Uwem Oro Akanam Mmentuaha N̄kpọfiọk
NTE PAUL OBRIST OBỤKDE
Ke 1912, ke ini n̄kedide isua itiokiet, Mama ama akpa ke adan̄aemi akamande ọyọhọ eyen ition. N̄kpọ nte isua iba ke ukperedem, ekpri ekpemeufọk kiet, Berta Weibel, ama ọtọn̄ọ ndise ubon nnyịn enyịn. Ke ini Papa ọkọdọde enye ke isua oro eketienede, nnyịn nditọ ima ikop inemesịt ndifiak nnyene eka.
NNYỊN ikodụn̄ ke Brugg, ekpri obio ke ikpehe oro ẹsemde German ke Switzerland. Berta ekenen̄ede edi Christian, ndien mma nnen̄ede mma enye. Enye ama ọtọn̄ọ ndikpep mme n̄wed Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible (Mme Ntiense Jehovah) ke 1908, ndien enye ama esibuana se enye ekekpepde ye mbon en̄wen.
Ke 1915, esisịt ini ke Berta ye Papa ẹma ẹkedọ ndọ, mma nsan̄a ye enye n̄ka n̄kese “Photo-Drama of Creation” oro ẹkewụtde. Slide ye senima emi Ifịk Ifịk Otu Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible Ofụri Ererimbot ẹkewụtde do ama enen̄ede otụk mi esịt ye ekikere. Mbon en̄wen ẹma ẹkop inemesịt n̄ko. Ufọkmboho oro ke Brugg ama ọyọhọ tutu mme bodisi ẹberi usụn̄ ẹnyụn̄ ẹbịn mbon efen efen oro ẹkedide ẹfiak ẹnyọn̄ọ. Do ediwak owo ẹma ẹdomo ndisan̄a ke eberi nto window oro akanade in̄wan̄ ndụk, ibat ibat owo ẹma ẹnyụn̄ ẹkụt unen.
Eti Uwụtn̄kpọ Mama
Ekọn̄ Ererimbot I ke ọkọsọn̄ ubọk ini oro ke Europe, ndien mme owo ẹma ẹkop ndịk ẹban̄a ini iso. Ntem, ndida ọnọ-ndọn̄esịt etop Obio Ubọn̄ Abasi nsan̄a ke ufọk ke ufọk, nte Mama ekesinamde, ekedi utom oro enyenede uku. Ndusụk ini enye ama esiyak nsan̄a ye enye, ndien mma nsinen̄ede mma emi. Ke 1918, Mama ama ekeme ndien ndiyarade uyakidem esie nnọ Jehovah Abasi ebe ke baptism mmọn̄.
Papa ikafịnake iban̄a utuakibuot Mama tutu Mama ana baptism, edi ekem enye ama ọtọn̄ọ ndibiọn̄ọ Mama. Usen kiet enye ama atan̄ mme n̄wed Bible Mama otop ọdọn̄ ke otụn̄ikan̄. Mama ekekeme ndidabade sụk Bible esie nsio ke ikan̄. Edi udiana n̄kpọ oro enye akanamde ama akpa owo idem. Enye ama asan̄a ebịne Papa onyụn̄ akafat enye akama. Mama ikenyeneke udu ndomokiet iban̄a enye.
Ke enen̄erede okop n̄kpaidem, Papa ama osụhọde esịt. Nte ededi, ke ini ke ini, ubiọn̄ọ esie ama esidemede, ndien nnyịn ikesinyene ndiyọ ibụmede iyatesịt esie.
Utom ye N̄kọri eke Spirit
Ke 1924, ke mma n̄kokụre ukpeputom isua ita nte anam idet, mma n̄kpọn̄ ufọk n̄koyom utom ke ikpehe oro ẹsemde French ke Switzerland. Emi ama ọnọ mi ifet ndifori ukeme mi ke usem French. Okposụkedi ediwọrọ oro ọkọbiọn̄ọde n̄kọri eke spirit mi ke ndusụk usụn̄, n̄kedehedei nduọk ima oro n̄kenyenede nnọ akpanikọ Bible. Ntre ke ini n̄kafiakde nnyọn̄ ufọk ke isua itiokiet ẹma ẹkebe, mma ntọn̄ọ ndidụk mme mbonoesop Christian ke Brugg.
Esisịt ini ke oro ebede mma n̄wọrọ n̄ka Rheinfelden, ekpri obio emi oyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita 40. Mma nnam utom do ke itie unamidet eyeneka mi an̄wan nnyụn̄ n̄kaiso ndinam n̄kọri eke spirit ebe ke ndisop idem ye ekpri otu Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible. Ke ini ikokụrede ukpepn̄kpọ Bible nnyịn eke ufọturua usen kiet, Brọda Soder, ebiowo oro ekesede enyịn, ama obụp ete: “Anie odiomi ndibuana ke utom ukwọrọikọ ke Sunday?” Mma nnọ idem unyịme unyịme, n̄kerede ke ndisan̄a ye owo ndien ke oyowụt mi nte ẹnamde utom.
