Januare

Kola nyenyap hnene la ketre jajinyi kowe la keme i angeic. Angeic a madrine ke bëeke hmaca ha la keme i angeic qa hna isi. Angeic a nyima me fiafia, ke hune hë la trongene isi ne la keme i angeic. Ngo tro ha asesëkötrë angeic hnene la hna troa qaja hnei kem. Nyidrëti a treij me kuie zezene la iheetre i nyidrë me hape: “Ekölö hi ni neköng, hace hë ni göi ’ö, nge hnei ’ö hna akötë ni.” Nyidrëti a qaja jë la trenge ewekë ka troa saze la mele i angeic, ene lo hnei nyidrë hna sisinyi koi Iehova. Matre ame kowe la nekö i nyidrë jajinyi tre, tha tro pë hë angeic a hane faipoipo me hnaho. Ngo, eloine pe hnei angeice hna thuecatre kowe la keme i angeic troa eatrëne lo hna sisinyi koi Iehova. Kola mama jëne la aqane sa ne lai jajinyi ka hape, ame asë hi la itre hna amekötin hnei Iehova thatraqai angeic, tre, nyine loi lai koi angeic. (A. ame. 11:34-37) Ame la keme a öhne la etrune la lapaune i angeic, madrine catre jë hi nyidrë ke, atre hi nyidrëti laka, troa amadrinëne catrëne la hni Iehova hnene la aqane ujë ne la nekö i nyidrë. Ka catre mejiune Iefetha me nekö i nyidrë kowe la aqane ameköti ewekë i Iehova. Nge tha ujë pi kö la mekuna i nyidro, ngacama hace pi hë. Ame koi nyidro, pëkö ketre ewekë ka sisitria hune la troa amadrinëne la hni Iehova. w16.04 1:1, 2

Hapeu hna hane akötrë epuni fe hnene la aqane ithanata ne la ketre sinee maine atrene la hnepe lapa i epun? Hna tithi epuni kö hnene la ketre meci ka tru? Epuni kö a hace hnin la hna meci hnene la ketre atr hnei epuni hna hnim? E traqa ju koi epuni la ketre ewekë ka tune lai, thele ixatua jë ngöne la tulu i Iobu. (Iobu 1:18, 19; 2:7, 9; 19:1-3) Thatre kö Iobu la kepin matre kola aca tro traqa ju hi la itre akötre koi angeic, ngo tha hnei angeice pi kö hna thixötr. Nemene la ka xatua angeic troa cile hut? Ame la hnapan, tre, tru la ihnimi angeic koi Iehova matre xele angeice ma ahleuhleunyi Nyidrë. (Iobu 1:1) Ka tru koi Iobu la troa amadrinë Iehova ngöne la nöjei ijin, ene mina fe la itre ijine ngazo. Ketre, hnei Iehova hna xatua angeic troa öhne la mene i Nyidrë, lo Nyidrëti a amexeje koi angeice la itre xa ewekë hnei Nyidrëti hna xup nge nyine hain. Celë hi ka axeciën koi Iobu ka hape, tro kö Iehova a apëne e ketre ijin, la itre itupathi ka traqa koi angeic. (Iobu 42:1, 2) Nge celë hi ewekë ka traqa. Hnei “Iehova hna ahmacanyi Iobu qa hna po” me “hamëne koi Iobu la itre hnane nge hna nyixan, a alu.” Matre tingetinge la mele i Iobu, ame hna meci hnei angeic “nge qatre hë, me nyimu drai.”—Iobu 42:10, 17, MN. w16.04 2:11, 13

Ame la easa nyiqaane lapa mekune la itre jol hne së hna troa qëmeke kow, easë hi lai a ‘inamacan tune la itre un.’ Nge ame la easë a lapa ananyine la politik ngöne la itre ijine jol, easë hi lai a ‘menyik tune la itre piny.’ Loi e tro sa thupëne ngöne la kola nyiqaane porotrikë politik hnene la itre atr. Maine easa ithanatane la Baselaia i Akötresie me ketre atr, tha tro kö sa amamane ka hape, easë a kapa maine icilekeu pena memine la ketre atr maine parti politik pena. Tha qa së kö troa ithanatane la itre jol, me aqane troa nyinyine itre ej hnei angatr. Qa së pe troa amamane qa hnine la Tusi Hmitrötr la aqane tro la Baselaia i Akötresie a nyinyine itre ej. E ajane jë la ketre atr troa porotrikëne la ketre mekun, tune la troa faipoipo la lue trahmanyi maine lue föe, maine thi upune pena, amamane jë la hnei Tusi Hmitrötr hna qaja, me aqane troa trongëne lai ngöne la mele së. E qaja jë ketre atr ka hape, loi e troa saze maine apëne pena la ketre wathebo i mus, the ce mekune pi kö me angeic, nge the thele kö troa ujëne la mekuna i angeic. w16.04 4:8, 9

