I referenciajlel jiñi Jun chaʼan lac tempa bʌ I Subtʼan yicʼot i Melbal jiñi xÑoptʼan
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
5-11 DE MAYO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA
PROVERBIOS 12
Cheʼ mi lac chaʼlen tsʌts bʌ eʼtel mi lac tajben i wenlel
Tiʼ melol chuqui utsʼat ñumen ñuc to bajcheʼ utsʼatax bʌ xajlel tac
Ili ora, cabʌl i wiñicob Dios wocol miʼ yubiñob tiʼ tajol taqʼuin chaʼan chuqui to yom i chaʼañob. Pero maʼañic miʼ melob mach bʌ utsʼatic chaʼan miʼ loqʼuelob ti wocol. Miʼ chaʼleñob wersa chaʼan wem bʌ xʼeʼtelob. Cheʼʌch miʼ pʌsob chaʼan ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal jiñʌch i melol chuqui utsʼat, jumpʼejlʌch bʌ i melbal Dios, i mach jiñic chubʌʼañʌl tac (Proverbios 12:24; Efesios 4:28).
Ticʼojel tac chaʼan tijicñayet yicʼot chuqui an a chaʼan
Jiñi tsaʼ bʌ i meleyonla (pʌtʌyonla) miʼ subeñonla chaʼan wen yom mi laj qʼuel jiñi eʼtel (troñel). ¿Chucoch? Come juntiquil wem bʌ xʼeʼtel miʼ taj chuqui yom i miʼ mejlel i mʌcʼlan i familia, i jiñʌch muʼ bʌ i yʌqʼuen i tijicñʌyel. Cheʼ jaʼel miʼ mejlel i coltan jiñi yom bʌ coltʌntel. Jiñi wem bʌ xʼeʼtelob, wen miʼ qʼuejlelob tiʼ yum ti eʼtel, i tajol cheʼ bajcheʼ jiñi maʼañic miʼ sʌtob i yeʼtel. Jiñi Tsʼijbujel añʌch i sujmlel cheʼ bʌ miʼ yʌl chaʼan muʼ bʌ i tajtʌl ti jiñi eʼtel lac «majtañʌch tilem bʌ ti Dios» (Eclesiastés 3:13).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
Tijicñayonla cheʼ mi la cʌcʼ
10 Yom cʼajal lac chaʼan chaʼan jiñi muʼ bʌ la cʌl añʌch i pʼʌtʌlel, i chaʼan miʼ mejlel i pʼʌtʼesan yañoʼ bʌ. ¿A cʌñʌ ba majqui miʼ mejlel a ñuqʼuesʌben i pusicʼal o maʼ suben chaʼan maʼ qʼuel ti ñuc? ¿Bajcheʼ a wʌlʌ cheʼ muqʼuic a mel? Miʼ mejlel a julaʼtan, a pejcan ti teléfono, a chocben majlel jumpʼejl tarjeta o mensaje. Mach cʼʌñʌlic maʼ cʌlʌx ñaʼtan chuqui mi caj a suben, yom jach loqʼuem ti a pusicʼal chuqui maʼ wʌl. Jasʌl chaʼpʼej uxpʼejl tʼan loqʼuem bʌ ti lac pusicʼal miʼ mejlel i coltan chaʼan miʼ cuch yambʌ jumpʼejl qʼuin o chaʼan miʼ chaʼ tsʼitaʼ taj i tijicñʌyel (Pr. 12:25; Efes. 4:29).
12-18 DE MAYO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA
PROVERBIOS 13
Mach a wʌcʼ a bʌ ti lotintel chaʼan poj wen añob jiñi jontoloʼ bʌ
it-2 186, 187
Lámpara
Yan tac bʌ bajcheʼ miʼ cʼʌjñel. Jiñi tʼan lámpara miʼ cʼʌjñel ti lajiya bʌ tʼan chaʼan miʼ yʌjlel muʼ bʌ i cʼʌn juntiquil lac piʼʌl chaʼan miʼ tsʼʌycʼʌcʼan i bijlel. Jin chaʼan jiñi proverbio miʼ taj ti tʼan i cʼʌcʼal jiñi jontoloʼ bʌ yicʼot jiñi tojoʼ bʌ bajcheʼ ili: «An i cʼʌcʼal jini tojoʼ bʌ ti pejtelel ora, pero miʼ caj ti yajpel i cʼʌcʼal jini sajtemoʼ bʌ» (Pr 13:9.) I cʼʌcʼal jiñi tojoʼ bʌ woliʼ ñumen pʼʌtʼan majlel. Pero tiʼ tojlel jiñi jontoloʼ bʌ anquese poj wen pʼʌtʌl i cʼʌcʼal, Dios mi caj i yʌcʼ ti yajpel i mi caj i yajlelob. Jiñʌch muʼ bʌ caj i yujtel tiʼ tojlel jaʼel «jini muʼ bʌ i pʼaj i tat i ñaʼ». (Pr 20:20.)
Cheʼ jaʼel, jiñi muʼ bʌ i yajpel i lámpara o i cʼʌcʼal yom i yʌl chaʼan maʼañix i pijtaya chaʼan ti talto bʌ qʼuin. Yambʌ proverbio miʼ yʌl: «Come mach wenic i jilibal jini jontoloʼ bʌ. Miʼ caj ti jilel i tijicñʌyel sajtemoʼ bʌ cheʼ bajcheʼ miʼ yajpel cʼajc». (Pr 24:20.)
«Putsʼtanla tsʼiʼlel»
13 Cheʼ bajcheʼ tsaʼ laj qʼuele yaʼ ti cʌntesʌntel 3, miʼ mejlel lac lajin bajcheʼ yilal laj camigojob, tajol chaʼan lac wenlel o mach cheʼic (Proverbios 13:20; pejcan 1 Corintios 15:33). Cheʼʌch miʼ pʌs jiñi ejemplo i chaʼan Dina, i yixicpʼeñal Jacob. Anquese wen tsaʼ cʌntesʌnti, mach weñic tsiʼ mele cheʼ bʌ tsiʼ sʌcla tiʼ yamiga jiñi xchʼocob yaʼ ti Canaán, jumpʼejl tejclum cʌmbil bʌ chaʼan i tsʼiʼlel lajal bʌ bajcheʼ jiñi tejclum Moab (Levítico 18:6-25). Jin chaʼan, ¿chuqui tsiʼ ñaʼta jiñi wiñicob cheʼ bʌ tsiʼ qʼueleyob chaʼan yaʼan jiñi Dina? Chaʼan juntiquil xchʼoc mach bʌ wocolic miʼ mejlel ti pʌyol chaʼan miʼ piʼleñob. Jiñi Siquem, «ñumen ñuc [bʌ]» miʼ qʼuejlel yaʼ tiʼ yotot i tat, cheʼʌch tsiʼ ñaʼta jaʼel (Génesis 34:18, 19).
