Ita Ne Thup göi 10 Ogas e Normandie
Nyima 13 me 07 Qene Drehu
Itre Ewekë Nyine Tro Sa Kötren
“Ite nekö i une fe ! hnei dei hna kuji nyipunie troa kötene la elëhni ka tro ha traqa?”—MAT. 3:7.
1. Nemene la itre hnepe ceitune qa hnine la Tusi Hmitrötr ka amamane la itre ewekë hna kötrene hnene la itre xaa atr?
Nemene la hnei epuni hna mekune ngöne la epuni a drenge la hnaewekë hna hape, “köten”? Maine jë, tro itre xan a mekune lo ketre thupëtresij ka mingöming, ene Iosefa, ka kötre ngöne lo kola sipo hnene la föi Potifara troa kuci ngazo. (Gen. 39:7-12) Ame itre xan, tre, maine jë angatr a mekune lo itre Keresiano ka kötr qa Ierusalema ngöne lo macatre 66 M.K, ngöne lo angatr a drengethenge lo ithuemacanyi Iesu, ka hape: “E öhnë hë hnei nyipunie Ierusalema hna isiline hnei ishi, . . . loi e tro angete Iuda a köte kowe la ite wet; nge loi e lö pi angete lapa e kuhu hnine la lapa cili.”—Luka 21:20, 21.
2, 3. (a) Nemene la nyipi alien ne la itre trenge ewekë i Ioane bapataiso, nyine qajaqaja la itre aqane ujë ne la itre hene ne hmi? (b) Tune kaa la aqane acatrene Iesu la ithuemacanyi hna hamëne hnei Ioane?
2 Ame la lue ceitune hne së hna pane wang, tre, kolo hi a amamane la ketre pengöne aqane kötr. Ame pe enehila, tre, hetrenyi la ketre ewekë nyine troa kötrene hnene la itre nyipi Keresiano, ngo kolo pe a troa kötre ngöne la götrane la ua. Celë hi aliene la hnaewekë hna hape, “kötr” lo hna qaja hnei Ioane bapataiso. Ame lo itre xaa ka qa hna wai Ioane, tre, itre hene ne hmi i angetre Iudra, lo angetre ka mekune ka hape, itre atr ka meköti angatr, nge pëkö nyipi kepine ka upi angatr troa ietra. Angatr a methinëne lo itre atr ka xome la bapataiso nyine ietra. Loi pe, thaa xou Ioane ju kö troa sa koi angatr ka hape: “Ite nekö i une fe ! hnei dei hna kuji nyipunie troa kötene la elëhni ka tro ha traqa? Wa wene pi nyipunie ka cei tune memine la ietra .”—Mat. 3:7, 8.
3 Thaa Ioane kö a qaja la troa kötre kowe la ketre götran. Loi pe, angeic a thuemacanyi angatr göne la ketre ijine ihnyingë, ene la elëhni ka troa traqa; matre angeice hi lai a upe la itre hene ne hmi troa hmek, ke, maine angatr a ajane troa kötrene la ijine elëhni cili, tre, loi e tro angatr a ietra. Thupene jë hi lai, hnei Iesu hna qajaqaja la aqane ujë ne la itre hene ne hmi, ka hape, kösë itre ka ihumuth, nge itretre amamane hnyawa ka hape, Diabolo la sipu keme i angatr. (Ioane 8:44) Hnei Iesu hna ketre qaja catrëne la ithuemacanyi Ioane, ngöne la Nyidrëti a ati ëje i angatr ka hape, “ite neköi vaipa” me hnyinge ka hape: “Tro nyipunie a kötene tune ka la hnëjin’e gena?” (Mat. 23:33) Nemene la aliene la hnaewekë hna qaja hnei Iesu ka hape, “gena”?
4. Nemene la aliene la ithuemacanyi hna hamëne hnei Iesu göi gena?
4 Ame lo hna hape, ‘gena’ ekö, tre, ketre götran e tröne la hnatraetë e Ierusalema, lo hna dreuthe la itre hnasanyi me itre wanamamike me itre öni ka mec. Ngo ame la Iesu a qaja la hnaewekë hna hape, ‘gena’, tre, nyine nyi hatrene la mec ka epine palua. Ketre, ame la hnyinge i nyidrë göne la aqane tro la itre hene ne hmi a kötrene la gena, tre, nyine amamai angatr ka hape, tro asë hi angatr a paatre palua.—Mat. 5:22, 29.