Loi e troa pane tro kowe la itre atr, ase jë hi lai troa cainöj koi angatr, me ini angatr, me bapataiso angatr. Öni Iesu, ‘trojë,’ matre kola qeje pengöne lai hnene la ketre atre inamacan ka hape: “Ame la kola hape ‘trojë,’ tre kola hape, hnëqa ne la itre keresiano asë troa trongëne la itre gojenyi me itre götrane gaa nany.” (Mat. 10:7; Luka 10:3) Hapeu, Iesu kö e celë a upi angatr troa isa cainöj, maine hetre aqane troa ce huliwa ngöne la hna cainöj? Eje hi laka, thatreine kö la ca atr troa cainöje kowe la “nöjei nöj’ asëjëihë,” matre nyipi ewekë troa catre ce huliwa hnene la ka ala nyim. Nge celë hi aliene la hnei Iesu hna qaja kowe la itretre drei nyidrë ka hape, tro angatr a “axena at.” (Mat. 4:18-22) Tha Iesu kö a qaja la ketre atr ka thinyi me hna itra thiny, me lapa treqene troa hetre tha i angeic. Iesu pe a qaja la kola nue ieötr. Matre, ame la aqane nyi ie celë, tre tha fene huliwa kö, ke tha qa i ala casi kö, nge nyipi ewekë fe troa atreine ce huliwa.—Luka 5:1-11. w16.05 2:3, 4

Nemene la nyine tro sa kuca matre mama hnyawa koi së la aqane waiewekë i Iehova? Nyipi ewekë tro pala hi sa e me inine la Tusi Hmitrötr. Nge ame ngöne la ijine cili, loi e tro sa isa hnying me hape: ‘Nemene la hna ini ni göi Iehova? Pine nemene matre Nyidrëti a ujë tune lai?’ Nge tui Davita, loi e tro fe sa sipo Iehova troa atrepengöi Nyidrëti hnyawa. Öni Davita e thith: “Iehova fe, amamai ni jë la ite kala i cilie ; ini ni jë la ite jë i cilie. E ni jë ngöne la nyipici cilie, me ini ni jë, ke cilieti la Akötesieti ate amele ni ; ini a teqe cilie o drai.” (Sal. 25:4, 5) Nge e öhne mina ha së la ketre ithuemacanyi göi Iehova, pane mekune jë së la itre ijine tro sa trongëne lai. Maine jë, kolo itre ijin easë me itre atrene la hnepe lapa së, maine ngöne la hna huliwa, maine ngöne hna ini, maine ngöne la hna cainöje trootro. E mama hnyawa ha koi së la itre ijine cili, ketre mama pi hi koi së la aqane tro sa trongëne la mekune cili matre ihmeku memine la aqane waiewekë i Iehova. w16.05 3:9, 11

Iehova a hamëne e hnine la Tusi Hmitrötr la itre thiina hna thele thene la itre qatre thup. Itre thiina lai ka nyipi ewekë göi troa thupëne hnyawa la ekalesia. Kolo hi lai a amamane laka, ka tru catre la ekalesia koi Iehova. (1 Tim. 3:2-7) Nge öni Tusi Hmitrötr ka hape, hnei “Nyidrëti hna itöne [la ekalesia] thupene la madra ne la Hupuna i Nyidrëti ka cas.” (Ite hu. 20:28) Nyipi ewekë tro la itre qatre thup a thupëne hnyawa la ekalesia me amamai tulu ka loi kowe la itre atren, ke celë hi aja i Iehova, nge tro fe angatre lai a isa qeje thiinan xajawa i Nyidrë. (Is. 32:1, 2) Haawe, ame la easa e la itre hna amekötin thatraqane la itre qatre thup, easë fe a atrehmekune la etrune la ihnimi Nyidrëti koi së. Itre thiina fe lai ka nyipi ewekë kowe la nöjei keresiano asë. Kola tune la thiina ka “menyik,” ene la troa atreine tulu ewekë, me troa inamacan. (Fil. 4:5; 1 Pet. 4:7) Haawe, ame la kola amamai “tulu [ka loi kowe] la hnënge mamoe” hnene la itre qatre thup, angatre hi lai a thuecatrene la itre trejin troa ‘nyi tupune la lapaune i angatr.’—1 Pet. 5:3; Heb. 13:7. w16.05 5:8-10

Maine easa ajane matre tha tro kö a catr maine xeti la itre hni së, nyipi ewekë tro sa thipetrije la itre thiina ka ngazo, tune la pi tru me itre hna majemine ka ngazo me tha lapaun, wanga tro sa tha idrei me icilekeu. (Dan. 5:1, 20; Heb. 3:13, 18, 19) Celë hi ewekë ka traqa koi Uzia joxu ne Iudra. (2 A. I. ite jo. 26:3-5, 16-21) Ame ngöne la xötrei, ka idrengethenge Uzia, nge lolo la aqane imelekeu i angeic me Akötresie, matre hnei Iehova hna acatrenyi angeic. Nge ‘catrë hë angeic, ame hnei angeic hna pi tru.’ Atraqatre la pi tru i angeic matre hnei angeic hna thele troa dreu sinöe ka pui loi hnine la ēnē, ngo hnëqane pe la itretre huuj. Ame la angatr a qaja amamane la ngazo i angeic, elëhni jë hi angeic. Hnene la pi tru i angeic, matre hnei Iehova hna lepi angeic hnei lepera, nge meci fë ju kö angeic. (Ite edomë 16:18) Maine tha thipetrije kö së la pi tru, tro hë së lai a mekune ka hape, ka sisitria kö së hui itre xan. Ketre, tro së lai a xele ma kapa la itre ihaji qa hnine la Tusi Hmitrötr.—Rom. 12:3; Ite edomë 29:1. w16.06 2:3, 4

