Mme N̄wed Emi Ẹsiakde ke N̄wed Mbono Esop Uwem ye Utom Nnyịn
NOVEMBER 5-11
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | JOHN 20-21
“Nte Afo Amama Mi Akan Mmọ Emi?”
(John 21:1-3) Ke mme n̄kpọ emi ẹma ẹkebe, Jesus afiak owụt mme mbet idem ke inyan̄ Tiberias; edi enye owụt idem ke usụn̄ emi. 2 Simon Peter ye Thomas, emi ẹkekotde Amanamba, ye Nathanael emi otode Cana ke Galilee ye nditọ Zebedee ye mbet esie iba en̄wen ẹkedu ọtọkiet. 3 Simon Peter ọdọhọ mmọ ete: “Mmọn̄ ndika ukọiyak.” Mmọ ẹdọhọ enye ẹte: “Nnyịn n̄ko imọn̄ itiene fi ika.” Mmọ ẹwọn̄ọ ẹkediere ke ubom, edi mmọ imụmke baba n̄kpọ kiet ke ofụri okoneyo oro.
(John 21:4-14) Edi, ke eyo akade ndisiere, Jesus akada ke mbenesụk, edi mme mbet ifiọkke ite edi Jesus. 5 Ekem Jesus obụp mmọ ete: “N̄kpri nditọ, nte mbufo ẹmenyene se ẹdiade?” Mmọ ẹbọrọ enye ẹte “Baba!” 6 Enye ọdọhọ mmọ ete: “Ẹduọk iyịre ke n̄kan̄ nnasia ubom ndien mbufo ẹyemụm n̄kpọ.” Ntre mmọ ẹduọk, edi mmọ ikemeke ndikot iyịre koro iyak ẹwakde. 7 Edi mbet emi Jesus amade ọdọhọ Peter ete: “Edi Ọbọn̄!” Ntem ke ini Simon Peter okopde ete ke edi Ọbọn̄, enye emen enyọn̄ ọfọn̄ esịne, koro enye eketie iferi, onyụn̄ ọduọk idem ke inyan̄. 8 Edi mme mbet eken ẹsan̄a ke ekpri ubom ẹdi, koro mîkoyomke usụn̄ ikpọn̄ obot, ekedi n̄kpọ nte ikpat ikie ita kpọt, ẹdụride iyịre ye iyak. 9 Edi, ke ini mmọ ẹdọkde obot, mmọ ẹkụt ikan̄ ukan̄ do ye iyak nte ẹdorode ke esịt, ye uyo. 10 Jesus ọdọhọ mmọ ete: “Ẹda ndusụk iyak emi mbufo ẹsụk ẹmụmde do ẹdi.” 11 Ntre, Simon Peter odụk ubom okodụri iyịre emi ọyọhọde ye ikpọ iyak edinịm ke obot, iyak ikie ye aba ye duopeta. Okposụkedi iyak ẹwakde ntem, iyịre iwahake. 12 Jesus ọdọhọ mmọ ete: “Ẹdi, ẹdidia n̄kpọ.” Idụhe baba mbet kiet emi ekenyenede uko ndibụp ete: “Afo edi anie?” koro mmọ ẹma ẹfiọk ẹte edi Ọbọn̄. 13 Jesus edi edimen uyo ọnọ mmọ, onyụn̄ anam kpa ntre ye iyak. 14 Emi edi ọyọhọ utịm ikata emi Jesus owụtde mme mbet idem ke enye ama ekeset ke n̄kpa.
(John 21:15-19) Ndien, ke mmọ ẹma ẹkedia n̄kpọ ẹma, Jesus obụp Simon Peter ete: “Simon eyen John, nte afo amama mi akan mmọ emi?” Enye ọbọrọ ete: “Ih, Ọbọn̄, afo ọmọfiọk ete mmama fi.” Enye ọdọhọ enye ete: “Bọk nditọerọn̄ mi.” 16 Enye ọtọn̄ọ ntak obụp enye, ọyọhọ utịm ikaba ete: “Simon eyen John, nte afo amama mi?” Enye ọbọrọ ete: “Ih, Ọbọn̄, afo ọmọfiọk ete mmama fi.” Enye ọdọhọ enye ete: “Kpeme n̄kpri erọn̄ mi.” 17 Enye obụp enye ọyọhọ utịm ikata ete: “Simon eyen John, nte afo amama mi?” Peter ofụhọ ke emi enye obụpde ọyọhọ utịm ikata ete: “Nte afo amama mi?” Mmọdo enye ọbọrọ enye ete: “Ọbọn̄, afo ọmọfiọk kpukpru n̄kpọ; afo ọmọfiọk ete mmama fi.” Jesus ọdọhọ enye ete: “Bọk n̄kpri erọn̄ mi. 18 Ke ata akpanikọ ke ndọhọ fi nte, Ke ini afo ekedide akparawa, afo ama esibọbọ mbọbọ onyụn̄ asan̄a aka ebiet eke oyomde. Edi ke ini ọkọride ọsọn̄ afo ayanyanade ubọk ndien owo en̄wen ọyọbọp fi mbọbọ onyụn̄ ada fi aka ebiet eke afo mûmaha.” 19 Enye eketịn̄ emi man owụt orụk n̄kpa eke enye edikpade man ọnọ Abasi ubọn̄. Mmọdo ke enye ama eketịn̄ emi ama, enye ọdọhọ enye ete: “Ka iso tiene mi.”