5. Nemene la ka amamane ngöne la aqane trongene la mele i angetre Iudra, ka hape, hna eatrëne lo itre hna ahnithe hnei Iesu me Ioane?
5 Hnene la itre hene ne hmi cili hna kuca catrëne la ngazo ngöne la angatre a humuthi Iesu me qanangazone la itretre drei nyidrë. Thupene la itre macatre, tune hnyawa lo hna thuemacanyi angatre hnei Ioane me Iesu, hna traqa la drai ne elëhni Iehova. Ame ngöne la ijine cili, tre, hna traqa la elëhni Iehova ngöne la hnepe götrane hi, ene Ierusalema me Iudra; celë hi matre, ijij tro la itre ka mele nyipici a canga kötr kowe la itre xaa götrane. Hna mama la elëhni Iehova ngöne la kola apaatrene la traone memine la ēnē e Ierusalema hnei angetre Roma, ngöne lo macatre 70 M.K. Celë petre hi ketre “akötr atraqatre” hna melëne hnei angetre Iudra. Nyimutre la itre hna humuth maine itre hna othe pena. Ngo kösë co ju kö lai hune la aqane troa apaatren elanyi la itretre uune ka hape itre Keresiano angatr, memine lo itre atrene la itre xaa hmi ka thoi.—Mat. 24:21.
Hetre Ketre Drai ne Elëhni hne Së hna Troa Kötren
6. Nemene la ewekë ka nyiqaane kökötr ngöne lo pane ekalesia i Keresiano?
6 Hetrenyi thene la itre pane Keresiano ekö lo itre ka tro trije la ekalesia me iamenumenu; nge hna xötrethenge angatr hnene la itre xaa Keresiano. (Ite Hu. 20:29, 30) Ame ngöne lo mele petre kö lo itre aposetolo i Iesu, tre, angatre hi lo ‘ewekë ka ajolëne’ la itre ka iamenumenu troa kökötr; ngo ame hë la angatr a mec, kolo hi a cia hlöeë jë la itre wapicin ne la hmi ka thoi. Ketre, ame enehila, nyimutre la itre hmi ka uune laka, itretre xötrethenge Iesu Keriso ngo isazikeu pe la itre ini. Ase hë ahnithe hnei Tusi Hmitrötr laka, troa fetra la ketre lapa ne la hmi ka thoi hna hëne ka hape, “ate ne la ngazo” me “ate ne la hnëjin . . . ene la hnei Joxu hna troa humuthe . . . me apatene hnene la hadehadeu ne la traqa hmaca nyidë.”—2 Thes. 2:3, 6-8.
7. Pine nemene matre ijije troa qaja ka hape “ate ne la hnëjine” la lapa ne la hmi ka thoi?
7 Hna upe zöne la lapa ne la hmi ka thoi, pine la hnene ej hna amenune la itre atr hnene la itre ini ka ngazo hna hamën; tune la itre feet, me itre aqane ujë ka isazikeu memine la hna qaja hnei Tusi Hmitrötr. Ame ngöne la hneijine i Iesu, hnei nyidrëti hna jelengazone la itre hene ne hmi, nge ketre tune mina fe enehila, hetrenyi la itre taan la hmi ka sine lo lapa hna hape, “ate ne la hnëjin,” kola troa apaatrenyi angatr, a pë kö mele hmaca ka ijij. (2 Thes. 1:6-9) Ngo tune kaa fe kowe la itre atr hna amenune hnene la lapa ne la hmi ka thoi me itre xaa hene ne hmi ne la itre xaa wapicine ne la hmi ka thoi? Loi e tro sa ce wange la itre ewekë ka traqa thupene la kola pane apaatrenyi Ierusalema ngöne lo macatre 607 M.P.K.
“Kötepi Qa Hnine Babulona”
8, 9. (a) Nemene la hna perofetane hnei Ieremia göne la itretre Iudra ka po e Babulona? (b) Thupene la kola apaatrenyi Babulona hnei angetre Madai me Peresi, nemene la pengöne aqane troa kötr hnene la itretre Iudra?