Hapeu, nemene la aqane goeën epuni la itre trejin ka traqa qa ngöne la itre xa nöj? Eje hi laka, isa qene lapa i angatr, me aqane heetre i angatr, me itre hnei angatre hna majemin, me itre pengöne xen. Epuni kö a ananyi angatr me ce tro hi memine la itre trejin ne la nöje i epun? Nge nemene fe la aqane goeëne epuni la itre qatre thup ka co kö hui epun, nge ka traqa qa ngöne la ketre nöj? Maine tha hmekëne kö së, haawe, tro la itre ewekë cili a thë la aqane imelekeu së me itre trejin. Nemene la nyine tro sa kuca matre tro pala hi a lolo la aqane imelekeu së me itre trejin? Hetre eamo hna hamëne hnei Paulo kowe la itre keresiano ka mel e Efeso, ketre traon ka trenamo nge hna lapan hnene la itre atr ka xulu qa ngöne la nöjei nöj. (Efe. 4:1-3) Hnei Paulo hna qaja la itre thiina ka lolo, tune la ipië, me menyik, me xomihni, me ihnim. Hnei angeice hna aceitunëne la itre thiina cili memine la ketre ikapa ka sajuëne la ketre uma. w16.06 3:17, 18

Aja i Satana tro sa nu asë la trenge catre së troa nyenyape thele mo me mani, ngo tha nue asë pe koi Iehova. (Mat. 6:24) E hne së hna nyenyape thele la itre sipu aja së kö, tro lai a pë aliene la mele së. Ketre, troa gomegome la mele së hnene la itre jole ka traqa koi së pi mani. Nge ame la pune lai, tha lapaune hë së koi Iehova me Baselaia i Nyidrë. (1 Tim. 6:9, 10; Hna ama. 3:17) Öni Iesu, ame la “meciune göi ite xa ewekë,” tre, ceitu me ka ithinyi nge ka sawa la itine feja troa cia me wa wen (Mar. 4:14, 18, 19) Easë a mel enehila ngöne la itre drai tixenuë ne la fene i Satana. Matre, tha ijine tro kö së a thele mo thatraqai së kö. Nge tha tro kö sa mekune ka hape, tro pala kö sa öhne la itre mo së thupene la akötr atraqatr, ngacama itre ewekë ju hë ka tru aliene koi së.—Ite edomë 11:4; Mat. 24:21, 22. w16.07 1:5, 6

Kola tro e hmahmakanyi hnene la atre trene vin kowe la hna salem troa thele ka huliwa i nyidrë. Nyidrëti pë hë a qaja jë la thupe i angatr, ame hnei angatr hna kapa. Ngo tha ijije kö la etrune la itre ka huliwa, matre anyimua bëeke nyidrë kowe la hna salem troa thele atr. Hnei nyidrëti hna axeciëne troa ceitu la thupe i angatr asë. Pine laka, nyidrëti la maseta haawe, meköti koi nyidrë troa ujë tune lai. Ame la pune la drai, nyidrëti a icasinekeune jë la itre ka huliwa matre troa nyi thupe i angatr. Ketre atre hame catre nyidrë, ke, ca hawa ju hë maine ka huliwa ngöne la drai ka pexej, ngo casi hi la thupe i angatr asë. Ngo ame hë la kola eetr hnene la itre ka huliwa ngöne la drai ka pexej, önine la atre trene vin: “Qânge kö troa hamëne la hnapine cei tune me eö. Hape u, tha ijije kö koi ni troa kuca la ajange hnene la ite ewekëng? Nge ngazo la inemeke i ’ö ngöne laka ini la ate ham?” (Mat. 20:1-15) Hetre ini ka tru hna amamane hnene la ceitune i Iesu göne la “ihnimi gufa” i Iehova.—2 Kor. 6:1. w16.07 3:1, 2

Calemi hë la pun, matre nyipi ewekë catre hmaca kö enehila troa cainöjëne la maca ka loi ne la Baselaia! (Mar. 13:10) Ame la aja së, tre ene la troa atrunyi Iehova. Matre, loi e tro pala hi së a mekune lai ngöne la easë a cainöj trootro. Haawe, e aja së troa atrunyi Iehova pala hi, nyipi ewekë tro sa qaja kowe la itre atr ka hape, ame asë hi la itre manathith hne së hna troa kapa ngöne la fene ka hnyipixe, tre tro lai a eatr elanyi hnene hmekuje hi la ihnimi gufa i Iehova. Ame la easë a cainöje kowe la itre atr, loi e tro sa amamane ka hape, fene la musi ne la Baselaia i Keriso elany, tro hë la nöjei atr a kapa la itre manathithi ka xulu qa ngöne la thupene mel. Nge tro hë angatr a pexeje trootro. Öni Tusi Hmitrötr: “Kola mejiune la tro ha nuamacane la itre atr qa ngöne la hna othe hnene la ka hnyeqetr, kowe la hna nue gufane ka hadrehadreu ne la itre nekö i Akötresie.” (Rom. 8:21, MN) Tro lai a eatr elanyi hnene hmekuje hi la ihnimi gufa i Iehova. w16.07 4:17-19

Tha Tusi Hmitrötre kö a ami ifegone la aqane tro la lue trefëne a isa amamane la ihnimi nyidro. Ngo ej a qatrenge la itre xa aqane amamane la ihnim, ketre koi ketre. (Ny. i. S. 1:2; 2:6) Haawe, nyipi ewekë tro la lue trefën a isa amamane la itre hatrene ihnim, ketre koi ketre. Maine ka catre la ihnimi së koi Akötresie, me kowe la atre lapa easenyi së, tha tro pi kö së lai a nue la ketre atr, maine ketre ewekë pena, troa angazone la faipoipo së. Hetre itre xan ka angazone me thë la faipoipo i angatr, hnene la hna goeëne lapane la itre iatr ka sis. Haawe, loi e tro pala hi sa catr, matre tha tro kö a huli së hnene la itre huliwa ka sisi asë. Ketre, tha tro pi kö sa wesiwesi kowe la ketre trahmanyi maine föe, nge tha föi easë kö, ke tha ihnimi kö lai. Nge the thëthëhmine kö së ka hape, pëkö ca mekun, nge pëkö ca huliwa ka sihngödri koi Iehova. Tro lai a acatrene la aja së troa amadrinë Nyidrë, me nyipici kowe la trahmanyi maine föe së.—Mat. 5:27, 28; Heb. 4:13. w16.08 2:7-9

