I referenciajlel jiñi Jun chaʼan lac tempa bʌ I Subtʼan yicʼot i Melbal jiñi xÑoptʼan
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1-7 DE SEPTIEMBRE
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA PROVERBIOS 29
Tsʼaʼlen costumbre tac yicʼot qʼuiñijel tac mach bʌ weñic miʼ qʼuel Dios
Ñajal tac muʼ bʌ i pʌs majqui añob ti panchan
Cabʌl quixtañu lajal bajcheʼ cʌchʌlob come miʼ bʌcʼñañob jiñi jontol bʌ espíritu yicʼot miʼ ñopob chuqui tac miʼ yʌjlel. An cabʌl muʼ bʌ i yochelob baʼan xwujt, miʼ cʼʌñob i yopol teʼ tac yicʼot miʼ cuchob ñumel axux chaʼan maʼañic chuqui miʼ chaʼleñob, pero maʼañic i cʼʌjñibal. Jiñi Biblia miʼ subeñonla chucoch: «Lac Yum woliʼ sʌclan ñumel tiʼ pejtelel pañimil jini xucʼuloʼ bʌ i pusicʼal muʼ bʌ i ñopob, chaʼan miʼ pʌsbeñob ñuc bʌ i coltaya» (2 Crónicas 16:9). Jiñi isujm bʌ Dios, Jehová, ñumen an i pʼʌtʌlel bajcheʼ Satanás yicʼot miʼ cʌntan jiñi muʼ bʌ i ñopob.
Mi a wom chaʼan miʼ cʌntañet Jehová, yom maʼ ñaʼtan yicʼot maʼ mel muʼ bʌ i mulan. Jumpʼejl ejemplo, cheʼ ti ñaxam bʌ siglo, jiñi xñoptʼañob chʼoyoloʼ bʌ ti Éfeso añoʼ bʌ i jun tac chaʼan magia, tsiʼ tempayob yicʼot tsiʼ puluyob (Hechos 19:19, 20). Mi a wom chaʼan Dios miʼ cʌntañet, mach yomic maʼ wochel baʼañob xwujt, mach yomic maʼ cʼʌn i yopol teʼ, a cuch ñumel axux yicʼot jun tac chaʼan bʌ magia, xotcʼʌbʌl, ujʌl o yan tac bʌ muʼ bʌ i poj cʌntañonla ti ajlel.
Laʼ laj coltan jiñi i sujmlel chaʼan chʌmel
13 Mi maʼañic mi lac wen ñaʼtan mi jumpʼejl costumbre mach weñic tiʼ wut Jehová, laʼ laj cʼajtiben lac ñaʼtʌbal (pejcan Santiago 1:5). Cheʼ jiñi, laʼ lac wen sʌclan chuqui miʼ yʌl jiñi lac jun tac. I mi cheʼ yom mi laj qʼuel, laʼ laj cʼajtiben jiñi ancianojob ti laj congregación. Anquese maʼañic mi caj i subeñoñobla chuqui mi caj lac mel, mucʼʌch i pʌsbeñoñobla principio tac muʼ bʌ i mejlel i coltañonla, bajcheʼ muʼ bʌ i yʌjlel ti ili temaj. Cheʼ mi lac mel tac iliyi mi caj i ñumen chajpañonla chaʼan miʼ mejlel laj cʌn «chuqui wen yicʼot chuqui mach wenic» (He. 5:14).
Mi caj cajñel tiʼ sujmlel a tʼan
12 Costumbre yicʼot qʼuiñijel tac mach bʌ weñic. An qʼuiñil jiñi yambʌ lac familiajob o lac piʼʌlob ti qʼueljun o eʼtel miʼ pʌyoñobla tiʼ jumpʼejl qʼuiñijel. ¿Chuqui mi caj i coltañonla chaʼan maʼañic mi la cotsan lac bʌ ti jiñi costumbre tac o qʼuiñijel tac muʼ bʌ i tsʼaʼlen Jehová? Yom wen cʼajal lac chaʼan chucoch miʼ tsʼaʼlen. Cheʼ jaʼel, cheʼ mi lac chaʼ qʼuel chuqui miʼ yʌl lac jun tac chaʼan baqui tilem jiñi qʼuiñijel tac, miʼ coltañonla. Cheʼ mi laj cʼajtesan chucoch miʼ yʌl jiñi Biblia chaʼan maʼañic mi la cotsan lac bʌ yaʼi, mi lac ñumen ñop chaʼan añoñʌchla ti bij muʼ bʌ i mulan Dios (Ef. 5:10). Cheʼ mi lac ñop Jehová yicʼot i tʼan miʼ cʌntañonla chaʼan maʼañic mi lac bʌcʼñan chuqui miʼ yʌl yambʌlob (Pr. 29:25).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
Laʼ lac pʌs ti lac melbal chaʼan tiʼ sujmlel la cujil cʼuxbiya
11 Laʼ la cʌqʼueñob i yubin i tijicñʌyel jiñi hermanojob. Jiñʌch jayajl mi lac mejlel, yom mi la cʌqʼueñob i yubin i tijicñʌyel jiñi yambʌlob, come utsʼatʌch chaʼan miʼ mejlel lac pʼʌtʼesañob (Ef. 4:29). Pero yom mi lac wen ñaʼtan mi loqʼuemʌch ti lac pusicʼal yicʼot mi isujmʌch chuqui mi lac subeñob. Mach lac toʼol al mach bʌ añic mi la cubin ti lac pusicʼal i mi an majqui yom mi la cʌqʼuen jumpʼejl ticʼojel, yomʌch mi lac mel (Pr. 29:5). Maʼañic i cʼʌjñibal mi an majqui mi la poj aqʼuen i yubin i tijicñʌyel, pero mi lac jatsʼ ti tʼan cheʼ añonla la quicʼot yambʌlob. Jiñi apóstol Pablo utsʼatax bajcheʼ tsiʼ pʌsʌ jiñi isujm bʌ cʼuxbiya. Ti jumpʼejl bʌ qʼuin, tiʼ sube jiñi hermanojob ti Corinto chuqui utsʼat woliʼ melob (1 Co. 11:2). Pero tsaʼʌch i tiqʼuiyob jaʼel yicʼot wen jach tiʼ tsictesʌbeyob chuqui mach bʌ weñic woliʼ melob (1 Co. 11:20-22).
8-14 DE SEPTIEMBRE
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA PROVERBIOS 30
«Mach a wotsañon ti pobre, mach a wotsañon ti rico»
¿Bajcheʼ yilal jiñi cʼuxbiya muʼ bʌ i yʌcʼ isujm bʌ tijicñʌyel?
10 Isujmʌch, ti lac pejtelel an i cʼʌjñibal lac chaʼan jiñi taqʼuin, come miʼ mejlel la cʌl chaʼan mucʼʌch i cʌntañonla (Ec. 7:12). Pero mi jin jach an lac chaʼan jiñi i cʼʌjñibal bʌ, ¿mucʼʌch ba i mejlel lac taj lac tijicñʌyel? Muʼcu (pejcan Eclesiastés 5:12). Agur, i yalobil Jaqué, tsiʼ cʼajtibe Dios: «Mach a wotsañon ti pobre, mach a wotsañon ti rico. Cojach yom maʼ wʌqʼueñon chaʼan jasʌlon ti jujumpʼejl qʼuin». Mucʼʌch i mejlel lac ñaʼtan chucoch mach yomic cheʼ pʼumpʼun. Tiʼ tsictesa chaʼan mach yomic i chaʼlen xujchʼ, come cheʼʌch miʼ bibʼesʌben i cʼabaʼ Dios. Pero ¿chucoch maʼañic tsiʼ cʼajti ochel ti rico? Tiʼ sube Dios: «Ame c ñusañet cheʼ ñajonix, ame c sub ¿bacʼan tsiquil lac Yum?» (Pr. 30:8, 9). Tajol cʌmbil lac chaʼan quixtañujob muʼ bʌ i qʼuelob ti ñuc i chubʌʼan i mach jiñix Dios.
