Kan Fale—A Sunglawimi Ro

“Fale hi Bawipa sinin kan hmuh mi ro an si, thluachuah a kan pek mi an si.”—SALM 127:3.

1. Hmasa bik minung ngakchiate cu zeitindah hrin a hung si?

HMASABIK minu le mipa a ser hna nak thawngin Jehovah Pathian nih a siter mi thil khuaruahhar hna kha ruat hmanh. Evi nauin chungah pumtling mi minung a thar pakhat a simi hmasa bik minung ngakchia te a hun i sersiam khawh nak ding caah apa Adam le anu Evi an pahnih ningin an pum chung cheubang pakhat kha an rak pek. (Genesis 4:1) Naupawinak le fahrinnak hna cu nihin ni tiangin khuaruahhar an si i mi tampi nih thil khuaruahhar a si an ti.

2. Fapawi nu pakhat nauin chungah a cangmi kha thil kharuahar a si tiah zeiruangah na chim lai?

² Nu le pa an umṭinak thawngin nu paw chungah sersiam a simi a hrampi cell cu ni 270 caan chung hrawng ah cell nuai thawng tampi in komhmi ngakchia pakhat a hung si. Cu a hramthawk cell ah cell phun 200 leng a chuahter nakhnga a herhmi lamhruainak hna a um. Minung hngalhnak nih a phak khawh lomi khuaruahhar lamhruainak hna ningkhan zulin khuaruahhar ngai in aa cawhnukmi cu cell hna cu a nungmi pum pakhat a hun si nakhnga lam hmaante le ningcang tein a ṭhang!

3. Khua a ruat thiammi minung tampi nih nunnak a ngeimi mi pakhat cu Pathian thawngin hrin a si ti kha zeiruang ahdah an cohlan?

³ Nau te a sertu taktak cu aho a si tin dah na ti lai? Nunnak ser hram a thawk tu Pakhat a si ti cu a fiang ko. Salm caṭialtu pa nih hitin hla in a rak sak: “Jehovah cu Pathian a si kha hngal u. A kan sertu cu amah a si i kanmah tein kan i ser mi a si lo.” (Salm 100:3, NW) Nu le pa hna, a sunglawimi nunnak a hlumte cu nanmah thazang ṭhawnnak thawng in nan chuahtermi a si lo tikha ṭha tein nan hngalh. Nunnak a ngei mi minung thar pakhat khuaruahhar in a hung simi cu ri a ngei lomi fimnak a ngeitu Pathian lawng nih a si ter khawh. Khua a ruat khomi minung nih  nu nauinn chung i naute cu A Liannganmi Sertu thawngin aa semmi a si ti an cohlannak cu kum thong tampi a si cang. Nang tah?—Salm 139:13-16.

4. Zeicadah minung tlinlonak kha Jehovah ruangah a si tiah zeitik hmanhah kan puh khawh lo?

⁴ Asinain, Jehovah cu, nu le pa kha nau ngeih khawhnak biological ningcang pakhat kha a hram lawng thawkpiak in zaangfahnak a ngei lomi Sertu a si maw? Minung cheukhat zaangfahnak an ngeih lo bantukin Jehovah cu zeitik hmanhah a si lo. (Salm 78:38-40) Baibal nih Salm 127:3 chungah hitin a chim: “Fale hi BAWIPA [“ Jehovah,” NW ] sinin kan hmuh mi ro an si, thluachuah a kan pek mi an si.” Ro cu zeidah a si i mahnih a langhter duhmi cu zeidah a si tikha a tu i ruah hna u sih.

Ro le Laksawng

5. Zeiruangah fale hna cu ro an si?

⁵ Ro cu laksawng pakhat he aa lo. Nu le pa hna nih an fale ro roh awkah caan saupi rethei thaba in rian an ṭuan. Mah ro cu tangka, thilri le thil mansung hlawn phunkhatkhat a si men lai. Zei a si hmanhah, cunihcun nu le pa dawtnak a langhter. Baibal nih fale cu Pathian nih nu le pa caah a pek mi hna ro a si tiah a chim. Annih cu Pathian sinin hmuh mi dawtnak laksawng an si. Nang cu nu le pa pakhat na si ahcun, na fale cu universe Sertu nih zohkhenhawk-​ah an pekmi laksawng in na hmuh kha na  tuahsernak nih a langhter tiah na chim kho lai maw?

