ARTIKULO KʼAWUAITA 51
TRÃBI 132 So abapaidogo
Sãwũã Jeowaba kãgabʉde oita juwa jidabʉrʉde
«Mamina oidua jõma aripe, biʼia» (1 COR. 14:40).
KʼÃRẼTA ŨDUDAITA
Yi bedʼeapanʉ Daizeze odebemabara, ¿sãwũã Jeowaba kãgabʉde oseapanʉ juwa jidabʉrʉde?
1, 2. ¿Kʼãrẽta kãgabʉ Jeowaba yi bedʼeapanʉraita?
¿BɄARA mia bedʼea erbʉka? ¿Krĩchanʉmʉka juwa jidaita? Mawũãbʉbʉrʉ jipa yibia. Maʉ̃ kʼarea marara nekʼãrẽ bio odaibara juwa jidai ewari zebʉrʉde sãwũã oibarata. Jeowaba kãgabʉ juwa jidai ewari zebʉrʉde marata sobiapanamarẽã akʉza juwa jidabʉrʉ tẽã ewari jõmaʉ̃nẽ sobiapanamarẽãa (Prov. 5:18; Cant. 3:11).
2 Kĩrãduarãra juwa jidai ewaride Jeowaba kãgabʉde oita ¿kʼãrẽa? ¿Sãwũã oseapanʉ maʉ̃ta? Naʉ̃ artikulode kʼawuadayi kʼãrẽta jarabʉta Daizeze Bedʼeaba maʉ̃ ʉ̃rʉ. Naʉ̃ra osida yi bedʼeapanʉ juwa jidaita krĩchapanʉraita, mamina maʉ̃ awa ẽ akʉza naʉ̃ba kʼarebayi Jeowaba kãgabʉde oita dayirãta juwa jidakĩrãpanʉraba jʉ̃ẽnamarẽã jaradara akʉza juwa jidakĩrãpanʉraba dayaʼa ũrãgʼata wididara.
¿KʼÃRẼA JEOWABA KÃGABɄDE ODAIBARA?
3. ¿Yi juwa jidakĩrãpanʉrabara kʼãrẽta kĩrãduada ẽ baibara akʉza kʼãrẽa?
3 Yi bedʼeapanʉ Jeowa odepanʉraba krĩchanʉmʉne kʼãrẽta oibarata juwa jidai ewaride, kĩrãduada ẽ baibara Jeowaba ũrãgʼa diabʉta iyi bedʼeadeba sãwũã juwa jidai ʉ̃rʉ, ¿kʼãrẽa? Nawedara Jeowaba juwa jidabisi baera Adánta akʉza Evaʉ̃me, maʉ̃ba kʼawuabibʉ iyideba zebʉta juwa jidaira (Gén. 1:28; 2:24). Maʉ̃ kʼarea yi bedʼeapanʉraitara Jeowaba sãwũã krĩchabʉra juwa jidai ʉ̃rʉ audre yibiabaibara.
4. ¿Yi juwa jidakĩrãpanʉrabara kʼãrẽa ũrĩbara Jeowa ũrãgʼa diabʉta?
4 Ũrĩnaibara Jeowaba maraʼa ũrãgʼa diabʉta ¿kʼãrẽa? Iyira mara Zeze baera akʉza mara neũdukʼawua baera (Heb. 12:9). Maʉ̃ kʼarea juwa jidai ewari zebʉrʉde, iya kãgabʉde okĩrãpanʉ akʉza sopʉabikĩrãna ẽ bayi (Sal. 25:14). Maraba krĩchabʉrʉde Jeowaba kʼãrẽta ozebʉrʉta mara kʼarea, maʉ̃ba kʼarebayi okĩrãpanaita iya kãgabʉde (Sal. 116:12).
¿KʼÃRẼBA KʼAREBAI JEOWABA KÃGABɄDE OITA?
5. ¿Yi juwa jidaipanʉraba ũrĩbʉbʉrʉ Daizeze Bedʼeaba jarabʉta kʼãrẽta ũdubidai?