11 Muʼ bʌ i mulañob taqʼuin mach utsʼatic miʼ yajñelob tiʼ tojlel Dios. Jesús tsiʼ yʌlʌ: «Maʼanic xʼeʼtel muʼ bʌ mejlel i yuman chaʼtiquil yumʌl. Miʼ tsʼaʼlen juntiquil yumʌl, miʼ cʼuxbin yambʌ. Miʼ jacʼben i tʼan juntiquil, miʼ ñusʌben i tʼan yambʌ. Mach mejlic laʼ yuman Dios cheʼ woli laʼ yuman chubʌʼañʌl». Jesús tsaʼ jaxto ujti i yʌl: «Mach mi laʼ tempan laʼ chubʌʼan ti pañimil baʼ miʼ jisan motsoʼ, baʼ miʼ caj ti taʼ, baʼ miʼ yochelob xujchʼ i xujchʼiñob loqʼuel. Tempan laʼ chubʌʼan ti panchan baʼ maʼanic miʼ jisan motsoʼ, baʼ maʼanic miʼ caj ti taʼ, baʼ maʼanic miʼ yochelob xujchʼ i xujchʼiñob loqʼuel» (Mt. 6:19, 20, 24).
12 An qʼuelbil i chaʼan cabʌlob chaʼan tijicñayob cheʼ mach cabʌlic i chubʌʼañob, cheʼ jaʼel, ñumen an i yorajlel i chaʼañob tiʼ melol i yeʼtel Jehová. Ti Estados Unidos, juntiquil hermano i cʼabaʼ Jack an colem bʌ i yotot yicʼot an i choñoñel, pero tsiʼ choño chaʼan miʼ yochel ti precursor yicʼot i yijñam. Tiʼ tsictesa: «Mach cʼuñic cheʼ tsaʼ lon j cʌyʌ wen utsʼatax bʌ cotot lojon yicʼot jiñi c lum lojon. Cabʌl jabil cheʼ mucʼon ti wen eʼtel, michʼon mic sujtel ti cotot tiʼ caj chuqui miʼ yujtel ti queʼtel. Pero jiñi quijñam, am bʌ bajcheʼ precursora, joy qʼuin tijicña. Miʼ subeñon: ‹An wem bʌ c yum ti eʼtel›. Wʌle cheʼ añoñix jaʼel bajcheʼ precursor, muqʼuix c tem melben lojon i yeʼtel Jehová».
«¿Ñumen cʼux ba maʼ wubiñon bajcheʼ jini?»
15 Ili ora, cabʌl quixtañu miʼ mulañob jiñi woli bʌ i tsijib loqʼuel tac bajcheʼ jiñi celular, computadora yicʼot yan tac bʌ. Yajlemob tiʼ mulʌntel chubʌʼañʌl tac, miʼ cʌlʌx acʼob ti ñuc i tajol taqʼuin yicʼot chubʌʼan tac. Jiñi xñoptʼañonbʌla yom mi laj qʼuel chuqui woli lac ñumen acʼ ti ñuc. Laʼ laj cʼajtiben lac bʌ: «¿Jimba mic ñumen aqʼuen i yorajlel chaʼan mic ñaʼtan jiñi tsijib tac bʌ carro woliʼ loqʼuel o jiñi wen tsijib tac to bʌ pisil, i mach jiñic cheʼ mic chajpan c bʌ chaʼan jiñi tempa bʌ? ¿Maʼañix ba mic wen aqʼuen i yorajlel jiñi oración yicʼot i pejcʌntel jiñi Biblia tiʼ caj jiñi queʼtel tac?». Mi mach tsajaloñicla, tajol mi caj lac ñumen cʼuxbin jiñi chubʌʼañʌl tac i mach jiñix Cristo. Yom mi lac wen ñaʼtan jiñi tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jesús: «Maʼanic chuqui tac mi laʼ tsʌjyun» (Lucas 12:15). ¿Chucoch tsiʼ yʌlʌ Jesús iliyi?
16 Jesús tsiʼ yʌlʌ: «Maʼanic xʼeʼtel muʼ bʌ mejlel i yuman chaʼtiquil yumʌl. Miʼ tsʼaʼlen juntiquil yumʌl, miʼ cʼuxbin yambʌ. Miʼ jacʼben i tʼan juntiquil, miʼ ñusʌben i tʼan yambʌ. Mach mejlic laʼ yuman Dios cheʼ woli laʼ yuman chubʌʼañʌl» (Mateo 6:24). Mach mejlic lac laja acʼ ti ñuc Jehová yicʼot chubʌʼañʌl. Come xmulilonla, yom mi lac chʌn chaʼlen wersa chaʼan mi lac choc loqʼuel chuqui «yom lac [...] bʌcʼtal», bajcheʼ jiñi i wen mulʌntel chubʌʼañʌl tac (Efesios 2:3).
17 An cabʌl cojach bʌ miʼ wen acʼob i ñaʼtʌbal chaʼan miʼ tajob chuqui yomob i maʼañic miʼ mejlel i qʼuelob cheʼ bajcheʼ yom qʼuelol jiñi chubʌʼañʌl (pejcan 1 Corintios 2:14). Maʼañic miʼ mejlelob i cʌn chuqui wen yicʼot jiñi mach bʌ weñic come maʼañic miʼ wen ñaʼtañob (Hebreos 5:11-14). Tajol miʼ ñumen colelob majlel tiʼ pusicʼal chaʼan yomobʌch i taj chuqui tac miʼ mulañob. I cheʼ mucʼʌch i tajob, ñumen yomob to yambʌ (Eclesiastés 5:10). Pero mucʼʌch i mejlel lac locʼsan ti lac jol cheʼ bʌ bajcheʼ iliyi. ¿Bajcheʼ? Ti bele ora yom mi lac pejcan jiñi Biblia. Jiñʌch muʼ bʌ caj i yʌqʼueñonla lac pʼʌtʌlel chaʼan mi lac locʼsan ti lac tojlel (1 Pedro 2:2). Jesús maʼañic tsaʼ yajli tiʼ yac tac Satanás come tsiʼ yʌqʼue i yorajlel chaʼan miʼ ñaʼtan bajcheʼ miʼ ñaʼtan Jehová (Mateo 4:8-10). Mi mach la comic chaʼan mi lac wen mulan chubʌʼañʌl, yom mi lac jacʼben i ticʼojel Jehová Cheʼʌch mi caj lac pʌsben Jesús chaʼan jiñʌch muʼ bʌ lac ñumen cʼuxbin.
I cʼʌñol ti wen jiñi taqʼuin
● Cʼʌñʌ a taqʼuin cheʼ bajcheʼ ñaʼtʌbil jach a chaʼan. Mele jumpʼejl lista chaʼan jujunchajp chuqui mi caj a mʌn i qʼuele jaypʼejl taqʼuin mi caj a cʼʌn. Mi maʼañic tsaʼ jastiyi chaʼan chuqui woli (choncol) bʌ a ñaʼtan a mʌn, tsʼitaʼ chʼʌmʌ ti yambʌ. Jumpʼejl ejemplo, mi cʌlʌxix tsaʼ jisa a taqʼuin tiʼ mʌñol gasolina, miʼ mejlel a tsʼitaʼ chʼʌm jiñi tsaʼ bʌ a lon ñaʼta a cʼʌn chaʼan mi laʼ majlel ti uchʼel.
● Mach a wotsan a bet. Mi maʼañic i cʼʌjñibal a chaʼan, mach a chaʼlen bet. Ñumen wen cheʼ maʼ ñaxan tempʌben i tojol chuqui a wom a mʌn. Mi tsaʼ cʼʌñʌ a tarjeta de crédito chaʼan maʼ chaʼlen bet, ñopo a toj majlel ti jujumpʼejl uw chaʼan maʼañic miʼ letsel majlel i jol. Pero mi tsaʼix a wotsaʼ a bet, ñaʼtan bajcheʼ mi caj a toj i tsʼʌctesan.
Laʼ ajñiconla tiʼ yotot Jehová tiʼ pejtelel ora
18 Wen cheʼ mi lac ñaʼtan bajcheʼ mi laj qʼuel jiñi taqʼuin. Laʼ laj cʼajtiben lac bʌ: «¿Taqʼuin jach ba mic ñaʼtan yicʼot chuqui tac com bʌ c mʌn? Mi tsaʼ c majña taqʼuin, ¿ti ora ba mic sutqʼuin o mic ñaʼtan chaʼan mach i cʼʌjñibalic i chaʼan? ¿Muʼ ba j qʼuel c bʌ ti ñuc tiʼ caj an c taqʼuin? ¿Wocol ba mi cubin chaʼan mij cʼʌn c taqʼuin chaʼan mic tʼox chuqui an c chaʼan? ¿Muʼ ba c ñaʼtan chaʼan jiñi hermanojob añoʼ bʌ i taqʼuin jin jach miʼ wen cʼuxbiñob taqʼuin? ¿Jin jach ba mic wen ñochtañob jiñi añoʼ bʌ i taqʼuin?». Wen utsʼatax cheʼ añonla tiʼ yotot Jehová, mach lac choc loqʼuel lac bʌ yaʼi tiʼ caj jiñi taqʼuin. Cheʼ bajcheʼ jiñi, Jehová maʼañic baʼ ora mi caj i cʌyonla (pejcan Hebreos 13:5).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
w09 15/4 17 párr. 7-10
La creación revela la sabiduría de Jehová
7 Aun las criaturas “más pequeñas de la tierra” tienen mucho que enseñarnos con su diseño y su conducta. Por ejemplo, pensemos en la sabiduría instintiva de la hormiga (léase Proverbios 30:24, 25).