8 Hnei Ieremia perofeta hna thingehnaeane ka hape, tro ha apaatrenyi Ierusalema, nge celë hi itre trenge ewekë hna eatrëne ngöne lo macatre 607 M.P.K. Öni nyidrë, ka hape, tro ha po la nöje i Iehova e Babulona, ngo tro hmaca ha thepe angatr me bëeke sai angatr kowe la nöje i angatr thupene la “köni ate nge luepi” lao macatre.” (Iere. 29:4, 10) Hetrenyi la ketre maca ka nyipi ewekë catr hnei Ieremia hna tro fë kowe lo itretre Iudra ka po e Babulona, ene laka, thaa tro kö a nue la hmi ka thoi troa löthe la itre mekuna i angatr. Qa ngöne lai, ijiji angatr hmaca troa bëeke a tro Ierusalema, matre acile hmaca la nyipi hmi ngöne la ijine hnei Iehova hna sa. Hna traqa la ijine cili thupene lo itre angetre Madai me Peresi a lepe la nöjei Babulona ngöne lo macatre 539 M.P.K. Hnei Koreso, Joxu ne Peresi, hna amekötine ka hape, tro la itre atre ne Iudra a bëeke me xupe hmaca la ene i Iehova e Ierusalema.—Ezera 1:1-4.
9 Itre thauzane la etrune la itretre Iudra ka bëeke hmaca kowe la nöje i angatr. (Ezera 2:64-67) Qa ngöne lai, hnei angatr hna trongëne lo hna perofetane hnei Ieremia laka, loi e tro angatr a kötr kowe la ketre götran. (E jë la Ieremia 51:6, 45, 50.) Ngo thaa hna bëeke asë kö hnei angetre Iudra me xome la gojenyi ka nanyi catr ne tro Ierusalema me Iudra. Ame lo itre xane ka lapa pë hë e Babulona tui Daniela perofeta, laka qatre catre hë, tre, hna amanathithi angatre fe hnei Akötresie. Nyipi ewekë koi angatr troa hane sajuëne la hmi ka wië hna acil e Ierusalema, nge thaa tro kö a hane sine la hmi ka thoi e Babulona.
10. Nemene la itre “ewekë ka sisi” hna kuca hnei “Babulona Atraqat”?
10 Ame enehila, itre miliare la etrune la itre atr ka sine la nöjei pengöne aqane hmi, laka itre ka fetra asë hi itre ej qa ngöne lo hmi ka thoi ka eje ekö ngöne lo Babulona hnapan. (Gen. 11:6-9) Ame asë hi la itre hmi cili, tre, caasi hi la ëje i angatr, hna hape, “Babulona Atraqat, thine ne la nöjei föe ne gojenyi me nöjei ewekë ka sisi ne la fene hnengödrai.” (Hna ama. 17:5) Kola amamane hnene la aqane trongene la mele ne la atr ka hape, hnene la hmi ka thoi hna xatuane pala hi la itre taan ne la itre musi e celë fen. Zöi angeice fe la ketre “ewekë ka sisi,” ene lo itre isi, matre itre hadredre milio la etrune la itre atr “hna humuth e celë fen”. (Hna ama. 18:24) Ame la itre xaa “ewekë ka sisi” hna nue hnene la hmi ka thoi, tre, ene la troa angazone la itre nekönatr me itre xaa pengöne kuci ngazo ju kö hna kuca hnene la itre hene ne hmi, nge hna wanga acone me kapa hnene la itre ka elemekene la hmi. Haawe, thaa sesëkötre kö së laka, tro Iehova a apaatrene elanyi la hmi ka thoi qa ngöne la fene hnengödrai.—Hna ama. 18:8.