5 Daizeze Bedʼeaba jarabʉ ẽ juwa jidabʉrʉde naʉ̃ta oibara, mawũã ẽ bʉrʉ naʉ̃ta oẽ baibara. Juwa jidai ewari zebʉrʉde bʉ mejãcha nekʼãrẽ oseabʉta, bari jaraita ãyi drʉadebemaba obʉta, daya kʼãrẽinʉ oseabʉta, mawũã ẽ bʉrʉ daya kãgabʉta. Ʉ̃kʉrʉ drʉadera nokʼoraba leita diapanʉ sãwũã juwa jidai ʉ̃rʉ, Jeowa odebemarabara maʉ̃ta oũdubibʉ (Mat. 22:21). Daizeze Bedʼeabara jara ẽ kʼãrẽta oseabʉta juwa jidai ewaride, mamina yi juwa jidaipanʉraba ũrĩbʉbʉrʉ ũrãgʼa Daizeze Bedʼeaba jarabʉta, ũdubidayi Jeowara wawia ũdubipanʉta akʉza sobiabidayi iyita. Kʼawuadadrʉ Daizezeba kʼãrẽ ũrãgʼata diabʉta juwa jidaide.
6. Romanos 13:1, 2 jarabʉdebara, ¿yi juwa jidakĩrãpanʉrabara kʼãrẽa ũrĩnaibara nokʼoraba sãwũã juwa jidai ʉ̃rʉ jarabʉra?
6 Nokʼoraba lei diabʉta ũrĩnadrʉ (Rom. 13:1, 2). Drʉa aba abakaʉde nokʼoraba jarapanʉ kʼãrẽta oibarata yi bedʼeapanʉraba juwa jidaide. Maʉ̃ kʼarea bia kʼawuaidua mayi drʉade kʼãrẽta widibʉta nokʼoraba mawũã juwa jidaita. Maraba kʼarebata nesidabʉbʉrʉ widira zõrãrã kongregasionebema.b
7. ¿Kʼãrẽta odaibara mayi juwa jidaimae?
7 Mayi juwa jidaimae ora nebiata (1 Cor. 10:31, 32). Zarea oidua juwa jidabʉrʉde Jeowaba jarabʉde oita akʉza oda ẽ baita ẽbẽrarã Daizeze odebʉ ẽãba krĩchabʉde (Gál. 5:19-26). Daizeze Bedʼeaba jarabʉ kĩrãkʼa yumakẽrãbaibara juwa jidai ewari zebʉrʉde akʉibarata bia odamarẽã Daizezeba kãgabʉde akʉza sobia berabaridamarẽã. ¿Kʼãrẽba kʼarebai maʉ̃ oita? Ʉ̃kʉrʉ yi bedʼeapanʉrabara kãgapanʉ ãyi juwa jidapanʉ ewaride, Daizeze Bedʼeaba jarabʉta ũrĩbidamarẽã juwa jidai ʉ̃rʉ, yi diskurso diabariba kãgade akʉza ibiade jaradiayi, maʉ̃ba yi ũrĩpanʉrabara kʼawuadayi juwa jidaira Jeowaba nebia diada kĩrãkʼabʉta akʉza maʉ̃ra jemene kĩrãkʼa bʉ ẽãta. Maʉ̃ kʼarea ʉ̃kʉrʉ yi bedʼeapanʉrabara kãgabʉ maʉ̃ diskursota odamarẽã Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrã ãba yi jʉrebarimae, mamina maʉ̃ta okĩrãbʉbʉrʉ kartata zokʼaibara zõrãra kongregasionebema juwa jidai ewari wabida waebʉeda.
8. ¿Yi juwa jidapanʉraba piesta obʉrʉde mitia berabari ẽ baita kʼãrẽta oibara? (Romanos 13:13).
8 (Akʉra Romanos 13:13). Maraba piestata okĩrãpanʉbʉrʉ akʉza ãba nekoita okĩrãpanʉbʉrʉ, kʼawuadadrʉ kʼãrẽta oibarata ẽbẽrarã Jeowa odebʉ ẽãba krĩchabʉ kĩrãkʼa oẽ baita. Romanos 13:13de jarabʉ: «Piestade aukʼara kʼãrẽ orãra». ¿Kʼãrẽta jarakĩrãkʉasi maʉ̃ba? Maʉ̃ ewaridera ʉ̃kʉrʉra mejãcha itua dopanasi akʉza trãbita ũrĩpanasi jĩgʉa diamasibasidu. Mawũã mitia berabari ẽ baita mara juwa jidabʉrʉde ituata edadaibʉrʉ, nawedaʉba krĩchara kʼãrẽta oibarata ituata mejãcha doda ẽ baita.c Musikata ũrĩnaibʉrʉ jĩgua zarãra mawũã wuabemarata ãyirainʉ bedʼeamarẽã. Adewara wabida waebʉeda jʉrʉda trãbiba kʼãrẽta jarabʉta, mawũã wuabemarata aña krĩchabida ẽ marẽã.
