BIBLIOTECA TI INTERNET Watchtower
Watchtower
BIBLIOTECA TI INTERNET
ch'ol
ʌ
  • Λ
  • ʌ
  • ʼ
  • BIBLIA
  • JUN TAC
  • TEMPA BɅ TAC
  • wp17 Núm. 2 i yopol 4-7
  • I jacʼbal muʼ bʌ i yʌcʼ jiñi Biblia

Ma'añic video cha'an ili.

Ñusʌbeñon lojon, maʼañic tsiʼ jamʌ jiñi video.

  • I jacʼbal muʼ bʌ i yʌcʼ jiñi Biblia
  • Lac Tsictesʌbentel chaʼan i Yumʌntel Jehová (chaʼan bʌ subtʼan) 2017
  • Subtítulo
  • Lʌcʼʌ lajal bʌ yicʼot
  • JIÑI BIBLIA MIʼ PɅSBEÑONLA I SUJMLEL
  • MIʼ PUJQUEL MACH BɅ ISUJMIC CɅNTESA
  • «I SUJMLEL C TʼAN MI CAJ I YɅQʼUETLA TI COLEL»
  • ¿Baqui añob jiñi chʌmeñoʼ bʌ?
    ¿Chuqui miʼ cʌntesañonla tiʼ sujmlel jiñi Biblia?
  • ¿Am ba chuqui cuxul miʼ cʌytʌl lac chaʼan cheʼ bʌ mi lac chʌmel?
    Cʼajtiya tac chaʼan bʌ Biblia
Lac Tsictesʌbentel chaʼan i Yumʌntel Jehová (chaʼan bʌ subtʼan) 2017
wp17 Núm. 2 i yopol 4-7
Juntiquil chʌmeñix bʌ

TEMAJ AM BɅ TIʼ TEJCHIBAL | ¿CHUQUI MIʼ YɅL JIÑI BIBLIA CHAʼAN JIÑI CUXTɅLEL YICʼOT JIÑI CHɅMEL?

I jacʼbal muʼ bʌ i yʌcʼ jiñi Biblia

Yaʼ ti Génesis, baqui miʼ taj ti tʼan bajcheʼ tsaʼ mejli pejtelel chuqui an, miʼ yʌl chaʼan Dios tiʼ sube jiñi ñaxam bʌ wiñic i cʼabaʼ Adán: «Mi mejlel a cʼux i wut pejtelel teʼ am bʌ ti pʌcʼʌbʌl. Cojach jini teʼ muʼ bʌ i yʌqʼueñet a cʌn chuqui utsʼat yicʼot chuqui jontol mach a cʼux, come ti jini qʼuin cheʼ maʼ cʼuxben i wut wersa mi caj a chʌmel» (Génesis 2:16, 17). Ili mandar wen tsiquil miʼ pʌs chaʼan cheʼ tsaʼic i jacʼbe i tʼan Dios jiñi Adán, maʼañic tsaʼ chʌmi i tsaʼ mejli ti bej chumtʌl yaʼ ti pʌcʼʌbʌl Edén.

Jiñi Adán yicʼot Eva cheʼ ñoxobix

Pero Adán maʼañic tsiʼ jacʼbe i tʼan Dios, come cheʼ bʌ jiñi i yijñam i cʼabaʼ Eva tsiʼ yʌqʼue i wut jiñi teʼ tsaʼ bʌ subenti chaʼan maʼañic miʼ cʼux, Adán tsaʼʌch i cʼuxu i maʼañix tsaʼ mejli ti chumtʌl tiʼ pejtelel ora (Génesis 3:1-6). Ili ora muʼto la cubiben i wocolel i ñusatʼan. Jiñi apóstol Pablo tsiʼ yʌlʌ: «Tsaʼ ochi mulil ti pañimil chaʼan tiʼ mul juntiquil winic i cʼabaʼ Adán. Jini mulil tsiʼ yʌcʼʌ ti chʌmel pejtel winicob xʼixicob. Jini chaʼan mi lac chʌmel ti lac pejtelel, come tsaʼ lac chaʼle mulil ti lac pejtelel» (Romanos 5:12). Pero ¿baqui bʌ jiñi mulil, i chucoch tsaʼ chʌmi?

