou älillis. (Numperis 11:28) A fitatä Moses ekisetä woon ewe Chuuk Sainai, nge lupwen Moses a feitiu me woon ewe chuuk a uwei ekkewe sileit fau mi mak woor ewe Allük, Josua a nonnom. (Ekistos 24:12-18; 32:15-17) Moses a ussun chök eü puachen tipatchem me fön ngeni Josua!
12 Iwe, Josua a pwal eü minen apöchökkül ngeni ewe mwuun Israel atun an manau. Soukapwung 2:7 a erenikich: “Iwe, ekewe aramas ra angang ngeni ewe Samol mi Lapalap lon fansoun manauen Josua meinisin, pwal lon fansoun manauen ekewe souakom mi manauatam seni Josua, ir mi kuna ekewe föför mi manaman meinisin ewe Samol mi Lapalap a föri fän iten ekewe chon Israel.” Mwirin mäloon Josua me ekkewe sou akkomw, a poputä ewe 300 ier än Chon Israel wiliwilikkis lon ar fel tori ränin ewe soufos Samuel.
Samuel A “Föri Met Mi Pwüng”
13 Ese pwal affat lon Paipel ika fitu ierin Samuel lupwen a mälo, nge ewe puken Äeüin Samuel a uruwooni ükükün 102 ier. Lape ngeni minne mi mak lon, Samuel a pwisin küna. Lon Ipru 11:32, 33, a apworausa ngenikich pwe ekkewe soukapwüng mi pwüng ra “föri met mi pwüng.” Ewer, Samuel a etipetipaöchü täppin kewe ar repwe likitalo föfför mi ngaü. (1 Samuel 7:2-4) Ifa ussun a etipetipaöchür? Ren an tuppwöl ngeni Jiowa lon unusen manauan. (1 Samuel 12:2-5) Ese niuokkus le apwüngü emön pwal mwo nge ewe king. (1 Samuel 15:16-29) Pwal och, lupwen Samuel a ‘chinlap, a pwal pwech möküran,’ a isetiu eü leenien äppirü ren an ikkiotek fän äsengesin ekkewe ekkoch. A apasa pwe “esap fokun tufich . . . üpwe tipis ngeni ewe Samol mi Lapalap ren ai üpwe ükütiu le iotek” fän iten chienei chon Israel.—1 Samuel 12:2, 23.
14 Ekkeei pworaus meinisin ra menlapei eü napanap ekkewe chinnap ra tongeni föri le etipetipaöchü chiener kewe chon angang ngeni Jiowa. Inaamwo ika ra tufichingaü ren samau are ren pwal och napanap, chokkewe mi fen chinnap ra tongeni iotek fän äsengesin ekkewe ekkoch. Semach me inach kana chinnap, oua kan aücheani ifa ükükün ewe feiöch chon ewe mwichefel ra küna ren ämi kewe iotek? Oua üöch mwen mesen Jiowa pokiten ämi lükü ewe asorun chaan Kraist. Pwal eü, ämi lükü a fen ‘sossot’ ren ämi likitü (Jemes 1:3; 1 Piter 1:7) Ousap mönükalo pwe: “Iotekin emon aramas mi pung a lamot chapur ren manamanen an we iotek.”—Jemes 5:16.
15 A lamot ämi kewe iotek fän iten kalisitään ewe angangen afalafal me mwökütükütün ewe mwichefel. Ekkoch pwiich kewe ra nom lon kalapus pokiten rese pekini pekin mwuun aramas are fiti angangen sounfiu. Ekkoch ra küna riäfföü pokiten ekkewe osukosuken fönü mi efeiengaü, choweän maun, me fitikoko lon mwichen aramas. Pwal ekkoch, pwisin chon ach mwichefel ra küna sossot are koput. (Mattu 10:35, 36) A pwal lamot ämi kewe iotek iteitan fän iten chokkewe mi kan emmweni ewe angangen afalafal me tüttümünü ekkewe mwichefel. (Efisus 6:18, 19; Kolose 4:2, 3) A mmen öch ämi oupwe apachalong lon ämi iotek chienach chon lükü, ussun än Epafras we iotek!—Kolose 4:12.
