Bann referans pour Kaye renyon Nou minister ek lavi Kretyen

1-7 OKTOB

BANN TREZOR DAN PAROL BONDYE | ZAN 9-10

“Zezi i pran swen avek son bann mouton”

portre dan nwtsty-E

Berkay

En berkay oubyen en park, ti en baraz ki ti ganny fer pour protez mouton kont bann voler ek zannimo feros. Bann berze ti met zot troupo sen e sof dan en berkay pandan lannwit. Dan letan Labib, berkay ti napa kouvertir e i ti ganny fer dan diferan form ek groser. Souvan i ti ganny fer avek ros e i ti annan zis en larantre. (No 32:16; 1Sa 24:3; Zef 2:6) Zan ti pe dir ki ou kapab antre dan en berkay “par laport,” ki ganny veye par en “gardyen.” (Zan 10:1, 3) Plis ki en troupo mouton ti kapab pas lannwit dan en berkay e sa gardyen ti vey laport pour ki bann mouton i an sekirite. Dan bomaten, sa gardyen ti pou ouver laport pour bann berze pran zot mouton. Sak berze ti pou kriy zot mouton, zot mouton ti pou rekonnet zot lavwa e swiv zot. (Zan 10:3-5) Zezi ti donn sa legzanp pour montre ki mannyer i pran swen avek son bann disip.​—Zan 10:7-14.

cf-E 124-125 ¶17

“I pa ti dir zot nanryen san servi legzanp”

¹⁷ Dapre son prop lobzervasyon, George A. Smith ti ekrir dan son liv The Historical Geography of the Holy Land: “Par ler nou ti kontan repoze dan apre midi o bor enn bann pwi Zide kot trwa oubyen kat berze ti vin avek zot troupo. Bann mouton ti melanz ansanm e nou ti pe mazinen ki mannyer sak berze ti pou konnen lekel son mouton. Me apre ki bann mouton ti’n fini zwe e bwar delo, sak berze ti al enn par enn lo diferan kote vale e sakenn ti kriy son mouton dan son prop fason. Bann mouton ti separe avek lezot pour al sakenn kot son berze e bann troupo ti ale annord parey zot ti’n vini.” Zezi ti servi sa pli bon legzanp pour montre ki si nou konn e obei son lansennyman, nou swiv li, nou pou kapab ganny proteksyon “sa bon berze.”

not letid dan nwtsty-E dan Zan 10:16

rasanble zot: Oubyen “dirize.” Sa verb Grek aʹgo i kapab vedir “rasanble zot” oubyen “dirize” depandan lo konteks. En vye kopi Labib Grek date apepre lannen 200 i servi en mo Grek (sy·naʹgo) ki en pe parey e ki souvan ganny tradwir konman “rasanble.” Konman sa Bon Berze, Zezi i rasanble, gid, protez e nouri son bann mouton ki dan son berkay (ki osi ganny apele “pti troupo” dan Li 12:32) ek son lezot mouton. Zot vin en sel troupo anba en sel berze. Sa legzanp i met lanfaz lo sa linite ki i pou annan parmi bann ki swiv Zezi.

Rod bann perl spirityel

not letid dan nwtsty-E dan Zan 9:38

tonm azenou devan li: Ler sa verb Grek pro·sky·neʹo i ganny servi pour refer avek ladorasyon en bondye, sa mo i ganny tradwir konman “pour adore.” (Mt 4:10; Li 4:8) Par kont, dan sa konteks, sa zonm ki ti’n ne aveg e ki ti’n ganny geri, ti rekonnet Zezi konman reprezantan Bondye e i ti tonm azenou devan li. Sa zonm pa ti krwar ki Zezi i Bondye, o kontrer i ti rekonnet ki Zezi ti “Garson zonm,” sa Mesi ki ti’n ganny promet e ki ti’n ganny donnen lotorite sorti kot Bondye. (Zan 9:35) Aparaman, ler sa zonm ti tonm azenou devan Zezi, i ti fer parey bann dimoun ki’n ganny mansyonnen dan Lekritir Ebre. Dimoun ti abitye azenou ler zot ti rankontre bann profet, lerwa e lezot reprezantan Bondye. (1Sa 25:23, 24; 2Sa 14:4-7; 1Rw 1:16; 2Rw 4:36, 37) Dan bokou ka, ler en dimoun ti tonm azenou devan Zezi, zot ti pe montre ki zot rekonesan pour vwar ki Zezi ti annan lespri sen Bondye.​—Vwar not letid dan nwtsty-E dan Mt 2:2; 8:2; 14:33; 15:25.