6. Minung kha fa ngeih khawhnak a pek hna nak i Pathian aa timhnak cu zeidah a si?

⁶ Hi laksawng a peknak i Jehovah aa timhnak cu Adam le Evi an tefa hna cu vawlei ah khat hna seh ti caah a si. (Ge-​nesis 1:27, 28; Isaiah 45:18) Jehovah nih vancung mi nuai tampi a ser hna bantukin minung vialte kha pakhat tete in a kan ser lo. (Salm 104:4; Biathlam 4:11) Mah canah, nu le pa he aa lomi fale ngeih khawhnak kha minung chungah serchih ding tu kha Pathian nih a rak thim. Nu le pa nih mithar naute hrin in cawmkennak cu a sung ngaimi tinvo a si! Nu le pa hna, mah a sunglawimi ro hmuh awkah Jehovah nih a timhtuah caah nan i lawm  maw?

Jesuh I Zohchunhawk In Cawng

7. Nu le pa cheukhat an tuahsernak he i dang in Jesuh nih “minung hna” cungah siaherhnak le zaangfahnak a ngei ti kha zeitindah a langhter?

⁷ Ngaihchiat awk a si mi cu, nu le pa dihlak nih an fale kha laksawng in an hmuh hna lomi hi a si. Mi tampi nih an chungchuak fale cungah zaangfahnak an langhter ti lo. Cubantuk nu le pa hna nih Jehovah le a Fapa lungput kha an langhter lo. (Salm 27:10; Isaiah 49:15) Cu he aa dang in, Jesuh nih ngakchia tete cungah siaherhnak a ngeihmi kha ruat hmanh. Jesuh vawlei ah minung in a rat hlanah—van ah ṭhawnnak a ngeimi thlarau pum in a rak um lio ah—Baibal nih aa “nuamhnak cu minung hna cungah khan a si” tiah a ti. (Phungthlukbia 8:31) Minung cungah a ngeihmi dawtnak cu a ngantuk caah zungzal nunnak kan hmuh nakhnga lungtho tein a nunnak kha tlanhnak man ah a rak pek.—Matthai 20:28; Johan 10:18.

8. Jesuh nih nu le pa hna caah zohchunhawk ṭha zeitindah a chiah?

⁸ Vawlei cung a rak um lio ah, Jesuh nih nu le pa hna caah zohchunhawk a ṭha khunmi a rak chiah ta. Zeidah a tuah tikha ruat hmanh. A rian a tamtuk lio le hneknak a tawn lio caan hmanhah khan ngakchia kha caan a rak pek hna. Chawdawr tlang i lente aa celhmi ngakchia kha a zoh hna i an umtu ziaza kha a cawnpiaknak ah a rak hman. (Matthai 11:16, 17) Hmanungbik Jerusalem lei a tlawn lio ah, fahnak ing in thah ka si lai ti kha Jesuh nih a hngalh. Cucaah ngakchia pawl kha Jesuh sinah an ratpi hna tikah a lungre an theihter chin nakhnga lo a zultu pawl nih an rak ṭhawl hna. Asinain Jesuh nih a zultu pawl kha a rak mawhchiat hna. Ngakchia pawl he hmunkhat ah umṭi ‘aa nuamhnak’ kha langhter awkah hitin a chim: “Ngakchia cu ka sinah rat ter ko hna u; kham hna hlah u.”—Marka 10:13, 14.

9. Zeiruangah kan chimmi bia nakin kan tuahsernak cu a biapit deuh?

⁹ Jesuh i zohchunhawktlak mi in kan i cawn khawh. Zeitluk hmanhin kan rian tam ko seh ngakchia pawl kan sin an rat tikah zeitindah kan leh hna? Jesuh bantukin kan tuah maw? Nu le pa hna sinin ngakchia nih a bik in an herhmi cu, Jesuh nih pek awkah duhnak a ngeih mi—a caan le lungthin pek kha a si. Fale kha “kan dawt tuk” timi bia hna cu a biapi tuk ti cu a hmaan ko. Asinain, bia nakin tuahsernak cu hmul a ngei deuh. Na dawtnak cu na bia lawng in siloin na tuahsernak in khan tamdeuh langhter. Na fale caah a caan na peknak, lungthin na peknak le na zohkhenhnak hna thawngin na dawtnak hna kha langhter. Cuti na tuah dih ko nain, naa ruahchanmi bantukin ṭhathnemnak na hmu colh men lai lo. Lungsaunak ngeih a herh. Jesuh nih a zultu pawl a pehtlaih hna ningcang kan i cawn a si ahcun kan lung a sau kho ve lai.