8 Algunos investigadores creen que por cada persona hay por lo menos doscientas mil hormigas, que trabajan sin parar dentro y fuera de sus hormigueros. En la mayoría de las colonias hay tres tipos de hormigas: las reinas, los machos y las obreras, y cada grupo contribuye de manera única a atender las necesidades colectivas. Pensemos, por ejemplo, en la hormiga cortahojas, de Sudamérica, una experta jardinera. Este diminuto insecto fertiliza, trasplanta y poda sus cultivos de hongos a fin de aumentar la producción. Los expertos han descubierto que esta hábil jardinera organiza sus labores en función de la cantidad de comida que requiere la colonia.
9 Las hormigas tienen mucho que enseñarnos. Por ejemplo, nos enseñan que si queremos obtener buenos resultados, tenemos que ser trabajadores. La Biblia nos aconseja: “Vete donde la hormiga, oh perezoso; mira sus caminos y hazte sabio. Aunque no tiene comandante, oficial ni gobernante, prepara su alimento aun en el verano; ha recogido su abastecimiento de alimento aun en la siega” (Pro. 6:6-8). Jesús dijo: “Mi Padre ha seguido trabajando hasta ahora, y yo sigo trabajando”, lo cual demuestra que ambos son muy diligentes (Juan 5:17).
10 Todos deberíamos imitar la diligencia de Jehová y de Cristo. Sin importar qué tareas o responsabilidades se nos hayan encargado en la organización de Dios, se espera que nos ocupemos bien de ellas y que siempre tengamos “mucho que hacer en la obra del Señor” (1 Cor. 15:58). De modo que lo mejor es seguir el consejo que Pablo les dio a los cristianos de Roma: “No sean holgazanes en sus quehaceres. Fulguren con el espíritu. Sirvan a Jehová como esclavos” (Rom. 12:11). Ningún esfuerzo por hacer la voluntad de Dios será en vano, pues la Biblia nos asegura: “Dios no es injusto para olvidar la obra de ustedes y el amor que mostraron para con su nombre” (Heb. 6:10).
15-21 DE SEPTIEMBRE
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA PROVERBIOS 31
Muʼ bʌ laj cʌn tiʼ ticʼojel juntiquil ñaʼʌl
Jiñi ticʼojel tac am bʌ ti Biblia mucʼʌch i coltañonla
MUʼ BɅ I YɅL JIÑI BIBLIA: «Maʼañic mi laʼ mel tsʼiʼlel. Jujuntiquiletla yom laʼ wujil i ticʼol laʼ bʌcʼtal chaʼan chʼujul yicʼot miʼ qʼuejlel ti ñuc, i mach yomic lajaletla bajcheʼ jiñi lac piʼʌlob ti yambʌ tejclum tac mach bʌ i cʌñʌyobic Dios, come miʼ cʌlʌx mulañob piʼleya i mach jasʌlic miʼ yubiñob» (1 Tesalonicenses 4:3-5).
YOM BɅ I YɅL: Jiñi Biblia miʼ yʌl chuqui mach bʌ yomic mi lac mel chaʼan mi lac ñusan lac bʌ ti jiñi piʼleya. Jiñi tʼan «tsʼiʼlel», yaʼ ochem cheʼ bʌ juntiquil wiñic o juntiquil xʼixic miʼ piʼlen mach bʌ i yijñamic o i ñoxiʼalic, o cheʼ bʌ juntiquil wiñic yicʼot juntiquil xʼixic miʼ piʼleñob i bʌ i mach ñujpuñemobic, jiñi xʼixicob muʼ bʌ i choñob i bʌ, jiñi homosexualob yicʼot muʼ bʌ i piʼleñob añimal tac (1 Corintios 6:9, 10). Jiñi piʼleya jiñʌch jumpʼejl majtañʌl tsaʼ bʌ i yʌcʼʌ Dios i cojach miʼ mejlel i mel juntiquil wiñic yicʼot juntiquil xʼixic ñujpuñemoʼ bʌ (Proverbios 5:18, 19).
JIÑI BIBLIA MUCʼɅCH I COLTAÑONLA: Kylie, chʼoyol bʌ ti Australia, miʼ yʌl: «Cheʼ bʌ c bajñelto, tsaʼ c ñaʼta chaʼan tijicña mi caj cajñel cheʼ mi cʌcʼ bʌ ti piʼlentel ti juntiquil wiñic, pero mach cheʼiqui».
Ti wiʼil, Kylie tsaʼ caji i jacʼ jiñi ticʼojel muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia chaʼan jiñi piʼleya. Kylie miʼ yʌl: «Mij qʼuel chaʼan jiñi i ticʼojel tac Dios miʼ coltañonla chaʼan maʼañic mi lac ñusan wocol. Wʌle mic mel muʼ bʌ i mulan Jehová. Wʌle cheʼ bʌ añix c ñoxiʼal miʼ pʌsbeñon chaʼan miʼ cʼuxbiñon yicʼot miʼ cʌntañon. Jiñi Biblia tsiʼ coltayon chaʼan tijicña mi cajñel».
ijwhf artículo 4 párr. 11-13
Cómo hablar con los hijos sobre el alcohol
Tomen la iniciativa y hablen del asunto. “El alcohol puede ser un tema que confunda a los jóvenes”, comenta un padre de Gran Bretaña llamado Mark. “Le pregunté a mi hijo de 8 años si beber alcohol estaba bien o mal. Mantuve un ambiente relajado e informal, lo que le ayudó a decir lo que pensaba”.
El asunto quedará más claro si hablan de ello en varias ocasiones. Dependiendo de la edad de su hijo, hablen del alcohol junto con otros temas importantes, como la seguridad vial o la educación sexual.
Pongan un buen ejemplo. Los niños son como esponjas: absorben todo lo que los rodea. Hay estudios que indican que los padres son quienes más influyen en los hijos. Por lo tanto, si su primera opción para calmarse o combatir el estrés es tomar alcohol, su hijo entenderá que esa es la solución ante los problemas de la vida. Así que pónganle un buen ejemplo y consuman alcohol de manera responsable.
g17.6 9 párr. 5
Enseñe a sus hijos a ser humildes
Enseñe a su hijo a ser generoso. Muéstrele que “hay más felicidad en dar que en recibir” (Hechos 20:35). Una manera de hacerlo es preparando juntos una lista de personas que necesiten ayuda con las compras, el transporte o alguna reparación. Y, entonces, que su hijo lo acompañe cuando las ayude para que él vea cuánto disfruta usted de hacer cosas por otros. Así le enseñará a ser humilde de la mejor manera posible: dándole el ejemplo (texto bíblico clave: Lucas 6:38).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
Xchʼocob, ¿bajcheʼ miʼ mejlel laʼ taj majlel laʼ ñaʼtʌbal?
12 Cʌñʌ tʼan ti wen a wicʼot yambʌlob. Ili jiñʌch junchajp wen ñuc bʌ i cʼʌjñibal chaʼan jiñi xñoptʼañonbʌla. Santiago tsiʼ yʌcʼʌ jumpʼejl wem bʌ ticʼojel muʼ bʌ i coltañonla lac mel iliyi: «Yom chajpʌbiletla chaʼan mi laʼ ñʌchʼtan tʼan, pero mach ti orajic yom mi laʼ jacʼ» (Sant. 1:19). Mi an majqui woli (yʌquel) i pejcañonla i wen jach mi lac ñʌchʼtan woli lac pʌs chaʼan mucʼʌch laj qʼuel ti ñuc (1 Ped. 3:8). Mi maʼañic maʼ wen chʼʌmben i sujm maʼ wubin chuqui woli bʌ i subeñet o bajcheʼ miʼ yubin i bʌ, miʼ mejlel a melben cʼajtiya. Cheʼ jaʼel, ñaxan wen ñaʼtan chuqui mi caj a suben (Pr. 15:28). Cʼajtiben a bʌ: «¿I sujmʌch ba jiñi muʼ bʌ caj cʌl? ¿Weñʌch ba? ¿Muʼ ba caj i coltan?». Ñaʼtan tiʼ tojlel hermanajob cheʼ bʌ miʼ melob bajcheʼ iliyi i cʌñʌ tiʼ tojlelob (pejcan Proverbios 31:26). Wen ñʌchʼtan chuqui miʼ yʌlob i bajcheʼ miʼ yʌlob. Chaʼlen wersa a mel jaʼel, xucʼu xucʼul mi caj a ñumen mel ti wen, i ti wiʼil ñumen utsʼat mi caj a wajñel a wicʼot yambʌlob.