not letid dan nwtsty-E dan Zan 10:22

Lafet Pirifikasyon Tanp: Dan langaz Ebre, sa lafet i apel Hanukkah (chanuk·kahʹ), ki vedir “Dedikasyon; Pirifikasyon.” Sa lafet ti dire pour wit zour e i ti konmans le 25 Kislev, pandan liver, ver lafen mwan Desanm (vwar not letid lo wintertime dan nwtsty-E dan menm verse e osi Seksyon 19 dan En led pour etidye Parol Bondye oubyen App. B15 an Angle) pour komemor ler tanp Zerizalenm ti ganny dedye pour en dezyenm fwa lannen 165 avan Kris. Lerwa Siryen Antyokis Epifann 4 ti mank respe pour Zeova ek Son tanp. Par egzanp, i ti konstri en lotel par lao sa gran lotel dan tanp Bondye, ki ti ganny servi toulezour pour ofer bann lofrann brile. Le 25 Kislev lannen 168 avan Kris, Antyokis ti sali tanp Zeova plis ankor, ler i ti sakrifye en koson lo lotel tanp e i ti aroz tanp avek lasoup ki ti’n ganny fer avek lavyann koson. I ti bril baro tanp, detri lasanm kot bann pret ti reste e i ti pran lotel annor, latab pour dipen reprezantasyon ek sandelye annor. Apre sa, i ti dedye tanp Zeova avek bondye payen bann Grek, Zous. De-z-an apre, Judas Maccabaeus ti repran lavil Zerizalenm ek son tanp. Apre ki tanp ti’n ganny pirifye, i ti ganny dedye pour Zeova en dezyenm fwa le 25 Kislev lannen 165 avan Kris, egzakteman trwa-z-an apre ki Antyokis ti’n fer son sakrifis degoutan pour Zous lo lotel tanp. Lofrann brile ti rekonmans ganny ofer pour Zeova toulezour. Labib pa dir si Zeova ki ti donn Judas Maccabaeus laviktwar oubyen donn li lord pour retabli tanp. Par kont, Zeova ti’n deza servi bann zonm sorti dan bann nasyon etranze, parey Siris sorti Pers, pour akonpli son plan konsernan Son ladorasyon. (Iza 45:1) Alor, i rezonnab pour krwar ki Zeova ti servi en zonm sorti parmi son pep pour fer Son lavolonte. Labib i montre ki pour akonpli bann profesi konsernan Mesi, son minister ek son sakrifis, tanp ti devret la e pe fonksyonnen. De plis, bann sakrifis ki bann pret ti ofer ti devret kontinyen ganny ofer ziska ki Mesi ti pou fer en pli gran sakrifis setadir sakrifye son lavi pour limanite. (Da 9:27; Zan 2:17; Ebr 9:11-14) Bann disip Kris pa ti ganny demande pour selebre Lafet Pirifikasyon Tanp. (Kol 2:16, 17) Par kont, napa okenn lenformasyon ki montre ki Zezi oubyen son bann disip ti kondann dimoun ki ti selebre sa lafet.