Jesuh Lungsaunak le Dawt-tlaihchannak

10. Jesuh nih a zultu pawl kha tawidornak he a tlaiin zeitindah a cawnpiak hna, i a hramthawk ah a hlawh a tling maw?

¹⁰ A zultu hna nih an lakah minthangmi si an i zuam kha Jesuh nih a hngalh. Nikhat cu a zultu hna he Kapernaum khua an phak tikah, Jesuh nih annih kha “ ‘Lampi ahkhan zeidah nan i al?’ tiah a hal hna. Lampi i an i al mi cu, kan lakah hin ahodah a ngan bik, ti kha a si caah an let ngam lo.” Jesuh nih annih kha aw hrang in rak mawhchiat lo in tawidornak kong cawnpiak awkah lungsaunak he hmantlakmi cawnpiaknak a rak pek hna. (Mark 9:33-37) Aa ruahchan bantukin a hung si maw? A si colh lo. Thlaruk a rauh hnu ah, Jeim le  Johan nih Jesuh kha Pennak chungah reng sangmi hmun hmuh awkah kan hal piak tiah an nu kha an rak forh. Jesuh nih an ruahnak kha lungsau tein a rak remh-​piak ṭhan hna.—Matthai 20:20-28.

11. (a) Cungdot khaan an phak tikah Jesuh zultu hna nih tuahtawn phung a simi zeidah tuah an rak tlolh? (b) Jesuh nih zeidah a tuah, mah caan i aa zuamnak cu hlawh a tling maw?

¹¹ A rauh hlan C.E. 33 ah Lanhtakpuai a phan cang i, a zultu hna he mah puai cu anmah dang tein an tuah. Cungdot khaan an phak tikah, innchungkhar ah sal asiloah nu pakhat a rian in hmuh mi tuahtawn phung a simi midang an ke ṭawlnak rian kha a zultu 12 lakah pakhat hmanh nih an tuah hmasa lo. (1 Samuel 25:41; 1 Timote 5:10) A zultu hna nih reng le a sangmi dirhmun an duh rih ko kha a hmuh tikah Jesuh a ngaih a chia tuk lai! Cucaah Jesuh nih pakhat cio an ke a ṭawl piak hna hnuah midang sal si ding in zohchunh-​awk a langhter mi kha zulh awkah fakpi in a rak nawl hna. (Johan 13:4-17) Mah zohchunhawk ning in an zul maw? Cu ni zanleisang ah “a zultu hna lakah khan, ahodah a ngan bik ah ruah awk a si, ti bia alnak kha a chuak” tiah Baibal nih a chim.—Luka  22:24.

12. Nu le pa hna nan fale kha thazang chuah in nan cawnpiak hna tikah Jesuh a nawl zeitindah nan i cawn khawh?

¹² Na fale nih na fimchimhmi tuah an tlolh tikah Jesuh nih zeitindah a intuar lai ti kha nu le pa hna nan hngalthiam maw? A zultu pawl nih an palhnak kha an i remh colh lo tikah Jesuh a lung a rak dong lo ti kha i cinken. A lung a sau caah a donghnak ah ṭhatnak a rak chuak. (1 Johan 3:14, 18) Nu le pa hna, nan fale nan cawnpiak tik hna ah zeitikhmanh ah lungdong lo in Jesuh a dawtnak le lungsaunak kha nan i cawn awk a si.

13. Zeiruangah nu le pa nih theih duh ca i fale biahalmi kha aw hrang in leh ding a si lo?

¹³ Nu le pa nih an kan dawt ti le an sia a kan herh tikha fale hna nih an hngalh a herh. Jesuh nih a zultu pawl zeidah an ruah ti hngalh a duh caah biahalnak an tuah tikah a rak ngaih piak hna. A cheukhat kong ah zeitindah an ruah tikha bia a hal tawn hna. (Matthai 17:25-27) Hmual ngei tein cawnpiaknak ah ṭha tein ngaihpiak le siaherhnak taktak langhternak aa tel. Theih duh ca i bia hal a hmangmi fa kha aw hrang in “Kal tuah! Ka rian a tam hi na hmu lo ma?” tiin ṭhawl duhnak lungthin kha nu le pa hna i sum a herh. Nu le pa nan rian a tam taktak a si ahcun a hnu ah kan chimh te lai tiah na fa kha na chimh ding a si. Cun kha kong kha a hnu ah pelloin i ruah a hau. Cuti tuahnak thawngin nu le pa nih ka cungah siaherhnak an ngei taktak tikha a hngalh lai i nu le pa sinah a lungchung bia chim awkah timhcia tein a um  lai.