Cheʼ bʌ Adán tsiʼ yilol ñusʌbe i mandar Dios jumpʼejlʌch mulil tsiʼ mele (1 Juan 3:4). I cheʼ bajcheʼ tsiʼ yʌlʌ Dios, i tojol mulil jiñʌch chʌmel. Cheʼ tsaʼic i jacʼbe i tʼan Dios jiñi Adán, maʼañic tsiʼ chaʼle mulil i maʼañic tsaʼ chʌmi. I cheʼʌch jiñi i yalobilob jaʼel. Dios maʼañic tsiʼ mele (pʌtʌ) jiñi quixtañujob chaʼan miʼ chʌmelob, chaʼañʌch miʼ chumtʌlob tiʼ pejtelel ora.

Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi Biblia, «mi lac chʌmel ti lac pejtelel». Pero ¿anto ba chuqui cuxul miʼ cʌytʌl lac chaʼan cheʼ mi lac chʌmel? Cabʌl miʼ yʌlob chaʼan cheʼʌchi, chaʼan an lac chʼujlel mach bʌ yujilic chʌmel. Cheʼ isujmic jiñi, jumpʼejl jach lot yubil tsaʼ bʌ i sube Dios jiñi Adán, come cheʼ anto chuqui cuxul lac chaʼan muʼ bʌ i majlel ti chumtʌl ti yambʌ parte, jiñi chʌmel mach jiñic i tojol mulil yubil. Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan «Dios mach mejlic i chaʼlen lot» (Hebreos 6:18). Tiʼ sujm, tsaʼ bʌ i chaʼle lot jiñʌch Satanás cheʼ bʌ tsiʼ sube Eva: «Maʼanic mi caj laʼ chʌmel» (Génesis 3:4).

Jin chaʼan, mi mach isujmic jiñi cʌntesa chaʼan an lac chʼujlel mach bʌ yujilic chʌmel, ¿chuqui mi lac chaʼlen cheʼ mi lac chʌmel?

JIÑI BIBLIA MIʼ PɅSBEÑONLA I SUJMLEL

Yaʼ ti Génesis miʼ yʌl: «Jehová Dios tsaʼ caji i mel jiñi wiñic tiʼ tsʼubeñal lum, tsiʼ wujtʌbe ochel tiʼ ñiʼ jiñi i yiqʼuilel i cuxtʌlel, i jiñi wiñic tsaʼ sujti ti cuxul bʌ quixtañu» (Génesis 2:7, TNM). Jiñi tʼan «cuxul bʌ quixtañu» tilem bʌ ti jiñi tʼan néfesch, ti hebreo, mero yom i yʌl «muʼ bʌ i jap icʼ».

Jiñi Biblia jamʌ tsiquil miʼ yʌl chaʼan jiñi quixtañujob maʼañic tsaʼ aqʼuentiyob tiʼ malil jumpʼejl i chʼujlel mach bʌ yujilic chʌmel. Muʼ bʌ i yʌl jiñʌch chaʼan cuxul bʌ quixtañujonla ti lac pejtelel. Jin chaʼan, anquese mi lac wen sʌclan yaʼ ti Biblia, maʼañic mi caj lac taj baʼ miʼ yʌl chaʼan an lac «chʼujlel mach bʌ yujilic chʌmel».

Pero, ¿chucoch cabʌl ñopbalʌl miʼ yʌlob chaʼan añʌch lac chʼujlel mach bʌ yujilic chʌmel? Chaʼan mi lac tajben i jacʼbal, laʼ laj qʼuel tsaʼ bʌ ujti wajali yaʼ ti Egipto.