14 Ti wiʼil, Dina tsiʼ cʌñʌ Siquem. Tajol maʼañic tsiʼ ñaʼta chaʼan an majqui yom i piʼlen. Pero Siquem cheʼʌchi. Ti jumpʼejl bʌ qʼuin, cheʼ bʌ Siquem tsaʼ caji i yubin tiʼ bʌcʼtal chaʼan yom piʼleya, tsiʼ mele cheʼ bajcheʼ miʼ melob yambʌ cananeojob: Anquese mach yomic jiñi xchʼoc, «tsiʼ pʌyʌ» i tsiʼ chaʼle ti violar. Ti wiʼil «tsiʼ ñaʼta i pʌy», pero maʼañic tsiʼ tojʼesa tsaʼ bʌ i mele (pejcan Génesis 34:1-4). Mach cojach Dina tsiʼ taja wocol chaʼan mach weñic bajcheʼ tsiʼ yajca i yamigojob, tsaʼ tejchi cabʌl wocol tiʼ familia tsaʼ bʌ i yʌqʼueyob i chʼijiyemlel i cheʼ jaʼel mach utsʼatix tsaʼ qʼuejliyob (Génesis 34:7, 25-31; Gálatas 6:7, 8).
w04 15/7 31 párr. 6
«Jiñi am bʌ i ñaʼtʌbal wen chuqui miʼ mel»
Jiñi tojoʼ bʌ yicʼot wem bʌ miʼ cʼʌñob i ñaʼtʌbal mi caj i yʌqʼuentelob bendición. Salomón miʼ subeñonla: «Jasʌl miʼ cʼuxob i bʌl i ñʌcʼ jini tojoʼ bʌ, pero mux i yubiñob wiʼñal jini sajtemoʼ bʌ» (Proverbios 13:25). Jehová yujil chuqui jiñi wem bʌ chaʼañonla tiʼ pejtelel muʼ bʌ lac mel, bajcheʼ ti lac familia, bajcheʼ yilalonla tiʼ tojlel yañoʼ bʌ, ti lac subtʼan yicʼot cheʼ bʌ mi laj cʌqʼuentel ticʼojel. Mi mucʼʌch lac pʌs wem bʌ lac ñaʼtʌbal i mi lac jacʼ muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia, mi caj lac taj lac tijicñʌyel yicʼot wen mi caj lac chumtʌl.
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
Jiñi tojʼesʌntel: Jiñʌch bajcheʼ miʼ pʌsbeñonla i cʼuxbiya Dios
¿CHUQUI miʼ tilel ti a jol cheʼ maʼ wubin jiñi tʼan tojʼesʌntel? Tajol maʼ ñaʼtan chaʼan jin cheʼ bʌ an majqui miʼ yʌʼlentel o miʼ jajtsʼel, pero mach cojic jach yom i yʌl jiñi. Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan utsʼatʌch cheʼ mi lac tojʼesʌntel i an i tajol temel miʼ yʌjlel yicʼot jiñi cʌmbil bʌ lac chaʼan, lac ñaʼtʌbal, jiñi cʼuxbiya yicʼot cuxtʌlel (Pr. 1:2-7; 4:11-13). Cheʼ Dios miʼ tojʼesañonla miʼ pʌs chaʼan mucʼʌch i cʼuxbiñonla i yom chaʼan mi lac chumtʌl tiʼ pejtelel ora (He. 12:6). Isujmʌch, cheʼ bʌ Dios miʼ ticʼonla an i tajol añʌch chuqui miʼ mel jaʼel, pero maʼañic baʼ ora miʼ ñumel ti pʼis mi tsʌtsic chuqui miʼ mel. Cheʼ jaʼel, jiñi i sujmlel jiñi tʼan tojʼesʌntel miʼ ñumen taj i bʌ yicʼot jiñi laj cʌntesʌntel, cheʼ bajcheʼ jiñi muʼ bʌ i yʌqʼuen i yalobil juntiquil tatʌl.
5 Jehová miʼ tojʼesañonla yicʼot miʼ cʌntesañonla come miʼ cʼuxbiñonla. Yom chaʼan mi lac sujtel tiʼ yamigo yicʼot mi lac chumtʌl tiʼ pejtelel ora (1 Jn. 4:16). Maʼañic baʼ ora miʼ pʼajonla o miʼ yʌl chaʼan maʼañix laj cʼʌjñibal (Pr. 12:18). Jehová miʼ qʼuelonla ti ñuc, come jin miʼ qʼuel wen tac bʌ lac melbal i maʼañic miʼ mʌctañonla chaʼan mi lac yajcan chuqui mi lac mel. ¿Cheʼ ba maʼ qʼuel jatet jiñi i cʌntesa Jehová am bʌ ti Biblia, ti lac jun tac, muʼ bʌ i yʌcʼob lac tat lac ñaʼ yicʼot ancianojob ti congregación? Cheʼ baʼ ora mach tsajalic lac chaʼan mi lac yajlel ti mulil, jiñi ancianojob miʼ ñop i tojʼesañoñobla yicʼot cʼuxbiya i wen jach bajcheʼ miʼ melob. Tiʼ sujm, jiñʌch woliʼ pʌsob i cʼuxbiya Jehová (Gá. 6:1).
19-25 DE MAYO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA
PROVERBIOS 14
Yom tsajalet cheʼ bʌ miʼ waʼ ujtel jumpʼejl wocol
Laʼ laj cʌntan jiñi laj cuxtʌlel tsaʼ bʌ i yʌqʼueyonla Dios
10 I sujmʌch chaʼan an wocol tac maʼañic bʌ miʼ mejlel lac mʌctan bajcheʼ jiñi icʼ jaʼal o yan tac bʌ, jiñi epidemia yicʼot jiñi jontolil. Pero añʌch chuqui miʼ mejlel lac mel chaʼan maʼañic chuqui mi lac chaʼlen, mi lac jacʼ cʌytʌl ti la cotot, mi lac jacʼ loqʼuel cheʼ bʌ mi lac subentel yicʼot yan tac bʌ muʼ bʌ i subeñonla jiñi añoʼ bʌ i yeʼtel (Rom. 13:1, 5-7). Cheʼ jaʼel, an wocol tac baqui mucʼʌch i mejlel lac wʌn chajpan lac bʌ, jin chaʼan weñʌch cheʼ bʌ mi lac jacʼ muʼ bʌ i subeñonla jiñi añoʼ bʌ i yeʼtel chaʼan chajpʌbilonla. Jumpʼejl ejemplo, tajol yom mi lac lot la caʼal yicʼot i bʌl lac ñʌcʼ maʼañic bʌ miʼ yʌsiyel yicʼot jumpʼejl botiquín chaʼan primeros auxilios.
11 ¿I chuqui yom mi lac mel mi an jumpʼejl cʼamʌjel yaʼ baqui chumulonla? Yomʌch mi lac jacʼ muʼ bʌ i yʌlob jiñi añoʼ bʌ i yeʼtel, mi lac poc laj cʼʌb, maʼañic mi lac wen lʌcʼtesan lac bʌ tiʼ tojlel yambʌyob, mi laj cʼʌn cubreboca yicʼot mi la cajñel ti cuarentena. Mi mucʼʌch lac jacʼ pejtelel iliyi, mi caj lac pʌs chaʼan mucʼʌch laj qʼuel ti ñuc jiñi laj cuxtʌlel tsaʼ bʌ i yʌqʼueyonla Dios.
12 Cheʼ bʌ miʼ yujtel jumpʼejl wocol, jiñi la camigojob, laj cʌñʌyoʼ bʌ o jiñi noticia tac mach tsʼʌcʌlic chuqui tac miʼ yʌlob o mach i sujmic. Mach yomic mi lac ñop pejtelel chuqui mi la cubin, yom bʌ mi lac ñop jiñʌch jiñi muʼ bʌ i yʌlob jiñi yumʌlob o jiñi doctorob i sujm bʌ chuqui miʼ yʌlob (pejcan Proverbios 14:15). Cheʼ jaʼel, yomʌch mi lac jacʼ muʼ bʌ i yʌl jiñi Junmojt muʼ bʌ i pʌsob bij yicʼot jiñi sucursal tac chaʼan jiñi tempa bʌ yicʼot jiñi subtʼan come miʼ chaʼleñob wersa chaʼan i sujm chuqui miʼ subeñoñobla (Heb. 13:17). Cheʼ bʌ mucʼʌch lac jacʼ muʼ bʌ lac subentel, mi laj cʌntan lac bʌ yicʼot mi laj cʌntan yañoʼ bʌ, i tajol ñumen wen chuqui mi caj i yʌjlel tiʼ tojlel jiñi i testigojob Jehová (1 Ped. 2:12).