Ke Sunday ama ekedisịm nnyịn ima ikonyụn̄ ikesịm efakutom nnyịn, Brọda Soder ama ọdọhọ ete, “Ete Obrist ayanam utom ke n̄kan̄ oko.” Okposụkedi esịt ọkọduọde mi nte akanam mîtịbeke, mma ntọn̄ọ ndiwaha ntiene mme owo ke ufọk mmọ nnyụn̄ nnyene nneme ye mmọ mban̄a Obio Ubọn̄ Abasi. (Utom 20:20) Ọtọn̄ọde ke ini oro, akananam mmen̄eke ndinam utom ukwọrọikọ oro Jesus ọkọdọhọde ke ana ẹnam mbemiso utịt editịm n̄kpọ emi edi. (Matthew 24:14) Ke March 4, 1934, ke ini n̄kedide isua 28 ke emana, mma nyarade uyakidem mi nnọ Jehovah Abasi ke baptism mmọn̄.
Isua iba ke ukperedem mma nnyene utom nte anamidet ke Lugano, akwa obio ke ikpehe emi ẹsemde Italian ke Switzerland. Mma ntọn̄ọ ndikwọrọ eti mbụk usọp usọp do, idem okposụkedi n̄kọdiọn̄ọde ndisem esisịt Italian. Kpa ye oro, ke akpa Sunday oro n̄kakade utom ukwọrọikọ, mma nnịm n̄kpri n̄wed 20 oro n̄kakamade. Nte ini akade, mma n̄keme ndinyene ibat ibat owo oro ẹnyenede udọn̄ ndida ntọn̄ọ otu ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme. Ke akpatre ediwak ke otu ẹmi ẹma ẹna baptism, ndien ke February 1937 nnyịn ima itọn̄ọ esop Mme Ntiense Jehovah ke Lugano.
Ọfiọn̄ iba ke ukperedem, ke April 1937, mma mbọ leta oro okokpụhọrede uwem mi ke ndyọ ndyọ usụn̄. Ekedi ikot ndinam utom ke Bethel, nte ẹkotde mme n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah ke idụt. Mma nnyịme ikot oro usọp usọp—ubiere oro akananam mmentuaha n̄kpọfiọk. Ntem mma ntọn̄ọ se ikabarede idi ubọkọkọ isua 60 ke utom ukwọrọikọ uyọhọ ini.
Utom Bethel ke Mme Ini Afanikọn̄
Ini oro Bethel Sweden okodu ke Bern, ibuot obio Switzerland. Do nnyịn ima imịn̄ mme n̄wed, n̄kpri n̄wed, ye mme magazine ke usem 14, ndien ẹma ẹnọ mmọ ẹka kpukpru ikpehe ke Europe. Ke idaha kiet, mma nda wilbaro mmen mme n̄wed oro ẹkemịn̄de n̄ka itiembehe tren, sia nnyịn mîkesiwakke ndinyene moto mbiomo ini oro. Akpa utom mi ke Bethel ekedi ke Itieutom Utan̄ Ikọ Mbok, emi nnyịn ikesitan̄de mme abisi ẹdade n̄ket ẹnam ibok man ẹda ẹmịn̄ mme n̄wed. Ikebịghike mma ntọn̄ọ ndinam utom ke itie udara isenowo, ndien, nte ededi, mma nnam utom n̄ko nte afatidet nnọ ubon Bethel.
Ke September 1939, Ekọn̄ Ererimbot II ama asiaha, ndien ibụmede en̄wan Nazi ama esịn ofụri Europe ke oyomonsia. Switzerland ekedi idụt oro akadade san̄asan̄a ke otu mme idụt oro ẹken̄wanade ekọn̄. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, nnyịn ima ika iso ke utom Christian nnyịn ye unana mfịna. Ekem, ke July 5, 1940, ke n̄kanika iba uwemeyo, ke adan̄aemi n̄ketiede ke itieutom mi ke itie udara isenowo, owo emi mîkedịghe owo ekọn̄ ama ọbiọn̄ọde, asan̄a ye owoekọn̄ emi akamade ikan̄ emi ẹfakde eduatikan̄.
Owo oro mîkedịghe owo ekọn̄ ama ofiori ete: “Zürcher odu ke m̀mọ̀n̄?” Franz Zürcher ekedi esenyịn n̄kọk itieutom ke utom ukwọrọikọ nnyịn ini oro ke Switzerland.
