I referenciajlel jiñi Jun chaʼan lac tempa bʌ I Subtʼan yicʼot i Melbal jiñi xÑoptʼan
5-11 I CHAʼAN NOVIEMBRE
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA | JUAN 20, 21
«¿Ñumen cʼux ba maʼ wubiñon bajcheʼ jini?»
(Juan 21:1-3, I tʼan Dios [ITD]) Ti wiʼil Jesús tsiʼ chaʼ pʌsʌ i bʌ tiʼ wut xcʌntʼañob i chaʼan ti ñajb yaʼ ti Tiberias. Cheʼʌch tsiʼ pʌsʌ i bʌ bajcheʼ wolic tsʼijbubeñetla. 2 Temelobix Simón Pedro yicʼot Tomás, jini muʼ bʌ i pejcʌntel ti xloj, yicʼot Natanael, jini chʼoyol bʌ ti Caná yaʼ ti Galilea, yicʼot i yalobilob Zebedeo yicʼot yambʌ chaʼtiquil xcʌntʼañob i chaʼan. 3 Simón tsiʼ subeyob: Mic majlel ti chuc chʌy, cheʼen. I piʼʌlob Simón tsiʼ subeyob: Mic majlel lojon quicʼotet jaʼel, cheʼob. Tsaʼ majliyob. Tsaʼ ochiyob ti barco. Ti pejtelel acʼʌlel maʼanic chuqui tsiʼ chucuyob.
(Juan 21:4-14, ITD) Cheʼ bʌ tsaʼ sʌcʼa, tsaʼ waʼle Jesús tiʼ tiʼ jaʼ. Jini xcʌntʼañob mach yujilobic mi jiñʌch Jesús. 5 Jesús tsiʼ subeyob: Calobilob, ¿am ba chuqui mi laj cʼux? cheʼen. Tsiʼ jacʼbeyob: Maʼanic, cheʼob. 6 Jesús tsiʼ subeyob: Chocola ochel laʼ chim ti laʼ ñoj tiʼ tsʼejtʌlel barco. Yaʼi mi caj laʼ taj, cheʼen. Ti ora tsiʼ chocoyob ochel. Maʼanic tsaʼ mejli i chaʼ chucob loqʼuel, come wen cabʌl jini chʌy. 7 Jini xcʌntʼan cʼuxbibil bʌ i chaʼan Jesús, tsiʼ sube Pedro: Jiñʌch lac Yum, cheʼen. Simón Pedro cheʼ bʌ tsiʼ yubi yaʼan i Yum, tsiʼ lʌpʌ i bujc, come jochol i chaʼan. Tsiʼ choco ochel i bʌ ti ñajb. 8 Yambʌ xcʌntʼañob tsaʼ tiliyob ti barco, come mach ñajtic añob tiʼ tiʼ ñajb. Ticʼʌl mi an uxcʼal jach ti jajl. Woliʼ tujcʼañob tilel jini chim butʼul ti chʌy. 9 Cheʼ bʌ tsaʼ cʼotiyob tiʼ tiʼ ñajb, tsiʼ qʼueleyob xicʼbilix cʼajc. Yaʼ cʼʌcʌl chʌy yicʼot waj. 10 Jesús tsiʼ subeyob: Chʼʌmʌla tilel lamital jini chʌy tsaʼ bʌ ujti laʼ chuc, cheʼen. 11 Tsaʼ ochi ti barco Simón Pedro. Tsiʼ tujcʼa loqʼuel chim tiʼ tiʼ ñajb. Butʼul jini chim ti colem chʌy, uxlujuncojt i waxʌccʼal (153). Anquese wen on, maʼanic tsaʼ tsʼojqui jini chim. 12 Jesús tsiʼ subeyob: Laʼ cu la ti weʼel, cheʼen. Jini xcʌntʼañob maʼanic tsiʼ cʼajtibeyob: ¿Majquiyet? come yujilobix jiñʌch lac Yum. 13 Tsaʼ tili Jesús. Tsiʼ chʼʌmʌ waj. Tsiʼ yʌqʼueyob. Cheʼ jaʼel chʌy. 14 Jiñʌch i yuxyajlel tsiʼ pʌsʌ i bʌ Jesús tiʼ wut xcʌntʼañob i chaʼan cheʼ chʼojyemix loqʼuel baʼan chʌmeñoʼ bʌ.