Asukula Ekkewe Täppin Repwe Feito
16 Ekkewe pwal “ekkoch siip,” ir mi eäni ewe äpilükülükün manau woon fönüfan tori feilfeilo chök, ra angei käit mi lamot ren ar chiechifengen me chon ewe “mwich kisikis” mi tuppwöl. (Luk 12:32; Jon 10:16) Kölfel 71:18 a oesini ena esin asukul, a erä: “Iwe, inaamo ika upwe chinnapelo, o meten mokurei epwe uanelo, nge kosap likitieilo, Kot, tori fansoun ai upwe arongafetalei om manaman ngeni ekkewe tappin aramas meinisin repwe feito.” Mwen ar repwe feitä läng pwe repwe lingelo ren Jises Kraist, ekkewe mi kepit ra mwasangasangeiti le asukula chiener kewe pwal ekkoch siip pwe repwe tufichin eäni pwal och wis.
17 Pwal eü, pwönüetään Kölfel 71:18 ussun asukulen “ekkewe tappin aramas meinisin repwe feito” a weneiti ekkewe pwal ekkoch siip pun ir ra fen angei käit seni nöün Kot kewe mi kepit. Jiowa a fen awisa ngeni ekkewe chinnap ewe wis ar repwe pwäratä ussun i ngeni ir mi choni ewe fel mi enlet. (Sowel 1:2, 3) Ekkewe pwal ekkoch siip ra küna feiöch ren ekkewe mettoch ra käeö seni ekkewe mi kepit, iwe, ra pwal mwasangasangeiti ar repwe asukula ewe käit seni Paipel ngeni ekkewe ekkoch mi mochen angang ngeni Jiowa.—Pwarata 7:9, 10.
18 Nöün Jiowa kewe chon angang mi chinnap, ekkewe mi kepit me ekkewe pwal ekkoch siip, ir chon pwäratä ussun ekkewe mettoch mi lamot ra fisitä lon än Jiowa we mwicheich. Mei wor fitemön me leir mi chüen manau tori ikenäi lupwen ra kerän fichi ewe kachito itan “Photo Drama of Creation.” Ekkoch ra sissilei ekkewe brother mi emmweni än Jiowa we angang lupwen ra kalapus lon ewe ier 1918. Ekkoch ra fiti ewe angangen achöüfetälin ewe pworaus allim lon ewe WBBR, radio station an ewe Watchtower. Chommong pwiich kewe ra tongeni apworausa ussun ewe fansoun lupwen a fis kapwüng tekia ngeni Chon Pwäratä Jiowa fän iten ar pwüüng me lükü lon pekin lamalam. Pwal ekkoch ra üppos fän iten fel mi enlet lon fansoun ekkewe mwu me sou nemenem mi fokkun ngaü. Ewer, pwiich kewe chinnap ra tongeni apworausa ifa ussun ach weweiti ewe enlet a sassaramelo ekis me ekis. Ewe Paipel a pesekich ach sipwe alamota ekkena pworaus mi fokkun aüchea.—Tuteronomi 32:7.
19 A wor pesepes ngeni ekkewe Chon Kraist chinnap ar repwe wiliti eü leenien äppirü ngeni ekkewe kükkün. (Taitos 2:2-4) Eli kese mwo fen küna iei uwaan om likiitü le iotek me fön lon manauen ekkewe ekkoch. Noa, Eperiam, Josef, Moses me ekkewe ekkoch rese pwal küna ifa ussun ar tuppwöl a kküü manauen ekkewe täppin aramas ra manau mwirir. Iwe nge, pworausen ar lükü me ar tuppwöl mi fen tori kich, ra wenewenen lamot, iwe, epwe pwal ina ussun om leenien äppirü ngeni ekkewe täppin aramas iei.