Mma mbụp nte: “Ndidọhọ ke anie oyom enye?” Ke ndondo oro mmọ ẹma ẹmụm mi ẹnyụn̄ ẹdụri mi ẹdọk udịghi ukot, ẹnyịkde mi ẹte nda mmimọ n̄ka ọfis Zürcher.
Ẹma ẹnọ uyo ẹte ofụri ubon Bethel—nnyịn ikedi n̄kpọ nte owo 40 ini oro—ẹsop idem ke ubet udia. Ẹma ẹwụk otop-idem-ikpọn̄ ikan̄ inan̄ ke an̄wa man anam owo ekededi okûyom ndifehe. Ke esịtufọk, n̄kpọ nte mbonekọn̄ 50 ẹma ẹtọn̄ọ ndidụn̄ọde ufọk. Ke edide isio ye se ẹkedoride enyịn, owo ikekwe uyarade ndomokiet nte ke Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹbuana ke ndisịn udọn̄ nnọ ẹbiọn̄ọ utom ekọn̄. Kpa ye oro, ẹma ẹtan̄ ata ediwak n̄wed ẹda ẹwọrọ ke moto ekọn̄ ition.
Ke ini nnyịn mîkenyịmeke ukara ebiere se imịn̄de ke Enyọn̄-Ukpeme, ẹma ẹkpan edimịn̄ n̄wed emi ke Switzerland. Emi ọkọwọrọ ke ẹkeyom ibat ibat mbonutom ke Bethel, ndien ẹma ẹsịn udọn̄ ẹnọ mbon oro mîketịmke ibịghi ke ubon emi ẹte ẹnyọn̄ ẹnyụn̄ ẹkedi mme asiakusụn̄, nte ẹkotde Mme Ntiense Jehovah ẹmi ẹbuanade ke utom ukwọrọikọ uyọhọ ini.
Ndinam Utom Usiakusụn̄ ke Ini Ekọn̄
Ke July 1940, mma mfiak nnyọn̄ ikpehe Switzerland ekperede Lugano oro ẹsemde Italian, emi n̄kodụn̄de mbemiso ndide Bethel. Efakutom emi mme enyene ifiopesịt mbon Catholic ẹdụn̄de mi, emi n̄ko okodude ini oro ke idak ukara Facism, ama akabade edi efakutom usiakusụn̄ mi.
Ọkọsọsọn̄ usen kiet ndibe mme bodisi ẹmi ẹkesidọhọde ntre utom ukwọrọikọ imụmke mi. Usen kiet ke adan̄aemi n̄kenyenede nneme ye n̄wan kiet ke inuaotop in̄wan̄esa, eren kiet oro mîkesịneke ọfọn̄ ekọn̄ ama omụm mi edem edem, ada mi ekesịn ke moto mbon ukpeme, onyụn̄ awat mi aka Lugano. Enye ama ayak mi ọnọ mme bodisi do. Ke ini ẹkebụpde mi mbụme, mma nnam an̄wan̄a ke Jehovah Abasi ọkọnọ nnyịn ewụhọ ete ikwọrọ ikọ.
“Mi ke isọn̄, nnyịn inọ ewụhọ,” ntre ke akwa owo oro ọkọbọrọ ke n̄kohodeidem. “Abasi ekeme ndinọ ewụhọ ke heaven!”
Ke ini ekọn̄ oro, ekenen̄ede edi ata akpan n̄kpọ nte nnyịn inam item Jesus oro ọdọhọde “ẹnyene ibuot nte urụkikọt, ẹnyụn̄ ẹfụre nte ibiom.” (Matthew 10:16) Ntem, mma nsidọn̄ ata ediwak n̄wed mi ke mme esịne-esịt ekpat ọfọn̄idem mi. Ndien man n̄kụt nte ke nduọkke n̄kpọ ndomokiet, mma nsisịne ibio ọfọn̄ukot oro ọbọpde-bọp mi ke edọn̄.
Nte ini akade, mma mbọ ntọt ndiwọrọ n̄ka itịghede Engadine, emi mbre eku ye an̄wa okosụk akade iso ye mme bodisi. Ebiet emi edi ediye itịghede ke n̄kan̄ edem usiahautịn N̄kpotok N̄kpotok Ikpọ Obot Sweden, emi snow esifụkde ke ini etuep, ntre mma nnam ẹnọ ikpaukot snow mi ẹsọk mi man an̄wam mi ndisan̄a n̄kanade efakutom oro.
Ikpaubọk oro ofiopde edi akpan n̄kpọ ke ini ẹsan̄ade ke ikpaukot snow ke mbịtmbịt ini etuep. Ke ntak edisịne kpukpru ini, ikebịghike okịm ama ọtọn̄ọ nditaha. N̄kokop inemesịt didie ntem usen kiet ke ini n̄kọbọde ekwo oro ekesịnede ọfọn̄etuep oro ẹdọkde ke ubọk ọkọrọ ye ikpaubọk ke ata mbuari nto itie ubọ n̄wed! Eyenete an̄wan kiet ke akani esop mi ke Bern akanam mmọ ọnọ mi. Idem idahaemi ke ini n̄kerede mban̄a enye, mmesiyọhọ ye esịtekọm.