(Juan 21:15-19, ITD) Cheʼ bʌ tsaʼ ujtiyob ti weʼel, Jesús tsiʼ sube Simón Pedro: Simón, i yalobilet bʌ Juan, ¿ñumen cʼux ba maʼ wubiñon bajcheʼ jini? Pedro tsiʼ sube: Ñumen cu, c Yum, a wujil mij cʼuxbiñet. Jesús tsiʼ sube: Aqʼuen i bucʼbal calʌ tiñʌmeʼ, cheʼen. 16 Jesús tsiʼ chaʼ cʼajtibe Simón tiʼ chaʼyajlel: Simón, i yalobilet bʌ Juan, ¿cʼux ba maʼ wubiñon? cheʼen. Tsiʼ jacʼbe: Cʼux cu, c Yum. A wujil mij cʼuxbiñet, cheʼen. Tsiʼ chaʼ sube: Cʌntan c tiñʌmeʼ cheʼen. 17 Jesús tsiʼ chaʼ cʼajtibe tiʼ yuxyajlel: Simón, i yalobilet bʌ Juan, ¿muʼ ba a cʼuxbiñon? cheʼen. Pedro tsaʼ caji i mel i pusicʼal come tsiʼ cʼajtibe tiʼ yuxyajlel: «¿Muʼ ba a cʼuxbiñon?» Tsiʼ sube: C Yum, a wujil pejtelel chuqui tac an. A wujil mij cʼuxbiñet. Jesús tsiʼ sube: Aqʼuen i bucʼbal c tiñʌmeʼ. 18 Isujm, isujm mic subeñet: Cheʼ bʌ chʼitoñet to, tsaʼ lʌpʌ a bujc, tsaʼ majliyet baqui jach yom a pusicʼal. Cheʼ ñoxetix mi caj a sʌtsʼ a cʼʌb. Yambʌ mi caj i lʌpbeñet a bujc. Mi caj i pʌyet majlel baʼ mach a womic majlel, cheʼen. 19 (Jesús tsiʼ sube jini tʼan chaʼan miʼ chʼʌmben isujm bajcheʼ mi caj i pʌs i ñuclel Dios Pedro cheʼ miʼ chʌmel.) Subilix jini tʼan, Jesús tsiʼ chaʼ sube: Tsajcañon.
nwtsty nota tac chaʼan Jn. 21:15, 17
Jesús tsiʼ sube Simón Pedro: Cheʼ bʌ Jesús yicʼot Pedro tsiʼ chaʼ chaʼleyob tʼan, jiñʌch cheʼ bʌ maxto wen jalic i yʌlʌ Pedro chaʼan mach i cʌñʌyic Jesús, Jesús tsiʼ cʼajtibe uxsujtel Pedro mi mucʼʌch i cʼuxbin, ili tsaʼʌch i yʌqʼue i chʼijiyemlel Pedro (Jn. 21:17). Yaʼ ti Juan 21:15-17 miʼ cʼʌjñel chaʼpʼejl tʼan am bʌ ti griego: Agapáo yicʼot filéo, i miʼ chaʼlentel ti traducir ti chʼol bajcheʼ cʼuxbiya. Jesús tsiʼ cʼajtibe uxsujtel Pedro: «¿Muʼ ba a cʼuxbiñon?». Pedro tsiʼ yʌlʌ chaʼan mucʼʌch, i jajayajl tsiʼ yʌlʌ, Jesús tsiʼ yʌqʼue i ñaʼtan chaʼan jiñi cʼuxbiya am bʌ i chaʼan tiʼ tojlel Jesús jiñʌch yom bʌ miʼ ñijcan chaʼan miʼ weʼsan yicʼot miʼ cʌntan tiʼ chaʼan bʌ Dios jiñi xcʌntʼañob, cʌmbiloʼ bʌ bajcheʼ jiñi tiñʌmeʼ o i yal tiñʌmeʼ (Jn. 21:16, 17; 1 P. 5:1-3). Tsaʼ aqʼuenti uxsujtel Pedro chaʼan miʼ pʌs jiñi cʼuxbiya am bʌ i chaʼan tiʼ tojlel Jesús i ti wiʼil tsiʼ yʌqʼue i cʌntʌben i tiñʌmeʼ. Cheʼ bajcheʼ ili, Jesús tsiʼ pʌsbe Pedro chaʼan maʼañix miʼ chʌn cʼajtesan cheʼ bʌ tsiʼ yʌlʌ chaʼan mach i cʌñʌyic.