8-14 OKTOB

BANN TREZOR DAN PAROL BONDYE | ZAN 11-12

“Imit konpasyon Zezi”

not letid dan nwtsty-E dan Zan 11:24, 25

Mon konnen i pou resisite: Mart ti krwar ki Zezi ti pe refer avek sa ki pou arive dan lavenir ler bann dimoun mor pou resisite dernyen zour. (Vwar not letid dan nwtsty-E dan Zan 6:39.) Son lafwa dan sa lansennyman ti vreman remarkab. Menm si sa i en lansennyman sorti dan Labib, bann Sadiseen pa ti krwar ki dimoun ti pou resisite dan lavenir. (Da 12:13; Mr 12:18) De lot kote, bann Farizyen ti krwar ki i annan en nanm ki kontinyen viv apre ki nou mor. Par kont, Mart ti konnen ki Zezi ti pe ansenny konsernan sa lespwar rezireksyon e ki i ti’n deza resisit plizyer dimoun avan me Zezi pa ti’n zanmen resisit en dimoun ki ti’n mor pour sa kantite letan parey Lazar.

Mwan menm rezireksyon ek lavi: Lanmor ek rezireksyon Zezi in fer li posib pour dimoun mor resisite. Apre ki Zezi ti resisite, Zeova ti donn li pouvwar pour resisit bann dimoun mor e pour donn lavi eternel. (Vwar not letid dan nwtsty-E dan Zan 5:26.) Dan Re 1:18, Zezi i dir ki i “sa enn ki vivan” ki annan “bann lakle lanmor ek Latonm.” Alor, Zezi i donn lespwar bann vivan ek bann mor. I’n promet pour ouver latonm e redonn bann mor lavi, ki swa dan lesyel konman bann ki pou diriz ansanm avek li oubyen lo sa nouvo later ki pou ganny dirize par son gouvernman dan lesyel.​—Zan 5:28, 29; 2Pyr 3:13.

not letid dan nwtsty-E dan Zan 11:33-35

pe plere: Sa mo Grek pour “plere” i souvandfwa refer avek ler en dimoun i pler en pe for. Sa menm mo i ganny servi pour montre ki Zezi ti plere ler i ti profetize ki Zerizalenm ti pou ganny detri.​—Li 19:41.

vin emosyonnel e son leker ti fermal: Literalman, “plennyen dan lespri.” Lefet ki Labib i servi sa de lekspresyon ansanm, sa i montre ki Zezi ti vreman emosyonnel sa zour. Sa mo Grek ki’n ganny tradwir literalman konman “plennyen” (em·bri·maʹo·mai) i normalman dekrir en santiman for me dan sa konteks i montre ki Zezi ti sitan emosyonnel ki i ti plennyen. Sa mo Grek ki’n ganny tradwir “leker ti fermal” (ta·rasʹso) i literalman vedir azite. Dapre en spesyalis Labib, dan sa konteks sa mo i vedir “i azite; en santiman gran douler oubyen sagrinasyon.” Sa menm mo Grek i ganny servi dan Zan 13:21 pour dekrir reaksyon Zezi ler i ti mazinen ki Zida ti pou trai li.​—Vwar not letid dan Zan 11:35.

larm . . . ti koule: Sa verb Grek (da·kryʹo) ki’n ganny servi dan sa lekspresyon i verb en mo Grek ki vedir “larm” e i ganny servi dan Li 7:38; Akt 20:19, 31; Ebr 5:7; Re 7:17; 21:4. I paret ki sa bann verse pe met plis lanfaz lo larm ki koule dan plas lo sa son ki dimoun i fer ler i plere. Dan Lekritir Grek Kretyen, sa verb Grek i ganny servi zis dan Zan 11:35 e i diferan avek sa verb ki dan Zan 11:33 (vwar not letid dan sa menm verse) kot i dir Mari ek bann Zwif pe plere. Zezi ti konnen ki i ti pe al resisit Lazar me i ti sagren pour vwar son bann bon zanmi dan latristes akoz lanmor Lazar. Larm Zezi ti koule akoz i ti kontan son bann zanmi e i ti annan konpasyon pour zot. Sa verse i montre ki Zezi i sagren pour tou bann ki perdi en dimoun ki zot kontan dan lanmor.