Ediwak Idara Idara Ifetutom
Ke 1943, n̄kpọ ẹma ẹtọn̄ọ ndifọn ke Switzerland, ndien ẹma ẹnọ mi ikot ndifiak n̄kanam utom ke Bethel. Ke ntak mme mfịna ke esop oro ẹsemde French ke Lausanne, oyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita 100, ẹma ẹnọ mi ndika obio oro ke ubọk ke ubọk man n̄kan̄wam mme asuanetop do ẹnyene nnennen ekikere ẹban̄a esop Abasi.
Ekem mma nnam utom ini kiet nte esenyịn circuit ke kpukpru esop ẹsemde French ke Switzerland. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ urua, mma nsinam utom ke Bethel, edi nda Friday, Saturday, ye Sunday ndikese nsio nsio esop kwa urua ke ndidomo ndinọ un̄wam ke n̄kan̄ eke spirit. Ke adianade do, ke ini ẹketọn̄ọde esop usem French ke Bern ke 1960, mma n̄kabade ndi esenyịn oro etiede ibuot. Mma nnam utom ke ifetutom emi tutu esịm 1970, emi ẹkesiode Bethel ẹkpọn̄ Bern ẹka ediye itie emi enye odude idahaemi ke Thun.
Esịt ama enem mi ndikụt ekpri otu Mme Ntiense oro ẹsemde Italian ke Thun, ndien mma ntọn̄ọ ndinam utom ye mmọ. Nte ini akakade ẹma ẹtọn̄ọ esop, ndien mma nnam utom nte esenyịn oro etiede ibuot ke ediwak isua tutu nditọete oro ẹkedide n̄kparawa ẹdot ndibiom mbiomo oro.
N̄kpọ oro ndade nte san̄asan̄a ifet idatesịt edi ndidụk mbono ofụri ererimbot ikọt Jehovah. Ke uwụtn̄kpọ, ke 1950 enịm-mbụk Mbono N̄kọri Ukara Abasi ke An̄wambre Yankee, New York, ama odu. Ndika n̄kese ibuot itieutom eke Mme Ntiense Jehovah ke Brooklyn, New York, ama ọnọ mi nsinsi inemesịt. Tutu amama ndifreke n̄ko utịn̄ikọ Brọda Milton G. Henschel ke isua oro eketienede ke Mbono Edisana Utuakibuot ke London, England, oro okodoride nsọn̄uyo ke mme ikọ Jesus oro, “Ndọhọ mbufo nte, Edieke mme mmọemi ẹkpedopde uyo, mme itiat ẹkpesio n̄kpo.” (Luke 19:40) Brọda Henschel ama obụp ete, “Ndi mbufo ẹmekere ke oyoyom mme itiat ẹsioro uyo?” Ke nsụk nteti ọkpọsọn̄ ibọrọ oro, “Baba-o!” oro okotode ata ediwak tọsịn owo.
Ke ini n̄kakade Bethel ko-o ke 1937, ete mi, emi okokopde ke nnyịn isibọ ekpri okụk ekpatọfọn̄ kpọt, ke editịmede esịt, ama obụp ete, “Eyen, afo edinam didie odu uwem ke ini usọn̄?” Mma mbọrọ ke ndikot nto mme ikọ David andiwet psalm: “N̄kedi eyenọwọn̄, ndien ndi ebiowo n̄ko; n̄kanam n̄kwe nte ẹkpọn̄de eti owo, nte ubon esie ẹnyụn̄ ẹsan̄ade inọk.” (Psalm 37:25) Mme ikọ oro ẹnen̄ede ẹsu mi ke idem.
N̄kop inemesịt didie ntem nte ke se ikande isua 80 ẹmi ẹkebede, Berta Weibel ama ọdọ Papa ndien nte ke ebede ke uwụtn̄kpọ ye ndausụn̄ esie ami mma ndifiọk Jehovah ye mme edu esie! Okposụkedi mbon eken ke ubon ẹkesisakde enye nsahi, enye ama anam n̄kpọ Jehovah ke edinam akpanikọ tutu esịm ini emi enye akakpade ke 1983. Akananam enye ikatuaha n̄kpọfiọk ke ndinam n̄kpọ nnọ Abasi esie, Jehovah; akananam ami n̄ko ntuaha n̄kpọfiọk ke nditre ndidọ ndọ ye ediyak ofụri uwem mi nsịn ke utom Jehovah.
[Ndise ke page 25]
Nte nnamde utom ke Bethel