9. ¿Juwa jidai ʉ̃rʉ wawiata ũdubidamarẽã wabida waebʉeda kʼãrẽta krĩchadaibara?
9 Mara juwa jidaimae mebẽrãba, mawũã ẽ bʉrʉ neũdukʼawuaraba bedʼeata jarakĩrãpanʉbʉrʉ akʉza bideota, potorata akʉbikĩrãpanʉbʉrʉ maʉ̃ra oseabʉ. Mamina wabida waebʉeda krĩchaibara maʉ̃ra nebiabaibarata wuabemaraita (Filip. 4:8). Krĩchara, ¿sãwũã bedʼeadaiba akʉza nekʼãrẽ ũdubiba kʼãrẽta krĩchabiseabʉta wuabemara juwa jidai ʉ̃rʉ? ¿Wawia ũdubidaika akʉza Jeowaba bia akʉika? Jõmaʉ̃ba jaraseabʉ wuabemara ipidabiseabʉta, mamina maʉ̃ba krĩchabida ẽ baibara mia erkʼãĩ ʉ̃rʉ akʉza nemitia ʉ̃rʉ (Efes. 5:3). Bʉ mebẽrãnebemaba mawũã ẽ bʉrʉ bʉ neũdukʼawuaraba bedʼeata jarakĩrãpanʉbʉrʉ, ãyiraba nããra kʼawuapanaibara bʉa kʼãrẽta kãgabʉta mawũã ẽ bʉrʉ kʼãrẽta kãga ẽãta.
10. Yi bedʼeapanʉrabara juwa jidai ewari zebʉrʉde, ¿kʼãrẽa nekʼãrẽ oẽ baibara ãyitrʉ akʉdamarẽã? (1 Juan 2:15-17).
10 Orãra maratrʉ akʉdamarẽã (akʉra 1 Juan 2:15-17). ¿Kʼãrẽa nekʼãrẽ oẽ baibara ãyitrʉ akʉdamarẽã? Jeowaba kãgabʉ baera iyi odepanʉraba krĩchabidamarẽã iyi ʉ̃rʉbʉrʉ, maʉ̃ kʼarea yi bedʼeapanʉba Jeowata sobiabikĩrãbʉbʉrʉ juwa jidai ewaride, plata mejãcha gasta ẽ bayi wuabemaraʼa ũdubi kʼarea nekʼãrẽ bio oseabʉta. ¿Mawũã oũdubipanʉbʉrʉ kʼãrẽ nebiata ũduseapanʉ? Bari jaraita, mebẽã aba Noruegadebemaba yi trʉ̃ra Mike jarasi: «Daira deuda oda ẽ basi, mawũã prekursordebemata audre oita, dai juwa jidai ewaride nekʼãrẽ mejãcha oẽ basimina, maʉ̃ ʉ̃rʉ krĩchabʉrʉde sobiapanʉ». Akʉza mebẽã wẽrã abaʉba Indiadebemaba iyi trʉ̃ Tabithaba jarasi: «Daiba juwa jidai ewaride nekʼãrẽ mejãcha oẽ basi baera, zare ẽ basi kʼãrẽ oi ʉ̃rʉ krĩchaita akʉza bedʼeakapana ẽ basi, maʉ̃ba kʼarebasi aduʼapanaita».
Drʉa jõmaʉ̃nẽ Jeowa odebemarabara krĩchaseapanʉ juwa jidai ewaridera plata mejãcha gasta ẽ mina bia oseapanʉta, krĩchabʉrʉde mawũã oda kʼarea sobiabayi. (Akʉra parrapo 10 akʉza 11).