14. An fale sinah duhdawtnak langhternak kong he aa tlai in nu le pa hna nih Jesuh sinin zeidah an i cawn khawh?

¹⁴ Nu le pa hna nih an fale kha kuh in duhdawtnak langhter cu aa tlakmi a si maw? Mah kong zongah nu le pa hna nih Jesuh sinin cawn khawh a si. Baibal nih “ngakchia cu a pom hna i an cungah a kut a chuan i thluachuahnak a pek hna” tiah a ti. (Marka 10:16) Ngakchia pawl nih zeitindah an leh lai tiah na ruah? An lungthin aa nuam taktak lai i Jesuh kha an tlaihchan lai! Nu le pa le fale karlak ah duhdawtnak le dawtnak taktak a um a si ahcun nan cawnpiakmi hna kha lungtho tein an cohlan lai.

A Caan Zeizatdah Kan Pek Lai Timi Kong

15, 16. Ngakchia zohkhenhnak i a lar ngaingaimi ruahnak pakhat cu zeidah a si i, zeiruang ahdah mah ruahnak cu a chuahnak a si?

¹⁵ Ngakchia kha nu le pa nih a caan tamdeuh pek le dawtnak in siaherhnak langhter cu a herh taktakmi a si maw ti biahalnak a chuahtermi cheukhat an um. Ṭhatnak a chuah caan tiah auh a simi ngakchia zohkhenhnak ruahnak pakhat kha biatak tein tha an hun pek cang. Cu ruahnak a cohlangmi hna nih nu le pa le fale hmunkhat tein umṭi caan cu sullam a ngei taktakmi le a hlankan in ṭha tein timhtuah chungmi a si ahcun anmah kha a caan tampi pek a hau lo tiah an ti. Ṭhatnak a chuah caan timi ruahnak cu a ṭhami le ngakchia ṭhatnak caah a simi ruahnak maw a si?

¹⁶ Ngakchia tampi he bia aa ruahmi caṭialtu pakhat nih ngakchia nih “nu le pa sinin hmuh an duhmi cu a caan tampi” le “tling tein lungthin peknak” a si tiah a chim. Aa thleidang ngaimi cu, college sianginn i professor pakhat nih “Cu biafang [ṭhatnak a chuah caan] cu nu le pa tlamtlinlo ruangah a chuakmi a si. An fale kha a caan tlawmte lawng pek ding caah sonhterhnak bia an chimmi a si” tiah a rak ti. Nu le pa nih an fale he a caan zeizatdah an hman ding a si?

17. Fale hna nih nu le pa sinin zeidah an herh?

¹⁷ Baibal nih cun a chim lo. Asinain, Israel mi nu le pa hna cu nan fale kha na inn chung i na ṭhut ah siseh, lam i na kal ah siseh, na ih ah siseh, na thawh ah siseh, na chimh lengmang hna lai tiah forh an si. (Deuteronomi 6:7) Nu le pa hna cu fale he i pehtlaihnak ngeih in ni fatin te cawnpiak lengmang a hau tikha a fianter.

18. Jesuh nih a zultu pawl cawnpiaknak ding caah zeitindah caanrem a kawl i mah inkhan nu le pa hna nih zeidah an i cawn khawh?

¹⁸ Jesuh nih a zultu pawl kha rawl an ei ah siseh, khual an tlawn ah siseh, an i dinh caan hmanh ah siseh a cawnpiak hna caah ṭhatnak a rak chuak. A hmuh mi caan ṭha vialte kha hmangin annih kha a cawnpiak hna. (Marka 6:31, 32; Luka 8:1; 22:14) Cubantukin, Khrihfa nu le pa hna nih a caan aa relrem fate fale he a ṭhami pehtlaihnak ngeih in, mah cucu kilven ding le fale kha Jehovah lamhruainak ningin cawnpiak awkah hliphlau tein um awk a si.

Zeidah Cawnpiak Awk Le Zeitindah Cawnpiak Ding

19. (a) Fale kha a caan pek lawng siloin zeidah a herh rih? (b) Nu le pa nih fale kha zeidah a biapi bik in cawnpiak a herh?

¹⁹ Fale kha hlawhtling tein zohkhenhnak ah anmah kha a caan pek le cawnpiak lawng in a za lo. Zeidah kan cawnpiak hna timi zong a biapi ve. Baibal nih zeidah a biapi in cawnpiak awkah a langhter tikha i cinken. “Nihin ah kan pek mi bia hi na lung chungah an riak lai . . . na fale kha felte in [“an chung lut lak in,” NW] na cawnpiak hna lai.” Fale cawnpiak ding mi “bia” hna cu zeidah an si? Cuti nawl a pek hlanah a chimmi hi bia hna hi an si ti cu a fiang ko: “BAWIPA [“Jehovah,” NW] na Pathian cu na lung vialte le na ruahnak vialte le na ṭhawnnak vialte in na dawt lai.” (Deuteronomi 6:5-7) Pathian pekmi nawlbia vialte lakah a biapi bikmi nawbia a si tiah Jesuh nih a chim. (Marka 12:28-30) Cucaah, nu le pa nih fale kha Jehovah kong a biapi bik in an cawnpiak hna lai, amah lawnglawng kha lungthin dihlak in dawt le biak ding a si tikha an fianter a herh.