nwtsty se ẹwetde ẹban̄a Joh 21:15, 17
Jesus obụp Simon Peter ete: Jesus okobụp Peter mbụme emi usen ifan̄ ke Peter ama akakan̄ enye ikata. Jesus ama obụp enye ikata m̀mê enye ama imọ. Enye ndikobụp Peter mbụme emi ikata ama anam “Peter ofụhọ.” (Joh 21:17) Ikọ Greek emi a·ga·paʹo ye phi·leʹo, ẹdu ke Joh 21:15-17. Ẹkabade ikọ mbiba emi nte ‘ndima’ ke Ikọ Efịk. Jesus okobụp Peter ikata ete: “Nte afo amama mi?” Peter ama onyụn̄ ọbọrọ enye ikata ete ke ‘imama’ enye. Kpukpru ini oro Peter ọkọdọhọde ke imama Jesus, Jesus ọkọdọhọ ke akpana ima oro anam Peter ọbọk onyụn̄ “ekpeme” nditọerọn̄ m̀mê n̄kpri erọn̄ imọ, oro edi, mme mbet imọ. (Joh 21:16, 17; 1Pe 5:1-3) Jesus ama ọnọ Peter ifet ikata nditịn̄ ke imama imọ onyụn̄ ọdọhọ enye ese aban̄a mme erọn̄ imọ. Emi ama owụt ke Jesus ama efen ọnọ Peter ke ndikakan̄ enye utịm ikata.
nte afo amama mi akan mmọ emi?: Nte ẹbonde ikọ ke ufan̄ikọ emi anam ẹdọhọ ke ikọ oro “akan mmọ emi” ekeme ndiwọrọ nsio nsio n̄kpọ. Ndusụk ntaifiọk emi ẹsinamde ndụn̄ọde ẹban̄a Bible ẹdọhọ ke ikọ oro ọwọrọ “ndi afo amama mi akan nte amade mme mbet eken” m̀mê “ndi afo amama mi akan nte mme mbet eken ẹmade mi?” Edi etie nte ikọ oro ọwọrọ “nte afo amama mi akan mme n̄kpọ emi?” oro edi, mme iyak oro mmọ ẹmụmde m̀mê utom ukọiyak. Ntre, etie nte se Jesus eketịn̄de ke ufan̄ikọ emi edi: ‘Ndi amama mi akan nte amade inyene m̀mê ubọkutom fo? Edieke edide ntre, bọk mme erọn̄ mi.’ Se Peter akanamde akanam Jesus obụp enye mbụme emi. Kpa ye oro Peter ekesịnede ke otu akpa mbon oro Jesus ekemekde ete ẹdi mbet imọ (Joh 1:35-42), enye iketieneke Jesus ofụri ini ke nsonso oro. Utu ke oro, enye ama afiak ọkọtọn̄ọ ukọiyak. Ke ọfiọn̄ ifan̄ ama ekebe, Jesus ama ọdọhọ Peter ọkpọn̄ ukọiyak, akabade edi “ọkọ owo.” (Mt 4:18-20; Lu 5:1-11) Usen ifan̄ ke Jesus ama akakpa, Peter ama ọdọhọ ke iyom ndika ukọiyak, ndien mme apostle en̄wen ẹma ẹtiene enye ẹka. (Joh 21:2, 3) Ntre, etie nte Jesus okoyom ndin̄wam Peter ebiere se enye edidade uwem esie inam: Ndi enye edida iyak oro okobonode mmọ ke iso, oro akadade aban̄a utom ukọiyak, nte ata akpan n̄kpọ ke uwem esie, mîdịghe ndi enye edikam ida ndibọk mme erọn̄ Jesus nte ata akpan n̄kpọ ke uwem?—Joh 21:4-8.
ọyọhọ utịm ikata: Peter akakan̄ Jesus utịm ikata, ntre Jesus ama ọnọ enye ifet ikata nditịn̄ m̀mê enye ama imọ. Ke ini Peter ọkọdọhọde ke imama enye, Jesus ama ọdọhọ enye owụt ke imama imọ ke ndinịm n̄kpọ Abasi akpa ke uwem esie. Peter ekenyene ndidiana ye nditọete eken mbọk mme erọn̄ Jesus, n̄kpeme mmọ, nnyụn̄ nsọn̄ọ mmọ idem. Kpa ye oro edide ẹma ẹyet mme mbet emi aran, okosụk oyoyom ẹda ikọ Abasi ẹbọk mmọ.—Lu 22:32.
Yom N̄kpọuto ke Ikọ Abasi
(John 20:17) Jesus ọdọhọ enye ete: “Kûyịre mi ke idem. Koro ndọkke kan̄a mbịne Ete. Edi bịne nditọete mi kọdọhọ mmọ ete: ‘Mmọn̄ ndọk mbịne Ete mi ye Ete mbufo, Abasi mi ye Abasi mbufo.’ ”
nwtsty se ẹwetde ẹban̄a Joh 20:17
Kûyịre mi ke idem: Ikọ Greek oro okodude ke itien̄wed emi edi haʹpto·mai, ndien enye ekeme ndiwọrọ “nditụk” m̀mê “ndiyịre.” Ndusụk owo ẹkabade ikọ Jesus ke ufan̄ikọ emi nte: “Kûtụk mi.” Edi Jesus ikọdọhọke Mary Magdalene okûtụk imọ, sia enye ama enyịme iban en̄wen ẹtụk enye ukot ke ẹma ẹkenam enye eset. (Mt 28:9) Etie nte Mary Magdalene ekekere ke enye ọmọn̄ adadaha heaven. Ntak edi oro enye ekeyịrede Jesus ke idem, imaha ndisana enye nyak. Jesus okoyom ndinam Mary ọfiọk ke imọ inyọn̄ke heaven kan̄a, ntak edi oro enye ọkọdọhọde Mary etre ndiyịre imọ ke idem, utu ke oro, yak enye aka ọkọdọhọ mme mbet imọ ke ẹnam imọ iset.