Rod bann perl spirityel

not letid dan nwtsty-E dan Zan 11:49

granpret: Ler Izrael ti ankor en pei endepandan, granpret ti reste granpret ziska ki i ti mor. (No 35:25) Par kont, pandan ki Izrael ti pe ganny kontrole par bann Romen, bann gouverner Romen ti apwent e tir granpret dan son pozisyon. (Vwar Leksplikasyon bann mo, “Granpret.”) Kaif, ki ti ganny apwente par bann Romen, ti en diplomat e i ti granpret pour bokou plis letan ki okenn lezot granpret ki’n dan sa pozisyon avan li. I ti ganny apwente apepre lannen 18 e i ti granpret ziska apepre lannen 36. Ler Zan ti dir ki Kaif ti granpret sa lannen, setadir lannen 33, i ti pe dir ki Kaif ti granpret sa lannen ki Zezi ti ganny touye.​—Pour konnen kote lakaz Kaif ti kapab ete, vwar Map dan Seksyon 16 dan En liv pour etidye Parol Bondye oubyen App. B12 an Angle.

not letid dan nwtsty-E dan Zan 12:42

sef: Dan sa fraz, sa mo Grek pour “sef” i aparaman pe refer avek bann manm Sannedren, lakour siprenm Zwif. Sa mo i ganny servi dan Zan 3:1 pour refer avek Nikodenm, en manm Sannedren.​—Vwar not letid dan nwtsty-E dan Zan 3:1.

ganny pouse dan sinagog: Oubyen “ekskli.” Sa mo Grek a·po·sy·naʹgo·gos i ganny servi zis dan Zan 9:22; 12:42 ek 16:2. En dimoun ki ganny pouse dan sinagog ti pou ganny inyore e boufonnen. En aksyon koumsa ti pou anmenn move konsekans lo sityasyon ekonomik en fanmir. Normalman, sinagog ti ganny servi pour ansenny nasyon Izrael me dan serten ka i ti menm ganny servi konman en lakour pour ziz bann Zwif. Sa bann lakour ti annan drwa pour fer en dimoun ganny fwete oubyen ganny pouse dan sinagog.​—Vwar not letid dan nwtsty-E dan Mt 10:17.

15-21 OKTOB

BANN TREZOR DAN PAROL BONDYE | ZAN 13-14

“Mon’n kit en legzanp pour zot”

not letid dan nwtsty-E dan Zan 13:5

lav lipye son bann disip: Dan letan lontan Izrael, laplipar dimoun ti met sandalet. Bann sandalet ti zis en semel ki’n ganny anmare avek lipye ek sevir sa dimoun e sa ti fer li vreman fasil pour lipye sa dimoun vin sal avek lapousyer ek labou. Alor, i ti normal pour en dimoun tir son sandalet ler i ti antre dan en lakaz e en met lakour ki ti kontan demontre lospitalite ti pou fer sir ki lipye son bann envite ti ganny lave. Labib i koz lo plizyer lokazyon kot sa in ganny fer. (Ze 18:4, 5; 24:32; 1Sa 25:41; Li 7:37, 38, 44) Ler Zezi ti lav lipye son bann disip, i ti montre zot ki zot ti devret annan limilite e anvi servi zot bann frer ek ser.

not letid dan nwtsty-E dan Zan 13:12-14

devret: Oubyen “oblize.” Sa mo Grek ki ganny servi dan sa fraz i souvandfwa ganny servi pour montre en tranzaksyon larzan e i vedir “ki en dimoun i dwa en lot.” (Mt 18:28, 30, 34; Li 16:5, 7) Dan sa konteks e dan lezot ankor, sa mo Grek pe montre ki en dimoun i oblize fer en keksoz.​—1Zan 3:16; 4:11; 3Zan 8.