22-28 DE SEPTIEMBRE
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA ECLESIASTÉS 1, 2
Laʼ laj cʌntesañob jiñi xcolelob
«Tsaʼ bʌ c subeyet tiʼ tojlel cabʌlob, aqʼueñob tiʼ wenta xucʼul bʌ winicob»
3 Tijicña mi la cubin cheʼ mi lac melben i yeʼtel Dios yicʼot mi laj qʼuel ti ñuc jiñi la queʼtel ti congregación. An mach bʌ la comic laj cʌy jiñi la queʼtel come mi lac wen mulan. Pero cheʼ ñoxoñixla, maʼañix chuqui miʼ mejlel lac wen mel bajcheʼ ti ñaxan (Eclesiastés 1:4). Ili añʌch i wocolel ti lac tojlel. ¿Chucoch? Come woli (choncol) i ñumen pʼojlel jiñi subtʼan i jiñi i yorganización Dios woli (yʌquel) i cʼʌn jiñi tecnología chaʼan ñumen cabʌl miʼ cʼotel i cʌñob jiñi wen tʼan. Come añix bajcheʼ tac tsijib yom melol jiñi eʼtel, jiñi hermanojob añobix bʌ i jabilel wocol miʼ yubiñob chaʼan miʼ cʌñob (Lucas 5:39). Cheʼ jaʼel, la cujil chaʼan cheʼ ñumen añix lac jabilel miʼ jilel majlel lac pʼʌtʌlel (Proverbios 20:29). Jin chaʼan, utsʼatʌch cheʼ jiñi hermanojob ñoxobix bʌ miʼ cʌntesañob ti yambʌ eʼtel tac jiñi xcolelob to bʌ (pejcan Salmo 71:18).
4 Jiñi hermanojob añoʼ bʌ i yeʼtel wocolʌch miʼ yubiñob chaʼan miʼ yʌqʼueñob tiʼ wenta yambʌ hermanojob xcolelob to bʌ jiñi eʼtel tac. Tajol chʼijiyem miʼ yubiñob i bʌ cheʼ miʼ ñaʼtañob chaʼan mi caj i sʌtob jiñi muʼ bʌ i wen mulañob. Cheʼ jaʼel, tajol mach wen yomobic cheʼ miʼ ñaʼtañob chaʼan yambʌlix mi caj i mel jiñi eʼtel muʼ bʌ i wen cʼuxbiñob. Tajol mach weñic mi caj i mejlel jiñi eʼtel miʼ ñaʼtañob mi mach yaʼic añob i qʼuel. O tajol miʼ ñaʼtañob chaʼan maʼañic i yorajlel chaʼan miʼ cʌntesañob yambʌlob. Pero jiñi xcolelob yom yujilob pijt jeʼel mi maʼañic woliʼ yʌqʼuentelob yambʌ eʼtel.
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
xColelob, jiñi tsaʼ bʌ i Meleyonla yom chaʼan tijicñayetla
14 Salomón, juntiquil wen am bʌ i taqʼuin yicʼot i ñuclel, tsiʼ ñopo jiñi tijicñʌyel am bʌ ila ti pañimil (Ec. 2:1-10). Tsiʼ mele cabʌl i yotot, tsiʼ pʌcʼʌ utsʼatax bʌ ñichteʼ tac yicʼot tsiʼ mele parque tac, tsiʼ mele pejtelel chuqui tsiʼ mulaj. ¿Tsaʼ ba i taja i tijicñʌyel? Cheʼ tsiʼ wen ñaʼta pejtelel chuqui tsiʼ mele, tsiʼ yʌlʌ chaʼan lolom jach yicʼot chaʼan maʼañic i cʼʌjñibal (Ec. 2:11). ¿Muʼ ba caj a wʌcʼ ti ñuc ili ñuc bʌ cʌntesʌntel?
29 DE SEPTIEMBRE-5 DE OCTUBRE
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA ECLESIASTÉS 3, 4
Pʼʌtʼesan jiñi laʼ ñujpuñel
Yom mi laʼ pʌs laʼ xucʼtʌlel
MUʼ BɅ YɅL JIÑI BIBLIA: ‹Yajcanla chuqui ñumen wen› (Filipenses 1:10). Junchajp ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal ti a cuxtʌlel jiñʌch a ñujpuñijel. Jin chaʼan, wen qʼuele ti ñuc.
Jehová yom chaʼan cojach maʼ qʼuel ti ñuc a piʼʌl (ñoxiʼal o a wijñam) chaʼan tijicña mi laʼ wajñel (Eclesiastés 9:9). Jehová mi yʌl jaʼel chaʼan mach yomic maʼ bajñel sʌclan a wenlel, yom mi laʼ sʌclan bajcheʼ maʼ tijicñesan laʼ bʌ (1 Corintios 10:24). Aqʼuen i ñaʼtan jiñi a piʼʌl chaʼan wen ñuc i cʼʌjñibal a chaʼan yicʼot chaʼan mucʼʌch a wen qʼuel ti ñuc.
MUʼ BɅ MEJLEL A MEL:
Ñusan qʼuin yicʼot a piʼʌl i ñʌchʼtan chuqui mi yʌl
Mach a bajñel ñaʼtan a wenlel, ñaʼtʌben i wenlel a piʼʌl jaʼel
Chaʼlenla wersa chaʼan maʼañic miʼ jilel jiñi i sujm bʌ cʼuxbiya
12 ¿Bajcheʼ miʼ mejlel laʼ lajin i yejemplo Áquila yicʼot Priscila? ¿An tac ba eʼtel muʼ bʌ i mejlel laʼ tem mel? Jumpʼejl ejemplo, Áquila yicʼot Priscila miʼ tem chaʼleñob subtʼan. ¿Cheʼʌch ba mi laʼ mel jaʼel? Cheʼ jaʼel, Áquila yicʼot Priscila temel tsiʼ chaʼleyob eʼtel. Tajol jatetla mach lajalic jiñi eʼtel muʼ bʌ laʼ mel, pero miʼ mejlel laʼ tem mel jiñi yom tac bʌ melol ti laʼ wotot (Ec. 4:9). Mi mucʼʌch laʼ coltan laʼ bʌ ñumen lʌcʼʌl mi caj laʼ wajñel yicʼot mi caj laʼ mejlel ti tʼan. Robert yicʼot Linda ñumen ti 50 jab ñujpuñemob. Robert miʼ yʌl: «Mach wen jocholoñic lon, pero wen tijicña mi cubin cheʼ bʌ woli c poc plato i jiñi quijñam miʼ coltañon c tiquesan o cheʼ bʌ miʼ tilel i coltañon cheʼ an chuqui woli c mel yaʼ tiʼ jumpatlel lon cotot. Ñumen lʌcʼʌl mi cubin lon c bʌ yicʼot mic ñumen cʼuxbin lon c bʌ cheʼ bʌ an tac chuqui mi lon c tem mel».
13 Cʼajtesanla iliyi: Yomʌch temeletla tiʼ sujm. Juntiquil hermana ti Brasil miʼ yʌl: «Come cabʌl jax chuqui mi lac mel an i tajol mi lac ñaʼtan chaʼan temel añonla come lajal baqui chumulonla. Pero an j qʼuele chaʼan añʌch chuqui yom mic mel. Yom mic ñusan tiempo quicʼot c ñoxiʼal». Laʼ laj qʼuel am bʌ i meleyob Bruno yicʼot Tays chaʼan miʼ tem ajñelob. Bruno miʼ yʌl: «Mic lot lon c teléfono chaʼan miʼ mejlel lon c tem ajñel».