20. Hlanlio nu le pa hna nih an fale zeidah cawnpiak awkah Pathian nih nawl a pek hna?

²⁰ Asinain, nu le pa nih fale cawnpiak dingin forhmi “bia” hna ah Pathian kha lungthin dihlak in dawt timi leng in aa tel. Mah hlan i Deuteronomi a ngan panga chungah, nawlbia pahra tiah auh a simi Pathian nawlbia hna kha Moses nih a langhter ṭhanmi a si kha na hmuh ko lai. Mah nawlbia hna ah lih chim lo ding, fir lo ding, lainawn lo ding, mi nupi mi va he sual lo ding timi nawlpeknak hna aa tel. (Deuteronomi 5:11-22) Cucaah an fale kha ziaza lei nunphung hna cawnpiak a hau tikha cu caan lio i nu le pa hna nih an hngalhthiam. Tuchan Khrihfa nu le pa hna nih an fale kha himnak, hmailei a nuammi  nunnak  an  hmuh khawh nakhnga cubantuk in an cawnpiak ve hna a hau.

21. Pathian bia kha fale “an lung lut lak in” timi lamhruainak a sullam cu zeidah a si?

²¹ ‘Mah bia’ hna asiloah nawlbia hna kha Fale zeitin cawnpiak ding a si ti he aa tlai in nu le pa hna hitin nawlpek an si kha i cinken: “Na fale kha felte in [“an lung lut lak in,” NW] na cawnpiak hna lai.” “An lung lut lak in” timi bia a sullam cu “a tu le a tu cawnpiak asiloah chimhhrinh lengmang: an lungthin ah a cam nakhnga forh asiloah cinken ter” ti a si. Phundang in cun an fale lungthin chungah thlarau lei thil a cam khawh nakhnga a hleikhunmi tinhnak he a hlankan in timhtuah chungmi Baibal cawnpiaknak ngeih awkah nu le  pa kha Pathian nih a chimhmi hna a si.

22. Isreal mi nu le pa hna kha fale chimhhrinhnak ah zeidah tuah awk fial an si i mah nih cun zeidah a chim duhmi a si?

²² Cubantuk timhlamhchungnak pro-​gram cu ngeih awkah nu le pa nih a hramthawk colh a hau. Baibal nih hitin a chim: “Cun [‘mah bia’ asiloah Pathian nawlbia hna kha] na kut ah chingchiahnak caah na ṭem chih hna lai i na mit le na mit kar ah hmelchunhnak caah an si lai. Cun na inn i innka tung hna le na kutka hna cungah na ṭial hna lai.” (Deuteronomi 6:8, 9) Ca chung bia ning in Pathian nawlbia hna kha innka tung le kutka hna cungah ṭial, tlen mi ca kha fale kut ah ṭem chih le an mit le an mit kar ah chiah ding kha a chim duh mi a si lo. A chim hnawhchan duhmi cu nu le pa hna nih fale kha Pathian cawnpiaknak hna ngollo in hngalhter lengmang awk kha a si. Pathian cawnpiaknak hna cu fale hmai ah a um zungzalmi bantukin ngollo in cawnpiak lengmang ding a si.

23. Hmaizarh cawnnak ah zei kong dah kan i ruah lai?

²³ Nu le pa hna nih fale cawnpiaknak ah a herhmi a biapi tukmi thil cheukhat cu zeidah a si? Nihin ah fale kha mah le mah aa kilveng khomi si awkah chimh le cawnpiak cu zeiruangah hitlukin a biapit? Fale kha hmualngei tein cawnpiak khawh nak ding caah nu le pa nih zei bawmhnak dah a tu an hmuh? Mah biahalnak hna lengah nu le pa hna he aa pehtlaimi a dang biahalnak hna kha a hun changtu capar ah kan i ruah lai.

Zeitindah Na Leh Lai?

• Nu le pa hna nih an fale kha zeiruangah a man a sungmi in an hmuh hna awk a si?

• Nu le pa hna le midang nih Jesuh sinin zeidah an i cawn khawh?

• Nu le pa nih an fale kha a caan zeizatdah pek awk a si?

• Fale kha zeidah cawnpiak awk an si i zeitindah cawnpiak ding an si?