w99-E 1/3 31 ¶1

Sa zonm pli enportan i servi lezot avek limilite

Kan Zezi ti lav lipye son bann disip, i ti montre en leson enportan lo limilite. Bann Kretyen pa devret krwar ki zot tro enportan e ki lezot i devret toultan servi zot. Zot pa ni devret anvi rod bann gran pozisyon ek loner dan kongregasyon. O kontrer, zot devret swiv legzanp Zezi, ki “ti vini, pa pour ganny servi, me pour servi e donn son lavi konman en ranson pour liber bokou dimoun.” (Matye 20:28) Alor, bann disip Zezi i devret pare pour servi kanmarad avek limilite.

Rod bann perl spirityel

not letid dan nwtsty-E dan Zan 14:6

Mwan menm semen, laverite ek lavi: Zezi i semen akoz selman atraver li ki nou kapab priy Zeova. I osi sa “semen” ki kapab ed bann imen rekonsilye avek Bondye. (Zan 16:23; Ro 5:8) Zezi i laverite akoz i ti toultan koz e viv an armoni avek laverite. I ti osi akonpli bokou profesi Labib ki montre ki i annan en rol enportan pour ede akonpli plan Bondye. (Zan 1:14; Re 19:10) Sa bann profesi ti vin “‘wi’ [oubyen ganny akonplir] atraver Zezi.” (2Ko 1:20) Zezi i lavi akoz atraver sa ranson i fer li posib pour imen ganny “sa vre lavi,” setadir, “lavi eternel.” (1Ti 6:12, 19; Efe 1:7; 1Zan 1:7) A lavenir, i pou osi montre ki i “lavi” ler i resisit plizyer milyon dimoun e donn zot sa lespwar pour viv dan Paradi pour touzour.​—Zan 5:28, 29.

not letid dan nwtsty-E dan Zan 14:12

fer plis ki sa: Zezi pa ti pe dir ki son bann disip ti pou fer bann mirak ki ti pou pli gran ki sa ki i’n fer. O kontrer, avek limilite i ti dir ki son bann disip ti pou prese e ansennyen pour pli lontan, dan plis landrwa e avek bokou plis dimoun. Sa ki Zezi ti dir i montre ki Zezi ti ekspekte son bann disip kontinyen sa travay ki i ti’n konmanse.

22-28 OKTOB

BANN TREZOR DAN PAROL BONDYE | ZAN 15-17

“Zot pa form parti sa lemonn”

not letid dan nwtsty-E dan Zan 15:19

lemonn: Dan sa konteks, sa mo Grek koʹsmos pe refer avek bann dimoun dan lemonn ki pa en serviter Bondye, bann move dimoun ki pa konn Bondye. Zis zapot Zan ki ti ekri dan son Levanzil ki Zezi ti dir ki son bann disip pa form parti sa lemonn. Zezi i dir sa ankor de fwa dan son dernyen lapriyer ki i ti fer avek son bann zapot fidel.​—Zan 17:14, 16.

not letid dan nwtsty-E dan Zan 15:21

akoz zot port mon non: Dan Labib, sa mo “non” i parfwa reprezant sa dimoun ki port sa non, son repitasyon e tou sa ki i reprezante. (Vwar not letid dan nwtsty-E Mt 6:9.) Dan ka Zezi, son non i reprezant lotorite ek pozisyon ki son Papa in donn li. (Mt 28:18; Fil 2:9, 10; Ebr 1:3, 4) Zezi ti osi eksplike akoz dimoun dan lemonn pou fer keksoz kont son bann disip: parski sa bann dimoun pa konn sa Enn ki’n anvoy li. Si sa bann dimoun ti konn Bondye, sa ti pou ed zot konpran e aksepte ki non Zezi i reprezante. (Akt 4:12) Son non i montre ki Zezi i Lerwa bann lerwa, sa Enn ki Bondye in apwente pour dirize e ki tou dimoun i devret soumet avek li pour zot kapab ganny lavi.​—Zan 17:3; Re 19:11-16; konpar Ps 2:7-12.