Yom chʼejlet bajcheʼ Sadoc
11 Mi tsaʼ subentiyonla chaʼan mi laj coltan jiñi hermanojob baqui bʌbʌqʼuen chuqui woliʼ yujtel, ¿bajcheʼ miʼ mejlel lac pʌs lac chʼejlel bajcheʼ Sadoc? 1) Laʼ lac jacʼ muʼ bʌ lac subentel. Wen ñuc i cʼʌjñibal cheʼ mi lac jacʼ muʼ bʌ lac subentel chaʼan chʌn temel mi la cajñel. Jin chaʼan, cheʼ an chuqui miʼ subeñonla jiñi sucursal yomʌch mi lac jacʼ (Heb. 13:17). Jiñi ancianojob yom miʼ chʌcʌ qʼuelob jiñi instrucción tac chaʼan bajcheʼ yom chajpʌbilonla mi tsaʼ ujti jumpʼejl wocol (1 Cor. 14:33, 40). 2) Yom chʼejlonla, pero tsajalonla (Pr. 22:3). Laʼ laj cʼʌn lac ñaʼtʌbal chaʼan maʼañic mi lac mel muʼ bʌ mejlel i ñumen acʼonla ti wocol. 3) Laʼ lac ñop ti Jehová. Jehová miʼ pensariñonla i mach yomic chaʼan an chuqui mi lac chaʼlen. Miʼ mejlel i coltañonla lac ñaʼtan bajcheʼ yom mi laj coltan jiñi hermanojob.
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
Laʼ lac chʌn pʌs lac pijt
16 Laʼ lac ñaʼtan jiñi wenlel tac muʼ bʌ lac taj cheʼ la cujil pijt. Cheʼ la cujil pijt tijicñayonla yicʼot maʼañic mi lac sʌt lac ñʌchʼtʌlel, jin chaʼan miʼ mejlel la cʌl chaʼan miʼ coltañonla chaʼan cʼocʼ mi la cajñel yicʼot maʼañic bajcheʼ yubil mi la cubin. Cheʼ jaʼel, miʼ coltañonla chaʼan wen mi la cajñel la quicʼot yambʌlob yicʼot chaʼan ñumen temel miʼ yajñel jiñi congregación. Mi mach ti orajic mi lac michʼan, maʼañic mi caj i ñumen tsʌtsʼan jiñi wocol (Sal. 37:8; Pr. 14:29). I jiñi ñumen ñuc bʌ jiñʌch cheʼ woli lac lajin Jehová, jiñi lac Tat am bʌ ti panchan, i mi caj lac ñumen lʌcʼtesan lac bʌ tiʼ tojlel.
26 DE MAYO-1 DE JUNIO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA
PROVERBIOS 15
Coltan yambʌlob chaʼan miʼ tajob i tijicñʌyel
¿Chucoch ñuc i cʼʌjñibal mi lac pʌyob ti la cotot jiñi yambʌlob?
17 Juntiquil precursora muʼ bʌ i yʌcʼ i yotot chaʼan yaʼ miʼ jijlel jiñi muʼ bʌ i yajñelob ti cʌntesʌntel tac tiʼ chaʼan bʌ Dios, tsiʼ yʌlʌ: «Ti ñaxan, mic wen cʼojoʼtan, come mach wen utsʼatic jiñi cotot i cʼʌmbilix jiñi an tac bʌ c chaʼan. Pero tsiʼ tijicñesa c pusicʼal i yijñam juntiquil muʼ bʌ i yʌc jiñi cʌntesa. Tiʼ subeyon chaʼan cheʼ bʌ miʼ julaʼtañob congregación tac bajcheʼ superintendente i chaʼan circuito, ñumen tijicñayob cheʼ jiñi semana tac miʼ ñusañob yicʼot juntiquil pʼʌtʌl bʌ tiʼ chaʼan bʌ Dios anquese mach cabʌlic i chubʌʼan, pero miʼ yʌcʼ i bʌ tiʼ melol i yeʼtel Jehová cheʼ bajcheʼ miʼ melob jaʼel. Ili tsiʼ cʼajtesʌbeyon muʼ bʌ i subeñon lon c mamá cheʼ alʌlonto lon: ‹Pimel jach miʼ cʼuxob jini muʼ bʌ i cʼuxbiñob i bʌ›» (Pr. 15:17). Jin chaʼan, mach yomic mi laj cʌlʌx cʼojoʼtan lac bʌ, come jiñi ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal jiñʌch cheʼ mi lac pʌsbeñob cʼuxbiya jiñi tsaʼ bʌ lac pʌyʌyob.
Ili ora ñumento yom mi lac ñuqʼuesʌben lac bʌ lac pusicʼal
16 Mi la cujil bʌqʼuen o mach wen la cujilic tʼan, mach lac ñaʼtan chaʼan maʼañic chuqui miʼ mejlel lac mel. Tiʼ sujm, mach cʌlʌx wocolic chaʼan mi lac ñuqʼuesʌben i pusicʼal yambʌlob. Ñaʼtancu awilan, cheʼ mi lac chaʼlen ti saludar juntiquil hermano miʼ mejlel lac tseʼtan. Mi maʼañic miʼ tseʼtañonla jaʼel, tajol an i wocol i yom chaʼan an majqui miʼ pejcan. Anquese cheʼ jach mi lac ñʌchʼtan muʼ bʌ i yʌl, miʼ mejlel laj coltan i yubin i tijicñʌyel (Stg. 1:19).
17 Laʼ laj qʼuel tiʼ tojlel juntiquil xcolel i cʼabaʼ Henri. Tsiʼ wen ubi i chʼijiyemlel come yaʼ tiʼ familia cabʌl tsaʼ bʌ i cʌyʌyob i sujmlel, juntiquil jiñʌch i tat, tsaʼ bʌ ajñi bajcheʼ anciano. Chaʼan miʼ ñuqʼuesʌben i pusicʼal Henri, juntiquil superintendente i chaʼan circuito tsiʼ pʌyʌ majlel ti jap cajpeʼ, i tsiʼ ñʌchʼta pejtelel tsaʼ bʌ i yʌlʌ. Henri tsaʼ cʼoti i ñaʼtan chaʼan chʌn xucʼul yom miʼ yajñel mi yom i coltan i familia chaʼan miʼ chaʼ sujtel baʼan Jehová. Tsiʼ pʼʌtʼesa jaʼel cheʼ bʌ tsiʼ pejca jiñi Salmo 46, Sofonías 3:17 yicʼot Marcos 10:29, 30.