(John 20:28) Thomas ọbọrọ enye ete: “Ọbọn̄ mi ye Abasi mi!”
nwtsty se ẹwetde ẹban̄a Joh 20:28
Ọbọn̄ mi ye Abasi mi!: Ndusụk ntaifiọk emi ẹsinamde ndụn̄ọde ẹban̄a Bible ẹdọhọ ke Thomas eketịn̄ ikọ emi ke n̄kpaidem, ndien ke enye eketịn̄ ikọ emi ọnọ Abasi, kpa ye oro edide eketịn̄ ye Jesus. Mbon en̄wen ẹdọhọ ke nte ẹbonde ikọ emi ke usem Greek owụt ke enye eketịn̄ ikọ emi ọnọ Jesus. Ọkpọkọm edi ntre, ọfọn ikere iban̄a se ofụri N̄wed Abasi etịn̄de man ikọ oro “Ọbọn̄ mi ye Abasi mi” enen̄ede an̄wan̄a nnyịn. Sia ufan̄ikọ 17 ọdọhọde ke Jesus ama ọdọn̄ Mary eketịn̄ ọnọ mme mbet esie ke imọ imọn̄ ‘idọk ibịne Ete imọ ye Ete mmọ, Abasi imọ ye Abasi mmọ,’ oro owụt ke Thomas ikekereke ke Jesus edi Ata Ọkpọsọn̄ Abasi. Thomas ama onyụn̄ okop Jesus ọbọn̄de akam ọnọ “Ete” esie onyụn̄ okotde enye “ata Abasi kierakiet.” (Joh 17:1-3) Ntre, etie nte Thomas okokot Jesus “Abasi mi” ke ntak emi enye akadade Jesus nte “abasi,” idaha enye nte Ata Ọkpọsọn̄ Abasi. (Se se ẹwetde ẹban̄a Joh 1:1.) Onyụn̄ ekeme ndidi enye okokot Jesus “Abasi,” kpa nte mme asan̄autom Abasi ke eset ẹkesikotde angel emi Jehovah ọdọn̄de utom ọnọ mmọ, nte ikụtde ke N̄wed Abasi Usem Hebrew. Anaedi Thomas ama ọdiọn̄ọ mme itie N̄wed Abasi oro mme andiwet Bible m̀mê mbon en̄wen ẹketịn̄de ikọ ye angel nte ẹtịn̄ ye Jehovah Abasi. (Men Ge 16:7-11, 13; 18:1-5, 22-33; 32:24-30; Jg 6:11-15; 13:20-22 domo.) Ntem, ekeme ndidi Thomas okokot Jesus “Abasi mi” ke utọ usụn̄ emi man owụt ke Jesus ada ke ibuot ata Abasi onyụn̄ etịn̄ ikọ ke ibuot esie.
NOVEMBER 12-18
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | UTOM 1-3
“Nditọete ke Esop Eyo Mme Apostle Ẹbọ Edisana Spirit”
(Utom 2:1-8) Ekem ke adan̄aemi usọrọ usen Pentecost osụk akade iso, kpukpru mmọ ẹkedu ọtọkiet ke ebiet kiet, 2 ndien kpa idaha oro uyom oto heaven ọwọrọ emi ebietde uyom ata ọkpọsọn̄ ofụm, ndien enye ọyọhọ ofụri ufọk emi mmọ ẹketiede. 3 Ndien mmọ ẹkụt mme edeme eke ẹbietde edemeikan̄ nte ẹdemede ẹdoro mmọ owo kiet kiet, 4 ndien kpukpru mmọ ẹyọhọ ye edisana spirit ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndisem nsio nsio usem, kpa nte spirit ọnọde mmọ ukeme ndisem. 5 Edi, mme Jew emi ẹdụn̄de ke Jerusalem ẹma ẹdu, kpa mmọ eke ẹbakde Abasi, emi ẹtode kpukpru idụt oro ẹdude ke idak ikpaenyọn̄. 6 Ntre, ke ini uyom emi ọwọrọde, akwa udịmowo ẹsop idem ọtọkiet idem onyụn̄ akpa mmọ, koro owo kiet kiet okopde nte mmọ ẹtịn̄de ikọ ke usem mmọ. 7 Ke akpanikọ, idem ama akpa mmọ, mmọ ẹnyụn̄ ẹyịk ẹte: “Kamse, nte kpukpru mmọ emi ẹtịn̄de ikọ mi idịghe mbon Galilee? 8 Anam didie ndien nnyịn owo kiet kiet ikopde nte mmọ ẹsemde usem emana nnyịn?
(Utom 2:14) Edi Peter adaha ada ye mme apostle duopekiet eken onyụn̄ emenede uyo esie ọdọhọ mmọ ete: “Mbon Judea ye kpukpru mbufo mme andidụn̄ Jerusalem, ẹfiọk emi ẹnyụn̄ ẹkpan̄ utọn̄ ke ikọ mi.
(Utom 2:37, 38) Ekem ke ini mmọ ẹkopde emi esịt afịna mmọ, mmọ ẹnyụn̄ ẹdọhọ Peter ye mme apostle eken ẹte: “Nditọete, nso ke nnyịn inyene ndinam?” 38 Peter ọdọhọ mmọ ete: “Ẹkabade esịt, kpukpru mbufo ẹnyụn̄ ẹna baptism ke enyịn̄ Jesus Christ man ẹfen mme idiọkn̄kpọ mbufo, ndien mbufo ẹyebọ edisana spirit emi edide enọ mfọn.
(Utom 2:41) Ntre mbon emi ẹkenyịmede ikọ esie ke ofụri esịt ẹna baptism, ndien ke usen oro n̄kpọ nte ukpọn̄ tọsịn ita ẹdiana ye mmọ.
