Dhowakula dha Mabasa na Yeddelo Yehu ya Okristu
2-8 YA MARSU
MAFUMO A MAZU A MULUGU | WITA 22-23
“Mulugu Omweha Abrahamu”
(Wita 22:1, 2) Mmalele esene, Mulugu omweha Abrahamu, omwithana: “Abrahamu we!” Iyene omwakula: “Ddili veneva”. 2 Mulugu ologa: “Kamuthukule mwanawo, nammodha wawo Izaki, onimukweletxa weyo, odhowena elabo y’o Morya; wenewo oddikuthele vamwangoni mmodhavo onautonyihedhe miyo”.
w12 1/1 23 ddima 4-6
Mulugu Omukumbirhele Nni Abrahamu wi Amukuttena Mwanaye Mukutto?
Yehova ohimwaddela Abrahamu: “[Ddinowuttidda myeddo] kamuthukule mwanawo, nammodha wawo Izaki, onimukweletxa weyo . . . oddikuthele vamwangoni mmodhavo onautonyihedhe miyo”. (Wita 22:2) Wone wi Yehova oromile ologa mazu awi “nammodha wawo Izaki, onimukweletxa weyo”. Iyene wanziwa wi Izaki wali mwana wa vamirimani va Abrahamu. Mulugu vina ohona goyi etabuwiliye sabwa ya Mwanaye Yezu. Yehova wannimukwela vaddiddi Yezu ofiyedha ologa dila bili wirimu, oddo ddi “Mwanaga onimukweletximi.”—Marko 1:11; 9:7.
Yehova amukumbirhaga Abrahamu, oromile ologa mazu aba awi “ddinowuttidda myeddo”. Namasunza dhahi wa Bibilia ohiloga wi mazu aba alogile Mulugu yali ezinddiyelo ya woniha wi “NABUYA wanziwa murutxelo wa ejile yakumbirhiye.” Nigobuwela, ninowona wi yokumbirha eji ehimukubanyiha vaddiddi Abrahamu; eji enonittukulela ononelamo opa wiwale Yehova amonaga Mwanaye atabutxiwaga ofiyedha okwa mmaddani mwa avuru-vuru. Kinaganyedheya wi Yehova wahiwa opa vaddiddi.
Yokumbirha ya Yehova yali yokubanyiha, mbwenye masiki dhawenevi iyo kaninttukuleleya otxutxeya sabwani ninoziwa wi iyene kamuttiyile muzamani oddule wororomeleya ompa mwanaye wi amukoselena mukutto. Kamuttiyile Abrahamu ompa mwanaye, sabwani wanziwa wi kompa, agahikubanya venjene. Vowi-dhawo, Yehova “kovelele onivaha mwanaye, onilevela iyo notene.” (Roma 8:32) Yehova ottiyedhene nni wi okubanya ninga oku ompatte? Wirele wi “nakele egumi.” (1 Joau 4:9) Eji ezinddiyelo ya onikwela onddimuwa vaddiddi wa Mulugu! Iyo kaninttukuleleya omwiyihedha okwela oku?
(Wita 22:9-12) Mfiyelani mburo watonyihedhile Mulugu, Abrahamu okunga ebuwa, otadavo kuni, ommaga mwanaye Izaki, omwika vebuwanivá vadhulu va kuni. 10 Mmaleliye, otapula nlada, ovùla mbeni wi amusijena mwanaye. 11 Venevo anju wa Nabuya omukuwela odhulu: “Abrahamu we! Abrahamu we!” Iyene omwakula: “Ddili veneva”. 12 Anju omwaddela: “Kumpe mwanawo, kumukose yabure ji yabure; ovano ddiziwa wi weyo onomuriha-wene Mulugu, vowi kukoddile omukuthela nammodha wawo”.
(Wita 22:15-18) Anju wa Nabuya odhulu omwithana dila yina Abrahamu, 16 omwaddela: “Ddinoddubela nzina naga ddamwinya, onloga ddi Nabuya: na thangwi ya dhirilewe, vina y’ohiddikoddiha nammodha wawo, ddinere oururya, 17 Ddinowinjivaniha ziza nawo, nikale ninga vineneri dhodhulu, ninga mutxesa wa mbara; ziza nawoná ninere othapatha mithethe dha amwiddani awo. 18 Ziza nawoná thinàkalele niparha na gari malogo etene a mwilaboni, vowi ovirihamo nzu naga”.
w12 15/10 23 ddima 6
Wiwelele Malago a Mulugu wi Ojevo Mareliho Apikireliye
6 Dhopikirela dha Yehova dhinowapurihamo attu a malogo otene, iyene ohiloga, “ ‘Miyo Nabuya, Mulugu oliwo’ ddinoddubela, onloga ddi Nabuya Yehova, Mwinya wa Dhetedhene.” (Ezek. 17:16) Bibilia onologa dila 40 niddubelile Nabuya Yehova. Enoneya ninga oddubela onubuweliwetxa kukule wamuddubeliye Abrahamu. Mwari mwa vyaka dhinjene, Yehova wanddubelela mapagano akosiye na Abrahamu onihaga wi ziza na muyana nigadhile mwa iyene na mwanaye Izaki. (Wita 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Vasogorhova Yehova wahimweha Abrahamu na yawireya yokubanyiha vaddiddi ya ompa mwanaye. Abrahamu kanyinddile, iyene wahimala omuleva-wene mwanaye Izaki wi amukuttelena mukutto Nabuya Yehova, nona anju amugwaddela. Mmalelani Mulugu omwaddela: “Ddinoddubela nzina naga ddamwinya . . . na thangwi ya dhirilewe, vina y’ohiddikoddiha nammodha wawo, ddinere oururya, Ddinowinjivaniha ziza nawo, nikale ninga vineneri dhodhulu, ninga mutxesa wa mbara; ziza nawoná ninere othapatha mithethe dha amwiddani awo. Ziza nawoná thinàkalele niparha na gari malogo etene a mwilaboni, vowi ovirihamo nzu naga”.—Wita 22:1-3, 9-12, 15-18.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Wita 22:5) [Abrahamu] oawaddela emeleli aye: “Romaní ohala veneva vamodha na buru; miyo na mwana nindhowa okule nalobele; ngamala ninoufwanyani”.