Pine nemene matre ka nyipi ewekë lai koi angatr? Pine laka, celë hi ka troa ainamacanë angatr, me xatua angatr matre ‘tro pala hi angatr a thiina ka ijiji koi Joxu, kolo pala hi a amadrinë nyidrë.’ Tro fe lai a upi angatr troa kuca “la nöjei huliwa ka loi asë,” tune la huliwa ne cainöj, ke celë hi aja i Iehova. (Kol. 1:10) Haawe, maine easë a ini Tus memine la ketre atr, nge aja së tro angeic a nyihlue i Iehova, nyipi ewekë tro sa hane xatua angeic troa trotrohnine la enyipiewekëne troa e me inine la Tusi Hmitrötr. Ngo eje hi laka, loi e tro sa pane majemine ini Tusi cas. E tro pala hi sa e la Tusi Hmitrötr me lapa mekun ej, tro lai a xatua së ngöne la hna cainöj, me ngöne la mele së. Maine jë, ame ngöne la hna cainöj, tro la ketre atr a hnyingëne la ketre hnying ka jole pi hë troa sa, ngo tro hë së lai a atreine sa jëne la Tusi Hmitrötr. Ketre, maine tro sa ce thawa me itre xan la hne së hna inin, memine la aqane xatua së hnene ej, easë fe hi lai a thue aja i angatr troa hane inine casine la Tusi Hmitrötr. Nge tro fe hë angatre lai a hane kepe eloine qa ngön. w16.08 4:3, 4

Nyipi ewekë catre tro sa isine matre tha tro kö a amenu së hnene la itre ini me aqane wai ewekë ne la fen, me itre huliwa ka sis, me ufi sixa, me hmo hnei ka haitr maine doroge pena, me itre xa huliwa ju kö ka ngazo. Ngo eje hi laka, tro fe sa hane isi memine la kucakuca me itre aja së ka ngazo. (2 Kor. 10:3-6; Kol. 3:5-9) Eje hi laka, tha ka hmaloi kö troa isi memine la itre ithupëjia cili. Hnei Paulo hna aceitunë angeice lo me ketre atre isi, me hape: “Ini a ishi tun, tha tune kö la ate lepe la enyi.” (1 Kor. 9:26) Matre, loi e tro sa catr tune la lue atr ka isi ngöne la hnë ifaitrë. Nge e cili, tro Iehova lai a xatua së me köja gojenyi së jëne la Tusi Hmitrötr. Nyidrëti fe a isa xatua së jëne la itre itusi së, memine la itre icasikeu me itre asabele. Ngo hapeu, epuni fe kö a hane nyipi ewekëne la itre ixatua cili? w16.09 2:2, 3

Loi e troa sisitria koi së la aja i Iehova memine la aja ne la itre atr, hune la itre sipu aja së. Haawe, tha tro kö sa iëne la ketre aqane heetr ka loi koi së, ngo ka sawa pe la atr troa kapa la maca hne së hna tro fë. (Rom. 15:2) Hnëqa i keme me thin troa inine la itre nekönatr troa trongëne la itre trepene meköti Iehova. Nge nyidroti a thupëne matre, tro pala hi a amadrinë Iehova hnene la aqane heetre me iseji nyidro me ha nekönatr. (Ite edomë 22:6; 27:11) Ngo nemene la nyine tro nyidroti a kuca? Loi e tro nyidro a pane amamai tulu kowe la itre nekönatr. Nge, loi e tro fe nyidroti a menyik, ngöne la kola ini nyudreni la aqane troa thele iheetr ka loi. Matre, ame hë la nyudreni a ië iheetr, tha tro jë kö nyudreni lai a mekune hi la itre sipu aja i nyudren, ngo tro pe a meku Iehova la Akötresie hnei nyudreni hna nyihluen. w16.09 3:13, 14

Ala nyimu la itre atr ekö ka hane pi drei Iesu, pine laka drenge hi angatr laka, ka tru la ihnimi nyidrë koi Iehova. Nge ketre, drenge hi angatr laka, tru la ihnimi Iesu koi angatr, nge ka atrepengöne hnyawa nyidrë la itre hna Cinyihan. Celë hi lai ka upi angatre troa drei nyidrëti hnyawa. (Luka 24:32; Ioane 7:46) Ketre tune mina fe, e tro la itre nekö i nyipunie a öhne laka, ka tru Iehova koi nyipunie, tro fe hë lai a upi nyudren troa hane hnimi Nyidrë. (Deu. 6:5-8; Luka 6:45) Celë hi matre, nyipi ewekë tro nyipunie, itre keme me thin, a catre e la Tusi Hmitrötr, me itre itusi së. Thele jë fe troa atrepengöne hnyawa la itre ewekë hnei Iehova hna xup. (Mat. 6:26, 28) E tro nyipunieti a thele troa atrepengöi Iehova hnyawa, tro hë nyipunie a atreine qeje Iehova kowe la itre nekö i nyipunie. Ame la nyipunie a öhne la ketre ini göi Iehova, ce thawa jë memine la itre nekö i nyipunie. Loi e troa kuca lai ngöne la nöjei ijine nyipunie a ce me nyudren, ngo tha ene hmekuje kö ngöne la nyipunie a ce hnëkë icasikeu, maine kuca la hmi hnepe lapa. w16.09 5:6, 7