14 Pero ¿ixcu mi maʼañic mi laʼ mulan laʼ tem ajñel? Tajol mach lajalic chuqui tac mi laʼ mulan laʼ mel o an i tajol mi laʼ wʌqʼuen laʼ bʌ cʼux jol. ¿Chuqui miʼ mejlel laʼ mel? Laʼ lac chaʼ ñaʼtan jiñi cʼajc. Cheʼ bʌ miʼ xijqʼuel (ñujtsel) jiñi cʼajc tsʼitaʼ jach miʼ lejmel, chaʼan miʼ wen chʌcʼan yom mi la cotsʌben majlel i siʼil. Cheʼ jaʼel, chaʼlenla wersa chaʼan miʼ laʼ tem ñusan tiempo jujumpʼejl qʼuin. Sʌclanla chuqui mi laʼ mulan laʼ mel ti laʼ chaʼticlel i maʼañic bʌ miʼ tech wocol (Sant. 3:18). Mi an tacʌch chuqui mi laʼ tsʼitaʼ mel mi caj i chaʼ pʼʌtʼan laʼ cʼuxbiya.
Chaʼlenla wersa chaʼan maʼañic miʼ jilel jiñi i sujm bʌ cʼuxbiya
3 Jiñi ñujpuñemoʼ bʌ yom miʼ chaʼleñob wersa chaʼan wem bʌ i yamigojob Jehová. Mi tiʼ chaʼticlelob miʼ qʼuelob ti ñuc cheʼ i yamigojob Jehová mi caj i mulañob i jacʼbeñob jiñi i ticʼojel tac. Cheʼ bajcheʼ jiñi, mi caj i mejlel i lʌtʼob baqui jach bʌ wocol muʼ bʌ i mejlel i yʌcʼ ti jilel i cʼuxbiyajob (pejcan Eclesiastés 4:12). Cheʼ jaʼel, jiñi i yamigojoʼ bʌ Jehová miʼ chaʼleñob wersa chaʼan miʼ lajiñob jiñi wen tac bʌ i melbal (chaʼlibal). Jumpʼejl ejemplo, miʼ pʌsob i yutslel, yujilob pijt i miʼ ñusʌbeñob i mul yañoʼ bʌ (Efes. 4:32–5:1). Jiñi ñujpuñemoʼ bʌ cheʼo bʌ bajcheʼ ili miʼ ñumen cʼuxbiñob i bʌ. Juntiquil hermana i cʼabaʼ Lena, ñumeñix bʌ ti 25 jab ñujpuñem, miʼ yʌl: «¡Mach wocolic maʼ cʼuxbin yicʼot maʼ qʼuel ti ñuc juntiquil muʼ bʌ i wen cʼuxbin Jehová!».
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
Laʼ lac bej melben i yeʼtel Jehová cheʼ mʌctʌbilix lac subtʼan
14 Yom tsajilonla chuqui mi lac suben yambʌlob. Cheʼ miʼ mʌctʌntel lac subtʼan, yom mi lac ñaʼtan baqui ora yom «mi lac ñʌjchʼel» (Ec. 3:7). Yom mi laj cʌntan chaʼan maʼañic mi la cʌl ñuc bʌ i cʼʌjñibal, bajcheʼ i cʼabaʼ jiñi hermanojob, baqui tac mi lac tempan lac bʌ, bajcheʼ mi lac chaʼlen subtʼan yicʼot mi lac taj jiñi chʼujul bʌ bʌlñʌcʼʌl. Mach yom mi lac suben ili tac jiñi xʼeʼtelob mi jiñicto la camigojob o laj cʌñʌyoʼ bʌ ti lac tejclum o ti yambʌ país tac. Mi tsaʼ lac mele, miʼ mejlel la cotsan ti wocol jiñi la quermañojob (pejcan Salmo 39:1).
6-12 DE OCTUBRE
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA ECLESIASTÉS 5, 6
Mi lac wen chʼʌm ti ñuc cheʼ mi lac chʼujutesan Dios
¿Chucoch ñuc i cʼʌjñibal lac chaʼan bajcheʼ yilal bʌ lac pislel mi lac xoj?
Jiñi xñoptʼan yom miʼ lʌp wem bʌ i pislel, pʼisbil jach yom miʼ chʼʌl i bʌ yicʼot yom miʼ pʌs i ñaʼtʌbal. Cheʼ jaʼel, tiʼ pejtelel ora yom sʌc i pislel chaʼan cheʼ jiñi miʼ pʌs chaʼan miʼ chʼujutesan Dios (1 Timoteo 2:9, 10). Qʼuele ili chʌmpʼejl principio muʼ bʌ lac taj ti ili texto. 1) Yom mi lac lʌp wem bʌ lac pislel. Cheʼ bajcheʼ tsaʼix a qʼuele yaʼ ti tempa bʌ tac, jiñi i wiñicob Dios mach junlajalic chuqui miʼ mulañob, pero ti lon c pislel yicʼot ti bajcheʼ mi lon c xiban lon c jol mic pʌs lojon chaʼan mi lon j qʼuel ti ñuc jiñi Dios muʼ bʌ lon c chʼujutesan. 2) Pʼisbil jach bajcheʼ yom mi lac xoj lac pislel, ili yom i yʌl, chaʼan maʼañic mi caj laj cʌlʌx pʌs lac bʌcʼtal chaʼan jiñi yambʌlob maʼañic miʼ tilelob lecoj bʌ i pensar. 3) Mi lac pʌs lac ñaʼtʌbal cheʼ bʌ maʼañic mi lac waʼ cʼʌn o mi lac waʼ xoj chuqui tac tsijiʼ bʌ miʼ loqʼuel. 4) Jiñi lac pislel yicʼot bajcheʼ yilalonla yom miʼ pʌs tiʼ pejtelel ora chaʼan mi lac chʼujutesan Dios, come cheʼ bajcheʼ jiñi mi lac pʌsbeñob jiñi yambʌlob chaʼan mi lac chʼujutesan jiñi i sujm bʌ Dios (1 Corintios 10:31).
Qʼuele ti ñuc cheʼ miʼ mejlel a pejcan Jehová ti oración
18 ¿Ixcu mi tsaʼ subenti juntiquil hermano chaʼan miʼ chaʼlen oración ti jiñi tempa bʌ chaʼan subtʼan o ti jiñi tempa bʌ yaʼ ti congregación? Jiñi hermanojob añoʼ bʌ tiʼ wenta iliyi yom cʼajalob i chaʼan chucoch woliʼ mejlel jiñi tempa bʌ. Jiñi oración tac mach chaʼañic miʼ tijqʼuel jiñi hermanojob o chaʼan miʼ mejlel anuncio tac. Lʌcʼʌ tiʼ pejtelel jiñi tempa bʌ miʼ yʌjqʼuel 5 minuto chaʼan jiñi cʼay yicʼot jiñi oración. Jin chaʼan, jiñi hermano muʼ bʌ i mel jiñi oración mach yomic miʼ cʼʌn «cabʌl tʼan tac», ñumento tiʼ tejchibal jiñi tempa bʌ (Mat. 6:7).
‹Mele cheʼ bajcheʼ tsaʼ wʌlʌ›
12 Cheʼ bʌ tsaʼ lac chʼʌmʌ jaʼ, tsaʼ lac sube Jehová chaʼan ti jin bʌ ora mi la cʌcʼ lac bʌ tiʼ melol i yeʼtel yicʼot mi caj lac chaʼlen wersa chaʼan mi lac jacʼ tiʼ pejtelel muʼ bʌ i subeñonla. Pero jiñi chʼʌm jaʼ i tejchibal jaxto. Ti lac pejtelel yom mi lac chʌn cʼajtiben lac bʌ: «¿Woli ba c chʌn lʌcʼtesan c bʌ ti Jehová cʼʌlʌl cheʼ tsaʼ c chʼʌmʌ jaʼ? ¿Woli ba c chʌn melben i yeʼtel tiʼ pejtelel c pusicʼal?» (Colosenses 3:23). «¿Muʼ ba c melben oración Jehová tiʼ pejtelel ora? ¿Mucʼʌch ba c pejcan c Biblia ti jujumpʼejl qʼuin? ¿Mucʼʌch ba c majlel tiʼ pejtelel jiñi tempa bʌ tac? ¿Muʼ ba c chaʼlen wersa chaʼan mic loqʼuel ti subtʼan? ¿O maʼañix ba mi cubin c tijicñʌyel tiʼ melol i yeʼtel Jehová?». Jiñi apóstol Pedro tsiʼ wʌn alʌ chuqui i wocolel cheʼ mi laj cʌy lac melben i yeʼtel Jehová. Yom mi lac chʌn acʼ ti colel jiñi lac chʼujbiya, laj cʼuxbiya ti Dios, mi lac ñumen taj lac ñaʼtʌbal yicʼot mi laj cuch wocol chaʼan maʼañic mi caj laj cʌy lac melben i yeʼtel (pejcan 2 Pedro 1:5-8).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
Jiñi xpejcaya juñob miʼ cʼajtibeñob i bʌ
Eclesiastés 5:8 (TNM) miʼ taj ti tʼan juntiquil yumʌl muʼ bʌ i wen ticʼlan jiñi pʼumpʼuñoʼ bʌ yicʼot miʼ melbeñob mach bʌ tojic. Ili wiñic yom miʼ cʼajtesan chaʼan tajol juntiquil ñumen ñuc bʌ i yeʼtel woliʼ qʼuel chuqui woliʼ mel. I tajol an yambʌlob ñumen ñucto bʌ i yeʼtelob. Chʼijiyemtic jax ti alol, pero ila ti pañimil an yumʌlob mach bʌ weñic chuqui miʼ melob i tiʼ caj jiñi, jiñi quixtañujob miʼ yilañob wocol.