(Utom 2:42-47) Ndien mmọ ẹka iso ndisịn idem ke ukpepn̄kpọ mme apostle ye edibuana n̄kpọ ye kiet eken, ẹdia udia ọtọkiet ẹnyụn̄ ẹkọbọ ke akam. 43 Ke akpanikọ, ndịk ọtọn̄ọ ndimụm kpukpru ukpọn̄, mme apostle ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndinam ediwak utịben̄kpọ ye mme idiọn̄ọ. 44 Kpukpru mbon oro ẹkabarede ẹdi mme andinịm ke akpanikọ ẹdu ọtọkiet ẹnyụn̄ ẹbuana kpukpru n̄kpọ, 45 mmọ ẹnyụn̄ ẹnyam inyene mmọ ye kpukpru n̄kpọ mmọ ẹnyụn̄ ẹdeme okụk ẹnọ kpukpru owo, nte unana owo edide. 46 Ndien ke usen ke usen mmọ ẹsọn̄ọ ẹdu ke temple ye esịt kiet, ẹnyụn̄ ẹdia udia mmọ ke ufọk kiet eken ẹnyụn̄ ẹdia udia ye akwa idara ye ke eti esịt, 47 ẹtoro Abasi ẹnyụn̄ ẹkụt mfọn ke iso kpukpru owo. Ke ukem ini oro, Jehovah aka iso ndida mbon oro ẹnyan̄ade ndian nnọ mmọ ke usen ke usen.
w86-E 12/1 29 ¶4-5, 7
Enọ Oro Akanamde Esịt Enem Mme Owo
Ke akpa usen oro ẹketọn̄ọde esop mme Christian ke isua 33 C.E., mbufa mbet 3,000 oro ẹkenade baptism do ẹma “[ẹsibuana] n̄kpọ ye kiet eken, ẹdia udia ọtọkiet ẹnyụn̄ ẹkọbọ ke akam.” Ntak emi mmọ ẹkenamde emi? Man “ẹka iso ndisịn idem ke ukpepn̄kpọ mme apostle,” sia oro ayanam mmọ ẹtetịm ẹnyene mbuọtidem.—Utom 2:41, 42.
Mme Jew ye mme okpono Abasi ke ido mme Jew oro ẹkedide Usọrọ Pentecost ke Jerusalem ikaduakke ndidu do mbịghi. Edi mbon oro ẹkekabarede ẹdi Christian ẹma ẹbiere ndidu do ebịghi akan nte ẹkeduakde man ẹka iso ẹkpep n̄kpọ ẹban̄a nte mme Christian ẹkpekponode Abasi. Oro ama anam ẹkere nte mmọ ẹdisan̄ade inyene udia ye ufọkidụn̄. Ndusụk mbon oro ẹketode-to ẹdi ikenyeneke ediwak okụk, edi ndusụk ẹma ẹnyene se idikemde mmọ afiak ọyọhọ osụhọ. Ntre, nditọete ẹma ẹtọn̄ọ nditịp n̄kpọ nnọ man ẹda ẹn̄wam mbon oro mîkenyeneke.—Utom 2:43-47.
Owo ikenyịkke-nyịk owo ndomokiet anyam n̄kpọ esie m̀mê etiene etịp n̄kpọ man ẹda ẹn̄wam nditọete oro. Mme owo ẹkenyam isọn̄ mmọ ke imaesịt ẹnyụn̄ ẹbuana se mmọ ẹnyenede ye mbon en̄wen. Idịghe nte ke mbon oro ẹkenyenede n̄kpọ ẹma ẹnyam kpukpru se mmọ ẹnyenede ẹnyụn̄ ẹkabade ubuene. Utu ke oro, mbọm akanam nditọete ẹnyam ndusụk se mmọ ẹnyenede ẹnyụn̄ ẹtịp kpukpru okụk oro ẹnọ ẹda ẹnam se akanade ẹnam man utom Abasi aka iso.—Men 2 Corinth 8:12-15 domo.
Yom N̄kpọuto ke Ikọ Abasi
(Utom 3:15) ke adan̄aemi mbufo ẹwotde Akpan Isụn̄utom uwem. Edi Abasi ama anam enye eset ke n̄kpa, emi nnyịn idide ntiense.
it-2-E 61 ¶1
Jesus Christ
“Akpan Isụn̄utom uwem.” Christ Jesus ama awa mfọnmma uwem esie ọnọ nnyịn, ndien emi owụt mfọnido Abasi oro owo mîdotke. Uwa esie emi anam mbon oro Abasi emekde ẹkeme nditiene enye n̄kakara ke heaven, onyụn̄ anam mme owo ẹnyene idotenyịn ndidu uwem ke nsinsi ke ini Obio Ubọn̄ Christ edikarade. (Mt 6:10; Joh 3:16; Eph 1:7; Heb 2:5) Se inamde enye edi “Akpan Isụn̄utom uwem” ọnọ ofụri ubonowo edi emi. (Ut 3:15) Ikọ Greek oro okodude mi ọwọrọ “akwa adausụn̄” m̀mê “akwa etubom,” ndien mbiet ikọ emi ke ẹkabade “andikara” ke ini ẹtịn̄de ẹban̄a Moses emi akadade nditọ Israel usụn̄.—Ut 7:27, 35.
(Utom 3:19) “Ke ntre, ẹkabade esịt ẹnyụn̄ ẹfiak edem man ẹsọhi mme idiọkn̄kpọ mbufo ẹfep, man mme ini nduọkodudu ẹkpeto iso Jehovah ẹsịm mbufo
Abasi Emi ‘Amade Ndidahado’
14 Ẹka iso ẹtịn̄ nte Jehovah esifende ke Utom 3:19 ete: ‘Ẹkabade esịt ndien, ẹnyụn̄ ẹfiak edem, man ẹsọhi mme idiọkn̄kpọ mbufo ẹfep.’ Ikọ oro ‘man ẹsọhi ẹfep’ akabade ikọedinam Greek oro ekemede ndiwọrọ “ndikwọhọde, . . . ndibiat m̀mê ndisobo mfep.” Nte ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ ẹtịn̄de, enye ọnọ ekikere edisọhi n̄kpọ oro ẹwetde mfep. Didie ke ẹkekeme ndinam emi? Mmọn̄n̄wed oro ẹkesiwakde ndikama ke eset ekesidi n̄kpọ oro ẹbuakde n̄kan̄, imịn eto, ye mmọn̄. Ke ndondo oro ẹdade utọ mmọn̄n̄wed oro ẹwet n̄kpọ ẹma, owo ekeme ndida mbịtmbịt kusa nsọhi se ẹkewetde mfep. Mi ke ẹkụt ediye uwụtn̄kpọ aban̄ade mbọm Jehovah. Ke ini enye efende mme idiọkn̄kpọ nnyịn, etie nte n̄kpọ eke enye adade kusa ọsọhi mmọ efep.