w16.02 11 ddima 13
Yehova Ohimwira “Marho Waye”
13 Abrahamu ahinatti odhowa vafuniye okutta mukutto, ohawaddela emeleli aye: “Romaní ohala veneva vamodha na buru; miyo na mwana nindhowa okule nalobele; ngamala ninoufwanyani.” (Wita 22:5) Iyene ologele nni wi agahiyela na Izakiya? Wela wanyengetta emeleli aye mwa ologa wi onela wiyela na mwanaya oku aziwaga wi ondowa amukuttena mukutto? Nne. Bibilia ononikamihedha ononelamo txini yobuwela Abrahamu. (Kengesa Ahebreu 11:19.) Abrahamu “wanubuwela wi Mulugu onowodha omvenyiha [Izaki]” mukwani. Txibarene Abrahamu wanziwa wi Mulugu ohikana ewodhelo ya wavenyiha akwile. Iyene wahona guru ya Nabuya Yehova emukosihile mwadhiye Sara obala, masiki mukalabani. (Aheb. 11:11, 12, 18) Abrahamu wanziwa wi kayiwo elobo enimurutxa Yehova. Wahiziwa wi elobo-elobovi egapadduwile labonene nttile, Yehova agahiwodha osasanyedha dhotedhene badhikala mofwanyela-mwene ofiyedha wakwanihedha nipikirelo namukosiliye. Nona agakuweliwa “nikolo na etene animuroromela Mulugu”!
(Wita 22:12) Anju omwaddela: “Kumpe mwanawo, kumukose yabure ji yabure; ovano ddiziwa wi weyo onomuriha-wene Mulugu, vowi kukoddile omukuthela nammodha wawo”.
it-3 315 ddima 2-3
Onona dha Musogorho, Otadela dha Musogorho
Merelo a osakulela oziwa dha musogorho. Ewodhelo enlabana Mulugu wi ataddele vina aziwe n’ottaga dhinapadduwe musogorho, dhoziwa esi dhinowiwanana na mweddelo woligana waye vina dhinovahana na ejile eliye enoneya Munzuni Naye. Attu anubuwela wi dhimpadduwa dhahimala otadeliwa, mbwenye ahikalawo malebo menjene anoniha wi Mulugu kali dhawene; malebo aba agatanaleliwa vanowoneya wi dhopadduwa esi dhihikana sabwaya.
Nona, va Wita 11:5-8 vagalogiwa wi Mulugu ohang’ana mwilaboni ohona yapadduwa elabo y’o Babel, vina mudhidhene obule vahoniwa wi yanfwanyela okosavo elobo-txilobo wi mabasaya atximihiwe. Muvingele obure elabo ya Sodoma na Gomora, Mulugu ohimwaddela Abrahamu dhahi, “muladdu wa Sodoma na Gomora kumpimeya, yoddawa yawa enowunuwavi ddinroma otita, ddone akala txibarene meddelo awa anoligana na obure wiwalimi.” (Wita 18:20-22; 19:1) Mulugu wahiloga ‘omarho waniye na Abrahamu vina Abrahamu’ mwafuniye omukuttana mwanaye Izaki mukutto, Yehova ohiloga: “ovano ddiziwa wi weyo onomuriha-wene Mulugu, vowi kukoddile ommukuthela nammodha wawo.”—Wita 18:19; 22:11, 12; kang’ananiha na Neh. 9:7, 8; Gal. 4:9.
9-15 YA MARSU
MAFUMO A MAZU A MULUGU | WITA 24
“Mwadhi Izaki”
(Wita 24:2-4) Abrahamu omwithana mwimeleli waye, oromile omulaba wale, wali nameddiha wa dhorela dhaye dhotene, omwaddela dhahi: “Keka nlada nawo mutxiddo mwa taku yaga. 3 Ddinfuna oddubele nzina na Nabuya Mulugu w’odhulu na wa vati, wi kunamusakulele mwanaga muyana wa nlogo na athu a mu Kanaá mpuno munkala miyo. 4 Onere odhowa mwilaboni mwaga, mwa amudhi aga; mwenemo omusakulelemo mwanaga Izaki muyana”.
wp16.3 14 ddima 3
“Ddinofuna-wene”
Abrahamu ohimulibeliha Eliyezer wi kagamusakulele mwanaye Izaki muyana wa nlogo na akadda Kanaá. Makaniya ali avi? Muladduya wali wawi nlogo nttile attuyamo kamuriha Nabuya Yehova. Abrahamu wahiziwa wi Yehova agahagwihedha ntowa sabwa ya obure wawa. Nona, iyene kafuna wi mwanaye wa vamirimani Izaki, avitaganyihe na nlogo nttile notakala merelo. Iyene vina wanziwa wi mwanaye wahikana mabasa menjene a wakwaniha mwari mwa mapikirelo a Mulugu.—Wita 15:16; 17:19; 24:2-4.