Anquese maʼañix mi lac ñaʼtan chuqui mi lac mel, miʼ yʌqʼueñonla lac tijicñʌyel cheʼ bʌ Jehová woliʼ qʼuel chuqui woliʼ mel ili ñuc bʌ yumʌlob. Miʼ mejlel laj cʼajtiben Dios chaʼan miʼ coltañonla yicʼot miʼ mejlel la cʌqʼuen tiʼ wenta lac wocol (Sal. 55:22; Fil. 4:6, 7). La cujil chaʼan Jehová woliʼ qʼuel «ñumel tiʼ pejtelel pañimil jini xucʼuloʼ bʌ i pusicʼal muʼ bʌ i ñopob» (2 Cr. 16:9).
Jin chaʼan, Eclesiastés 5:8 (TNM) miʼ pʌsbeñonla chaʼan ti jiñi yumʌlob ila ti pañimil tiʼ pejtelel ora añʌch juntiquil ñumen ñuc bʌ i yeʼtel. Cheʼ jaʼel, ili versículo miʼ ñumen pʌsbeñonla chaʼan jiñʌch Jehová ñumen ñuc bʌ i yeʼtel tiʼ pejtelel pañimil yicʼot ti panchan. Ili ora woliʼ cʼʌn i Yalobil, Jesucristo, chaʼan miʼ chaʼlen yumʌntel. Jehová mach bʌ añic i pʼisol i pʼʌtʌlel miʼ qʼuel pejtelel chuqui miʼ yujtel yicʼot tojʌch chuqui miʼ mel, i cheʼ jaʼel jiñi i Yalobil.
13-19 DE OCTUBRE
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA ECLESIASTÉS 7, 8
Conla «tiʼ yotot baʼ tsaʼ chʌmi juntiquil lac piʼʌl»
¿Chuqui mi laj cʌn ti jiñi i yaʼlel i wut Jesús?
9 Miʼ mejlel a coltan jiñi am bʌ majqui chʌmen i chaʼan. Jesús mach tsaʼic jach i chaʼle uqʼuel yicʼot Marta yicʼot María, tsiʼ ñʌchʼtayob i tsiʼ ñuqʼuesʌbeyob i pusicʼal jaʼel. Jiñʌch muʼ bʌ i mejlel lac mel joñonla jaʼel tiʼ tojlel am bʌ majqui chʌmen i chaʼan. Dan, juntiquil anciano chumul bʌ ti Australia, miʼ yʌl: «Com j coltʌntel tsaʼ cubi cheʼ bʌ tsaʼ chʌmi jiñi quijñam. Cabʌl xñujpuñelob tsiʼ subeyoñob chaʼan miʼ mejlel i ñʌchʼtañoñob bajcheʼ jach ora com. Miʼ yʌcʼob chaʼan mic sub bajcheʼ yubil mi cubin, i mach lecojic tsiʼ yubiyob cheʼ bʌ mic chaʼlen uqʼuel. Cheʼ bʌ maʼañix c pʼʌtʌlel mi cubin tsiʼ coltayoñob chaʼan mic mel jiñi eʼtel tac bajcheʼ i pocol j carro, jiñi mʌñoñel yicʼot tiʼ melol (pʌtol) chuqui mij cʼux. I ti bele ora tsiʼ meleyob oración yicʼoton. Tsiʼ pʌsʌyob chaʼan i sujm bʌ amigojob yicʼot hermanojob ‹baʼ ora woli la cubin wocol›» (Pr. 17:17).
Laʼ laj coltan la quermañojob cheʼ bʌ miʼ ñusañob wocol
15 William, añix bʌ ora tsaʼ chʌmi i yijñam, miʼ yʌl: «Mi c mulan cheʼ bʌ utsʼatax chuqui miʼ yʌlob tiʼ tojlel quijñam. Jiñi miʼ yʌqʼueñon c ñaʼtan chaʼan tsaʼʌch i cʼuxbiyob yicʼot tsiʼ qʼueleyob ti ñuc. Ili an i ñumen coltayon. Jiñi i tʼan tac yambʌlob an i ñuqʼuesʌbeyon c pusicʼal come ti c wen cʼuxbi quijñam i jiñʌch ñumen ñuc bʌ tsaʼ ajñi ti j cuxtʌlel». Bianca miʼ tsictesan: «Miʼ ñuqʼuesan c pusicʼal cheʼ jiñi yambʌlob miʼ chaʼleñob oración yicʼoton i cheʼ miʼ pejcʌbeñoñob chaʼpʼejl uxpʼejl texto. Miʼ wen coltañon cheʼ miʼ cʼajtesañob c ñoxiʼal i cheʼ miʼ ñʌchʼtañob muʼ bʌ cʌl tiʼ tojlel».
«Chaʼlenla uqʼuel yicʼot jini muʼ bʌ i chaʼleñob uqʼuel»
16 Ñuc i cʼʌjñibal jaʼel cheʼ mi lac tajob ti oración yicʼot cheʼ mi lac comol mel la quicʼotob. Isujmʌch, tajol wocolʌch chaʼan mi lac mel oración cheʼ bʌ añob to ti jiñi wocol. Miʼ mejlel ti loqʼuel la cuqʼuel o miʼ mʌjquel lac tʼan. Pero cheʼ mi lac mel oración loqʼuem bʌ ti lac pusicʼal miʼ mejlel i yʌqʼueñob i ñʌchʼtʌlel. Dalene, tsaʼ bʌ lac taja ti tʼan ti párrafo 12, miʼ yʌl: «Cheʼ bʌ jiñi hermanajob miʼ tilelob i julaʼtañon an i tajol mic subeñob i mel jumpʼejl oración. Wocol miʼ loqʼuelob i tʼan cheʼ wolito i techob i mel. Pero xucʼu xucʼul miʼ pʼʌtʼañob majlel i tʼan i wen utsʼatax miʼ melob jiñi oración. Cheʼ pʼʌtʌlob i ñopoñel (chʼujbiya), i cʼuxbiya yicʼot cheʼ miʼ qʼuelob ti ñuc yambʌlob miʼ pʼʌtʼesan c ñopoñel jaʼel».
«Chaʼlenla uqʼuel yicʼot jini muʼ bʌ i chaʼleñob uqʼuel»
17 Come mach junlajalonla, an orajach bʌ miʼ ñumel i cʼuxelob i pusicʼal i an mach bʌ cheʼiqui. Jin chaʼan, mach cojach yom mi laj coltañob cheʼ bʌ ujtel jaxto i ñumel jiñi wocol cheʼ bajcheʼ miʼ mel yambʌlob tiʼ familia o i yamigojob. Yom mi lac bej coltañob jaʼel anquese ñumeñix cabʌl uw, cheʼ bʌ jiñi yambʌlob tsaʼix ñajʌyi i chaʼañob. Proverbios 17:17 miʼ yʌl: «Mi isujm miʼ cʼuxbiñonla laj cʌñʌ bʌ maʼanic miʼ cʌy i cʼuxbiñonla tiʼ pejtelel ora. Junlajalʌch bajcheʼ lac piʼʌl baʼ ora woli la cubin wocol». Jiñʌch bajcheʼ jale ora yom mi laj coltan jiñi am bʌ majqui tsaʼ chʌmi i chaʼan, cheʼʌch yom mi lac mel (pejcan 1 Tesalonicenses 3:7).