KPEP NDIKWỌRỌ IKỌ ỌFỌN
Utịn̄ikọ
it-1-E 129 ¶2-3
Apostle
Anie akada itie Judas Iscariot nte ọyọhọ apostle 12? Ke Judas ama akada Jesus ọnọ onyụn̄ ekeyịri idem owot, mme apostle 11 kpọt ẹkeyọhọ ẹsụhọ. Ndien ke ofụri usen 40 oro Jesus okodude ke isọn̄ ke ẹma ẹkenam enye eset, enye ikemekke owo en̄wen ada itie Judas. Usen duop ke Jesus ama akafiak ọnyọn̄ heaven, ẹma ẹnịm Usọrọ Pentecost. Ke ufan̄ usen duop oro ke mme apostle ẹkekụt ke edi se ẹmekde owo ada itie Judas, idịghe ke ntak emi enye akakpade, edi ke ntak emi enye mîkọsọn̄ọke ida ye Jesus isịm utịt, nte ikụtde ke itien̄wed oro apostle Peter okokotde oto. (Ut 1:15-22; Ps 69:25; 109:8; men Edi 3:11 domo.) Edi ke ini ẹkewotde apostle James emi ọkọsọn̄ọde ada esịm utịt, Bible idọhọke ke ẹma ẹmek owo en̄wen ada itie esie.—Ut 12:2.
Se Peter eketịn̄de owụt ke owo ekededi emi emekde apostle ekenyene ndidi owo emi ekenen̄erede ọdiọn̄ọ Jesus—okụt mme utom esie, mme utịben̄kpọ esie, onyụn̄ okụt enye ke ẹma ẹkenam enye eset. Emi owụt ke nte ini akade, ke owo idikemeke aba ndimek owo ada itie apostle, ibọhọke Abasi ayarade mme n̄kpọ emi ọnọ utọ owo oro ke utịbe utịbe usụn̄. Edi mbemiso Pentecost, ama enyene ndusụk mbon oro ẹkekụtde Jesus ye mme utom esie, ndien ẹma ẹsio owo iba ke otu mmọ emi ẹdotde ndikpada itie Judas. Etie nte se idude ke Mme N̄ke 16:33 akanam mmọ ẹsịn afia man ẹse m̀mê anie edida itie esie, ndien ẹma ẹmek Matthias. Ọtọn̄ọde ke usen oro, ẹma “ẹbat enye ẹdian ye mme apostle duopekiet.” (Ut 1:23-26) Ntem, enye ama esịne ke otu “mbet duopeba” oro ẹkebierede mfịna oro mme mbet oro ẹkesemde usem Greek ẹkenyenede (Ut 6:1, 2), onyụn̄ etie nte Paul ama esịn enye ke otu “mbet duopeba” ke ini enye eketịn̄de aban̄a mbon oro Jesus okowụtde idem ke ẹma ẹkenam enye eset, nte ikụtde ke 1 Corinth 15:4-8. Ntre, ke usen Pentecost oro, ẹma ẹnyene apostle 12 oro ẹketiede nte itiat idakisọn̄ ẹnọ Israel Abasi oro ẹketọn̄ọde usen oro.
NOVEMBER 19-25
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | UTOM 4-5
“Mmọ Ẹka Iso Ẹtịn̄ Ikọ Abasi Uko Uko”
(Utom 4:5-13) Ke ndan̄nsiere, mme andikara ye mbiowo ye mme scribe mmọ ẹsop idem ọtọkiet ke Jerusalem 6 (ye Annas ọbọn̄ oku ye Caiaphas ye John ye Alexander ye adan̄a ediwak owo emi ẹdide iman ọbọn̄ oku), 7 ndien mmọ ẹnam mmọ ẹwọn̄ọ ẹdida ke ufọt ẹnyụn̄ ẹbụp mmọ ẹte: “Mbufo ẹda odudu ewe m̀mê enyịn̄ anie ẹnam n̄kpọ emi?” 8 Ekem Peter ọyọhọ ye edisana spirit, ọdọhọ mmọ ete: “Mme andikara mbio obio ye mbiowo, 9 edieke ẹdade eti utom emi inamde inọ owo emi idem mîsọn̄ke ẹdụn̄ọde nnyịn ẹse mfịn emi, ẹte m̀mê anie anam idem ọsọn̄ owo emi, 10 kpukpru mbufo ye kpukpru mbon Israel ẹfiọk emi ẹte ke edi enyịn̄ Jesus Christ eyen Nazareth, emi mbufo ẹkekọn̄de ke eto, edi emi Abasi akanamde eset ke n̄kpa, edi enye emi esịn owo emi ada mi ke iso mbufo ye nsọn̄idem. 11 Emi edi ‘itiat emi mbufo mme ọbọpufọk mîkadaha ke n̄kpọ, enye amakabade edi etubom inụk.’ 12 N̄ko-n̄ko, edinyan̄a itoho owo efen ekededi, koro enyịn̄ baba kiet efen idụhe ke idak enyọn̄ eke ẹnọde owo, emi ẹkpedade ẹnyan̄a nnyịn.” 13 Edi ke ini mmọ ẹkụtde uko Peter ye John, ẹnyụn̄ ẹkụtde ke mmọ ẹdi mmọ emi mîfiọkke n̄wed ye mme usụhọde owo, idem akpa mmọ. Ndien mmọ ẹdifiọk ke mmọ ẹkesidu ye Jesus;
w08 9/1 15, ekebe
Ẹketetịn̄ Ekem Ẹdiwewet—Akpa Mme Christian ye Uwetn̄wed
Nte Mme Apostle Ikọfiọkke N̄wed?