18 ¿Chuqui mi laj cʌn tiʼ tojlel Henri yicʼot Marta, tsaʼ bʌ ajli ti párrafo 11? Chaʼan ti lac pejtelel miʼ mejlel laj coltan yambʌlob. Jiñi rey Salomón tiʼ tsʼijbu: «Jini yujil bʌ wen bʌ tʼan an cabʌl i cʼʌjñibal ti coltaya». Tsiʼ yʌlʌ jaʼel chaʼan «tijicña lac pusicʼal cheʼ tijicña miʼ qʼuelonla lac piʼʌlob» i chaʼan «jini wen bʌ tʼan miʼ ñuqʼuesʌbeñonla lac pusicʼal» (Pr. 15:23, 30). Mi an majqui ñoj chʼijiyem mi laj qʼuel, ¿chuqui miʼ mejlel lac mel? Miʼ mejlel lac pejcʌben jumpʼejl temaj yaʼ ti Lac Tsictesʌbentel o am bʌ ti lac página chaʼan Internet. Cheʼ jaʼel, Pablo tiʼ tsʼijbu: «Cʌntesan laʼ bʌ. Tojʼesan laʼ bʌ yicʼot wen bʌ laʼ ñaʼtʌbal. Cʼʌyiben lac Yum salmo tac, yicʼot himno tac, yicʼot cʼay tiʼ yutslel laʼ pusicʼal. Subenla wocolix i yʌlʌ Dios» (Col. 3:16; Hch. 16:25). Wen tsiquil chaʼan cheʼ mi laj cʼʌyin jiñi cʼay tac chaʼan bʌ i Yumʌntel Dios, miʼ yʌqʼueñonla lac tijicñʌyel.
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
ijwbq artículo 39 párr. 3
¿Muʼ ba i mejlel i chʼʌmob tratamiento jiñi xñoptʼañob?
2. ¿Yom ba mij cʼajtiben yambʌ doctorob? Cheʼ maʼ cʼajtiben yambʌ doctorob miʼ mejlel i coltañet, ñumento mi jumpʼejl tsʌts bʌ cʼamʌjel an a chaʼan (Proverbios 15:22).
2-8 DE JUNIO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA
PROVERBIOS 16
Uxpʼejl cʼajtiya muʼ bʌ caj i coltañet chaʼan wen chuqui maʼ yajcan a mel
«¿Chuqui miʼ mʌctañon chaʼan mic chʼʌm jaʼ?»
18 Cheʼ tsaʼix lac chʼʌmʌ jaʼ, yom mi lac chaʼlen wersa chaʼan tiʼ pejtelel ora mi lac jacʼben i mandar tac Jehová, mach jiñic chuqui bajñel laj com. I sujmʌch, mach cʼuñic tiʼ melol, pero yonlelob cheʼʌch miʼ melob ti jujumpʼejl jab. Jatet miʼ mejlel a mel jaʼel. Chaʼan maʼ mejlel, chaʼlen wersa a ñumen chʼʌmben isujm muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia, ñʌmtesan a bʌ chaʼan maʼ tem ajñel a wicʼot jiñi hermanojob i subeñob yicʼot a tijicñʌyel chuqui tac an a cʌñʌ tiʼ tojlel jiñi a Tat am bʌ ti panchan (He. 10:24, 25). I cheʼ bʌ woli a ñaʼtan chuqui yom maʼ mel, ñʌchʼtan jiñi ticʼojel muʼ bʌ i subeñet Jehová yaʼ tiʼ Tʼan yicʼot tiʼ yorganización (Is. 30:21). Cheʼ jiñi, wen mi caj a wajñel (Pr. 16:3, 20).
¿Bajcheʼ miʼ chʼʌmob i decisión jiñi lac piʼʌlob?
Cheʼ an chuqui la com lac mel, an i tajol mi lac chʼʌm ti ñuc chuqui miʼ ñaʼtan yañoʼ bʌ i mach cojach mi lac jacʼ muʼ bʌ i yʌl laj conciencia. I cheʼ mi lac mel bajcheʼ jiñi, miʼ mejlel laj cʌn chuqui ñusʌbil bʌ i chaʼañob yicʼot i ñaʼtʌbalob. Cheʼ bʌ mi lac mel chuqui miʼ subeñonla lac familia, la camigojob yicʼot jiñi lac piʼʌlob, miʼ qʼueloñobla ti ñuc.
¿Wem ba cheʼ mi lac mel tiʼ pejtelel ora chuqui miʼ yʌl yañoʼ bʌ? Priscila, cheʼ bʌ xcolelto, tsiʼ mele chuqui miʼ mel i yamigojob. Jiñi i yamigojob mach lecojic miʼ qʼuelob cheʼ miʼ chaʼleñob piʼleya cheʼ maxto ñujpuñemobic. Pero wiʼilto tsiʼ cʌñʌ chaʼan maʼañic miʼ yʌqʼuen i tijicñʌyel cheʼ miʼ mel muʼ bʌ i mel i yamigojob. Priscila miʼ yʌl: «Cheʼ tsaʼ caji c mel muʼ bʌ i mel yañoʼ bʌ maʼañic tsiʼ yʌqʼueyon c tijicñʌyel, mach weñic chuqui tsaʼ caji c mel i tsaʼ cʌcʼʌ ti wocol j cuxtʌlel».
Cheʼ com lac mel chuqui wem bʌ, weñʌch cheʼ mi lac chʼʌm ti ñuc chuqui mi lac ñaʼtan yicʼot chuqui miʼ ñaʼtan yañoʼ bʌ. Pero mi jin jach mi lac chʼʌm ti ñuc jiñi, mach tiʼ pejtelelic ora wen mi caj i loqʼuel chuqui mi lac mel. An i tajol maʼañic miʼ mejlel lac ñaʼtan bajcheʼ mi caj i ticʼlañonla o i ticʼlan yañoʼ bʌ (Proverbios 14:12). Anquese weñʌch chuqui mi lac mel mi la cubin o chuqui miʼ mel yañoʼ bʌ, an i tajol mach cheʼiqui. Ili pañimil woliʼ qʼuextʌyel majlel, an melbalʌl (chaʼlibal) tac mach bʌ weñic miʼ qʼuejlel ti wajali, pero wʌle mach lecojix miʼ qʼuejlel.
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
Mach la cʌcʼ lac bʌ ti lotintel tiʼ «ñaʼtʌbal jini pañimil»
13 Jiñi Biblia miʼ yʌl: «Tsʼaʼ miʼ qʼuel lac Yum pejtel muʼ bʌ i chañʼesañob i bʌ» (Pr. 16:5). ¿Chucoch miʼ tsʼaʼlen Jehová jiñi muʼ bʌ i chañʼesañob i bʌ? Junchajp, come jiñi wen ñuc bʌ miʼ yubiñob i bʌ i miʼ yʌlob chaʼan cheʼʌch yomonla woli (yʌquel) i lajiñob i jontolil Satanás. Cʌlʌx ñuc miʼ yubin i bʌ i tsaʼto cʼoti i ñaʼtan chaʼan Jesús, jiñi tsaʼ bʌ i colta Dios i mel pejtelel chuqui an, yom miʼ ñoctʌl i chʼujutesan (Mt. 4:8, 9; Col. 1:15, 16). Jiñi i melbal muʼ bʌ i chañʼesañob i bʌ miʼ pʌs chucoch maʼañic i cʼʌjñibal miʼ qʼuel Dios i ñaʼtʌbal jiñi pañimil.