11. Juwa jidai ewaride wua jʉ̃i ʉ̃rʉ jʉrʉbʉrʉde, ¿kʼãrẽ ʉ̃rʉ krĩchaibara? (Akʉra potorata).
11 Daizeze Bedʼeaba jarabʉ ʉ̃kʉrʉ ẽbẽrarã nawedabemara, juwa jidai ewaride bia yokĩrãpanasita akʉza wua biata jʉ̃kĩrãpanasita (Is. 61:10). Bʉsida abarika wua biata jʉ̃kĩrãbʉbaibara, mamina krĩchaibara maʉ̃ wua sãwũã jʉ̃bʉba akʉza sãwũã yobʉba wuabemarata aña krĩchabida ẽ marẽã (1 Tim. 2:9). Audre krĩchabida ẽ baibara wuabemara mara sãwũã wua jʉ̃bʉ ʉ̃rʉ akʉza yobʉ ʉ̃rʉbʉrʉ (1 Ped. 3:3, 4).
12. ¿Yi bedʼeapanʉrabara kʼãrẽa jõma wuabemaraba obʉ kĩrãkʼa oda ẽ baibara?
12 Juwa jidaide Daizezeba jarabʉ ẽãta orãra (Apoc. 18:4). Idi ewade Jeowa odebʉ ẽãrabara juwa jidai ewari zebʉrʉde, opanʉ Jeowaba kãga ẽãta akʉza eda bʉepanʉ jaidebemata. Mamina Jeowabara jarabʉ dayirãba maʉ̃nebemata jipa oẽ baibarata (2 Cor. 6:14-17). Krĩchara bʉchumae ẽbẽrarãra kʼãrẽta opanʉta ãyi juwa jidai ewari zebʉrʉde akʉza kʼãrẽa opanʉta, maʉ̃are kʼawuara Daizeze Bedʼeade Jeowaba kãgabʉ kʼawuaita maʉ̃ opanʉra, mawũã ẽ bʉrʉ kãga ẽãta. Maʉ̃ jõma kʼawuada tẽã krĩchara maraba ãyide kĩrãkʼa okĩrãbʉ kʼawuaita.
13. Yi juwa jidakĩrãpanʉrabara, ¿kʼãrẽta krĩchabida ẽ baibara regalo ʉ̃rʉ?
13 Bʉ bʉmae juwa jidapanʉne regalota diapanʉbʉrʉ maʉ̃ra yibia, mamina yi akʉ jʉ̃ẽpanʉrabara edeseapanʉ regalora ãya diaseabitapai. Daizeze Bedʼeaba jarabʉ dayirãba wuabemara ne diaira yibiata, maʉ̃ba dayirãta sobiabibʉta (Prov. 11:25; Hech. 20:35). Mamina yi bedʼeapanʉrabara krĩchabida ẽ baibara yi akʉ jʉ̃ẽpanʉa diaibarata regalora akʉza krĩchabida ẽ baibara maʉ̃ regalora yi zromabaibarata. Jeowara mejãcha sobiabʉ dayirãba soiduba nebiata diabʉrʉde wuabemara, maʉ̃ kʼarea dayaʼa nebiata diabʉdade soiduba dayirãsida sobiabaibarata (2 Cor. 9:7).
¿SÃWŨÃ ARA OSEABɄ BEDʼEA ZROMA ŨDUBɄRɄDE?
14. ¿Yi bedʼeapanʉitara juwa jidai ewari zebʉrʉdera kʼãrẽne zare baseabʉ?
14 Juwa jidai ewari zebʉrʉde Jeowaba kãgabʉ kĩrãkʼa oira, ʉ̃kʉrʉitara zare baseabʉ, bioʉba kãgapanʉ baera maʉ̃ ewari zebʉrʉdera nekʼãrẽ mejãcha oita. Bari jaraita, Charlie iyira Islas de Salomónʼnebemaba jarabʉ: «Daitara zarebasi jaraita kʼaita zedamarẽã, daiba neũdukʼawuarata bio erbʉ baera akʉza dai kulturadera kãgapanʉ baera jõmaʉ̃ba trʉ̃namarẽã». Tabithaba jarabʉ: «Mʉ̃ bʉmaera ẽbẽrarãra juwa jidabʉrʉdera trʉ̃gapanʉ bioʉta jʉ̃ẽnamarẽã, mawũã krĩchabasi mʉ̃ yibarirabida. Maʉ̃ kʼarea mʉ̃ yibarira jaraita ẽbẽrarã 100 pai zedamarẽã zarebasi, mamina wika wikade ãya ĩjãsida». Sarah Indiadebemaba jarasi: «Ẽbẽrarã bioʉba audre krĩchapanʉ sõbe plata erbʉta akʉza wuabemaraba ãyi ʉ̃rʉbʉrʉ akʉdamarẽã. Mʉ̃ primorata ãyi juwa jidaside plata mejãcha gastasida, maʉ̃ kʼarea mʉ̃ara edaʉde krĩchabasi maʉ̃ audre bia oibarata». ¿Kʼãrẽba kʼarebaipe marata ãyide kĩrãkʼa berabarira?