¿ñumen cʼux ba maʼ wubiñon bajcheʼ jini?: Jiñi tʼan am bʌ ti griego muʼ bʌ i chaʼlentel ti traducir bajcheʼ «¿ñumen cʼux ba maʼ wubiñon bajcheʼ jini?», an cabʌl bajcheʼ miʼ yʌqʼuentel i sujmlel. An wen yujiloʼ bʌ muʼ bʌ i mulan i chaʼleñob ti traducir bajcheʼ «¿joñon ba maʼ ñumen cʼuxbiñon bajcheʼ jiñi yambʌ xñoptʼañob?» o «¿joñon ba maʼ ñumen cʼuxbiñon bajcheʼ ili xñoptʼañob?». Pero tajol yom bʌ i yʌcʼ ti ñaʼtʌntel ilayi jiñʌch «¿muʼ ba a ñumen cʼuxbiñon bajcheʼ jiñi chubʌʼañʌl tac?», choncol i taj ti tʼan jiñi chʌy o jiñi i choñoñel chaʼan chʌy. Tajol yom bʌ i suben Jesús jiñi Pedro jiñʌch: «¿Muʼ ba a ñumen cʼuxbiñon bajcheʼ jiñi chubʌʼañʌl tac o i sʌclʌntel jiñi? Mi cheʼʌch bajcheʼ jiñi, mʌcʼlan c tiñʌmeʼob». Tiʼ caj bajcheʼ yilal Pedro ti wajali, weñʌch jiñi cʼajtiya tsaʼ bʌ melbenti. Anquese Pedro jiñʌch jiñi ñaxam bʌ xñoptʼan i chaʼan Jesús (Jn. 1:35-42), mach ti orajic tsiʼ cʌyʌ i yeʼtel bajcheʼ chon chʌy chaʼan miʼ tsajcan majlel Jesús. Jin chaʼan, cheʼ tsaʼix ñumi cabʌl uw, Jesús tiʼ sube Pedro chaʼan miʼ cʌy i choñoñel i miʼ sujtel ti «xchuc winicob» (Mt. 4:18-20; Lc. 5:1-11). Cheʼ bʌ maxto wen jali i chʌmel Jesús, Pedro tsaʼ majli ti chuc chʌy i yaʼ tsaʼ majliyob jaʼel jiñi yambʌ xñoptʼañob (Jn. 21:2, 3). Choncol bʌ i yʌqʼuen i ñaʼtan Jesús ilayi jiñʌch chaʼan yom miʼ ñaʼtan chuqui mi caj i mel. ¿Jimba mi caj i ñaxan acʼ jiñi i choñoñel chaʼan chʌy o muʼ ba caj i ñaxan coltan tiʼ chaʼan bʌ Dios jiñi «tiñʌmeʼob» o jiñi xcʌntʼañob i chaʼan Jesús? (Jn. 21:4-8).