9-15 DE JUNIO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA
PROVERBIOS 17
Miʼ mejlel laʼ taj laʼ ñʌchʼtʌlel ti laʼ ñujpuñel
g 9/14 11 párr. 2
Muʼ bʌ caj i coltañet a locʼ jiñi michʼajel ti a pusicʼal
Cʼajtiben a bʌ bajcheʼ yilalet. Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan an ora bʌ miʼ michʼañob (Proverbios 29:22). ¿Cheʼ ba yilalet bajcheʼ jiñi? Cʼajtiben a bʌ: «¿Muʼ ba c lot michʼajel tic pusicʼal? ¿Ora ba mic waʼ michʼan? ¿Ñumeñix ba ti pʼis mij qʼuel chuqui mic melbentel?». Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan jiñi muʼ bʌ i bʌcʼ michʼan miʼ tʼox jiñi amigojob (Proverbios 17:9; Eclesiastés 7:9). Cheʼʌch miʼ mejlel ti ujtel jaʼel ti a ñujpuñel. Mi tsaʼ cʼoti a qʼuel chaʼan maʼ lot michʼajel ti a pusicʼal, chaʼlen wersa a pʌsben a pijt a ñoxiʼal. (Principio am bʌ ti Biblia: 1 Pedro 4:8.)
¿Bajcheʼ yom miʼ tojʼesʌntel jiñi wocol tac?
MUʼ BɅ YɅL JIÑI BIBLIA: «An i yorajlel mi lac chaʼlen tʼan» (Eclesiastés 3:1, 7). Aqʼuen yorajlel chaʼan mi a wʌl chaʼan jiñi wocol, suben a piʼʌl (ñoxiʼal o a wijñam) bajcheʼ yubil maʼ wubin yicʼot chuqui maʼ ñaʼtan (Efesios 4:25). Anquese michʼet, mach a chaʼlen aʼleya. Cheʼ mi laʼ chaʼlen uts bʌ tʼan miʼ mejlel i mʌctan chaʼan maʼañic miʼ tejchel tsʌts bʌ wocol (Proverbios 15:4; 26:20).
Anquese mach lajalic i pensar a piʼʌl bajcheʼ jatet, mach yomic maʼ michʼan, chʌn pʌsben a cʼuxbiya yicʼot qʼuele ti ñuc (Colosenses 4:6). Chaʼlen wersa a tojʼesan jiñi wocol ti ora i mach a cʌy laʼ pejcan la bʌ (Efesios 4:26).
MUʼ BɅ MEJLEL A MEL:
Sʌclanla i yorajlel chaʼan mi laʼ chaʼlen tʼan chaʼan jiñi laʼ wocol
Ñʌchʼtʌben i tʼan jiñi a piʼʌl cheʼ bʌ an chuqui woli yʌl. Pijtan miʼ cʼotel i yorajlel chaʼan maʼ chaʼlen tʼan
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
Cheʼ mi lac bʌcʼñan Dios miʼ coltañonla ili ora yicʼot ti talto bʌ qʼuin
3 ¿Chucoch ñucʌch i cʼʌjñibal mi laj cʌntan lac pusicʼal? Junchajp come Jehová miʼ luʼ taj i qʼuel chuqui an, mach cheʼic miʼ qʼuel bajcheʼ joñonla mi lac taj laj qʼuel (pejcan Proverbios 17:3). Cheʼ mi lac wen lot ti lac pusicʼal i ticʼojel tac Jehová mi caj i cʼuxbiñonla, i maʼañic mi caj lac ñop jiñi i lot tac Satanás o chuqui tac miʼ yʌl ili pañimil (mulawil) am bʌ tiʼ pʼʌtʌlel (Juan 4:14; 1 Juan 5:18, 19). Cheʼ mi lac ñumen lʌcʼtesan lac bʌ ti Jehová mi caj lac ñumen cʼuxbin yicʼot laj qʼuel ti ñuc. I maʼañic mi caj lac mulan lac mel mach bʌ weñic muʼ bʌ i yʌqʼuen i chʼijyemlel. Cheʼ miʼ tilel ti lac pusicʼal chaʼan mi lac mel mach bʌ weñic, mi caj laj cʼajtiben lac bʌ: «¿Bajcheʼqui mi caj c lowben i pusicʼal juntiquil muʼ bʌ i wen cʼuxbiñon yicʼot am bʌ i wen coltayon?» (1 Juan 4:9, 10).
16-22 DE JUNIO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA
PROVERBIOS 18
Laʼ lac ñuqʼuesʌbeñob i pusicʼal jiñi cʼamoʼ bʌ
«Jini mach bʌ anic i pʼisol i ñaʼtʌbal miʼ chaʼlen tʼan ti calle tac»
17 Laʼ lac ñaxan wen ñaʼtan chuqui mi caj la cʌl. Mi maʼañic mi laj cʌntan lac bʌ, miʼ mejlel lac wen low yañoʼ bʌ ti lac tʼan. Jiñi Biblia miʼ yʌl: «An winicob xʼixicob mach bʌ utsic i tʼan. Miʼ jecʼonla bajcheʼ espada. I tʼan jini weñoʼ bʌ i pusicʼal i wentajʌch tsʼac muʼ bʌ i lajmesañonla» (Pr. 12:18). Cheʼ bʌ mi laj cʌntan lac bʌ chaʼan maʼañic lac sub ñumel i sajtemal yambʌlob, wen mi caj la cajñel la quicʼotob (Pr. 20:19). Chaʼan jiñi lac tʼan lajalʌch bajcheʼ tsʼac, yom mi la cotsan ti lac pusicʼal jiñi i Tan Dios (Luc. 6:45). Cheʼ bʌ mucʼʌch lac wen ñaʼtan jiñi ticʼojel tac am bʌ ti Biblia, jiñi lac tʼan utsʼatax miʼ mejlel ti sujtel tiʼ tojlel yambʌlob (Pr. 18:4).
¿Chuqui yom maʼ mel mi tsaʼ waʼ cʼamʼayet?
Wen ñʌchʼtan chuqui miʼ yʌl. Junchajp bajcheʼ miʼ mejlel laj coltan jiñi la camigo jiñʌch cheʼ mi lac ñʌchʼtan cheʼ yom tʼan. Mach wersajic yom maʼ luʼ jacʼ pejtelel chuqui miʼ yʌl. An i tajol jiñi a wamigo yom jach i locʼsan chuqui an tiʼ pusicʼal. Mach a bʌcʼñan chuqui miʼ subeñet yicʼot mach a ñaʼtan chuqui mach bʌ weñic tiʼ tojlel. Mach a waʼ ñaʼtan chaʼan mucʼʌch a chʼʌmben i sujm bajcheʼ yubil miʼ yubin i bʌ, ñumento mi jiñi i cʼamʌjel mach tsiquilic (Proverbios 11:2).
Alʌ chuqui tac wen. An i tajol maʼañic mi caj a ñaʼtan chuqui yom maʼ suben. Pero mucʼʌch i mejlel a suben chaʼan a wujil chaʼan wocolʌch woli bʌ i ñusan. Cheʼ bajcheʼ jiñi añixto chuqui woli a suben i mach ñʌchʼʌlet jach. Mi mach a wujilic chuqui yom maʼ suben, mucʼ jach i mejlel a wʌl: «Mach cujilic chuqui yom mic subeñet, pero com maʼ ñaʼtan chaʼan mic wen cʼuxbiñet». Mach a wʌl: «Mach cʌlʌx tsʌtsic a cʼamʌjel jateti» o «jin jach an a chaʼan jiñi mach yambʌ cʼamʌjelic».
¿Ixcu cheʼ maʼ ñumen sʌclan chaʼan bʌ i cʼamʌjel jiñi a wamigo? Mucʼʌch caj i qʼuel ti ñuc cheʼ maʼ chaʼlen wersa a chʼʌmben i sujm jiñi woli bʌ i ñusan, i jiñi muʼ bʌ a suben mucʼʌch caj i wen coltan (Proverbios 18:13). Pero yom tsajilet chaʼan maʼañic maʼ wʌcʼ ticʼojel tac mi maʼañic tsaʼ cʼajtibentiyet.