MIʼ PUJQUEL MACH BɅ ISUJMIC CɅNTESA

Yaʼ ti Grecia, jiñi yujil bʌ chaʼan historia i cʼabaʼ Heródoto, tsaʼ bʌ chumle cheʼ ti jabil 500 cʼʌlʌl ti 401 cheʼ bʌ maxto tilemic Cristo (m.t.C.), tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi egiptojob «jiñobʌch tsaʼ bʌ i ñaxan alʌyob chaʼan jiñi quixtañujob añob i chʼujlel mach bʌ yujilic chʌmel». Jiñi babiloniojob tsaʼ caji i ñopob jaʼel jiñi cʌntesa chaʼan an chuqui cuxul miʼ cʌytʌl lac chaʼan cheʼ bʌ mi lac chʌmel. Cheʼ baqui ora jiñi Alejandro Magno tsaʼ mʌjli i chaʼan jiñi Oriente Medio (332 m.t.C.), jiñi filósofojob yaʼ ti Grecia tsaʼix i wen acʼʌyob ti cʌñol jiñi cʌntesa mach bʌ isujmic i mach jalic tsaʼ pam pujqui.

Yaʼ ti Biblia maʼañic mi caj lac taj baʼ miʼ yʌl chaʼan an lac «chʼujlel mach bʌ yujilic chʌmel».

Yaʼ ti ñaxam bʌ siglo, chaʼpʼejl ñuc bʌ ñopbalʌl judíojoʼ bʌ, jiñi eseniojob yicʼot fariseojob, tsiʼ yʌlʌyob tiʼ cʌntesa chaʼan anto chuqui cuxul miʼ cʌytʌl cheʼ mi lac chʌmel. Jumpʼejl Enciclopedia chaʼan judíojob, miʼ tsictesan: «Jiñi cʌntesa chaʼan anto chuqui cuxul miʼ cʌytʌl cheʼ mi lac chʌmel tsaʼ cʼoti tiʼ tojlel jiñi judíojob tiʼ caj i cʌntesa jiñi griegojob, ñumento tiʼ cʌntesa Platón». Cheʼ jaʼel, jiñi yujil bʌ chaʼan historia chaʼan judíojob i cʼabaʼ Josefo, tsaʼ bʌ chumle cheʼ ti ñaxam bʌ siglo, tsiʼ yʌlʌ chaʼan ili cʌntesa mach yaʼic loqʼuem ti jiñi Chʼujul bʌ Tsʼijbujel, loqʼuem jach «tiʼ ñaʼtʌbal jiñi griegojob», ili tsaʼ jach i qʼuele bajcheʼ cuento yicʼot leyenda tac.

Cheʼ bʌ tsaʼ caji ti pujquel i cultura jiñi griegojob, jiñi muʼ bʌ i lon alob chaʼan miʼ ñopob Cristo tsaʼ caji i ñopob jiñi mach bʌ isujmic cʌntesa. Jiñi yujil bʌ chaʼan historia i cʼabaʼ Jona Lendering, tsiʼ yʌlʌ: «Jiñi i cʌntesa Platón chaʼan jiñi lac chʼujlel ñaxan tsaʼ chumle ti yambʌ parte baqui ñumen wen, i wʌleʼli chumulix ti jumpʼejl pañimil baqui mach weñic, tsiʼ jamʌ jiñi bij chaʼan jiñi i ñaʼtʌbal Platón miʼ xʌb i bʌ yicʼot i cʌntesa ñopbalʌl». Cheʼ bajcheʼ ili, jiñi ñopbalʌl tac muʼ bʌ i lon alob chaʼan miʼ tsajcʌbeñob i cʌntesa Cristo, tsaʼ caji i yʌlob jaʼel chaʼan an lac chʼujlel maʼañic bʌ miʼ chʌmel, ili tsaʼ sujti ti jumpʼejl ñuc bʌ i cʌntesajob.