11. Qëmekene troa apaatrenyi Babulona Atraqat, nemene la hnëqa ne la itre nyipi Keresiano?
11 Ame la itre nyipi Keresiano ka atrehmekune la ewekë cili, tre, hnëqa i angatr troa thuemacane la itre atrene la Babulona Atraqat. Celë hi matre ame la pane nyine troa kuca, tre, loi e tro sa tro fë Tusi Hmitrötr koi angatr, memine la itre xaa itusi kö hna cinyihane hnene la “hlue ka nyipici me ka inamacan,” lo hna acile hnei Iesu matre troa hamëne la göxeni ne la ua “ngöne la nyipi ijin.” (Mat. 24:45) Haawe, ame la itre atr a amamane la aja i angatr troa drenge la maca ne la Tusi Hmitrötr, loi e tro sa wange la aqane troa xatua angatr jëne la hna inine la Tusi Hmitrötr. Nge easë fe a mejiune laka, tro hë angatr a öhne la enyipiewekëne troa ‘tro pi qa thei Babulona Atraqat’ e ijine petre kö.—Hna ama. 18:4.
Loi e Tro Sa Kötrene la Hmi Koi Idrola
12. Nemene la aqane mekune i Akötresie göne la hmi koi itre iatr me koi idrola?
12 Ame la ketre ewekë ka sisi hna majemine kuca ngöne la Babulona Atraqat, tre, ene la troa thili koi idrola. Kola hëne hnei Iehova, ka hape “ite ewekë ka sisi” me “ite idola.” (Deu. 29:17) Ame la itre atr ka ajane troa amadrinë Akötresie, tre, nyipi ewekë tro angatr a neëne la hmi koi idrola thenge la hnei Nyidrëti hna qaja, ka hape: “Iehova ni, celë hi ëjeng; nge tha tro kö ni a hamëne la lolonge kowe la kete, memine la hna atrunyi ni kowe la ite idola.”—Is. 42:8.
13. Nemene la itre xaa aqane hmi koi idrola ka iaö nyine tro sa kötren?
13 Kolo mina fe a amamane koi së hnene la Wesi Ula i Akötresie la itre xaa aqane hmi koi idrola ka iaö. Kola aceitunëne la meciune memine la troa “thithi kowe la idola.” (Kol. 3:5) Ame la hnaewekë hna hape, meciun, tre, kola hape troa piine la ewekë hna wathebon; tune la kola pi hetrenyi la ewekë i ketre. (Eso. 20:17) Ame lo angela, laka Satana lo Diabolo hë enehila, tre, hnei angeice hna akökötrene la meciune e kuhu hni angeic; ene la aja thei angeic troa sisitria nge troa thili koi angeic hnene la itre atr. (Luka 4:5-7) Celë hi matre hnei angeice hna icilekeu me Iehova, me iaö Eva matre hane jë fe angeice meciune la ketre ewekë hna wathebone hnei Iehova. Kösë hnei Adamu hi hna thili koi idrola, pine laka, sisitria catre kö koi angeic la aja ne troa ce mele memine la föi angeic, hune la troa drenge thenge la Tretretro ka ihnim e koho hnengödrai. Ngo ame koi itre ka ajane troa kötrene la drai ne elëhni atraqatre i Iehova, tre, loi e troa thili koi Iehova hmekuje hi, me thipetrije la meciun.
“Kötenepi La Kuci Ngazo”
14-16. (a) Pine nemene matre Iosefa la ketre tulu ka lolo ngöne la troa thiina ka loi? (b) Nemene la nyine tro sa kuca maine kola traqa koi së la aja ne troa kuca la itre huliwa ka sis? (c) Tune kaa la aqane tro sa kepe thangane ka loi qa ngöne la hne së hna kötrene la kuci ngazo?
14 Pane e jë la 1 Korinito 6:18. Ame la föi Potifara e thele troa iaö Iosefa matre troa kuci ngazo, hnei Iosefa hna kötre eahlo. Ketre tulu lai ka sisitria kowe la itre Keresiano ka mele caas me itre ka faipoipo fe! Eje hi lai laka, hnei Iosefa hna nue troa eköthe la mekuthetheue i angeic hnene la itre hna melëne hë ekö nge ka amamane la mekuana i Akötresie göi kuci ngazo. Maine easa ajane troa xötrethenge la trepene meköt hna hape, “kötenepi la kuci ngazo,” haawe, loi e tro sa neëne la itre ewekë ka troa ahlëne la aja ne kuci ngazo memine la ketre atr, laka thaa fö i easë kö. Kola qaja hnei Tusi Hmitrötr, ka hape: “. . . humutheju hnei nyipunie la ite hnepe ngönetei nyipunie . . . ene la kuci ngazo, me thina ka sis, me qene tratraij, me aja ka ngazo, me meciun, celë hi kola thithi kowe la idola; ngöne hi la ite ewekë cili troa xulu la tenge elëhni Akötesie koi angete tha idei.”—Kol. 3:5, 6.