it-1-E 516

Kouraz

En Kretyen i bezwen annan kouraz pour fer sir ki i pa ganny sali avek latitid ek aksyon bann move dimoun dan sa lemonn ki lennmi Bondye. Zot osi bezwen annan kouraz pour zot kapab reste fidel avek Bondye menm si lemonn i ay zot. Zezi Kri ti dir son bann disip: “Zot pou bezwen soufer dan sa lemonn, me pran kouraz! Mon’n ranport laviktwar lo lemonn!” (Zan 16:33) Garson Bondye pa’n zanmen les li ganny enfliyanse par sa lemonn, o kontrer i’n ganny laviktwar lo lemonn ler i pa’n vin parey bann dimoun dan lemonn. Sa bon legzanp ki Zezi in kite konman sa enn ki’n ranport laviktwar lo lemonn e rekonpans ki i’n gannyen apre, i kapab donn kouraz bann ki anvi imit li pour zot reste separe avek sa lemonn.​—Zan 17:16.

Rod bann perl spirityel

not letid dan nwtsty-E dan Zan 17:21-23

vin en sel: Zezi ti priye ki son bann vre disip i “vin en sel” e ki zot travay ansanm dan linite avek menm bi, zis parey li ek son Papa zot “en sel” e zot travay ansanm akoz zot annan sa menm fason panse. (Zan 17:22) Dan 1Ko 3:6-9, zapot Pol i dekrir sa kalite linite ki i annan parmi bann Kretyen anmezir ki zot travay ansanm avek Bondye.​—Vwar 1Ko 3:8 ek not letid dan nwtsty-E dan Zan 10:30; 17:11.

pour ki zot kapab ini dan en fason parfe: Oubyen “vin en sel.” Dan sa verse, Zezi i montre ki Zeova i kontan bann ki ini. Sa i an armoni avek Kol 3:14, ki dir: “Lanmour . . . i soud keksoz ansanm dan en fason parfe.” Pour ki tou keksoz i soude ansanm dan en fason parfe, lezot keksoz i enplike. I pa vedir tou dimoun i parey e ki zot annan menm abilite, labitid ek konsyans. O kontrer, i vedir ki bann disip Kris i ini dan zot aksyon, krwayans ek lansennyman.​—Ro 15:5, 6; 1Ko 1:10; Efe 4:3; Fil 1:27.

not letid dan nwtsty-E dan Zan 17:24

o konmansman lemonn: Dan Ebr 11:11, sa mo Grek pour “o konmansman” in ganny tradwir konman “ti ansent” e i pe refer avek “en desandans.” (Vwar not pour sa verse) Dan Zan 17:24, sa lekspresyon “o konmansman lemonn” i aparaman pe refer avek nesans bann zanfan Adan ek Ev. Ler Zezi i koz lo “o konmansman lemonn” i pe refer avek Abel, ki aparaman i sa premye imen ki ti kapab ganny son pese pardonnen e i ti osi sa premye imen ki son non in “ganny ekrir dan roulo lavi depi o konmansman lemonn.” (Li 11:50, 51; Re 17:8) Sa ki Zezi i dir dan son lapriyer i montre ki depi lontan, menm avan Adan ek Ev ti annan zanfan, Bondye ti kontan son sel Garson.