«I SUJMLEL C TʼAN MI CAJ I YɅQʼUETLA TI COLEL»

Ti jiñi ñaxam bʌ siglo, jiñi apóstol Pablo tsiʼ wʌn alʌ: «Jini Espíritu miʼ wen cʌntesañonla an muʼ bʌ caj i cʌy i ñopob jini wen tʼan ti wiʼil bʌ qʼuin. Mi caj i jacʼbeñob espíritujob muʼ bʌ i chaʼleñob lot yicʼot i cʌntesa xibajob» (1 Timoteo 4:1). ¡Isujmʌch jiñi i tʼan! Jiñi cʌntesa chaʼan an lac chʼujlel mach bʌ yujilic chʌmel jiñʌch i cʌntesa xibajob. Mach yaʼic chucul ti Biblia, loqʼuem jach ti yambʌ ñopbalʌl tac yicʼot i ñaʼtʌbal wiñicob.

Pero tijicñayonla come Jesús tsiʼ yʌlʌ: «Mi caj laʼ cʌn i sujmlel c tʼan. I sujmlel c tʼan mi caj i yʌqʼuetla ti colel» (Juan 8:32). Jiñi i sujmlel miʼ coltañonla chaʼan mi laj cʌy jiñi cʌntesʌntel yicʼot melbalʌl tac muʼ bʌ i pʌs cabʌl ñopbalʌl tac come Dios miʼ tsʼaʼlen. Cheʼ jaʼel, miʼ coltañonla chaʼan mi laj cʌy jiñi costumbre yicʼot muʼ bʌ i yʌjlel tac chaʼan jiñi chʌmel (qʼuele jiñi recuadro «¿Baqui an jiñi chʌmeñoʼ bʌ?»)

Jiñi tsaʼ bʌ i Meleyonla miʼ wen cʼuxbiñonla. Maʼañic tsiʼ ñaʼta chaʼan cojach mi lac chumtʌl 70 o tajol 80 jab i cheʼ jiñi mi lac majlel ti chumtʌl tiʼ pejtelel ora yaʼ ti panchan o yaʼ baqui chumul jiñi espíritujob. Tsaʼ bʌ i ñaʼta ti ñaxan jiñʌch chaʼan jiñi quixtañujob muʼ bʌ i jacʼbeñob i tʼan miʼ chumtʌlob tiʼ pejtelel ora ila ti pañimil, i jiñi ñaʼtʌbil bʌ i chaʼan maʼañic qʼuextʌyem, i mucʼʌch caj i tsʼʌctiyel (Malaquías 3:6). Jiñi rey David tiʼ tsʼijbu ili tʼan tac muʼ bʌ i tijicñesañonla: «Mi caj i yʌqʼuentelob jini pañimil jini tojoʼ bʌ. Mi caj i yajñelob tiʼ pejtelel ora» (Salmo 37:29).

Mi a wom a ñumen cʌn chuqui miʼ yʌl jiñi Biblia chaʼan jiñi cuxtʌlel yicʼot chʌmel, qʼuele jiñi cʌntesʌntel 6 ti jiñi libro ¿Chuqui miʼ cʌntesañonla tiʼ sujmlel jiñi Biblia? melbil i chaʼan jiñi i testigojob Jehová. Miʼ mejlel a chaʼlen ti descargar yaʼ ti www.jw.org/ctu.

¿Muʼ ba lac mejlel ti chumtʌl tiʼ pejtelel ora?

An jaxto chaʼpʼejl uxpʼejl jab, jiñi científicojob tsiʼ tajayob pimel tac yaʼ tiʼ mal jaʼ, i miʼ ñaʼtañob chaʼan cabʌlix mil jab yaʼan yaʼi. Iliyi tajol jiñʌch ñumen ñoxix bʌ an ila ti pañimil, i cʌmbil bajcheʼ Posidonia oceanica. Ili jiñʌch jumpʼejl pimel muʼ bʌ i pam pujquel tiʼ yebal jiñi mar Mediterráneo am bʌ tiʼ yojlil España yicʼot Chipre.