E tha trotrohnine kö së la itre ini ne la Tusi Hmitrötr ngöne la ketre qene hlapa, tro lai a hetre ethanyine kowe la aqane imelekeu së me Iehova. Ame lo Nehemia a bëek a tro Ierusalema, angeic a öhne e cili laka, hetre itre xa nekönatr ka thatreine qene Heberu. Hnene laka, tha trotrohnine kö angatr la Wesi Ula i Akötresie, haawe, nanazije jë hë la aqane imelekeu i angatr me Iehova. (Neh. 8:2, 8) Hetrenyi la itre keme me thin ka sine la itre ekalesia ka qaja la ketre qene hlapa. Angatr a öhne e cili laka, kola nanazije la lapaune ne la nekö i angatr. Pine nemen? Pine laka, ame la easa e la itre itusi së ngöne la ketre qene hlapa, tha tro kö lai a ketr la hni së tune la easa e ngöne la sipu qene hlapa së. Ketre, pine laka jole catre troa ithanatane lai qene hlapa, tro hë së lai a kucakuca ke, hetre ethanyine lai ngöne la easa nyihlue i Iehova. Maine eje hi laka, hetre aja së troa huliwa catre ngöne la ekalesia ka qaja la ketre qene hlapa, ngo nyipi ewekë fe tro sa thupëne matre tro pala hi a catre la aqane imelekeu së me Iehova.—Mat. 4:4. w16.10 2:4-6

Ala nyimu la itre atr ka pë lapaun. (2 Thes. 3:2) Ngo Iehova a hamëne la lapaune kowe la itre ka nyihlue i Nyidrë. (Rom. 12:3; Gal. 5:22) Tru la ole së koi Iehova la hne së hna kapa qaathei Nyidrë la lapaun! Hnei Iehova hna nue Iesu, la nekö hnimë i Nyidrë matre tro la itre atr a lapaun koi Iesu, me aijijë Iehova troa seng la itre ngazo i angatr. Matre ijiji angatre hë troa hane nyi sinee i Iehova, me hetrenyi la mele ka tha ase palua kö. (Ioane 6:44, 65; Rom. 6:23) Mama hnyawa hi la ihnimi Iehova koi së! Ngacama itre atr ka tha pexeje kö së, nge itre ka hnëjin, ngo hnei Iehova hna öhne the së la itre ewekë ka loi. (Sal. 103:10) Hnei Nyidrëti hna aijiji së troa atre la maca ka loi göi Iesu memine la huuje i nyidrë. Ame hë la easa lapaune koi Iesu me xötrethenge nyidrë, easë hë lai a hane mejiune kowe la mele ka tha ase palua kö!—1 Ioane 4:9, 10. w16.10 4:1, 2

Nyimu ewekë ka loi hna qaja hnei Paulo aposetolo göne la itre trejin. Nyimu macatre ne ce huliwa angeic me angatr matre, atre angatr hnyawa ha hnei angeic, ngo tha mama pi kö la itre tria i angatr ngöne la itre tusi hnei angeic hna cinyihan. Öni Paulo e qeje Timoteo ka hape, “nekönge hniminang, nge ate nyipici koi Joxu.” Nge ketre, tha luelue kö angeic laka, ka tru koi Timoteo la aja ne la itre trejin. (1 Kor. 4:17; Fil. 2:19, 20) Hnei Paulo hna qeje Tito kowe la itre keresiano ne Korinito ka hape, “sineng’ angeice me ate ce huliwa me ini koi nyipunie.” (2 Kor. 8:23) Eje hi laka, hna ithuecatre i Timoteo me Tito la nyidroti a atre la aqane goeë nyidro hnei Paulo! Hetre itre götrane hna akötrë Paulo hnene la ka ala nyim, nge maine xönë hi tro angeic a mec, ka tune Lusetara. Ngo, hnei angeic me Banaba hna bëek a tro Lusetara matre troa thuecatrene la itretre dreng ka hnyipi lö, nge matre troa acatrene la lapaune i angatr qëmekene la itre icilekeu. (Ite hu. 14:19-22) Ame e Efeso, thupene la Paulo a qëmeke kowe la ka ala nyim, hnei angeic hna thuecatrene la itre trejin.—Ite hu. 20:1. w16.11 1:10, 11