Ke ini mme andikara ye mbiowo ke Jerusalem ẹkekụtde “uko Peter ye John, ẹnyụn̄ ẹkụtde ẹte mmọ ẹdi mmọ emi mîfiọkke n̄wed ye mme usụhọde owo, idem akpa mmọ.” (Utom 4:13) Ndi enen̄ede edi akpanikọ ke mme apostle ikọfiọkke n̄wed? The New Interpreter’s Bible ọdọhọ ete: “Ikpanaha ẹda ikọ emi ke ata ata usụn̄, nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke Peter [ye John] ikakaha n̄wed, ye nte ke mmọ ikekemeke ndiwet n̄kpọ nnyụn̄ n̄kot n̄wed. Ikọ emi n̄kukụre okowụt ke mme apostle emi ikadiaha ubọk udia kiet ye mbon oro ẹkekpede ikpe mmọ.”
Mme Akpan N̄kpọ Oro Ẹtode N̄wed Utom
4:13—Ndi Peter ye John ikọfiọkke n̄wed? Baba-o, ẹma ẹfiọk. Ẹkedọhọ ke mmọ ‘ifiọkke n̄wed ẹnyụn̄ ẹdi mme usụhọde owo’ sia mmọ mîkọbọhọ ukpep ido ukpono ke ufọkn̄wed mme rabbi.
(Utom 4:18-20) Ndien ẹkot mmọ ẹdi ẹnyụn̄ ẹwụk mmọ ẹte ẹkûtịn̄ baba ikọ kiet m̀mê ndikpep n̄kpọ ke enyịn̄ Jesus. 19 Edi Peter ye John ẹbọrọ mmọ ẹte: “Ẹkere ise ke idem mbufo m̀mê enen ke enyịn Abasi ndikop uyo mbufo n̄kan eke Abasi. 20 Edi amaedi nnyịn, nnyịn ikemeke nditre nditịn̄ mban̄a mme n̄kpọ emi nnyịn ikokụtde inyụn̄ ikopde.”
(Utom 4:23-31) Ke ẹma ẹkesana mmọ ẹyak, mmọ ẹka ẹbịne ikọt mmọ ẹnyụn̄ ẹkebụk mme n̄kpọ oro mbọn̄ oku ye mbiowo ẹketịn̄de ye mmọ. 24 Ke ẹkopde emi, mmọ ẹmenede uyo mmọ ye esịt kiet ẹdọhọ Abasi ẹte: “Akakan Ọbọn̄ Andikara, afo edi Enye emi akanamde enyọn̄ ye isọn̄ ye inyan̄ ye kpukpru n̄kpọ emi ẹdude ke mmọ, 25 emi okonyụn̄ adade edisana spirit etịn̄ ke inua ete ete nnyịn David, asan̄autom fo, ete, ‘Ntak emi mme idụt ẹsịnde editịm, mbio obio ẹnyụn̄ ẹtiede ẹkere ikpîkpu n̄kpọ? 26 Ndidem isọn̄ ẹdaha ẹda, mme andikara ẹnyụn̄ ẹsop idem ọtọkiet nte owo kiet ndibiọn̄ọ Jehovah ye enye emi enye eyetde aran.’ 27 Ndien, Herod ye Pontius Pilate ye mbon idụt ye mbon Israel ẹma ẹkam ẹsop idem ọtọkiet ke obio emi ndibiọn̄ọ edisana asan̄autom fo Jesus, emi afo ekeyetde aran, 28 man ẹkpenam mme n̄kpọ emi ubọk ye uduak fo ẹkebemde iso ẹbiere ẹte ẹtịbe. 29 Ndien ke emi, Jehovah, nọ ntịn̄enyịn ke ikọ ndịghe mmọ, nyụn̄ nọ ifịn fo ukeme ndika iso ntịn̄ ikọ fo uko uko, 30 ke adan̄aemi afo anyanarede ubọk fo ndikọk udọn̄ọ ye ke adan̄aemi mme idiọn̄ọ ye mme utịben̄kpọ ẹtịbede ke enyịn̄ edisana asan̄autom fo Jesus.” 31 Ndien ke mmọ ẹma ẹkenam n̄kpeubọk, ebiet emi mmọ ẹkesopde idem ọtọkiet enyek; ndien kpukpru mmọ ẹyọhọ ye edisana spirit ẹnyụn̄ ẹtịn̄ ikọ Abasi uko uko.
it-1-E 128 ¶3
Apostle
Se Mme Apostle Ẹkenamde ke Esop Mme Christian. Ke Abasi ama ọkọnọ mme apostle edisana spirit ke usen Pentecost, mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹsịn idem ẹnam n̄kpọ Abasi. Utom ibuot 1-5 owụt ke mme apostle ikefeheke owo enyịn, edi ke mmọ ẹma ẹkwọrọ ikọ uko uko. Ndien kpa ye oro mme andikara ẹkemiade mmọ, ẹsịnde mmọ ke ufọk-n̄kpọkọbi, ẹnyụn̄ ẹdọhọde ke imọn̄ iwot mmọ, mmọ ẹma ẹka iso ndinam mme owo ẹfiọk ke ẹma ẹnam Jesus eset. Nte edisana spirit akan̄wamde mme apostle ẹda esop mme Christian usụn̄ ini oro ama anam ediwak owo ẹkabade ẹdi mme Christian. (Ut 2:41; 4:4) Mmọ ẹkenen̄ede ẹsịn idem ẹkwọrọ ikọ ke Jerusalem ini oro, edi ekem ẹma ẹkwọrọ ẹsịm Samaria, ndien nte ini akade ẹkwọrọ ke kpukpru idụt.—Ut 5:42; 6:7; 8:5-17, 25; 1:8.