tiʼ yuxyajlel: Uxyajl tsiʼ yʌlʌ Pedro chaʼan mach i cʌñʌyic Cristo, pero wʌle, Jesús choncol i yʌqʼuen i pʌs uxyajl chaʼan mucʼʌch i cʼuxbin. Ti jujunyajl, Jesús tiʼ sube Pedro chaʼan miʼ ñaxan acʼ i chaʼan bʌ Dios chaʼan miʼ pʌs mi mucʼʌch i cʼuxbin. Pedro yicʼot yambʌ xñoptʼañob tsiʼ yʌqʼue chuqui i cʼʌjñibal i chaʼañob jiñi yambʌ xñoptʼañob, tsiʼ pʼʌtʼesayob yicʼot tsiʼ cʌntayob. Anquese jiñʌch bombiloʼ bʌ pero bej yomobʌch i coltʌntel tiʼ chaʼan Dios (Lc. 22:32).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
(Juan 20:17, ITD) Jesús tsiʼ sube: Mach a chʌn chucon, come maxto anic tsaʼ letsiyon majlel baʼan c Tat. Cucu baʼan quermanojob. Subeñob: «Mic letsel majlel baʼan c Tat, jiñʌch laʼ Tat jaʼel. Mic letsel majlel baʼan c Dios, jiñʌch laʼ Dios jaʼel».
nwtsty nota chaʼan Jn. 20:17
Mach a chʌn chucon: Jiñi tʼan am bʌ ti griego háptomai an qʼuiñil yom i yʌl «tʌl» o «chuc». An yan tac bʌ traducción muʼ bʌ i chaʼlen ti traducir jiñi tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jesús bajcheʼ: «Mach a tʌlon». Pero Jesús mach lecojic tsiʼ qʼuele cheʼ bʌ María Magdalena tsiʼ tʌlʌ, come cheʼ bʌ tsaʼix chaʼ tejchi mach lecojic tsiʼ qʼuele cheʼ bʌ jiñi yambʌ xʼixicob tsiʼ mecʼbeyob i yoc jaʼel (Mt. 28:9). Tajol María Magdalena tsiʼ ñaʼta chaʼan Jesús muqʼuix caj i majlel ti panchan, jin chaʼan tsʌts tsiʼ chucu Jesús come yom chʌn ajñel yicʼot. Chaʼan miʼ yʌqʼuen i ñaʼtan chaʼan maxto añic mi caj i majlel, Jesús tiʼ sube María chaʼan miʼ cʌy i chuc i laʼ majlic i suben jiñi yambʌ xcʌntʼañob chaʼan tsaʼix chaʼ tejchi.
(Juan 20:28, ITD) Tomás tsiʼ jacʼbe: C Yum, c Dios.
nwtsty nota chaʼan Jn. 20:28
C Yum, c Dios: Jiñi wen yujiloʼ bʌ miʼ ñopob chaʼan ili tʼan tsaʼ cʼʌjñi cheʼ bʌ toj sajtelob i pusicʼal tiʼ tojlel Jesús, pero ili tʼan tsaʼ ñoj cʼʌjñi tiʼ tojlel Dios. Pero an yambʌ muʼ bʌ i yʌlob chaʼan ti griego miʼ cʼʌjñel tiʼ tojlel Jesús. Anquese cheʼ bajcheʼ jiñi, jiñi tʼan «c Yum, c Dios» yomʌch miʼ taj i bʌ tiʼ pejtelel jiñi Tsʼijbujel. Jiñi tsʼijbujel miʼ yʌl chaʼan Jesús tiʼ sube María chaʼan miʼ suben jiñi yambʌ xcʌntʼañob ili tʼan: «Mic letsel majlel baʼan c Tat, jiñʌch laʼ Tat jaʼel. Mic letsel majlel baʼan c Dios, jiñʌch laʼ Dios jaʼel». Jin chaʼan, maʼañic chucoch mi lac ñop chaʼan Tomás tsiʼ ñaʼta chaʼan Jesús jiñʌch jiñi Dios mach bʌ añic i pʼisol i pʼʌtʌlel (Jn. 20:17). Tomás ubibilix i chaʼan cheʼ bʌ Jesús tsiʼ pejca i «Tat» ti oración i tiʼ sube bajcheʼ «jini mero Dios» (Jn. 17:1-3). Tajol jin chaʼan Tomás tsaʼ mejli i suben Jesús bajcheʼ «c Dios» come tsiʼ qʼuele bajcheʼ «juntiquil dios» pero mach ñoj jiñic jiñi Dios mach bʌ añic i pʼisol i pʼʌtʌlel (qʼuele jiñi nota chaʼan Jn. 1:1). Tajol Tomás tsiʼ pejca Jesús cheʼ bajcheʼ tsiʼ mele yambʌ i wiñicob Dios cheʼ bʌ tsiʼ pejcayob i yángelob Jehová, cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi Tsʼijbujel Hebreo. Tajol Tomás pejcʌbil i chaʼan baqui miʼ yʌl chaʼan añʌch tsaʼ bʌ i chaʼleyob tʼan yicʼot ángelob i lajalʌch bajcheʼ choncol i pejcañob Jehová (laja yicʼot Gn. 16:7-11, 13; 18:1-5, 22-33; 32:24-30; Jue. 6:11-15; 13:20-22). Jin chaʼan, Tomás tiʼ sube Jesús bajcheʼ «c Dios» come yujilʌch chaʼan chocbilʌch tilel ti Dios yicʼot chaʼan jiñʌch i yaj ñusatʼan jiñi isujm bʌ Dios.