(Wita 24:11-15) Mfiyedhani vakuvi na ntxela dhahi waddamana na muthethe, oawimetxa akamelo, avume. Wali mudhidhi wa txiguwo, ondhowa ayana oruga manje. 12 Ologa mmurimani mwaye: “Nabuya Mulugu wa nabuyaga Abrahamu! Erani wi ddifwanye ddabuno ejile edhele miyo. Moniheni nabuyaga Abrahamu opama wenyu. 13 Miyo ddinodhowa ddagilati vatxelani, venevo vandhaga anamwali a mmuthetheni oruga manje. 14 Namwali onamulobe miyo ddiraga: ‘Dditadamihedhe mukàthe wawo ddimwe; iyene addakula: mwaní, vina ddinowamwiha akamelo enyu’, akale odduwene omusakulele nyuwo mwimeleli wenyu Izaki. Dhahene ddenere oziwa wi munomoniha opama wenyu nabuyaga”. 15 Ahinathi omariha ologa, othanyuwavo namwali, watxemeriwa Rebeka, na mukàthe waye va muru. Iyeneyá wali mwana Betuél, mwana Milka; Milka, mwadhi Nahor; Nahor mbali wa Abrahamu.
wp16.3 14 ddima 4
“Ddinofuna-wene”
Eliyezer mufiyedhiye vatakulu va Rebeka ohawaddela anamuralaya wi mufiyedhiye vatxelani va Haran ohimulobelela Yehova Mulugu. Ohiloga wi munlobeloni mwaye ohimukumbirhamo Yehova amusakulele muyana onateliwe na Izaki. Egapadduwile dhavi? Eliyezer ohimuloba Mulugu wi muyanaya adhe vatxelani. Agamukumbirha manje omwa iyene agahinvaha vamodha na akamelo aye. (Wita 24:12-14) Bani odhile mudhidhene obule? Rebeka! Karoma wubuwela wagalala wana Rebeka amwiwaga Eliyezer bagawaddela amudhe dhotedhene dhipadduwile!
(Wita 24:58) Amwithana Rebeka, amvuza: “Onofuna odhowa na muleddo oddu?” Iyene ohakula: “Ddinofuna-wene”.
(Wita 24:67) Mmalelani, Izaki odhowana Rebeka omusagalani waligi wa maye Sara omutela, omukwela. Dhahene Izaki opangarazeya mukwele maye.
wp16.3 14 ddima 6-7
“Ddinofuna-wene”
Eliyezer ahinatti odhowa oromile omvuza Abrahamu dhahi: ‘Ki, akala muyanayá kanfuna odha na miyo?’ Abrahamu ohimwiyihedha: ‘Nabuya onere ourumela anju waye auvelele.’ (Wita 24:39, 41) Vatakulu va Betuél, namwaliya ddugalogile dha mmurimani mwaye. Muvenyele Eliyezer membesi ohivuza akala egahiwodheya omuttukula Rebeka wi adhowena o Kanaá momaguva. Amudhe a Rebeka ahikana efunelo ya oroma okala na iyene mudhidhi mung’onovi. Omamalelowa makaniya agwaddiwe dhahi: “Nimutxemerhe namwali, nimvuze enubuwela mwinya”.—Wita 24:57.
Veneva Rebeka agahisaddula egumi yaye yotene. Agakule dhavi? Iyene agahikodda sabwa yawi amudhe afuna akalevi na iyene? Obe agahona ninga gari enddimuwa okosa mpaddi wa mapadduwo eddihiwa na Yehova? Yowakula yaye yahoniha wi wanfuna-wene osaddula egumaye. Iyene ohiloga: “Ddinofuna-wene”.—Wita 24:58.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Wita 24:19, 20) Mmaleliye omwa, namwali ologa: “Ddinoadhowelela vina manje akamelo enyu, amwe ofiyedha opa nthona nawa”. 20 Mudhidhi wokokene okuthulela mmamwelo mwa dhifuwo manje ali mmukàtheni mwaye, othamagela oruga mena wi akamelo otene amwe.
wp16.3 12-13
“Ddinofuna-wene”
Labo dhahi mmaleliye odhaliha mukatte waye ohimona munddimuwa dhahi amukumbirhaga manje omwa. Iyene ohiloga: “Ddinouloba, oddivahemo manje ali mmukàtheni mwawo.” Yali yokumbirha yamalago! Rebeka wahona wi mwanakalaba oddule wadhana wolapela-wene. Momaguva iyene ohirula manje vethurini vaye ohinvaha molobwana oddule manje omwa, keliwe wi wil’ommiminela nne, iyene ohimvaha menjene wi apena nthona naye. Muzugunutxeliye mento, ohona wi vahikala akamelo kumi ana nttona. Rebeka wanona wi mwanakalaba oddule wofwewa murima wela omwang’ana. Venevo ohiloga: “Ddinoadhowelela vina manje akamelo enyu, amwe ofiyedha opa nthona nawa”.—Wita 24:17-19.
Yotikinihaya jawi Rebeka kalogile wi onela wadhowelela manje akameloya, nne; iyene wile onela odhowela wi akameluya amwe ofiyedha opa nttona. Kamelo agakaliwa nttona onofiyedha omwa okwaranya malitro 95 a mwanje! Akamelo abale kumi kokaliwa nttona, Rebeka agahilaba venjene. Mbwenye enkala ninga akameluya kakaliwetxe nthona. Rebeka wanziwa wi akamelo abale kapiwetxe nttona? Nne. Iyene wahikana efunelo enddimuwa vaddiddi ya omukamihedha munddimuwa oddule. Nona wahizeveliwana mabasa a warugela manje. Vasogorhova ohiroma orugela manje muyoboni yamwela akamelo oku mulobwana oddule amwang’anaga.—Wita 24:20, 21.
wp16.3 13, yowenjedhedha.