15. ¿Kʼãrẽta wididaibara Jeowaʼa juwa jidai ewaride kʼãrẽ oi ʉ̃rʉ?
15 Krĩchabʉrʉde kʼãrẽta oita juwa jidai ewaride badua yiwidʼipanaidua. Krĩcha onʉmʉbʉrʉ maʉ̃ ewaride kʼãrẽta oita mawũã ẽ bʉrʉ sãwũã oibarata Jeowa yiwidʼira (Filip. 4:6, 7). Akʉza Jeowa kʼareba widira aduʼapanaita akʉza pera ẽ baita maya ĩjãbʉ ʉ̃rʉ oita wuabemaraba kãgada ẽ mina. Akʉza widira krĩcha biata diamarẽã aripe oita (1 Ped. 5:7). Maraba audre ĩjã wãnañi kʼawuabʉrʉde Jeowaba wãrĩnu panʉbʉta. Tabithaba jarabʉ: «Mʉ̃ nobioʉ̃meba bedʼea zromata ũdukĩrãna ẽ basi akʉza daira yibarirabawara, maʉ̃ kʼarea daiba krĩchapanʉra jarai naweda nããra yiwidʼipanasi. Daiba dajada ũdupanasi sãwũã Jeowaba kʼarebabasita aduʼapanaita».
16, 17. ¿Juwa jidai ewari zei nãã kʼãrẽ oi ʉ̃rʉ bedʼeaibara?
16 Wãrĩnuta jaraidua akʉza wawiata ũdubidua (Prov. 15:22). Juwa jidai ewaride kʼãrẽ oi ʉ̃rʉra bio krĩchaibara. Bari jaraita, sõbede odaita, sõbe plata gastaita, kʼairata zemarẽã jaraita. Kʼawuaita kʼãrẽta oita mayi ũmeba bedʼeaibara maʉ̃ ʉ̃rʉ akʉza akʉra kʼãrẽta jarabʉta Daizeze Bedʼeaba maʉ̃ ʉ̃rʉ akʉza ũrĩra mebẽrãba ũrãgʼa bia diapanʉta. Bʉa krĩchabʉta wuabemara jarabʉrʉde, ibiade bedʼeara akʉza maya kãgabʉawabʉtrʉ krĩcharãra. Adewara bʉ yibarirabida eda jarakĩrãbʉbʉrʉ kʼãrẽta oita maʉ̃ ewaride akʉza maʉ̃ta bigabʉbʉrʉ oseapanʉ, ãyirasida sobia berabaridamarẽã, mamina mara yibariraba jarabʉta maraba ĩjãna ẽ bʉrʉ, ibiade akʉza kãgade jara ũrĩbidua kʼãrẽa oẽ baita (Col. 4:6). Jara ũrĩbira ãyaʼa maraba odaibara sobia bakĩrãpanʉta maʉ̃ ewaride akʉza Jeowasida sobiabikĩrãpanʉta.
17 Bʉ yibarirata Daizeze odebʉ ẽ bʉrʉ zare baseabʉ jara ũrĩbita maraba krĩchabʉ ʉ̃rʉ, maʉ̃ kʼarea audre yibia ibiade jara ũrĩbita. Mebẽã aba Indiadebemaba iyi trʉ̃ra Santhos naʉ̃ta jarabʉ: «Dai mebẽrãra religion induismodepanʉ baera, ãyiraba kãgapanasi maʉ̃ba obʉ kĩrãkʼa odamarẽã, maʉ̃ kʼarea daitara zarebasi jara ũrĩbita kʼãrẽa maʉ̃ba obʉ kĩrãkʼa oẽ baita. Ʉ̃kʉrʉ ãya jaradara biga chuasi maʉ̃ kʼarea daiba ĩjãsida oita, bari jaraita daiba kãgabʉ yikora oda ẽ basi, awuarabʉrʉ ãya kãgabʉta osida, adewara trãna ẽ basi akʉza berada ẽ basi dai mebẽrãbara maʉ̃ta opana ẽ basi baera».