15 Pane mekune ju së laka, “troa xulu la tenge elëhni Akötesie.” Nyimutre la itre atr e celë fen ka akökötrene la itre aja me itre aqane ujë ka sis, ene pe, kuca jë hi angatr la itre ewekë ka ngazo. Qa ngöne lai, loi e tro së, itre Keresiano, a sipone koi Akötresie la ixatua me uati hmitrötr jëne la thith, matre thaa tro kö la itre aja ka sis a musinë së. Ketre, maine tro sa inine la Tusi Hmitrötr, me sine la itre icasikeu, me tro fë la maca ka loi kowe la itre atr ka lapa easenyi së, tre, itre ewekë lai ka troa xatua së troa “tro pala hi ngöne la Ua”. Nge, celë hi ka troa neë së troa “kuca la aja i ngönetei.”—Gal. 5:16.
16 Ngo maine tro sa goeëne la itre iatr ka amamane la kuci huliwa ka sis, eje hi laka, thaa tro hë së a hane “tro ngöne la Ua.” Nge ketre tune mina fe, loi e tro la itre Keresiano asë a thupëne matre thaa tro kö a e, me goeën, maine drenge pena la itre ewekë ka troa ahlëne thei angatr la itre aja ne troa kuci ngazo. Ketre, ngazo kowe la ‘ange ka hmitöte’ i Akötresie troa ihnyiman, maine ce porotrikëne pena memine la itre xan la itre ewekë ka sis. (Efe. 5:3, 4) Maine tro sa metrötrëne la itre aqane hmekë së cili, easa hi lai a amamane hnyawa kowe la Tretretro së ka ihnimi, ka hape, easa ajan troa kötrene la drai ne elëhni Nyidrëti ka troa xulu, me mele elany ngöne la fene ka hnyipixe nge ka thiina ka wië.
Thipetrije Pi “La Aja Mani”
17, 18. Pine nemene matre loi e tro sa thipetrije “la aja mani”?
17 Ame ngöne la pane tusi nyidrëti koi Timoteo, hnei Paulo hna amamane hnyawa la itre trepene meköt ka troa eatrongëne la melene la itre hlu Keresiano. Hetre itre ka mekune ka hape, maine jë tro angatr a kepe thangane ka loi ngöne la götrane la ngönetrei pine laka, ame la maseta i angatr, tre, Keresiano. Ame itre xan, hnei angatr hna xome la ekalesia i Keresiano me huliwane eje thenge la itre sipu aja i angatr. Celë hi matre Paulo a hmekëne la itre Keresiano troa ‘mekun, ka hape, ame la thiina ka ijiji Akötesie, te, jëne troa hete mo’ ngöne la götrane la ngönetrei. Maine jë ame la qaane la jole ka eje thei angatr, tre, ene la “aja mani,” laka, kola athixötrëne asë la itre trene mo maine itre ka puafala pena.—1 Tim. 6:1, 2, 5, 9, 10.
18 Maine jë hetrenyi e hnine la Tusi Hmitrötr la itre tulu ne atr hne së hna mekun, nge ka amamane laka, hna angazone la aqane imelekeu i angatr me Iehova hnene la hna “aja mani”, maine hna ajane la itre mo ka thaa nyipi ewekë kö hna hetreny jëne mani? (Ios. 7:11, 21; 2 Ite jo. 5:20, 25-27) Hnei Paulo hna ithuecatr koi Timoteo, ka hape: “Ame eö ate i Akötesie, kötenejë la ite ewekë cili ; me xöte thenge la thina ka meköt, me thina ka ijiji Akötesie, me lapaun me ihnim, me xomi hni, me thina ka menyik.” (1 Tim. 6:11) Eje hi lai laka, ame la atr ka ajane troa mele pe ngöne la drai ne elëhni Akötresie, tre, loi e tro angeic a trongëne hnyawa la ithuecatre celë.