“Ddinofuna-wene”
Mudhidhiya wali wa txiguwo. Yopadduwaya kinoniha wi Rebeka wahimageleliwa okala vatxelani mudhidhi mwinjene. Nne vina kinoniha wi amudhe ahimutamela sabwa ya iyene ogonela otxelani.
(Wita 24:65) Ologa dhahi na mwimeleli: “Mulobwana ole ondha osogorho wehu, bani?” mwimeleli omwakula: “Ddi nabuyaga”. Vowaguva-vene Rebeka ovikunela omentoni na guwo.
wp16.3 15 ddima 3
“Ddinofuna-wene”
Ovano nihifiya labo na Rebeka odhowa ogumana na Izaki. Muromele ofiya akamelo ttattamwa y’o Negeb, Rebeka ohimona mulobwa eddaga mmunddani afwarelaga, wali mudhidhi wa txiguwo. Iyene ohimwang’ana deretu mulobwanaya. “Otita vakameloni” ohikokora—enoneya ninga iyeneya karomile ojedha kameluya oworoma—vasogorhova ohimvuza mwimeleli waliniye: “Mulobwana ole ondha osogorho wehu, bani?” mwaddeliwiye wi ddi Izaki iyene ohivikunela omentoni na lenso naniye. (Wita 24:62-65) Ovikunelele nni? Enoneya ninga yali ezinddiyelo ya omuriha mulobwana agali mwamune. Yawireya eji enofwanyela okala tagiha ya attu ena masaka abano. Txibarene, alobwana vamodha na ayanaya anofwanyela otagiha merelo aba a oviyeviha wa Rebeka, bani wa iyo ohinfuna mweddelo ninga obule wa Rebeka?
16-22 YA MARSU
MAFUMO A MAZU A MULUGU | WITA 25-26
“Ezaú Ohiguliha Omwana-Muthaji Waye”
(Wita 25:27, 28) Aymayá anunuwavi. Ezaú odhowa okala namatota wopyaga, vina namalima; oku Jakobi akalaga muthu wofwaseya, wakaletxa vatakulu. 28 Izaki wamfunetxa mwanaye Ezaú, vowi wanziveliwa oja dhosaya; oku Rebeka amukwelaga Jakobi.
it-2 464 ddima 3
Jakobi
Ezaú wali namatota, kana ekalelo yofwasa, kakala vamodhavi, masiki dhawenevi babe wanziveliwana; dhawira dha Ezaú dhahittiyana vaddiddi na dha Jakobi sabwani Bibilia onimuloga Jakobi ninga ‘muthu wofwaseya [Heb., tam] wakaletxa mudhithalani’, wali namasapiha dhinama, wankuluveleya, nona maye wanziveliwana. (Wita 25:27, 28) Mazu aba tam na elogelo ya Ebreiko antapulela muttu onrumeliwa na Mulugu. Ninga motagiha, “atimbwini anomwidda muthu wanriho”, mbwenye Yehova onokuluveliha wi ‘muttu [wotowa muladdu] tharo dhaye dhinowedda mmurenddeleni.’ (Gano 29:10; Masal. 37:37) Muligani Job ohoniha wi “waneddeyana na athu [Heb., tam] wanrabela obure.”—Job 1:1, 8; 2:3.
(Wita 25:29, 30) Siku nimodha Ezaú eyelaga omundda wolemene vaddiddi, omfwanyilé Jakobi apiyaga dhoja dhoziva-ziva. 30 Ologane dhahi: “Kaddivahemo dhoja eso dhofila, ddijé, vowi ddilema vaddiddi”. Jijuwene evaheliwe Ezaú nzina na Edom, enloga ‘ofila’.
(Wita 25:31-34) Jakobi omwakula: “Akala onorumela oddithiyedha dh’omwana muthaji dhinufwanyelela, ddinouvaha”. 32 Ezaú ologa: “Ddimpana nni omwana muthaji, oku ddikwaga dala?” 33 Jakobi omwaddela: “Kaddubela ovanene apa”. Iyene oddubela, omugulihedha Jakobi omwana muthaji wanfwanyelela. 34 Venevo Jakobi omvaha mukathe na muziwo wa dhoja esile dhoziva, dhali ninga nyemba. Ezaú oja, omwa; mmaleliye, ovenyavo, odhowa. Pumwenemo mvirele opwaza, opwazilena Ezaú dh’omwana muthaji wamfwanyelela.
Ninfwanyelela Nni Okala Attu Otamalela
11 Mbibiliani munologiwa vina attu ohitamalela. Ninga motagiha, Ezaú waleliwe na amambali amukwela vina amulabela Yehova, masiki dhawene iyene kavaha ttima dha Mulugu. (Kengesa Ahebreu 12:16.) Ohitamalela waye woneyile dhavi? Ezaú wahirumela omuttiyedha mbale Jakobi omuttaji waye, vavahiwiye mikatte na nyemba mmuziyoni mwa dhoja. (Wita 25:30-34) Musogorhomwa wahitxinuwa, sabwa ya oguliha omwana muttaji waye. Mbwenye kana yologa sabwani wafunile mwinya; kavahile ttima omuttaji wavahiwiye.