Suben jiñi a wamigo chaʼan a wom a coltan. Mach a waʼ ñaʼtan chaʼan a wujil chuqui i cʼʌjñibal i chaʼan jiñi a wamigo, cʼajtiben chuqui miʼ mejlel a mel. Tajol jiñi a wamigo miʼ yʌl chaʼan mach yomic coltʌntel come miʼ quisñin chaʼan miʼ yʌqʼuen wocol yañoʼ bʌ. Jin chaʼan, ¿ixcu cheʼ muqʼuic a suben chaʼan maʼ coltan ti mʌñoñel, a sʌqʼuesʌben i yotot o yan tac bʌ? (Gálatas 6:2).
Mach lujbʼaquet. Tajol jiñi a wamigo mi caj i yʌl chaʼan maʼañix mi caj i mejlel laʼ mel jiñi tsaʼ bʌ laʼ wʌlʌ o mach yomic tʼan. Pʌsʌ a pijt, chʼʌmben i sujm i chʌn qʼuele chuqui i cʼʌjñibal i chaʼan (Proverbios 18:24).
Laʼ laj coltan añoʼ bʌ i chaʼan ansiedad, depresión o yan tac bʌ cheʼ bʌ bajcheʼ jiñi
«Ñuqʼuesʌbenla i pusicʼal jiñi wen chʼijyemoʼ bʌ» (1 TESALONICENSES 5:14).
Tajol jiñi a wamigo wen chʼijyem o woli (yʌquel) i chaʼlen wersa chaʼan maʼañic miʼ ñaʼtan chaʼan maʼañic i cʼʌjñibal. Jin chaʼan, suben chaʼan mucʼʌch a wen qʼuel ti ñuc. Cheʼ bajcheʼ jiñi, mucʼʌch caj i mejlel a ñuqʼuesʌben i pusicʼal anquese mach a wujilic chuqui maʼ suben.
«Jiñi i sujm bʌ amigo miʼ cʼuxbiñonla tiʼ pejtelel ora» (PROVERBIOS 17:17).
Aqʼuen a coltaya. Mach a waʼ ñaʼtan chaʼan a wujilix chuqui i cʼʌjñibal i chaʼan, cʼajtiben chuqui miʼ mejlel a mel tiʼ tojlel. Tajol jiñi a wamigo maʼañic miʼ ñaʼtan bajcheʼ miʼ subeñet. Mi cheʼʌch bajcheʼ jiñi, suben chuqui tac miʼ mejlel laʼ comol mel, mi laʼ mejlel ti majlel ti xʌmbal. Cheʼ jaʼel, suben chaʼan miʼ mejlel a coltan ti mʌñoñel, i sʌqʼuesan i yotot o yan tac bʌ (Gálatas 6:2).
«Yom mi laʼ pʌs laʼ pijt» (1 TESALONICENSES 5:14).
Tajol jiñi a wamigo mach tiʼ pejtelelic ora yom tʼan. Pero cʼajtesʌben chaʼan yaʼañet cheʼ baqui ora yom tʼan. Tajol tiʼ caj jiñi i cʼamʌjel, mi caj i yʌl o i mel cʼux bʌ maʼ yubin, o mi caj i subeñet chaʼan maʼañix mi caj i majlel baqui tsaʼ laʼ lon ñaʼta o miʼ michʼan. Cheʼ maʼ coltan jiñi a wamigo yom maʼ pʌs a pijt yicʼot maʼ chʼʌmben i sujm (Proverbios 18:24).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
Jehová mi caj i coltañet cheʼ woli a ñusan wocol
13 Yom bʌ mi lac mel. Laʼ lac chaʼlen wersa chaʼan maʼañic mi lac ñajtʼesan lac bʌ tiʼ tojlel yambʌyob. Mi cheʼ mi lac mel, mi caj lac wen ubin lac chʼijyemlel, mi caj lac bajñel ñaʼtan lac bʌ yicʼot jiñi lac wocol tac, i jiñi miʼ mejlel i yʌqʼueñonla lac mel mach bʌ weñic (Pr. 18:1). An i tajol la com bajñel ajñel, ñumento cheʼ bʌ woli lac ñusan wocol. Pero mach yomic mi lac ñajtʼesan lac bʌ tiʼ tojlel yambʌyob, come lajal bajcheʼ mach la comic lac jacʼben i coltaya Jehová. Anquese wocolʌch, laʼ lac jacʼ cheʼ jiñi lac familia, la camigojob yicʼot jiñi ancianojob miʼ coltañoñobla. Laʼ lac ñaʼtan chaʼan jiñʌch muʼ bʌ i cʼʌn Jehová chaʼan miʼ coltañonla (Pr. 17:17; Is. 32:1, 2).
23-29 DE JUNIO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA
PROVERBIOS 19
Sujten ti wem bʌ amigo tiʼ tojlel jiñi hermanojob
Laʼ lac chʌn pʼʌtʼesan laj cʼuxbiya tiʼ tojlel yambʌlob
16 Qʼuele chuqui wem bʌ tiʼ tojlel yambʌlob. Ñaʼtancu chaʼan yaʼan a wicʼot yambʌ hermanojob i tijicña woli laʼ ñusan, ti wiʼil mi laʼ locʼsan laʼ bʌ ti foto. Pero ¿chuqui maʼ mel cheʼ bʌ maʼ qʼuel chaʼan mach cʌlʌx weñic tsaʼ loqʼui jumpʼejl foto? Maʼ yʌp, cojach miʼ cʌlel a wicʼot jiñi ñumen wem bʌ.
17 Jiñi wen tac bʌ chuqui ñusʌbil lac chaʼan la quicʼot jiñi la quermañujob lajalʌch bajcheʼ jumpʼejl wem bʌ foto lotol bʌ lac chaʼan. Pero mi an juntiquil hermano tsaʼ bʌ i yʌlʌ o i mele mach bʌ weñic. ¿Chuqui mi caj a mel? ¿Muʼ ba caj a chʌn cʼajtesan? Maʼañic (Pr. 19:11; Efes. 4:32). Iliyi lajalʌch bajcheʼ maʼ yʌp jumpʼejl foto mach bʌ weñic. Ñumen wen cheʼ jin jach mi laj cʼajtesan chuqui tac wem bʌ ñusʌbil lac chaʼan.
Laʼ lac ñumen pʌs jiñi cʼuxbiya
10 Joñonla jaʼel mi lac sʌclan bajcheʼ mi laj coltan jiñi hermanojob (Heb. 13:16). ¿Cʼajal ba laʼ chaʼan Anna, tsaʼ bʌ la cʌlʌ ti yambʌ estudio? Yaʼ baqui chumulob tsaʼ ñumi tsʌts bʌ jaʼal, jin chaʼan Anna yicʼot i ñoxiʼal tsaʼ majli i julaʼtañob jumpʼejl familia. Tsiʼ qʼueleyob chaʼan tsaʼ jejmi i yotot, i maʼañic sʌc bʌ i pislelob. Anna miʼ yʌl tsaʼ bʌ i meleyob: «Tsaʼ c chʼʌmʌ lojon majlel jiñi i pislelob chaʼan mi lon c wutsʼ, tsaʼ lon c chaʼle ti planchar i cheʼ jiñi tsaʼ majli lon c chaʼ cʌy. Jiñi tsaʼ bʌ lon c mele mach cʌlʌx wocolic ti melol, pero tsiʼ coltayon lojon chaʼan mi lon c sujtel ti ñumen wem bʌ lon camigo lon c bʌ». Jiñi cʼuxbiya jiñʌch tsaʼ bʌ i colta Anna yicʼot i ñoxiʼal chaʼan miʼ coltan ili hermanojob (1 Juan 3:17, 18).