“Kötenepi La Ite Aja i Thupëtesij”
19. Nemene la ka nyipi ewekë kowe la itre thöthi asë?
19 Pane e jë la Ite Edomë 22:15. Ame la thöth, tre, canga tro hi la aqane ujë qene hmo ka eje ngöne la hni angeic, a ajeanyi angeic qa ngöne la gojenyi ka meköt. Ame la ewekë ka troa xatua angeic troa nyinyine la jole cili, tre, ene la ihaji qa hnine la Tusi Hmitrötr. Ame la itre thöthi Keresiano ka thaa ce hmi kö memine la keme me thine i angatr, tre, angatr a atre la itre trepene meköt qa hnine la Tusi hmitrötr me xötrethenge itre ej. Itre xan mina fe a kapa la itre eamo ka lolo qa thene la itre Keresiano ne la ekalesia ka macaj, nge ka mele nyipici koi Iehova. Ame la ka nyipi ewekë, tre, thaa ene kö la atr ka hamëne la eamo qa hnine la Tusi Hmitrötr, ngo loi pe troa xötrethenge la eamo, tre, eje hi lai ka troa hamë madrine koi së enehila, me epine palua.—Heb. 12:8-11.
20. Nemene la ixatua hna troa hamëne kowe la itre thöth matre ijije koi angatr troa kötrene la itre aja ka ngazo?
20 E jë la 2 Timoteo 2:20-22. Ame la hni ne la itre thöth hna thaa hane kö hajine hnyawa, tre, canga tro hi angatr a kei kowe la itre hnö, tune la troa pi hun, me meciun, me kuci ngazo, me aja mani, me nyinyape thele la itre nyine iamadrinë. Celë hi itre hatren ne la “ite aja i thupëtresij,” lo hnei Tusi Hmitrötr hna upe iele së troa kötren. Tro la ketre Keresiano thöth a amamane ka hape, angeic a kötrene la itre ewekë cili, ngöne la angeic a hmek matre thaa tro kö a löthe la mekuna i angeic hnene la itre iajojezi ne la fen, ngöne la nöjei götran ne la mele i angeic. Eje hi laka, ame la ka troa xatua së, tre, ene la eamo qa thei Akötresie, hna hape, loi e tro sa catre eëne pala hi la itre thiina i Nyidrë, “ce me angat’ asë angete hëne la Joxu qa ngöne la hni ka wië.”
21. Nemene la ketre ewekë ka lolo hna thingehnaeane hnei Iesu Keriso göne la itretre drei nyidrë hna aceitunëne me itre mamoe?
21 Ngacama itre thöthe ju hë së maine itre qatr pena, nyipi ewekë catre tro sa kötrene la itre atr ka uku së troa kuca la itre ewekë ka ngazo. Easë hi lai a amamane ka hape, ajane fe së troa nyi sineene la itre ka xötrethenge Iesu hna aceitunëne me itre mamoe, itre ka “kötr’[en] . . . la aqane ewekë ne la ite tenyiwa.” (Ioane 10:5) Ngo ame la troa kötrene la drai ne elëhni Iehova, tre, thaa tro hmekuje kö a thele troa kötrene la itre ewekë ka ngazo. Loi e tro mina fe sa catre eën la itre thiina ka lolo. Seven lao thiina ka lolo hna troa ithanatan ngöne la hna cinyihan ka troa xulu. Nyipi ewekë catre koi së troa ithanatane hnyawa la topike cili, pine laka, hetrenyi la ketre hna thingehnaean ka loi hnei Iesu hna hamëne göne la itre mamoe i nyidrë; öni nyidrëti ka hape: “Tro ni a hamë angate la mele ka tha ase palua kö ; nge tha tro kö angat’ a meci epine palua, nge pëkö kete ate troa thepe angate pi qa ngöne la imeng.”—Ioane 10:28.
Nemene Hë la Hnei Epuni Hna Troa Sa?
• Nemene la ithuemacanyi hnei Iesu hna hamëne kowe la itre hene ne hmi?
• Nemene la ketre ewekë ka jol hna qëmeke kow hnene la itre milio lao atr enehila?
• Nemene la itre aqane hmi koi idrola ka iaö hne së hna troa kötren?