it-3 327 ddima 2
Muttaji, Woroma Obaliwa
Masaka a wale mwana wa muthaji wanrihiwa vaddiddi, ddi iyene wakala wanawili wemelela dhavatakulu dhotedhene. Wali mwana wakana gari ya ohalana obe weddiha dhotedhene dha babe. (Olib. 21:17) Ana Jakobi ahigilati vameza oromana muthaji ofiyedha mimaya bari ofwarana wa yumo dhawa. (Wita 43:33) Mbwenye kahiye mudhidhi wetene onloga Bibilia wi ayima anofwanyela orihiwa mowiwanana na ofwarelana wa obaliwa wawa. Onrihiwa voroma ddule onkana yeddelo yoriheya, yohisumuleleya vina wokuluveleya.—Wita 6:10; 1 Map. 1:28; kang’ananiha na Wita 11:26, 32; 12:4; koona HERANÇA; PRIMOGENITURA, DIREITO DE.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Wita 25:31-34) Jakobi omwakula: “Akala onorumela oddithiyedha dh’omwana muthaji dhinufwanyelela, ddinouvaha”. 32 Ezaú ologa: “Ddimpana nni omwana muthaji, oku ddikwaga dala?” 33 Jakobi omwaddela: “Kaddubela ovanene apa”. Iyene oddubela, omugulihedha Jakobi omwana muthaji wanfwanyelela. 34 Venevo Jakobi omvaha mukathe na muziwo wa dhoja esile dhoziva, dhali ninga nyemba. Ezaú oja, omwa; mmaleliye, ovenyavo, odhowa. Pumwenemo mvirele opwaza, opwazilena Ezaú dh’omwana muthaji wamfwanyelela.
(Ahebreu 12:16) Kanakalevo jeberuwa, vina muthu ohinriha dhileveliwe Mulugu. Kammurave Ezaú ogulihile na muziyo woja thimaye y’okala mwana muthaji.
Mavuzo Ankosa Anamengesa
Ndoweni nimusunzeni wili Ahebreu 12:16, vanengesihu dhahi: “Kanakalevo jeberuwa, vina muthu ohinriha dhileveliwe Mulugu. Kammurave Ezaú ogulihile na muziyo woja thimaye y’okala mwana muthaji.” Vanlogiwana nni veneva?
Murumiwi Paulo kalogana azamani a Muttikitteliwi. Ninga munlogela nlebo ntti, iyene wela wawaddela Akristu wi ‘anyalihe dila dhokoromana dhinvirani’. Dhawene awene agahiwodha wedda na “murima wokoddela ninga munimuzivela Mulugu”, sabwani kohinyaliha dila dhawa agahigwela mujeberuwani. (Aheb. 12:12-16) Kowiliwa awene ela wedda na dila dhokoromana agali ninga Ezaú. Iyene wali ninga “muthu ohinriha dhileveliwe Mulugu,” afiyedha olodhowela dhobwalu.
Ezaú wakala mwari mwa nlogo na azamani aye, enoneya ninga iyene wahikana gari ya wimelela mukutto wa amudhe. (Wita 8:20, 21; 12:7, 8; Job 1:4, 5) Mbwenye sabwa ya otakala murima waye, iyene nne katanala gari eji yaniye. Kokala mwina agahikalela mento otolotxiwa okule waddeliwa Abrahamu wi ogahagwela adhule. (Wita 15:13) Ezaú konihile nriho na dhottittimiheya dha Mulugu, otowa nriho oku ohimuttukulela watela ayana ahana yeddelo yokoddela vamentoni va Mulugu. (Wita 26:34, 35) Veneva vanowoneya ottiyana onddimuwa vaddiddi na Jakobi odduwene omutamele muyana wamwiwelela Mulugu!—Wita 28:6, 7; 29:10-12, 18.
(Wita 26:7) Alobwana a wenewale vamvuzani dha mwadhiye, iyene wanakula erega: “Ddi murogoraga”; wanova ologa: “Ddi mwadhaga”, anadhe ampe, ahálena Rebeka wali wobaleya vaddiddi.
it-2 808 ddima 5
Ozivala
Ozivala onimutotela ngovi muttu mwina onokoddihiwa-wene na Bibilia, mbwenye eji kintapulela wi muttu oli wetene onomageleliwa omwaddela dhotene dha mwigumini mwaye ole ohinfwanyelela oziwa. Yezu Kristu ohinilaga dhahi: “Kamwavahe anabwa dha thima dha Mulugu, kamurayilele guluwe dhokoddela dhenyu wi dhinadhe onyigala, dhuzugunuweleni, dhulumeni”. (Mt. 7:6) Nona Yezu masaka mena akodda wakula mavuzo oniye wi kafwanyela wakula, sabwani anamavuzaya amvuzela wi amutuge. (Mt. 15:1-6; 21:23-27; Jo. 7:3-10) Veneva ninononelamo wi esile dhikosile Abrahamu, Izaki, Raab na Elizeu dhohawaddela ebaribari abale ahamulaba Yehova, kadhinfwanyela woniwa ninga dhothega.—Wita 12:10-19; kap 20; 26:1-10; Jos. 2:1-6; Tia. 2:25; 2 Amwe. 6:11-23.