29 OKTOB–4 NOVANM

BANN TREZOR DAN PAROL BONDYE | ZAN 18-19

“Zezi ti rann temwannyaz lo laverite”

not letid dan nwtsty-E dan Zan 18:37

rann temwannyaz lo: Parey dan Lekritir Grek Kretyen, sa bann mo Grek ki’n ganny tradwir “pour rann temwannyaz” (mar·ty·reʹo) ek “temwen” (mar·ty·riʹa; marʹtys) i annan diferan sinifikasyon. Tou le de term i ganny servi pour montre en dimoun ki donn temwannyaz lo en keksoz ki i’n eksperyanse oubyen ki i konnen personnelman me i osi kapab donn nide pe “deklar; konfirm; koz an byen lo.” Zezi pa ti zis anons e rann temwannyaz lo laverite ki i ti konnen me i ti viv dan en fason ki montre i siport bann promes ek profesi son Papa. (2Ko 1:20) Plan Bondye konsernan son Rwayonm ek son Lerwa ti’n deza ganny predir an detay. Atraver son lavi lo later e son lanmor konman en sakrifis, Zezi ti akonplir tou profesi konsernan Mesi, enkli bann reprezantasyon ki i ti annan dan lalyans Lalwa. (Kol 2:16, 17; Ebr 10:1) Alor, nou kapab dir ki atraver son parol ek aksyon, Zezi ti “rann temwannyaz lo laverite.”

laverite: Zezi pa ti pe refer avek laverite an zeneral me laverite konsernan plan Bondye. En keksoz enportan dan plan Bondye i ki Zezi, “garson David,” i vin Granpret ek Lerwa dan Rwayonm Bondye. (Mt 1:1) Zezi ti dir ki rezon prensipal ki i’n vin lo later, lafason i’n viv son lavi e atraver son minister, i ti pour li anons laverite konsernan Rwayonm. Bann lanz ti anons en mesaz parey, avan e ler Zezi ti ne Betleenm, Zide, lavil kot David ti ne.​—Li 1:32, 33; 2:10-14.

not letid dan nwtsty-E dan Zan 18:38a

Kisisa laverite?: Aparaman, sa kestyon ki Pilat ti demande pe refer avek laverite an zeneral e pa avek sa “laverite” ki Zezi ti’n fek koz lo la. (Zan 18:37) Si sa kestyon ti senser, san dout Zezi ti pou’n reponn li. Me i tre probab ki Pilat pa ti pe ekspekte en larepons. I ti konmsi Pilat ti pe dir, “Laverite? Kisisa laverite? Napa laverite!” Anfet, Pilat pa esper larepons me i kit Zezi e al deor kot bann Zwif.

Rod bann perl spirityel

not letid dan nwtsty-E dan Zan 19:30

i ti rann son dernyen souf: Oubyen “i ti mor; rann son lespri.” Dan sa konteks, sa mo “lespri” (Grek, pneuʹma) i kapab pe vedir “souf” oubyen “lafors lavi.” Sa i annakor avek sa verb Grek ek·pneʹo (literalman “rann son dernyen souf”) ki ganny servi dan Mr 15:37 ek Li 23:46 (kot i dir “i ti mor” oubyen parey i ganny mansyonnen dan not letid pour sa bann verse, “i ti rann son dernyen souf”). Serten i dir ki sa term Grek ki’n ganny tradwir konman “rann” i montre ki Zezi ti volonterman aret lite pour reste vivan, vi ki tou ti’n ganny akonplir. Zezi ti volonterman “donn son lavi menm ziska lanmor.”​—Iza 53:12, NWT; Zan 10:11.

not letid dan nwtsty-E dan Zan 19:31

sa zour ti en gran Saba: Nenport zour dan lasemenn ki lafet Lapak ti tonbe, son lannmen, le 15 Nizan, ti toultan en saba. (Le 23:5-7) Ler le 15 Nizan i tonm menm zour avek zour Saba (setadir setyenm zour lasemenn pour bann Zwif, ki konmans depi soley kouse Vandredi ziska soley kouse Sanmdi), sa zour ti “en gran” Saba. Vi ki Zezi ti mor Vandredi 14 Nizan, sa zour apre ti en gran Saba. Dan sa peryod letan depi lannen 29 ziska lannen 35, sel lannen ki le 14 Nizan ti tonm en Vandredi ti lannen 33. Alor, sa i montre ki Zezi ti mor le 14 Nizan lannen 33.