Iehova la ka iujine la götrane ka mama ne la organizasio i Nyidrë ka ej e celë fen. Hnei Nyidrëti hna acili Iesu troa “he ne la ekalesia,” nge hnei Iesu Keriso hna acile la “hlue ka nyipici me ka inamacan” matre troa inine me amekötine la nöje i Akötresie. (Efe. 5:23; Mat. 24:45-47) Ka tru kowe la hlue cili la Tusi Hmitrötr ke, Wesi Ula i Akötresieti hi lai, celë hi aqane goeëne fe lo lapa ne xomi meköt ekö ngöne la hneijine la itre pane keresiano. (1 Thes. 2:13) Tusi Hmitrötr a upi së troa icasikeu lapa. (Heb. 10:24, 25) Eje a upi së asë troa lapaune kowe la itre ini ka cas ka ej e hnine la Tusi Hmitrötr. Eje fe a upi së troa ‘thele panëne la Baselaia i Akötesie.’ (Mat. 6:33) Kolo fe a upi së troa cainöje ngöne la itre hnalapa trootro, me ngöne la gaa tru atr, me ngöne la nöjei götrane ga hetre atr. (Mat. 28:19, 20; Ite hu. 5:42; 17:17; 20:20) Kola upe la itre qatre thup troa thupëne la ekalesia matre tro pala hi ej a pë ethan. (1 Kor. 5:1-5, 13; 1 Tim. 5:19-21) Ketre ej a upi së troa nyidrawane la ngönetrei së me thipetrije la itre mekune me itre hna majemine hna sisine hnei Iehova.—2 Kor. 7:1. w16.11 3:7, 8

Nyimu macatre qëmekene la Pane Isi Ka Tru (1914-1918), öhne hë Russell me itre sine huliwa i angeic ka hape, patre fe kö e hnine la Tusi Hmitrötr la itre xa ini hna hamëne hnene lo itre Hmi Keresiano Göi Ëjen. Matre xele hë angatr ma ce huliwa memine la hmi ka thoi. Ame mina fe lo macatre 1879, önine la Le Phare de la Tour de Sion ka hape, itre hmi asë a selëne ka hape, angatre la föi Keriso ka nyipici, ngo itre ka sajuëne pe la itre musi ne la fen. Haawe, angatr hnyawa hi la ketre igötranene la Babulona Atraqatr, lo hna hëne hnei Tusi Hmitrötr ka hape, föe ne gojeny. (Hna ama. 17:1, 2) Tha sihngödri kö kowe la itre nyipi keresiano ka hape, e tro pala hi angatr a sajuëne la hmi ka thoi, tha tro jë kö Akötresie a amanathithi angatr. Matre, ala nyimu thei angatr la itre ka iupi fë tusi kowe la itre hene ne hmi angatr me hape, tha tro hmaca kö angatr a nyi atrene la hmi. w16.11 5:2, 3

Hnei epuni hë hna drenge la kola e la Roma 8:15-17 ngöne la Drai Ne Amekunën la meci Iesu. Itre xötre celë a amamane la aqane atre la itre keresiano ka hape, hetrenyi angatr la mejiune troa mele epine palua e koho hnengödrai. Hna cinyihane la Roma mekene 8 thatraqane la itre hna iën. Angatr a kapa la ‘ua,’ me treqene la troa nyi kuku angatr, ene la troa amele angatr qa ngöne la itre ngönetrei angatr. (Rom. 8:23) Tro angatr elany a itre nekö i Akötresie e hnengödrai. Hnene la thupene mel matre Iehova a senge la itre ngazo i angatr. Nyidrëti a jele meköti angatr matre troa nyi kuku angatr. (Rom. 3:23-26; 4:25; 8:30) Ngo ame ngöne la qaane la tusi Roma, Paulo a qaja la itre atr ka tha hna iëne kö, ngo hna qaja ka hape, ka meköt xajawa i Iehova. Ijiji angatr fe troa kepe thangane qa ngöne la eamo celë. w16.12 2:1-3

Öni Iesu: “The kuke hnine [maine, hnehengazo] kö.” Tro së lai a mekune ka hape, thatreine kö së trongën. Tha Iesu kö a qaja ka hape, tha tro jë kö a hnehengazo hnene la ketre hlue i Akötresie. Iesu pe a xatuane la itretre drei nyidrë troa trotrohnine ka hape, pëkö eloine lai koi së e tro sa hnehengazo menu. Eje hi laka, tro pala hi së lai a cile kowe la itre jol e nöjei drai, matre easë lai a nyixane la itre jole cili e hne së hna lapa mekune la itre hna kuca ha ekö, maine itre jol ka troa traqa. Ame la itre xa keresiano, angatr a hnehengazone menune la itre ewekë ka troa traqa elany. Ngo, tha loi kö e tro sa ujë tune lai, pine laka, ame lo itre ewekë hne së hna hnehengazone tre, tha traqa ju kö. Ketre, tha tro kö sa thëthëhmine laka, pëkö jol hna thatreine nyinyine hnei Akötresie. w16.12 3:13, 16

Ame la kola ië Saulo hnei Iehova troa joxu, atre hnyawa hi angeic la itre ifego i angeic. (1 Sam. 9:1, 2, 21; 10:20-24) Ngo thupene lai, hnei angeic hna nyiqaane pi tru. Ame ngöne la ketre ijin, hna traqa hnene la itre thauzane lao angetre Filisiti troa isi memine la angetre Isaraela. Hnei Samuela perofeta hna thuemacanyi Saulo ka hape, tro kö nyidrëti a traqa troa huujëne la ketre huje ne dreuth koi Iehova. Ngo, pine laka, hna hmitre traqa hnei Samuela, ame hna xou hnene la angetre Isaraela, me nuetriji Saulo. Tha hna treqe Samuela hnyawa kö hnei Saulo, ngo hnei angeice hna ketre sipu huujëne la huje ne dreuth. Tha hnëqa i angeice kö lai, matre tha madrine kö Iehova. (1 Sam. 13:5-9) Ame la kola traqa hnei Samuela, hnei nyidrëti hna ameköti Saulo pine la tha idrei i angeic. Ngo ame koi angeic, tha ka ngazo kö la hnei angeic hna kuca. Ngo hnei angeice pe hna thele kepin, me upe zöne koi itre xan la ngazo i angeic. (1 Sam. 13:10-14) Qaane ju hi lai, tru catr la itre xa huliwa hna kuca qene pi trun hnei Saulo. Ame hnei Iehova hna nuetriji angeic matre tha tro hmaca kö angeic a joxu. (1 Sam. 15:22, 23) Ka lolo hi ekö la mele i Saulo ngöne la qaan, ngo ka hleuhleu pe la pune la mele i angeic.—1 Sam. 31:1-6. w17.01 3:1, 2