23-29 YA MARSU
MAFUMO A MAZU A MULUGU | WITA 27-28
“Jakobi Ohakela Maruriyo Anfwanyelela”
(Wita 27:6-10) Nowidhawo Rebeka omunoñgonela mwanaye Jakobi: “Ddimwiwa ovanen’apa babo alogaga dhahi na mbalawo Ezaú: 7 ‘Dhowa wasaye, odhe, oddisasanyele oja na musuzi wokotha onddizivela; ngamalá ddinfuna ddururihe vamentoni va Mulugu, ddihinathi okwa’. 8 Ovano mwanaga, vuruwana pama enfuna miyo owaddela. 9 Kadhowa othangani, wathukulewo mbuzi bili dhoruva, odhena, ddimpiyele babo oja na musuzi wokotha ninga munimuzivelela iyene. 10 Omvahe babo, aje. Dhahene ahinathi okwa awururihe.”
w04 15/4 11 ddima 4-5
Rebeka—Muyana wa Malago Wamuriha Mulugu
Bibilia kanloga wi Izaki wanziwa yawila Ezaú agahikala mudhari wa Jakobi. Mbwenye, Rebeka vamodha na mwanayeya Jakobi anziwa wi mwinya wa maruriho wali Ezaú. Dhahene, mwiwale Rabeka wi Isaki wafuna arome aje agamala amururihe mwanaye Ezaú, iyene ohikosavo elobo-txilobo. Keliwe wi yawira eji ehimukosiha iyene okala muyana wotowa nriho ninga mwaliye bali muzombwe. ‘Ohimuruma’ Jakobi wi adhowele mbuzi bili. Agahiwodha opiya yoja yaziveliwetxa mamune. Jakobi wanfwanyela odhowana ojawa bavikosiha ninga Ezaú. Jakobi wahiroma okodda. Mohaganyedha babe agahizinddiyela; eji egahimuttukulela ogwihedhiwa ntowa. Rebeka ohimukokelavi. Iyene ohiloga: “Ntowana ntho niddigwele miyo mwanaga. Kuna yowira yina ehili oddiwa”. Mmalelani opiya ojawa, ohimpopothela mwanaye thebe ya mbuzi ohimvaha dhojadha, ohimuruma wa mamune.—Wita 27:1-17.
Bibilia kannaddela mwaha wa Rebeka okosa merelo ninga aba. Enjene anologa wi Rebeka kagafwanyele okosa esene, mbwenye Bibilia kanloga wi ekosileye etakala, nne vina Izaki kamugwihedhe Jakobi ntowa sabwa ya wakela mareliho. Ottiya omugwihedha ntowa, Izaki wil’owenjedhavi marelihoya. (Wita 27:29; 28:3, 4) Rebeka wanziwa yalogile Yehova mwaha wa anaye. Nona ohikosiha wi mareliho abale akale na mwanaye Jakobi sabwani anninfwanyelela. Yehova ddufunile wi dhipadduwe dhahene.—Roma 9:6-13.
(Wita 27:18, 19) Jakobi ofiya vali babe, ologane dhahi: “Babani”. Izaki ohakula: “Ddili veneva. Nga mwanga, weyoyá ol’ani?” 19 Jakobi omwakula babe: “Ddi miyo Ezaú, mwaninyu muthaji! Ddimala okosa eddikumbirenyu; ddinoulobani, muvenye mugilati, muje dhisayile miyo wi ngamala muddirurihe”.
w07 1/10 31 ddima 2-3
Mavuzo Ankosa Anamengesa
Bibilia kannaddela mwaha wa merelo akosile Rebeka na mwanaye Jakobi, mbwenye onowoniha wi dhipadduwiledha kadhajedheliwa. Niziweni wi Mazu a Mulugu kanloga wi Jakobi na Rebeka ahira yotakala obe ahira yaderetu, kavanlogiwa wi awene ahizivala nne vina kinlogiwa wi ahipela malago. Masiki dhawenevi mazu a Mulugu anologa miselu dhing’onovi dhinnonihedhamo makaniya.
Voroma, yopadduwaya enowoniha wi Jakobi wanfwanyelela orurihiwa na babe; ottiya Ezaú. Nobuweleni wi masaka a mundduni Jakobi wahigula omuttaji wa Ezaú, okuwene wagulihile mwinya na oja. Ezaú “opwaza omwana muthaji wamfwanyelela.” (Wita 25:29-34) Jakobi wadhowela orurihiwa na babe sabwani wanziwa wi wahimala ogula omwana muttaji wa mbale.
(Wita 27:27-29) Jakobi omususela babe, omvaha bejo. Izaki vewaliye onukela wa dhabalo dha mwanaye, omururiha alogaga: “Ndde! Onukela wa mwanaga oli ninga onukela wa mundda orurihiwe na Nabuya. 28 Mulugu auvahe omyo ommotha odhulu, mathaka awandela, tirigu mwinjene na vinyu yijene. 29 Malogo aulabe, vilabo dhuworamele. Okale nabuya wa abalawo; aweneyá aukurumuwele. Onawirele dhabure, agweliwe ntowa; onawirele dhapama, afwanye gari”.
it-1 332 ddima 5
Maruriho
Masaka awale mmalogoni mwa azamani, babi ahinatti okwa wannimururiya mwanaye muttajiya. Orurihiwa wa mwana wa muttajiya wanttittimihiwa vaddiddi. Nona Izaki amururiha Jakobi, obuwelaga wi wali mwanaye muthajiya, Ezaú. Izaki ohiddoddobela wi Jakobi afwanye ofuma na gari, abuwene agali mareliho agavahiwe Ezaú; txibarene, Izaki ohimukumbirha Mulugu wi marelihoya akwanihedheye sabwani iyene wahimala wuluvala vina kana ewodhelo ya wona. (Wita 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Aheb. 11:20; 12:16, 17) Vasogorhova Izaki wahikana ebaribari yawi marelihoya anela wireya, n’eji, ohenjedhavi. (Wita 28:1-4) Jakobi ahinatti okwa oharuriha ana eli a José, vasogorhova baruriha anaye vina. (Wita 48:9, 20; 49:1-28; Aheb. 11:21) N’ekalelo yakakene, Mizé ahinatti okwa ohiruriha nlogo notene na Izrayel. (Olib. 33:1) Dhawireya esi dhotene dhinoniha wi alobwana aba aruriha, aloga mmavuhuloni esile dhafuna opadduwa musogorho. Mudhidhi wakosiwa maruriho aba, mada a namarurihaya akala vamusorho va namarurihiwaya.—Wita 48:13, 14.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Wita 27:46–28:2) Rebeka omwaddela mamunaye Izaki: “Ddigonaga meddelo a ayana akadda Het atelile Ezaú, ddinonyonyeya ninga ddikwe. Akala Jakobi onomutela muyana mukadda Het ninga abale, okalawo waga onddipurela nni?”