11 Cheʼ mi lac pʌs laj cʼuxbiya yicʼot la cutslel tiʼ tojlel yambʌlob woli lac lajin Jehová. Anquese tajol maʼañic mi caj i cʼotel la cubin, jiñi muʼ bʌ lac mel mach toʼol cheʼic jach miʼ ñumel mucʼʌch i coltan yambʌlob. Jiñi hermana tsaʼ bʌ la cʌlʌ ti párrafo 8 cʼajal i chaʼan bajcheʼ tsaʼ wen coltʌnti, miʼ yʌl: «Cʼajal c chaʼan bajcheʼ tsiʼ wen coltayoñob jiñi hermanajob, tsiʼ wen pʌsbeyoñob i cʼuxbiya, tsiʼ pʌyʌyoñob ti subtʼan, tsiʼ pʌyʌyoñob majlel ti cʼux waj i ti wiʼil miʼ majlel i chaʼ cʌyoñob ti cotot. Cujil chaʼan tsaʼʌch i chaʼleyob wersa chaʼan miʼ melob pejtelel iliyi, pero tsiʼ meleyob yicʼotob i tijicñʌyel i ti jumpʼejlob i pusicʼal». Tajol mach tiʼ pejtelelobic mi caj i mejlel i subeñoñobla chaʼan miʼ qʼuelob ti ñuc jiñi tsaʼ bʌ lac mele tiʼ tojlelob. Jiñʌch muʼ bʌ i yʌl jiñi hermana: «Mic mulan cheʼ añic chuqui miʼ mejlel c mel tiʼ tojlelob pejtelel jiñi tsaʼ bʌ i coltayoñob, pero maʼañic mic mejlel come mach luʼ cujilic baqui chumulob. Pero Jehová yujilʌch baqui añob i mij cʼajtiben chaʼan laʼ i yʌqʼueñob i bendición». Miʼ mejlel lac ñop chaʼan Jehová mucʼʌch i qʼuel ti ñuc jaʼel pejtelel muʼ bʌ lac mel anquese tajol mach wen ñuquic mi lac ñaʼtan, lajal bajcheʼ an i bet miʼ yubin yicʼotonla i yom i chaʼ sutqʼuibeñonla (pejcan Proverbios 19:17).
Laʼ lac chʌn pʌsben lac bʌ xucʼul bʌ cʼuxbiya
6 Miʼ mejlel la cʌl chaʼan juntiquil cabʌlix bʌ jab i cajel ti eʼtel ti jumpʼejl empresa, juntiquilʌch xucʼul bʌ xʼeʼtel. Pero tajol maʼañic baʼ i wis cʌñʌ jiñi i yumob ti eʼtel. Tajol an qʼuiñil maʼañic miʼ mulan bajcheʼ miʼ yujtel jiñi eʼtel. Yaʼan ti eʼtel yaʼi come i cʼʌjñibal chaʼan miʼ taj i cʼʌjñibal bʌ i chaʼan, mach chaʼañic i cʼuxbiya. I mucʼʌch i bej cajel ti eʼtel, jinto miʼ chaʼlen i bʌ ti jubilar o tajol miʼ taj yambʌ ñumen wem bʌ i yeʼtel.
7 Jiñi i xucʼtʌlel jiñi xʼeʼtel tsaʼ bʌ ajli i jiñi xucʼul bʌ cʼuxbiya mach lajalic come qʼuexel chuqui miʼ ñijcañob chaʼan miʼ pʌsob. ¿Chucoch tsiʼ pʌsʌyob xucʼul bʌ cʼuxbiya jiñi i wiñicob Dios ti wajali? Tsiʼ pʌsʌyob come jiñi i pusicʼal jiñʌch tsaʼ bʌ i ñijcayob, mach chaʼan xicʼbilob. Laʼ laj qʼuel i yejemplo David. Jiñi i pusicʼal tsiʼ ñijca chaʼan miʼ pʌsben xucʼul bʌ cʼuxbiya jiñi i yamigo Jonatán, anquese jiñi i papá i cʼabaʼ Saúl yom i tsʌnsan David. Ti wiʼil, cheʼ bʌ Jonatán chʌmeñix, David tsiʼ bej pʌsbe xucʼul bʌ cʼuxbiya Mefibóset, i yalobil Jonatán (1 S. 20:9, 14, 15; 2 S. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
Ubibenla i tʼan jiñi añoʼ bʌ i ñaʼtʌbal
17 Tajol ti jiñi semana tac talto bʌ o ti jiñi uw tac muʼ bʌ caj i ñumel an majqui mi caj i yʌqʼueñonla ticʼojel o an baqui mi caj lac taj. Cheʼ bʌ miʼ yujtel jiñi, laʼ laj cʼajtesan tsaʼ bʌ laj qʼuele ti ili estudio: Yom an lac pecʼlel, jin yom mi lac chʼʌm ti ñuc chuqui mi lac subentel mach jiñic bajcheʼ mi lac subentel, i laʼ lac jacʼ. Maʼañic majqui toj añix i ñaʼtʌbal miʼ yilan pañimil (chʼocʼan). Pero jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan, mi mucʼʌch lac ñʌchʼtan yicʼot mi lac jacʼ jiñi ticʼojel tac, mi caj lac taj lac ñaʼtʌbal (Pr. 19:20).
30 DE JUNIO-6 DE JULIO
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA
PROVERBIOS 20
Yom bʌ miʼ mejlel chaʼan wen miʼ loqʼuel jiñi noviazgo
Aqʼuenla i ñuclel Jehová ti laʼ noviazgo
3 Jiñi noviazgo wen utsʼatax, pero cheʼ jaʼel yom miʼ qʼuejlel ti ñuc, come cheʼ bʌ an majqui miʼ tech jumpʼejl noviazgo yom i yʌl chaʼan wolix i ñaʼtan ñujpuñel. Mi mucʼʌch i ñujpuñelob miʼ yʌcʼob i tʼan tiʼ tojlel Jehová baqui miʼ yʌlob chaʼan mi caj i cʼuxbiñob i bʌ yicʼot mi caj i qʼuelob i bʌ ti ñuc cheʼ bʌ cuxulobto. Jin chaʼan cheʼ bʌ maxto i yʌcʼʌyob i tʼan yomʌch miʼ wen ñaʼtañob muʼ bʌ caj i melob (pejcan Proverbios 20:25). Jiñi noviazgo miʼ coltañob chaʼan miʼ wen cʌñob i bʌ i cheʼ bajcheʼ jiñi miʼ ñaʼtañob mi mucʼʌch caj i ñujpuñelob o maʼañic. Mi maʼañic miʼ ñujpuñelob mach yomic i yʌl chaʼan jiñi noviazgo mach utsʼatic tsaʼ loqʼui, come tsiʼ coltayob i ñaʼtan chaʼan jiñi ñumen wem bʌ chaʼañob jiñʌch cheʼ maʼañic miʼ ñujpuñelob
4 Jiñi noviazgo ñucʌch i cʼʌjñibal, i yomʌch mi lac chʼʌmben i sujm. Cheʼ bajcheʼ jiñi, juntiquil i bajñelto bʌ maʼañic mi caj i tech i pejcan juntiquil xchʼoc o chʼiton mi maʼañic woliʼ ñaʼtan ñujpuñel. Pero, mach jiñic jach jiñi i bajñelobto bʌ yom bʌ miʼ chʼʌmbeñob i sujm iliyi, ti lac pejtelel yomʌch mi lac ñaʼtan. ¿Chucoch? Come an muʼ bʌ i ñaʼtañob chaʼan cheʼ bʌ chaʼtiquil woliʼ cʌñob i bʌ, yom i yʌl chaʼan wersa mi caj i ñujpuñelob, pero iliyi maʼañic miʼ coltan jiñi i bajñelobto bʌ. Juntiquil hermana ti Estados Unidos i cʼabaʼ Melissa, miʼ yʌl: «Cheʼ bʌ chaʼtiquil miʼ tech i pejcañob i bʌ an hermanojob muʼ bʌ i pijtañob chaʼan miʼ ñujpuñelob, jin chaʼan an mach bʌ añic miʼ cʌyob i bʌ anquese tsaʼix i qʼueleyob chaʼan mach i chaʼañobic i bʌ. I an maʼañic bʌ majqui miʼ pejcañob chaʼan maʼañic miʼ tajob ili wocol».