¿Mejloʼ ba ti jal bʌ chumtʌl jiñi quixtañujob? An científicojob muʼ bʌ i qʼuelob chucoch mi lac ñoxʼan, i miʼ ñaʼtañob chaʼan añix to bajcheʼ yom chaʼan mi lac mejlel ti ñumen jal bʌ chumtʌl. Jumpʼejl ejemplo, jumpʼejl libro muʼ bʌ i taj ti tʼan ili temaj miʼ yʌl chaʼan mucʼʌch lac ñumen mejlel ti chumtʌl cabʌl jab. Pero yom to mi laj qʼuel mi jiñi ciencia mucʼʌch caj i mejlel i tamʼesan laj cuxtʌlel.

Chaʼan miʼ mejlel i tamʼan laj cuxtʌlel o maʼañic, mach yaʼic cʌyʌl ti jiñi ciencia. Jiñi Biblia miʼ yʌl tiʼ tojlel Jehová Dios, jiñi tsaʼ bʌ i Meleyonla: «Miʼ yʌqʼueñonla laj cuxtʌlel yicʼot la quiqʼuilel yicʼot pejtelel lac chubʌʼan» (Hechos 17:25). Ti jumpʼejl bʌ qʼuin cheʼ bʌ Jesús tsiʼ mele oración, tsiʼ yʌlʌ: «Jiñʌch i cuxtʌlel mach bʌ anic miʼ jilel, cheʼ miʼ cʌñetob jini mero Dios, jini cojach bʌ, yicʼot Jesucristo, tsaʼ bʌ a choco tilel» (Juan 17:3). Isujmʌch, cheʼ mi lac chaʼlen wersa laj cʌn Jehová yicʼot Jesucristo yicʼot chaʼan miʼ qʼueloñobla ti utsʼat, mi caj lac taj bendición tac tiʼ pejtelel ora.

Pimel tac am bʌ tiʼ mal jaʼ

Jiñi científicojob miʼ ñaʼtañob chaʼan an pimel tac bajcheʼ iliyi añix bʌ cabʌl mil jab cuxul.

¿BAQUI AN JIÑI CHɅMEÑOʼ BɅ?

Jesús miʼ chaʼ cuxtesan jiñi Lázaro

Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan jiñi chʌmeñoʼ bʌ añob ti mucoñibʌl, woliʼ pijtañob cheʼ bʌ miʼ chaʼ cuxtesʌntelob (Juan 5:28, 29). Maʼañix woliʼ yubiñob wocol mi añic to chuqui cʼux miʼ yubiñob, come jiñi chʌmeñoʼ bʌ «maʼanix chuqui yujilob» (Eclesiastés 9:5). Jesús tsiʼ laja jiñi chʌmel bajcheʼ jiñi tam bʌ lac wʌyel (Juan 11:11-14). Jin chaʼan, mach yomic mi lac bʌcʼñan jiñi chʌmeñoʼ bʌ mi yomic to mi lac chʼʌmbeñob majlel i majtan chaʼan poj tijicña miʼ yubiñob. Maʼañic miʼ mejlel i coltañoñobla mi añic chuqui miʼ mejlel i tumbeñoñobla, come yaʼ ti mucoñibʌl «maʼanix eʼtel», maʼañix chuqui miʼ wis ñaʼtañob (Eclesiastés 9:10). Pero Dios mi caj i cʼʌn jiñi chaʼ chʼojyel chaʼan miʼ junyajlel jisan jiñi chʌmel tiʼ pejtelel ora (1 Corintios 15:26, 55; Apocalipsis [Revelación] 21:4).

¿Chucoch miʼ mejlel lac ñop muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia?