Yom N̄kpọuto ke Ikọ Abasi
(Utom 4:11) Emi edi ‘itiat emi mbufo mme ọbọpufọk mîkadaha ke n̄kpọ, enye amakabade edi etubom inụk.’
it-1-E 514 ¶4
Itiat Inụk
Psalm 118:22 ama etetịn̄ ke itiat oro mme ọbọpufọk ẹsịnde ayakabade edi “etubom inụk” (Hebrew, roʼsh pin·nahʹ). Jesus ama okot se idude ke itien̄wed oro onyụn̄ ọdọhọ ke imọ idi “etubom inụk” oro (Greek, ke·pha·leʹ go·niʹas). (Mt 21:42; Mr 12:10, 11; Lu 20:17) Ke eset, ẹma ẹsibọp akamba itiat ẹdori ke enyọn̄ ufọk, ndien ẹma ẹsisọp ẹda ẹkụt itiat oro. Jesus etie nte utọ itiat oro ọnọ esop mme Christian oro ẹyetde aran, ndien ẹmen esop oro ẹdomo ye temple. Peter ama onyụn̄ ọdọhọ ke prọfesi oro odude ke Psalm 118:22 aban̄a Christ, onyụn̄ owụt ke enye edi “itiat” oro mme owo ẹkesịnde, edi oro Abasi ekemekde ete edi “etubom inụk.”—Ut 4:8-12; se n̄ko 1Pe 2:4-7.
(Utom 5:1) Nte ededi, owo kiet emi ekerede Ananias, adiana ye Sapphira n̄wan esie, anyam inyene esie
Peter ye Ananias Ẹma Ẹsu Nsu—Nso ke Emi Ekpep Nnyịn?
Ananias ye n̄wan esie ẹnyam isọn̄ mmọ man ẹnyene okụk ẹdinọ ẹtiene ẹda ẹse ẹban̄a mbufa mbet emi. Ke ini enye adade okụk mmọ ọsọk mme apostle, enye ọdọhọ ke kpukpru se mmimọ ikanyamde isọn̄ edi oro. Edi enye okososu! Idịghe kpukpru okụk ke enye ekemen edi. Abasi ama ayarade emi ọnọ Peter, emi anam Peter ọdọhọ Ananias ete: “Usụhu nsu unọ owo, osu ọnọ Abasi.” Ananias ọduọ ke isọn̄ akpa. Ke n̄kpọ nte hour ita ama ekebe, n̄wan esie odụk edi, edi ifiọkke se itịbede inọ ebe esie. Enye n̄ko osu nsu, onyụn̄ ọduọ akpa.
NOVEMBER 26–DECEMBER 2
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | UTOM 6-8
“Mfịna Ọtọn̄ọ ke Esop Mme Christian Oro Mîbịghike Ẹketọn̄ọ”
(Utom 6:1) Edikem ke mme usen oro, nte mme mbet ẹdiọn̄de-diọn̄ ẹwak, mme Jew emi ẹsemde usem Greek ẹsụk mme Jew emi ẹsemde usem Hebrew uyo, koro ẹfụmide mme ebeakpa mmọ ke ini ẹdemede udia ke usen ke usen.
“Nnyịn Inyene Ndikop Uyo Abasi Nte Andikara”
17 Mfịna oro owo mîkọsọpke idiọn̄ọ ama odu ke obufa esop oro. Nso mfịna ikedi oro? Ediwak mbet oro ẹkenade baptism ẹketoto ẹdi Jerusalem, ndien mmọ ẹma ẹyom ndikpep mme n̄kpọ efen efen mbemiso ẹfiakde ẹnyọn̄ obio mmọ. Mme mbet oro ẹkedụn̄de ke Jerusalem ẹma ẹtịp okụk ke imaesịt ẹnọ man ẹda ẹdep udia ye mme n̄kpọ eken. (Utom 2:44-46; 4:34-37) Ini oro, mfịna oro okoyomde ẹda mbufiọk ẹse ẹban̄a ama etịbe. ‘Ke ini ẹkedemede udia ke usen ke usen,’ ẹma ‘ẹfụmi’ mme ebeakpa emi ẹkesemde usem Greek. (Utom 6:1) Edi owo ikofụmike mme ebeakpa oro ẹkesemde usem Hebrew. Ke ntre, etie nte mfịna ekedi odusat. Iwakke mfịna emi ekemede ndisịn ubahade nte odusat.
(Utom 6:2-7) Ntre mbet duopeba oro ẹkot otu mbet ẹdi ẹnyụn̄ ẹdọhọ ẹte: “Inenke nnyịn ndikpọn̄ ikọ Abasi n̄kedeme udia ke okpokoro. 3 Ntre, nditọete, ẹyom owo itiaba ke otu mbufo emi ẹnyenede eti enyịn̄, ẹyọhọde ye spirit ye ọniọn̄, man nnyịn ikpemek mmọ ẹse ẹban̄a utom emi; 4 edi nnyịn iyesịn idem ke akam ye ke utom ikọ Abasi.” 5 Ndien se ẹtịn̄de emi enem ofụri otuowo, mmọ ẹnyụn̄ ẹmek Stephen, owo emi ọyọhọde ye mbuọtidem ye edisana spirit, ye Philip ye Prochorus ye Nicanor ye Timon ye Parmenas ye Nicolaus, owo Antioch emi edide okpono Abasi ke ido mme Jew; 6 ẹnyụn̄ ẹmen mmọ ẹnịm mme apostle ke iso, ndien, ke ẹma ẹkebọn̄ akam, mmọ emi ẹdori mmọ ubọk. 7 Mmọdo ikọ Abasi ọdọdiọn̄ ọkọri, ibat mbet onyụn̄ aka iso nditọt ke Jerusalem etieti; akwa otu mme oku ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndisụk ibuot nnọ akpanikọ.