Davita joxu la ketre atr ka lapaun, nge hna hnim catrëne hnei Iehova. Ngo, hnei Davita hna tria me Batheseba, matre ngazo lai ka tru xajawa i Iehova. (2 Sam. 11:1-21) Thatreine kö Davita troa apatrene la hnei angeic hna kuca ekö. Eje hi laka, tro pë hë angeice lai a xeni pun la ngazo hnei angeic hna kuca uti hë la tro angeic a mec. (2 Sam. 12:10-12, 14) Matre, nyipi ewekë tro Davita a lapaune koi Iehova. Tha luelue kö angeic laka, e tro angeic a ietra, tro kö Iehova a nue la ngazo i angeic, me xatua angeice fe troa cil kowe la itre jol ka traqa pine la ngazo i angeic. Pine laka itre atr ka tha pexeje kö së, haawe, easë asë hi a tria. Nge ame itre xa ijin, hetre itre ngazo hne së hna kuca, nge thatreine kö së troa apatrene itre ej. Ketre, easa xeni pun la itre huliwa së. (Gal. 6:7) Ngo ame pe, easa mejiune kowe la hna sisinyi hnei Iehova ka hape, e hne së hna ietra, tro Nyidrëti a xatua së ngöne la itre ijine jol, ngacama easë ju hë la qaane la itre jol cili.—Is. 1:18, 19; Ite hu. 3:19. w17.01 1:10-12

Nyipici laka, thatre kö së la itre ewekë ka troa traqa elany, nge thatreine kö së saze itre ej, ngo ame pe, e atre hnyawa hi së la itre ifego së, tro hë së lai a axecië mekune hnyawa. Maine jë, hne së hë hna mekune troa xome la huliwa ne pionie lapa. Ngo e traqa ju së wezipo? Nge tune kaa e wezipo jë la keme me thine së me aja ixatua? Nemene la hne së hna troa kuca elanyi e qatre hë së? Thithi ju hë së maine lapa mekune ju hë së, ngo thatreine kö së troa sa la itre hnyinge celë. E ka catr la mejiune së koi Iehova, tro hë së lai a atrehmekun, me kapa la itre ifego së. Ketre tro së lai a waipengöne hnyawa la itre ithuemacanyi ka nyipici me thele ixatua, nge ame la ka nyipi ewekë tre, ene la troa thithi göi troa xatua së. Thupene lai, nyipi ewekë tro sa kepe thangane la mene ne la ua. (Ate cai. 11:4-6) Tro Iehova lai a amanathithine la itre mekune hne së hna axeciën, maine pena tro Nyidrëti a xatua së matre tro sa eatrëne la itre mekune ka hnyipixe hne së hna axeciën.—Ite edomë 16:3, 9. w17.01 4:14

Hetre mekune nyine tro Adamu me Eva a axeciën. Tro kö nyidroti a drei Akötesie, maine un? Hnei nyidroti hna axeciën troa drei un. Hnei nyidroti hna thipetriji Iehova. (Gen. 3:6-13) Ame ju hi la Adamu me Eva a ena la Wathebo i Akötresie tre, tha pexeje pi hi nyidro. Ketre, lue ithupëjia ha nyidro me Akötresie, ke methi Nyidrëti la ngazo. “Ka wië cate la lue xajawa i enëtilai mate tha pi [goeëne kö Nyidrë] la ngazo.” (Hab. 1:13) Maine pë ju hna kuca hnei Iehova göne la ngazo hna kuca hnei Adamu me Eva, eje hi lai laka, troa hetre ethane kowe la nöjei xupuana i Nyidrë. Tro la itre angela me itre atr a isa hnyinge me thele ka hape, ‘Tro kö angatr a mejiune kowe la trenge ewekë i Nyidrë. Ame Iehova, ka nyipici Nyidrë kowe la itre wathebo hnei Nyidrëti hna sipu acil; tha ka sasaithe kö Nyidrë itre ej. (Sal. 119:142) Maine nyipici laka, hetrenyi thei nyidroti la atreine troa isa ië ewekë, ngo ame pe, tro pala kö nyidroti a xeni pune la icilekeu i nyidro me Iehova. Ame hë la pun, meci hë nyidro, me bëeke kowe la xaxau, lo hna xupi nyidro qa ngön.—Gen. 3:19. w17.02 1:8, 10, 11