18 Yom mi laj cʼajtesan chaʼan bajcheʼ jach ora miʼ chaʼ tilel jiñi chʼijiyemlel. Tajol ti jumpʼejl qʼuin ñuc bʌ i cʼʌjñibal i chaʼan, jumpʼejl cʼay, jumpʼejl foto, cheʼ an chuqui woliʼ mel o miʼ taj i yujtsʼin, miʼ taj i yubin o cheʼ an chuqui i yorajlel woliʼ tejchel ti jiñi jab. Juntiquil i bajñel jax bʌ miʼ cʌytʌl tajol wen wocol miʼ yubin cheʼ an chuqui yom i comol mel yicʼot i piʼʌl, tajol cheʼ bʌ miʼ majlel ti colem tempa bʌ o tiʼ Cʼajtesʌntel i chʌmel Jesús. Juntiquil hermano i bajñel jax bʌ miʼ yʌl: «Tsaʼ c wʌn ñaʼta chaʼan chʼijiyem mi caj cubin cheʼ mach quicʼotix quijñam mi caj j cʼajtesan cheʼ baqui ora tsaʼ ñujpuñiyon lon, i cheʼʌch tsaʼ ujti. Pero chaʼan mach c bajñelic mi cubin c bʌ cabʌl hermanojob tsaʼ caji i chajpañob alʌ uchʼel yicʼot wen bʌ camigojob».
19 Yom mi laj cʼajtesan jaʼel chaʼan juntiquil lojwem bʌ i pusicʼal mach cojach yom coltʌntel ti jumpʼejl qʼuin ñuc bʌ i cʼʌjñibal. Junia miʼ yʌl: «Cheʼ bʌ jiñi hermanojob miʼ coltañetob i yaʼañob a wicʼot anquese mach jumpʼejlic ñuc bʌ qʼuin, añʌch i wenlel. Wen ñuc i cʼʌjñibal bajcheʼ jiñi yicʼot miʼ tijicñesan lac pusicʼal». Maʼañic miʼ mejlel lac junyajlel jisʌbeñob i chʼijiyemlel jiñi am bʌ chʌmeñob i chaʼan. Pero cabʌlʌch chuqui miʼ mejlel lac mel chaʼan mi lac ñuqʼuesʌbeñob i pusicʼal (1 Jn. 3:18). Gaby miʼ chaʼ cʼajtesan: «Mic wen aqʼuen wocolix i yʌlʌ Jehová come yicʼot i cʼuxbiya tsiʼ coltayon jiñi ancianojob i maʼañic tiʼ bajñel cʌyʌyoñob cheʼ wen wocol wolic ñusan. Tiʼ pejtelel ora tsiʼ yʌqʼueyoñob cubin chaʼan meqʼuel i chaʼañon Jehová».
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
«Cheʼ bajcheʼ iliyi tiʼ pejtelelob mi caj i ñaʼtañob chaʼan xcʌntʼañetla c chaʼan»
18 Tajol mi laj qʼuel chaʼan yomʌch mi lac chaʼlen tʼan la quicʼot jiñi hermano tsaʼ bʌ i lowoyonla. Pero yom mi lac ñaxan cʼajtiben lac bʌ: «¿Cujil ba ti tsʼʌcʌl chuqui tsaʼ ujti?» (Pr. 18:13). «¿Yilol ba tsiʼ mele?» (Ec. 7:20). «¿Am ba c mele jaʼel bajcheʼ jiñi?» (Ec. 7:21, 22). «Mi tsaʼ c pejca jiñi hermano, ¿muʼ ba caj c ñumen tsʌtsʼesan jiñi wocol?» (pejcan Proverbios 26:20). Mi mucʼʌch lac locʼben i yorajlel chaʼan mi lac ñaʼtan ili cʼajtiya tac, tajol mi laj qʼuel chaʼan ñumen wen cheʼ mi lac pʌs cʼuxbiya i mi lac ñajʌtesan jiñi wocol.
20-26 DE OCTUBRE
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA ECLESIASTÉS 9, 10
Yom pʼisbil jach bajcheʼ mi laj qʼuel lac wocol
Jehová miʼ coltañonla
4 Jiñi Biblia miʼ yʌl: «Maʼanic majqui yujil baqui ora mi caj i chujquel ti wocol» (Ec. 9:11, 12). An i tajol mi lac ñusan jiñi muʼ bʌ i ñusan yambʌ lac piʼʌlob (1 Cor. 10:13). O tajol mi lac wajlentel, mi lac tsʼaʼlentel o mi lac ticʼlʌntel tiʼ caj xcʌntʼañonla i chaʼan Jesús (2 Tim. 3:12). Pero Jehová mucʼʌch i mejlel i coltañonla. Laʼ laj qʼuel bajcheʼ tsiʼ colta José.
Jehová miʼ qʼuel ti ñuc jiñi i wiñicob añoʼ bʌ i pecʼlel
10 Cheʼ jaʼel, jiñi lac pecʼlel miʼ coltañonla lac ñusan jiñi wocol tac. I tilelʌch cheʼ mi laj qʼuel chaʼan an chuqui tac mach bʌ i tojelic. Jiñi rey Salomón tsiʼ yʌlʌ: «Cʼʌchʌlob miʼ majlelob xʼeʼtelob cheʼ tiʼ yoc jach miʼ pʌjyelob majlel i yalobilob rey» (Ec. 10:7). Mach tiʼ pejtelelic ora jiñi quixtañujob am bʌ chuqui wen yujilob miʼ qʼuejlelob ti ñuc, i an i tajol jin miʼ wen qʼuejlelob ti ñuc jiñi maʼañic bʌ chuqui wen yujilob. Pero Salomón tsiʼ chʼʌmbe i sujm chaʼan yom mi lac chʼujbin chuqui miʼ yujtel i mach jiñic chaʼan mi la cʌcʼ ti lac ñaʼtʌbal ti chuqui mach bʌ weñic miʼ yujtel (Ec. 6:9). Mi añʌch lac pecʼlel, mach wocolic mi caj la cubin chaʼan mi lac chʼujbin chuqui miʼ yujtel ila ti pañimil (mulawil), i mach cheʼic bajcheʼ mi lac ñaʼtan chaʼan yom miʼ yajñel.
Yom maʼ cʼajtesan chaʼan Jehová miʼ cʼuxbiñet
4 Cheʼ mi laj qʼuel jiñi melbil tac bʌ i chaʼan Jehová, miʼ cʼotel lac ñaʼtan chaʼan miʼ wen cʼuxbiñonla (Romanos 1:20). Tsiʼ yʌcʼʌ pejtelel chuqui i cʼʌjñibal lac chaʼan wʌʼ ti Pañimil chaʼan tijicña mi lac chumtʌl. Cheʼ jaʼel, tsiʼ mele ti chajp ti chajp bʌlñʌcʼʌl chaʼan sumuc chuqui mi laj cʼux (Eclesiastés 9:7). Juntiquil hermana i cʼabaʼ Catherine yaʼ ti Canadá miʼ yʌl chaʼan wen utsʼatax miʼ qʼuel bajcheʼ miʼ chaʼ cuxtʌyel tiʼ pejtelel chuqui an cheʼ miʼ cʼotel i yorajlel jiñi jajmeñal. Miʼ mulan i qʼuel bajcheʼ miʼ chaʼ colel i ñichteʼ tac yicʼot bajcheʼ miʼ chaʼ sujtel jiñi teʼlemut tsaʼ bʌ putsʼiyob tiʼ caj tsʌñal. I wen utsʼat miʼ qʼuel jaʼel cheʼ bʌ juncojt xtsʼuñun miʼ cʼotel i cʼux muʼ bʌ i cʌyben yaʼ ti ventana am bʌ tiʼ cocina. Jiñi hermana miʼ yʌl chaʼan Jehová miʼ yʌqʼueñonla cabʌl chuqui utsʼatax bʌ come mucʼʌch i wen cʼuxbiñonla. Jiñi lac Tat wen tijicña miʼ yubin i bʌ cheʼ bʌ miʼ qʼuel tiʼ pejtelel tsaʼ bʌ i mele i yom chaʼan cheʼʌch mi la cubin jaʼel cheʼ mi laj qʼuel tsaʼ bʌ i mele (Hechos 14:16, 17).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
¿Anto ba chuqui cuxul miʼ cʌytʌl lac chaʼan cheʼ bʌ mi lac chʌmel?