28 Izaki omwithana mwanaye Jakobi, omururiha, omvaha nlamulo nthi: “Kumutele-wene muyana mukadda Kanaá. 2 Venyá, dhowa o Pada-Aram mmudhi mwa Betuél, bibo ombale mayo, omusakulewo muyana vari va ana Labau, murogora wa mayo.
w06 15/4 6 ddima 3-4
Malago Anawodhiha Atelani Ologa Makani
Izaki na Rebeka ahikana elemelelo ya ologela makani awa mmurenddelini? Mmalele mwanawa Ezaú watela ayana a nlogo na akadda Het, vatakulu vawa vahitoteya makani. Rebeka wakala omwaddelavi mamunaye Izaki: ‘Ddigonaga meddelo a ayana akadda Het ddinonyonyeya ninga ddikwe. Akala Jakobi [mwanawa mimaya] onomutela muyana mukadda Het . . . , okalawo waga onddipurela nni?’ (Wita 26:34; 27:46) Apa vanowoneya wi iyene ohiloga ejile yampa mmirimani.
Izaki ohimwittana Jakobi, munakono wa Ezaú, ohimpaga wi anamutele muyana wa nlogo na Kanaá. (Wita 28:1, 2) Eji enoniha wi Rebeka wahimala ologa yofuna yaye. Ebaribari wi atelani aba ahikana elemelelo ya wiwananela makani a vatakulu vawa; awene ahidha okala tagiha yofwanyelela masaka abano ankalihuwo. Ki akala vamuralani atelani anopambihana? Txini enfwanyelani okosa?
(Wita 28:12, 13) Mugonanimwá oroha dhahi: ohona karhañgango [sikadda] jifiyedhé nthabo. Anju a Mulugu anwelana, antitana. 13 Nabuya wali vadhuluvá, omwaddela dhahi: “Miyo ddili Nabuya Mulugu wa babo Abrahamu, vina Mulugu wa Izaki. Elabo ejino egunantilewe, ddinouvaha weyo na ziza nawo ninadhegewo.
w04 15/1 28 ddima 6
Otapuleliwa wa Nivuru na Wita—II
28:12, 13—“Karañgango [sikadda]” yonile Jakobi murohani mwaye entapulela nni? “Karañgango” eji enoneya ninga yana ttaro dha malugu dhattanikeya oromana vati ofiyedha odhulu enkala ninga enoniha wiwana wa elabo ya vati na wirimu. Sabwa ya Jakobi wawona anju a Mulugu awelaga vina atitaga, ezinddiyelo yawi anju aba ahikana mabasa animukoselani Mulugu a wawimelela aroromeli a velaboni ya vati.—Joau 1:51.
30 YA MARSU–5 ABRILI
MAFUMO A MAZU A MULUGU | WITA 29-30
“Matelo a Jakobi”
(Wita 29:18-20) Jakobi, wamfunavo Rakel, ologa: “Ddinomulabela mwaninyu mimayá Rakel apano vaninyu, vyaka tanu na bili”. 19 Labau ohakula: “Japama ouvaha weyo Rakel, ehili omvaha muthu mwina. Kalá veneva”. 20 Jakobi, vyaka tanu na bili dhimulabeliye Rakel, woní ninga malabo mañgonovi vowi wanimukwela vaddiddi.
w03 15/10 29 ddima 6
Jakobi Wanttittimiha Esile Dhaleveliwa Mulugu
Pette dha matelo dha namwali wafuna oteliwa, dhapitxeliwa amudhi a namwaliya. Vyaka dha vasogorho, munlamuloni na Mizé muttengo wapitxeliwa namwali wafuna oteliwa wakala wa asikulu 50 a parata. Namasunza Gordon Wenham onorumela wi muttengo obu wali “mvaho wa ttima enddimuwa” mbwenye masakene abale woniwa ninga “woyeva vaddiddi.” (Olibiha 22:28, 29) Jakobi kafwanyela opitxela matelo aye. Iyene wahimala omulaba Labau vyaka tanu na bili. Wenham ohilogavi dhahi: “Muttengo opitxile Jakobi wi amutele Rakel wali munddimuwa-wene; vowi masakene abale o Babilónia anamalaba a mudhidhi mung’onovi attambirhihiwa sikulu modha na nameya obe nameya wa sikulu” (vyaka tanu na bili akala asikulu 42 obe 84). Labau kakoddile sabwani muttengo wa Jakobi wali munddimuwene.—Wita 29:19.