18. ¿Kʼãrẽta oseapanʉ yi bedʼeapanʉrabara jõma biʼia oita? (1 Corintios 14:40, akʉra potota).
18 Jõma daucha erbara. Maraba bia kʼawuadara kʼãrẽta oita akʉza sãwũã oita juwa jidai ewaride aduʼapanañi (akʉra 1 Corintios 14:40). Mebẽã abaʉba iyira Taiwánʼnebemaba jarabʉ: «Dai juwa jidai ewari zei naweda ãba bedʼeasida yi kʼarebakĩrãpanʉrabawara, maʉ̃ne bedʼeasida kʼãrẽta odaibarata jõma biʼia odaita. Bari jaraita, sãwũã eda zeibarata, siya sãwũã wãibarata, adewara maraba kʼãrẽ ora oita jaradade oidua, mawũã ũdubidayi wawia ũdubipanʉta yi zedara».
Maraba bia kʼawuadara kʼãrẽta oita akʉza sãwũã oita mawũãra maraba krĩchabada kĩrãkʼa aripe berabariyi. (Akʉra parrapo 18).
19. ¿Kʼãrẽta oibara yi bedʼeapanʉraba ãya kãgabʉbʉrʉ bia berabaridamarẽã juwa jidai ewaride?
19 Krĩchara kʼãrẽ bedʼea zroma ũduseabʉta juwa jidai ewaride akʉza kʼawuara sãwũã ara oseabʉta (Prov. 22:3). Bari jaraita, kʼãwũaenaʉ̃ba krĩchara kʼãrẽta oseabʉta, mara juwa jidapanʉmae zedara ẽbẽrarã maraba zemarẽã jarada ẽãrata. Maraba zedamarẽã jarãra mebẽrã maranebemata Jeowa odebema ẽãta, jara ũrĩbira juwa jidai ewaridera sãwũã odaita akʉza ũdubiseapanʉ artikulo jw.org de «¿Cómo son las bodas de los testigos de Jehová?». Adewara kongregasione jʉrʉseabʉ mebẽã yumakẽrã aba kʼẽrẽpabʉta iya bia zokʼamarẽã akʉza bia akʉmarẽã bʉ juwa jidai ewaride (Juan 2:8). Maʉ̃ mebẽãʼa biʼia jara ũrĩbira bʉa sãwũã omarẽã kãgabʉta, mawũãra iya kʼarebayi daucha berabarimarẽã.
20. ¿Kʼãrẽta kĩrãbedaibara yi bedʼeapanʉrabara?
20 Edaʉde marara mejãcha krĩcha oseabʉ krĩchabʉrʉde kʼãrẽ oita bʉ juwa jidai ewaride. Kĩrãbeibara maʉ̃ra ewari abapaita, mamina maʉ̃neba ʉ̃tabʉrʉ bʉ kimaʉ̃meba nekʼãrẽ bio oita panañi audre Jeowa oita. Zarea oidua maʉ̃ ewaridera jõmaʉ̃ta bia berabaridamarẽã akʉza plata mejãcha gasta ẽ baita. Ĩjãra Jeowade akʉza Jeowa kʼarebata jʉrʉda, mawũãra maraba krĩchabʉrʉde maʉ̃ ewaride sãwũã berabaridata sobiadayi (Sal. 37:3, 4).
TRÃBI 107 Jeowaba ũdubisi sãwũã kãgaita
a KʼÃRẼTA JARAKĨRÃBɄ: Kultura bioʉde ẽbẽrarãta juwa jidapanʉne Daizeze nãã jarapanʉ ãbapanaita ewari jõmaʉ̃nẽ. Ʉ̃kʉrʉ yi bedʼeapanʉrabara opanʉ yikota akʉza piesta opanʉ ãyi neũdukʼawuarabawara akʉza mebẽrãbawara. Ʉ̃kʉrʉ kulturadera maʉ̃ta oda ẽ, mamina yi bedʼeapanʉraitara audre bigabaibara Daizezeba kãgabʉde oita.
b Audre kʼawuakĩrãbʉbʉrʉ kʼãrẽta jarabʉta Daizezeba juwa jidai ʉ̃rʉ akʉra artikulo «Bodas honorables a la vista de Dios y los hombres» Jarakabʉ 15 octubre 2006debemata.
c Akʉidua bideota jw.org de ¿Ituata dedekaseabʉka?