Ti jumpʼejl lac pusicʼal miʼ mejlel lac ñop muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia. ¿Chucoch? Ñaʼtancu iliyi:

  • Jumpʼejl pluma yicʼot tinta

    Juntiquil jach tsaʼ bʌ i yʌcʼʌ ti tsʼijbuntel: Jiñi Biblia miʼ chʼʌm tilel 66 i yaloʼ libro tac, tiʼ tsʼijbuyob 40 wiñicob, tsaʼ jalʼa ti tsʼijbuntel 1,600 jab, tsaʼ tejchi ti 1513 cheʼ bʌ maxto tilemic Cristo cʼʌlʌl ti jabil 98 cheʼ bʌ tsajñix Cristo. Pero isujmʌch pejtelel muʼ bʌ i yʌl i maʼañic miʼ contrajin i bʌ i tʼan. Iliyi miʼ pʌs chaʼan Dios, jiñi mach bʌ añic i pʼisol i pʼʌtʌlel, jiñʌch tsaʼ bʌ i yʌcʼʌ ti tsʼijbuntel, i tiʼ tsictesʌbe jiñi wiñicob chuqui yom bʌ miʼ tsʼijbuñob.

  • Jumpʼejl tsʼajc

    Isujmʌch chuqui miʼ yʌl chaʼan tsaʼ bʌ ujti wajali: Muʼ bʌ i pʌs jiñi Biblia chaʼan tsaʼ bʌ ujti wajali mucʼʌch i laj i bʌ yicʼot jiñi muʼ bʌ i pʌsob ili ora jiñi yujiloʼ bʌ chaʼan historia. Jiñi libro A Lawyer Examines the Bible miʼ yʌl: «Jiñi Biblia toj miʼ yʌl tsaʼ bʌ ujti wajali, miʼ yʌleʼ jalix yicʼot baqui tsaʼ ujti tac, mach lajalic bajcheʼ jiñi libro tac chaʼan novela, leyenda tac yicʼot jiñi toʼol tʼan tac come maʼañic miʼ yʌlob tiʼ sujmlel baqui yicʼot jalix tsaʼ ujti jiñi muʼ bʌ i yʌlob».

  • Jumpʼejl átomo

    Lajalʌch chuqui miʼ yʌl cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi científicojob: Jiñi Biblia mach jumpʼejlic libro chaʼan ciencia, pero wen tsʼʌcʌl chuqui miʼ yʌl cheʼ bʌ miʼ taj ti tʼan chaʼan bʌ jiñi, i tsiʼ wʌn alʌ jiñi maxto bʌ ñaʼtʌbilic. Jumpʼejl ejemplo, ti capítulo 13 yicʼot 14 chaʼan Levítico mi lac taj mandar tac tsaʼ bʌ aqʼuentiyob jiñi israelob chaʼan sʌc yom miʼ yajñelob yicʼot chaʼan bajcheʼ yom miʼ cʌntañob i bʌ jiñi cʼamoʼ bʌ, anquese maxto cʌmbilic jiñi cʼamʌjel tac yicʼot bajcheʼ mi lac toyben tac lac bʌ. Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan jiñi pañimil pitil o wolol i maʼañic baqui chucul, pero tsaʼto ñumi cabʌl jab chaʼan jiñi científicojob miʼ qʼuelob chaʼan isujmʌch iliyi (Job 26:7; Isaías 40:22, TNM).

Ili jiñʌch uxpʼejl ejemplo muʼ bʌ i pʌs chaʼan isujmʌch muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia: «Chʼoyol ti Dios pejtelel i Tsʼijbujel. An i cʼʌjñibal ti cʌntesa chaʼan lac ticʼol, yicʼot chaʼan lac tojʼesʌntel» (2 Timoteo 3:16).

    Jun tac ti chol (2006-2025)
    Loq'uel
    Ochen
    • ch'ol
    • Chocben majlel
    • Bajcheʼ a wom
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condiciones de uso
    • Política de privacidad
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Ochen
    Chocben majlel