(Wita 29:21-26) Venevo Jakobi ologa na Labau: “Ddivahene mwadhaga, sabwa dhiwananelihu dhihakwana: ddinfuna ddimutele-wene”. 22 Labau oawoba athu otene a murudda obule, ohira muthupo. 23 Varibilani Labau omvelela Liya wa Jakobi. Iyene omwakela, ogonane. 24 Labau omuthukula mudhari waye Zilpa, omvahedha mwanaye Liya akalegena. 25 Mmangwananimwá na mambesi, Jakobi mmoneliye wi ddi Liya, omwaddela Labau: “Muddikosele nni dhahene? Miyo kaddimulabele Rakel? Muddinyengethele nni?” 26 Labau omwakula: “Okuno kuli elemelelo yomuteliha mima, munddimuwayá ahinathi.
w07 1/10 8-9
Arogora Eli Ahewanana “Etile Mudhi wa Izrayel”
Ddi Liya oganile ompela malago Jakobi? Obe wil’okokeliwa okosa yafuna babe? Mudhidhene obo Rakel wali wuvi? Iyene wanziwa yafuna opadduwa? Akala wanziwa, okale dhavi? Agahipambiha nlamulo na babe? Mavuzo aba Bibilia kannakula. Yawireya eji ehimveyiha vaddiddi Jakobi, masiki ehiziweyaga yobuwela Rakel vamodha na murogoriye Liya. Jakobi kavahile muladdu ana Labau, omvahile muladdu babiwaya, nona amvuza: “Miyo kaddimulabele Rakel? Muddinyengethele nni?” Labau omwakula: “Okuno kuli elemelelo yomuteliha mima munddimuwaya ahinathi. Egamalá sumana eji ya muthupo wa Liya, ddinouvaha vina mbale mimayá, onamulabeliwe vyaka dhina tanu na bili”. (Wita 29:25-27) N’eji Jakobi ohittukuleleya ovalanya, okuwene ogatotele widdana onddimuwa wa ananddiya.
it-1 459 ddima 4
Matelo
Mattanga. Matelo kana malamulo afwanyela ofwariwa, mbwenye mateloya akosiwa mu Izrayel masaka a wale, akala ohagalaliha vaddiddi. Labo na mattanga a mateloya, muteliwiya wankosa masasanyedho ayene vatakulu vaye. Voroma, iyene wannivikoddeliha vina wannivisigiha makura onukela-nukela. (kang’ananiha na Ruti 3:3; Ezek. 23:40.) Wankamihedhiwa na ayana ena wi amutxibantihe; wammaga muyununi guwo yotxena; akala anamudhiya akala attu ofuma, guwo eji yanluwiwa n’oswalu wokoddela vaddiddi. (Jer. 2:32; Ovuh. 19:7, 8; Masal. 45:13, 14) Iyene wannivikoddeliha na dhabalo dhaluwiwa na myarha dhozerimela, (Iza. 49:18; 61:10; Ovuh. 21:2) malenso oneng’eneya vina na purusera dha nddarhama. (Iza. 3:19, 23) Eji enoniha wi kiyali yorutxa Labau omunyengetta Jakobi, bamvaha Liya ottiya Rakel. (Wita 29:23, 25) Rebeka wahikunela musorho mudhidhi wamwaddameliye Izaki. (Wita 24:65) Yakala ezinddiyelo ya muteliwi woniha wi onorumela olamuleliwa na mamune—onorumela wimeleliwa na iyene.—1 Kor. 11:5, 10.
(Wita 29:27, 28) Egamalá sumana eji ya muthupo wa Liya, ddinouvaha vina mbale mimayá, onamulabeliwe vyaka dhina tanu na bili.” 28 Jakobi orumela mvirele sumana ya muthupo wa Liya, Labau omvaha Jakobi mwanaye wi amutele.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Wita 30:3) Iyene omwakula: “Omuthukule mudhari waga Bila ogonena, abale vameddoni vaga. Dhahene n’obala waye, miyo vina ddinokana mwana”.
it-1 52 ddima 8
Mwana Wohimbala
Ana abaleliwa Jakobi na adhari aye oneya ninga ana Rakel na Liya, awene ‘abaliwa vameddoni vawa.’ (Wita 30:3-8, 12, 13, 24) Ali obali na ána abala awadhi a Jakobi. Babiwa wali mmodhene, vina vowi adhari abale ali a awadhi a Jakobi, Rakel na Liya ahikana mwaha wa wakuwela anawa.
(Wita 30:14, 15) Siku dhahi nsaka nosinanga tirigu, Ruben ofwanya ‘mandrágora’ (murobwe onvaha guru dh’obala) othukula, odhowa omvaha maye Liya. Rakel omuloba Liya: “Ddivahemo vañgono mandrángora adhilena mwanawo”. 15 Liya ohakula: “Kinuwakwanavi oddaka mamunaga, onfuna vina oddiyele mandrágora adhilena mwanaga?” Rakel omwakula: “Bahito! Kaddivahe mandrágora adhilena mwanawo, Jakobi akale matiyu abano na weyo”.
w04 15/1 28 ddima 7
Otapuleliwa wa Nivuru na Wita—II
30:14, 15—Rakel omwaddelele nni munandde Liya wi amvahe mandrágora iyene akale na mamune omathiyu ogali mamuneya vatakulu vaye? Wale, mulima wa mandrágora wali murobwe wovuluvyihana wiwa opa vina wajihiwa aliba ejile-jile. Ena vina anrumela wi yanakamihedha ayana omaguvela ovolowa munamwalini barumala momaguva. (Aliba Okwelana 7:13) Bibilia kanloga mwaha wa Rakel otxinja mandrágora na omuttiyo ogaliye na mamune, masiki dhawenevi enoneya ninga iyene wobuwela wi mandrágora agamuwodhiha orumala momaguva, áfudha mwanyazo aye. Mbwenye dhihivira vyaka dhinjene Yehova ‘bampilevi mbani.’—Wita 30:22-24.