Qaane lo Iesu a kuca la huliwa i Akötresie, hnei nyidrëti pala hi hna trongëne la itre hna amekötine hnene la Wesi Ula i Akötresie. Goi eatrëne fe nyidrë la itre hna perofetane göi Mesia qëmekene troa patre la hnamano i nyidrë. (Mat. 27:46; Luka 23:46) Ngo, isapengöi Iesu catr memine la itre tane la hmi i angetre Iudra. Tha nyipiewekëne kö angatr la Wesi Ula i Akötresie, e tha ka ihmeku kö memine la itre ini hnei angatr hna hamën. Matre hnei Iesu hna amexeje la hna qaja hnene la Wesi Ula i Akötresie göi angatr, kola hape: “Ame la nöje celë, te, kola easenyi ni hnene la ite qe i angat, me atrunyi ni hnene la ite ukeineqë ; ngo ame la ite hni angat, te, iananyi me ini. Huliwapi hë angat’ a atrunyi ni, ngo inine pe la nöjei wathebo i ate.” (Mat. 15:7-9) Hnei Iesu mina fe hna inine la itre atr jëne la Wesi Ula i Akötresie. Ame la kola tupathi nyidrë hnene la itre tane la hmi, tha hnei nyidrëti pi kö hna sa koi angatr thenge la sipu inamacane i nyidrë, maine thenge la hnei nyidrëti hna melën. Hnei nyidrëti pala hi hna xome la Tusi Hmitrötr matre troa inine la itre atr.—Mat. 22:33-40. w17.02 3:18, 19

Ame easë Itretre Anyipici Iehova, easa kuca asë la hne së hna atreine troa metrötrëne la itre ka cilëne la mus. Eje hi laka, isa hetre qenenöjene kö la itre nöj asë, matre tha tro kö lai a ceitune la itre hna isa amekötin koi së hnene la itre mus ngöne la isa nöje së. Nge easa ce huliwa me angatr ngöne la angatr a eatrëne la itre hnëqa i angatr. Ngo, e upi së jë troa kuca la ketre ewekë ka isazikeu memine la mekuna i Iehova, tha tro kö së lai a kuca. Ame e cili, easë a drengethenge Iehova, me atrunyi Nyidrë hune la atr. (1 Pet. 2:13-16) Hetre ini nyine tro sa xome qaathene la itre hlue i Iehova ekö, itretre atrune la itre musi, me itre ka cilën. Iosefa me Maria la lue tulu ka lolo. Hnene la angetre Roma hna thel troa atre la etrune la itre atr ka mel ngöne la nöj. Ngacama easenyi hë matre mala pi la upune i Maria, ngo hnei Iosefa me Maria hna feke a tro Bethelema matre troa hane cinyihane la ëje i nyidro. (Luka 2:1-5) Paulo aposetolo la ketre tulu ka metrötrëne la itre ka cilëne la mus. Ame la kola uti sai angeic hnene la angetre Iudra, hnei angeice hna ketre sipu cilëgöline la meköti angeic qëmeke i Heroda Ageripa joxu, me qëmeke i Feso, gavena ne Roma e Iudra.—Ite hu. 25:1-12; 26:1-3. w17.03 1:9, 10

Ame la angetre Isaraela a xome la thiina ne la angetre Kanana, Iehova a nue angatr kowe la ithupëjia. (A. ame. 2:1-3, 11-15; Sal. 106:40-43) Matre, jole catre kowe la itre hnepe lapa ka hni koi Iehova troa mele nyipici koi Nyidrë ngöne la itre macatre cili. Ngo, Tusi Hmitrötr a qaja la itre atr ka mele nyipici tui Iefetha, me Elekana, me Hana, me Samuela. Ka xecie hnyawa e kuhu hni angatre troa amadrinë Iehova. (1 Sam. 1:20-28; 2:26) Ame ngöne la hneijine së, itre atr a mekune me ujë tune la angetre Kanana. Kola wang atrune la kuci ngazo, me iakötrë, me mani. Ngo, aja i Iehova troa hmekë së tune lo aqane hmekëne Nyidrë la angetre Isaraela ekö qa ngöne la itre ewekë cili. Hetre itre ithuemacanyi hne së hna kapa qaathei Nyidrë. Ngo nemene la itre ini nyine tro sa xome qa ngöne la itre tria i angatr? (1 Kor. 10:6-10) Loi e tro sa catre thipetrije la aqane mekuna i fen. (Rom. 12:2) Hapeu, nyipi ewekë kö tro sa isine troa ujë tune lai? w16.04 1:4-6

Qëmekene troa axeciëne la itre mekune ka tru, loi e tro sa waipengöne la itre eamo ka sisitria catre hna hamën koi së hnei Iehova e hnine la Wesi Ula i Nyidrë. Matre, nyipiewekë catre koi së troa ithel, me thithi koi Iehova matre xatua së. Tro Nyidrëti lai a aijijë së troa hetrenyi la itre thiina ka nyipiewekë catr matre, tro sa axecië mekune thenge la aja i Nyidrë. Loi e tro pala hi së a waipengö së me hape: ‘Hapeu, kolo kö a mama jëne la mekune hnenge hna axeciën ka hape, ka hnimi Iehova ni? Tro kö lai a madrin, me tingeting la hnepe lapang? Kolo kö lai a amamane ka hape, ka atreine xomihni, nge ka menyike ni?’ Tha Iehova kö a musinë së troa hnimi Nyidrë, me nyihlue i Nyidrë. Ketre hnëqa së lai, nge meköti së e troa axecië mekun, nge Iehova a metrötrëne lai. (Ios. 24:15; Ate cai. 5:4) Ngo, ame la aja i Nyidrë, tro sa eatrëne la hne së hna axeciën thenge la Wesi Ula i Nyidrë. E ka lapaune së kowe la itre hna amekötine hnei Iehova, me trongëne la itre trepene meköti Nyidrë, tro së lai a axecië mekune hnyawa. Nge tro fe a mama ka hape, ame ngöne la nöjei jë së tre, itre atre së nyine mejiune kow.—Iako. 1:5-8; 4:8. w17.03 2:17, 18