Mi woli a ñaʼtan ñujpuñel, ¿bajcheʼ miʼ mejlel a taj wem bʌ a piʼʌl?
8 Tajol maʼ cʼajtiben a bʌ: «¿I bajcheʼ miʼ mejlel j qʼuel bajcheʼ yilal i melbal?». Yaʼʌch ti tempa bʌ o cheʼ bʌ mi laʼ tempan laʼ bʌ laʼ wicʼot yambʌ hermanojob, yaʼi mi caj a qʼuel bajcheʼ yilal yicʼot mi lʌcʼʌlʌch an tiʼ tojlel Dios. ¿Majqui jiñi i yamigojob? ¿Chuqui tac miʼ taj ti tʼan? (Luc. 6:45). ¿Cheʼ ba i meta bajcheʼ a chaʼan? Tajol miʼ mejlel a cʼajtiben jiñi ancianojob o yambʌ hermanojob wen i cʌñʌyoʼ bʌ bajcheʼ yilal (Pr. 20:18). Miʼ mejlel a cʼajtibeñob bajcheʼ yilal i melbal o chuqui miʼ yʌjlel tiʼ tojlel (Rt. 2:11). Pero yom maʼ cʌntan a bʌ chaʼan cheʼ bʌ woli (yʌquel) a qʼuel jiñi hermano o jiñi hermana maʼañic maʼ wʌqʼuen i yubin chaʼan woli jach i joybintel o chaʼan a wom a luʼ taj a qʼuel pejtelel muʼ bʌ i mel.
Aqʼuenla i ñuclel Jehová ti laʼ noviazgo
7 ¿Chuqui mi caj i coltañet chaʼan maʼ cʌn ti wen jiñi a novio o a novia? Jiñʌch cheʼ mi laʼ jamʌ chaʼlen tʼan, mi laʼ mel tac cʼajtiya i mi laʼ ñʌchʼtan (Pr. 20:5; Sant. 1:19). An tacʌch muʼ bʌ i mejlel laʼ mel chaʼan mi laʼ mejlel ti tʼan, mi laʼ mejlel laʼ comol cʼux laʼ waj, mi laʼ loqʼuel ti xʌmbal yicʼot mi laʼ comol chaʼlen subtʼan. Cheʼ jaʼel miʼ mejlel laʼ ñumen cʌn laʼ bʌ cheʼ temel mi laʼ ñusan qʼuin laʼ wicʼot laʼ wamigojob yicʼot laʼ familia. Mi caj i coltañetla laʼ qʼuel bajcheʼ yilal i melbal (chaʼlibal) jiñi yambʌ yicʼot bajcheʼ yilal yicʼot yambʌ lac piʼʌlob. Jiñʌch tsaʼ bʌ i mele Albert, chʼoyol bʌ ti Países Bajos, cheʼ bʌ wolito i cʌn i bʌ yicʼot Alicia miʼ yʌl chuqui tsiʼ mele: «An chuqui tac tsaʼ lon j comol mele chaʼan mic ñumen cʌñeʼ lon c bʌ, jumpʼejl ejemplo, mi lon j comol sʌqʼuesan jiñi otot o mi lon j comol chajpan chuqui mi lon j cʼux. Cheʼ bajcheʼ jiñi tsaʼ lon j qʼuele jiñi wen tac bʌ lon c melbal yicʼot jiñi mach tac bʌ weñic».
8 Yambʌ muʼ bʌ caj i coltañetla chaʼan mi laʼ cʌn laʼ bʌ ti wen jin cheʼ bʌ mi laʼ tem chaʼlen estudio. Tiʼ sujm, jiñʌch muʼ bʌ caj laʼ mel mi mucʼʌch laʼ ñujpuñel, mi caj laʼ tem chʼujutesan Jehová bajcheʼ familia come jiñʌch muʼ bʌ caj i coltañetla chaʼan pʼʌtʌl mi laʼ wajñel ti laʼ ñujpuñel (Ec. 4:12). Jin chaʼan, wen cheʼ mi laʼ wʌqʼuen i yorajlel chaʼan mi laʼ mel iliyi cheʼ bʌ wolito laʼ cʌn laʼ bʌ. I sujmʌch chaʼan iliyi mach yomic i yʌl chaʼan jiñi wiñic wolix i chʼʌm i yeʼtel bajcheʼ i jol jiñi familia. Pero mi caj i coltañet a qʼuel mi pʼʌtʌlʌch an yicʼot Jehová jiñi woli bʌ a cʌn. Max yicʼot Laysa, jumpʼejl xñujpuñel ti Estados Unidos, miʼ yʌlob bajcheʼ tsiʼ coltayob cheʼ bʌ tsiʼ tem chaʼleyob estudio. Max miʼ yʌl: «Cʼʌlʌl cheʼ bʌ tsaʼ caji j cʌñeʼ lon c bʌ, tsaʼ caji lon c pejcan jiñi lac publicación tac muʼ bʌ i taj ti tʼan jiñi noviazgo, jiñi ñujpuñel yicʼot jiñi familia. Jiñʌch tsaʼ bʌ i coltayon lojon chaʼan mi lon j cʌleʼ yan tac bʌ tema mach bʌ cʼuñic ti ajlel».
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
«Jini mach bʌ anic i pʼisol i ñaʼtʌbal miʼ chaʼlen tʼan ti calle tac»
17 Laʼ lac ñaxan wen ñaʼtan chuqui mi caj la cʌl. Mi maʼañic mi laj cʌntan lac bʌ, miʼ mejlel lac wen low yañoʼ bʌ ti lac tʼan. Jiñi Biblia miʼ yʌl: «An winicob xʼixicob mach bʌ utsic i tʼan. Miʼ jecʼonla bajcheʼ espada. I tʼan jini weñoʼ bʌ i pusicʼal i wentajʌch tsʼac muʼ bʌ i lajmesañonla» (Pr. 12:18). Cheʼ bʌ mi laj cʌntan lac bʌ chaʼan maʼañic lac sub ñumel i sajtemal yambʌlob, wen mi caj la cajñel la quicʼotob (Pr. 20:19). Chaʼan jiñi lac tʼan lajalʌch bajcheʼ tsʼac, yom mi la cotsan ti lac pusicʼal jiñi i Tan Dios (Luc. 6:45). Cheʼ bʌ mucʼʌch lac wen ñaʼtan jiñi ticʼojel tac am bʌ ti Biblia, jiñi lac tʼan utsʼatax miʼ mejlel ti sujtel tiʼ tojlel yambʌlob (Pr. 18:4).