20 Ese lifilifil ika kopwe küna manau seni ewe “riaffou mi lapalap” are kopwe manausefällitä, kopwe fokkun pwapwaesini ewe “manau mi enlet”! (Mattu 24:21; 1 Timoti 6:19) Anchangei mwo ewe fansoun atun ewe Engeröü Ierin än Kraist Nemenem lupwen Jiowa epwe le amoielo ewe riäfföü mi fis seni an emön chinnapelo. Inisich esap chüen apwangapwangelo ekis me ekis, nge iteiten rän sipwe pwätä, inisich a pöchökkülelo, weween pwe a lapolo ach pöchökkül, ach tufichin küna mettoch a ffatöchulo, ach tufichin rong a mürinnölo, napanapen inisich a ökköchülo! (Hiop 33:25; Aisea 35:5, 6) Chokkewe mi feiöch pwe repwe manau lon än Kot we fönüfan sefö repwe chök säräfö tori feilfeilo chök. (Aisea 65:22) Amwo kich meinisin, sipwe kamwöchünnük woon ach äpilükülük tori le sopwoloon me akkangang ngeni chök Jiowa ren unusen manauach. Sia lükülük pwe Jiowa epwe apwönüetä meinisin minne a pwonei nge ren pwönüetään repwe kon luluulo seni met sia fen ekkekieki.—Kölfel 37:4; 145:16.
Ifa Ussun Kopwe Pölüeni?
• Ifa ussun ewe tipeppos Noa a eäni lupwen an chinnap a atoto feiöch ngeni chon fönüfan?
• Ifa ussun ewe lükü mi nom ren ekkewe semelap loom ra kküü mwirimwirir kewe?
• Ifa ussun Josef, Moses, Josua, me Samuel lon ar ierin chinnap ra apöchökküla chiener chon lükü?
• Ifa ewe mettoch ekkewe chinnap ra tongeni likiti ngeni ekkewe mi kükkün seniir?
[Study Questions]
1, 2. Ifa ewe mettoch nöün Kot kewe chon angang mi chinnap repwe alamota, me met sipwele käeö ussun lon ei lesen?
3. Ifa ussun aramas meinisin ikenäi ra küna feiöch pokiten än Noa we tuppwöl?
4. Ifa ussun än Noa we tipeppos a efeiöchü nöün Kot kewe chon angang ikenäi?
5, 6. (a) Lupwen Eperiam a 75 ierin, met Jiowa a ereni an epwe föri? (b) Met meefien Eperiam ngeni än Kot we allük?
7. Ifa ussun än Eperiam we likiitü a kküü manauen nöün we Aisek, me met mwiriloon ngeni chon fönüfan?
8. Ifa ussun Jekop a pwäratä an lükü mi pöchökkül, iwe, met mwiriloon?
9. Ifa ussun pwiich kana chinnap, mi äsimaü lon pekin ngün, ir eü minen etipetip mi mürinnö ngeni ar famili?
10. Ifa ussun ewe allük seni Josef pwe repwe ‘uwala chuun’ a älisi chon Israel?
11. Ifa ussun napanapen Moses lupwen a ierin chinnap a kküü manauen Josua?
12. Ifa ussun Josua a eü minen apöchökkül ngeni mwuun Israel atun an manau?
13. Ifa ussun Samuel a “föri met mi pwüng”?
14, 15. Ifa ussun chienach kewe chinnap ikenäi ra tongeni äppirü Samuel ren ei mettoch iotek?
16, 17. Kölfel 71:18 a oesini ussun met, iwe, ifa ussun a pwönuetä ena mettoch?
18, 19. (a) Menni pworaus mi aüchea nöün Jiowa kewe chon angang mi fen chinnap ra tongeni awora ngeni ekkewe ekkoch? (b) Chon Kraist chinnap ra lükülük woon met?
20. Ikkefa ekkewe feiöch chokkewe mi kamwöchünnük woon ar äpilükülük tori le sopwoloon repwe küna?
[Picture on page 17]
Än Eperiam we likitü a fokkun kküü än Aisek we lükü
[Picture on page 18]
Än Moses we kapasen fön a apöchökküla Josua
[Picture on page 19]
Ämi kewe iotek fän äsengesin ekkewe ekkoch ra tongeni efisi chommong föfför mi mürinnö
[Picture on page 20]
Ekkewe säräfö me kükkün ra küna feiöch seni ar akkaüseling ngeni ekkewe chinnap mi tuppwöl