Jesús tsiʼ yʌlʌ chaʼan cheʼ mi lac chʌmel lajal bajcheʼ wʌyʌlonla. Cheʼ bʌ juntiquil wen wʌyʌl, maʼañic chuqui miʼ yubin. ¿Chucoch lajal bajcheʼ wʌyʌlonla cheʼ mi lac chʌmel? Cheʼ bʌ an majqui miʼ chʌmel, maʼañix miʼ yubin wocol. Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan «maʼanix chuqui yujilob jini chʌmeñobix bʌ» (pejcan Eclesiastés 9:5).
27 DE OCTUBRE-2 DE NOVIEMBRE
ÑUC TAC BɅ I CʼɅJÑIBAL TI BIBLIA ECLESIASTÉS 11, 12
Taja a tijicñʌyel ti a cuxtʌlel yicʼot cʌntan a bʌ
Cʼʌñʌla jiñi melbil tac bʌ chaʼan mi laʼ cʌntesan laʼ walobilob
16 Jiñi melbil tac bʌ miʼ coltan jiñi familia tac chaʼan miʼ ñusañob i bʌ yicʼot chaʼan ñumen temel miʼ yajñelob. Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan an i yorajlel mi lac chaʼlen tseʼñal yicʼot an i yorajlel mi lac chaʼlen tijpʼel (Ecl. 3:1, 4, nota, TNM). Jehová cabʌl chuqui utsʼatax bʌ melbil i chaʼan baqui miʼ mejlel lac mel chuqui tac mi lac mulan. Cabʌl familia miʼ mulañob i ñusan qʼuin ti mateʼel, ti wits o ti playa. An alobob muʼ bʌ i mulañob ajñel o alas ti parque, i qʼuelob jiñi añimal tac o chaʼan miʼ chaʼleñob ñuxijel. Tiʼ sujm, cabʌl bajcheʼ miʼ mejlel lac ñusan lac bʌ ti jiñi melbil tac bʌ i chaʼan Jehová.
Laʼ laj cʌntan jiñi laj cuxtʌlel tsaʼ bʌ i yʌqʼueyonla Dios
6 Jiñi Biblia mach jumpʼejlic libro chaʼan bʌ tsʼac mi muqʼuicto i yʌl chuqui tac yom mi laj cʼux, pero mucʼʌch i subeñonla bajcheʼ yilal miʼ qʼuel Jehová pejtelel iliyi. Jumpʼejl ejemplo, miʼ yʌqʼueñonla ili ticʼojel: «Cʌntan a bʌ ame a wubin wocol» (Ec. 11:10). Junchajp muʼ bʌ i mejlel i cʼamʼesañonla i jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan mach weñic jaʼel jiñʌch jiñi yʌcʼʌjel yicʼot jiñi woʼlel o cheʼ bʌ maʼañic mi lac ticʼ bajcheʼ cʼamel chuqui mi laj cʼux (Pr. 23:20). Jin chaʼan, Jehová miʼ pijtan chaʼan la cujil ticʼol lac bʌ cheʼ bʌ mi caj lac ñaʼtan chuqui mi caj laj cʼux yicʼot bajcheʼ cʼamel (1 Cor. 6:12; 9:25).
7 Mi la com lac mel muʼ bʌ i pʌs chaʼan mucʼʌch laj qʼuel ti ñuc jiñi laj cuxtʌlel tsaʼ bʌ i yʌqʼueyonla Dios, yom mi laj cʼʌn lac pensar (Sal. 119:99, 100; pejcan Proverbios 2:11, TNM). Jumpʼejl ejemplo, yomʌch mi laj cʼʌn lac ñaʼtʌbal cheʼ bʌ mi caj lac ñaʼtan chuqui mi caj laj cʼux. Mi an chuqui mi lac wen mulan laj cʼux pero la cujil chaʼan miʼ ticʼlañonla, ñumen wen cheʼ bʌ maʼañic mi laj cʼux. Jiñi lac jol mi caj i subeñonla chaʼan yom wen mi lac wʌyel, mi lac chʌcʌ mel ejercicio, sʌconla joñonla yicʼot jiñi la cotot.
«Jacʼʌla jiñi tʼan»
2 Tijicñayonla cheʼ mi lac melben i yeʼtel (troñel) Jehová, ¿chucoch? Come mi lac pejcan i Tʼan Dios tiʼ pejtelel ora yicʼot mi lac chaʼlen wersa chaʼan mi lac mel cheʼ bajcheʼ mi laj cʌn, ili jiñʌch junchajp wen ñuc bʌ i cʼʌjñibal (pejcan Santiago 1:22-25).
3 ¿Chuqui ti wenlel mi lac taj cheʼ mi lac jacʼ jiñi i Tʼan Dios? Mi la cʌqʼuen i tijicñʌyel Jehová, i jiñi miʼ yʌqʼueñonla lac tijicñʌyel jaʼel (Ec. 12:13). Cheʼ jaʼel, miʼ coltañonla chaʼan utsʼat mi la cajñel la quicʼot lac familia yicʼot jiñi hermanojob ti laj congregación, tajol cheʼʌch an a qʼuele. I maʼañic mi lac taj jiñi wocol tac muʼ bʌ i tajob jiñi lac piʼʌlob maʼañic bʌ miʼ jacʼbeñob i tʼan Jehová. Jin chaʼan, jiñi rey David tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi muʼ bʌ i jacʼbeñob i tʼan o i mandar tac Jehová añob cabʌl i chobejtʌbal (Sal. 19:7-11).
Laʼ lac sʌclan ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal
Jehová miʼ cʼuxbin jiñi mucʼoʼ bʌ ti subtʼan tiʼ xucʼtʌlel
16 An i tajol mi laj qʼuel chaʼan jiñi wen tʼan maʼañic miʼ yochel tiʼ pusicʼal jiñi quixtañujob, pero ili mach yomic miʼ yʌqʼueñonla lac ñaʼtan chaʼan maʼañic i cʼʌjñibal mi lac bej mel ili eʼtel (pejcan Eclesiastés 11:6). Isujm, añʌch mach bʌ yomobic i ñʌchʼtañonla, pero mucʼʌch i qʼuelob bajcheʼ yilalonla. Miʼ taj i qʼuelob chaʼan wen mi lac xoj lac pislel, wen lac melbal yicʼot chʌn tseʼecñayonla. Tajol jiñi lac melbal miʼ coltañob chaʼan ti wiʼil miʼ qʼuextañob chuqui miʼ ñaʼtañob ti lac tojlel. Cheʼʌch tsaʼ ujti tiʼ tojlel Sergio yicʼot Olinda, tsaʼ bʌ la cʌlʌyob yaʼ ti ñaxam bʌ párrafo.
17 Sergio miʼ yʌl: «Tsaʼ c jumucʼ cʌyʌ lon majlel yaʼ ti plaza come tsaʼ cʼamʼayon lojon. I cheʼ bʌ tsaʼ chaʼ majliyon lojon, jiñi quixtañujob tsiʼ cʼajtiyob chuqui tsaʼ lon c chaʼle yicʼot tsiʼ yʌlʌyob chaʼan tsaʼʌch i cʼajtesayon lojon». Olinda miʼ yʌl: «Jiñi muʼ bʌ i ñijcañob autobús miʼ ñajti chaʼleñon lon ti saludar, i an muʼ bʌ i subeñon lojon: ‹Weñʌch jiñi laʼ weʼtel›. I muʼto lon j cʼajtibentel jiñi revista tac». Ti jumpʼejl bʌ qʼuin toj sajtelob i pusicʼal chaʼan chuqui tsaʼ ujti. Juntiquil wiñic tsaʼ waʼle yaʼ baqui miʼ yʌcʼob jiñi alʌ carro, tsaʼ aqʼuentiyob ñichteʼ tac yicʼot tsaʼ subentiyob wocolix i yʌlʌ chaʼan jiñi eʼtel muʼ bʌ i melob.
18 Jiñi Biblia miʼ yʌl: «Yom maʼ chʌn chaʼlen pacʼ». Jin chaʼan, mi mucʼʌch lac bej sub jiñi wen tʼan chaʼan i Yumʌntel Dios, woliyonla ti coltaya chaʼan jiñi wen tʼan «miʼ yubintel tiʼ pejtelel pañimil» (Mt. 24:14). Pero ñumen tijicña mi caj la cubin lac bʌ cheʼ utsʼat miʼ qʼuelonla Jehová, come miʼ cʼuxbin pejtelel jiñi mucʼoʼ bʌ ti wut.