(Juan 1:1, ITD) Tiʼ cajibal pañimil an jini Tʼan. Añʌch jini Tʼan yicʼot Dios. Jini Tʼan Diosʌch.
nwtsty nota chaʼan Jn. 1:1
Jini Tʼan Diosʌch: O «jini Tʼan lʌcʼʌ lajal bajcheʼ jiñi Dios». Yom bʌ i tsictesan Juan ilayi jiñʌch i melbal yicʼot bajcheʼ yilal «jini Tʼan» o Jesucristo, (ti griego ho lógos, qʼuele jiñi nota chaʼan estudio i chaʼan bʌ jini Tʼan am ti ili versículo). Ila miʼ yʌjlel bajcheʼ «juntiquil dios», «lʌcʼʌl lajal bʌ bajcheʼ Dios» yicʼot «an i melbal tac bajcheʼ Dios», come wen ñuc i cʼʌjñibal ti panchan yicʼot ti pañimil, jiñʌch ñaxam bʌ i Yalobil Dios i jiñʌch tsaʼ bʌ cʼʌjñi chaʼan miʼ mejlel tiʼ pejtelel chuqui an. Cabʌl an i chaʼleyob ti traducir bajcheʼ «jini Tʼan Diosʌch», miʼ lajob Jesús bajcheʼ jiñi Dios maʼañic bʌ i pʼisol i pʼʌtʌlel. Pero añʌch chucoch cheʼ mi la cʌl chaʼan Juan mach jiñic tiʼ taja ti tʼan jiñi Dios cheʼ bʌ tsiʼ yʌlʌ «jini Tʼan». Jiñi ñaxam bʌ miʼ yʌjlel, «Añʌch jini Tʼan yicʼot Dios», yicʼot jiñi wiʼilix bʌ, «An yicʼot Dios tiʼ cajibal pañimil», miʼ yoque tsictesan chaʼan «jini Tʼan» yaʼan «yicʼot Dios». Yambʌ, jiñi tʼan am bʌ ti griego theós («Dios» o «dios») uxyajl miʼ tilel yaʼ ti versículo 1 yicʼot 2. Cheʼ mi lac ñaxan taj jiñi tʼan theós yicʼot tiʼ yuxyajlel miʼ taj ti tʼan jiñi Dios maʼañic bʌ i pʼisol i pʼʌtʌlel. Pero yonlel jiñi wen yujiloʼ bʌ miʼ yʌlob chaʼan mach lajalic jiñi versículo 2 come miʼ tsictesan bajcheʼ yilal «jini Tʼan», jin chaʼan, jiñi Biblia ti inglés, ti francés yicʼot ti alemán miʼ chaʼleñob ti traducir cheʼ bajcheʼ jiñi Traducción del Nuevo Mundo. Ila miʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel chaʼan «jini Tʼan» «lajal bajcheʼ juntiquil Dios», «lʌcʼʌ lajal bajcheʼ Dios», «an i melbal bajcheʼ Dios» i «cheʼʌch bajcheʼ Dios».