“Nnyịn Inyene Ndikop Uyo Abasi Nte Andikara”
18 Mme apostle oro ẹkenamde utom nte otu ukara ke esop oro ọkọkọride do, ẹma ẹkụt ke iwụtke eti ibuot mmimọ “ndikpọn̄ ikọ Abasi n̄kedeme udia.” (Utom 6:2) Man ẹkọk mfịna oro, mmọ ẹma ẹdọhọ mme mbet ẹyom owo itiaba emi “ẹyọhọde ye spirit ye ọniọn̄” man mme apostle ẹmek mmọ ẹse ẹban̄a “utom” emi. (Utom 6:3) Ẹma ẹyom iren oro ẹdotde koro etie nte utom oro ikedịghe ndideme udia kpọt, edi ama esịne ndikama okụk, ndidep mme n̄kpọ oro ẹyomde, ye ndiwet mme n̄kpọ nnịm ke nde ke nde. Kpukpru mbon oro ẹkemekde ẹkekere enyịn̄ Greek, ndien etie nte mme ebeakpa oro ẹkefụmide do ẹma ẹma oro. Ke ẹma ẹkekere ẹban̄a mbon oro ẹketorode do ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam ẹban̄a mmọ, mme apostle ẹma ẹmek iren itiaba oro ndise mban̄a “utom” emi.
(Utom 7:58–8:1) Ndien ke ẹma ẹkebịn enye ẹsio ke obio, mmọ ẹtọn̄ọ enye ke itiat. Ndien mme ntiense ẹnịm ewụra mmọ ke ukot akparawa kiet emi ekerede Saul. 59 Ndien mmọ ẹka iso nditọn̄ọ Stephen ke itiat nte enye esemede onyụn̄ ọdọhọde ete: “Ọbọn̄ Jesus, bọ spirit mi.” 60 Ekem, enye ọtọn̄ọ edọn̄, ofiori ke ọkpọsọn̄ uyo ete: “Jehovah, kûda idiọkn̄kpọ emi udori mmọ.” Ndien ke ama eketịn̄ emi enye ede ke n̄kpa.
8 Saul ama enyịme ẹwot enye. Ke usen oro ẹtọn̄ọ ndinen̄ede n̄kọbọ esop oro okodude ke Jerusalem; kpukpru owo ẹsuana ke ofụri ikpehe Judea ye Samaria ke mîbọhọke mme apostle.
Yom N̄kpọuto ke Ikọ Abasi
(Utom 6:15) Ndien nte kpukpru mbon oro ẹtiede ke Sanhedrin ẹwụkde enyịn ẹse enye, mmọ ẹkụt ke iso esie ebiet iso angel.
Stephen—‘Ọyọhọ ye Mfọn ye Odudu’
2 Iso Stephen etie esen esen idahaemi. Nte mme ebiereikpe ẹwụkde enyịn ẹse enye, mmọ ẹkụt ke iso esie “ebiet iso angel.” (Utom 6:15) Mme angel ẹsitan̄a etop Jehovah Abasi, ndien oro anam mmọ ẹkûkop ndịk, ẹtie sụn̄sụn̄ ye emem emem. Kpa ntre ke edi ye Stephen—idem mme ebiereikpe oro ẹnen̄erede ẹsua enye do ẹkụt emi. Nso inam enye etie emem emem ntre?
(Utom 8:26-30) Nte ededi, angel Jehovah ọdọhọ Philip, ete: “Daha ke enyọn̄ ka edem usụk ke usụn̄ emi otode Jerusalem osụhọde aka Gaza.” (Emi edi usụn̄ desat.) 27 Ndien enye adaha aka, ndien, sese! eunuch owo Ethiopia, akamba owo emi odude ke idak Candace ọbọn̄ an̄wan Ethiopia, onyụn̄ esede aban̄a ofụri inyene n̄wan emi. Enye akaka Jerusalem ndikatuak ibuot nnọ Abasi, 28 edi ke unyọn̄ọ enye etie ke chariot esie okot n̄wed prọfet Isaiah uyo ọwọrọ. 29 Ntre spirit ọdọhọ Philip ete: “Fehe kesịm chariot emi.” 30 Philip efehe ekesịm onyụn̄ okop nte enye okotde n̄wed prọfet Isaiah uyo ọwọrọ, ndien enye obụp ete: “Nte afo emetịm ọfiọk se afo okotde?”
Nditan̄a “Eti Mbụk Emi Aban̄ade Jesus”
16 Mme Christian eyomfịn ẹnyene akwa ifet editiene nnam ukem utom oro Philip akanamde. Ediwak ini, mmọ ẹsikwọrọ etop Obio Ubọn̄ ke ido nneme ẹnọ mbon oro mmọ ẹsobode, utọ nte ke ini ẹkade isan̄. Ana in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke ediwak ini mmọ isisoboke ye mbon esịt akpanikọ ke mbuari. Emi ikpaha owo idem koro Bible anam an̄wan̄a nte ke mme angel ke ẹnọ ndausụn̄ ke utom ukwọrọikọ man etop emi esịm “kpukpru mme idụt ye esien ye usem ye obio.” (Edi. 14:6) Jesus ama ebem iso etịn̄ nnennen nnennen ete ke mme angel ẹyeda usụn̄ ke utom ukwọrọikọ emi. Ke uwụtn̄kpọ esie oro aban̄ade wheat ye mbiet, Jesus ama etịn̄ ete ke ama ekem ini ukpen̄e—emi edide akpatre ini editịm n̄kpọ emi—ke “mbon ukpen̄e [ẹdidi] mme angel.” Enye ama adian do ete ke mme edibotn̄kpọ eke spirit emi “ẹyetan̄ kpukpru n̄kpọ eke ẹsịnde owo ọduọ ye mmọ emi ẹbiatde ibet ẹfep ke obio ubọn̄ esie.” (Matt. 13:37-41) Ke ukem ini oro, mme angel ẹyetan̄ mbon oro ẹnyenede udeme ke Obio Ubọn̄ heaven ẹbok—ndien nte ini akade, ẹtan̄ “akwa otuowo” eke “mme erọn̄ en̄wen” ẹbok—kpa mbon oro Jehovah oyomde ndidụri nsịn ke esop esie.—Edi. 7:9; John 6:44, 65; 10:16.