Jehovah Ama Ese Aban̄a Nnyịn ke Idak Ukpan—Ikpehe 3
USEN oro ekedi March 14, 1990. Ke akpan usen oro, ami mma ndu ke otu mbon oro ẹkedude ke ini akpan isụn̄utom ukara akayakde n̄wed emi ọnọde Mme Ntiense Jehovah unen nte ekemde ye ibet ọnọ ke Ufọkutom Emi Esede N̄kpọ Aban̄a Mbubehe Ido Ukpono ke East Berlin ke se ẹkediọn̄ọde inioro nte German Democratic Republic, m̀mê East Germany. Ke edinam usen oro, ami mma n̄kere n̄kpọ mfiak edem n̄kosịm ini emi ami n̄kakabarede ndi Ntiense nnyụn̄ n̄kere mban̄a n̄kpọsọn̄ ini oro nnyịn ikosobode.
Ke ufọt ufọt iduọk isua 1950, ke ini Margarete, nsan̄autom emi ekedide Ntiense, eketịn̄de ọnọ mi ke akpa ini aban̄a se enye onịmde ke akpanikọ oro ọkọn̄ọde ke Bible, ukọbọ oro ẹkekọbọde Mme Ntiense Jehovah ke East Germany ke ọkọsọn̄ ubọk. Ikebịghike ke oro ebede enye ama ọkpọn̄ akanam utom ke ebiet efen, ndien ami mma ntọn̄ọ ndikpep Bible ye Ntiense en̄wen. Mma nna baptism ke 1956, ndien ami ye Margarete ima idọ ndo ke ukem isua oro. Nnyịn ikabuana ye Esop Lichtenberg ke Berlin. Enye ekenyene n̄kpọ nte mme asuanetop Obio Ubọn̄ 60 oro ẹkebuanade ke utom ukwọrọikọ.
Isua iba ke mma n̄kana baptism, mme isụn̄utom ukara ẹma ẹka ufọk owo emi akadade usụn̄ ke esop nnyịn. Mmọ ẹkeyom ndimụm enye, edi enye okodu ke itieutom ke West Berlin. Ubon esie ẹma ẹkeme ndinọ enye ntọt ndisọn̄ọ ndu do, ndien ọfiọn̄ ifan̄ ke ukperedem mmọ ẹma ẹnyọn̄ ẹtiene enye ke West. Okposụkedi n̄kedide n̄kpasịp isua 24 ke emana, ẹma ẹnọ mi ndodobi mbiomo ke esop inioro. Ami mmowụt esitekọm nte ke Jehovah esinọ ọniọn̄ ye ukeme oro ẹyomde ndise mban̄a utọ utom oro.—2 Corinth 4:7.
Ndinọ Udia eke Spirit
Ke ini ẹkebọpde Ibibene Berlin ke August 1961, ẹma ẹbahade Mme Ntiense Jehovah ke edem Usiahautịn inikiet inikiet ẹkpọn̄ nditọete mmọ ke Edem Usoputịn. Ntem ini emi nnyịn ikanamde mme n̄wed nnyịn, akpa ebe ke typewriter, ekem ke ukwak usion̄o udịm udịm n̄wed ama ọtọn̄ọ. Ọtọn̄ọde ke 1963, mma nda isua iba ndibọp mme ndedịbe itie ke ufọk nnyịn man ẹda ẹmịn̄ mme n̄wed ẹmi. Ke nnamde utom nte odom n̄kpọ unamutom ke uwemeyo, mma nsida okoneyo ndimịn̄ mme Enyọn̄-Ukpeme ye un̄wam nditọete ifan̄ efen. Mbon ukara ke ẹkesịn ukeme ndifiọk itie umịn̄ n̄wed nnyịn, edi Jehovah ama an̄wam nnyịn man otodo udia nnyịn, nte nnyịn ikesikotde enye, okpodu ke ini.
Ndimịn̄ ibat magazine nnyịn oro ekemde ama oyom ata ediwak babru, ndien ikedịghe mmemmem ndinyene ofụri ibat ẹmi. Ke ekpedide ikesidep ediwak babru kpukpru ini, emi okpokodụri ntịn̄enyịn mbon ukara. Ntre nnyịn ima inam Mme Ntiense kiet kiet esidep ekpri ibat babru onyụn̄ ada edi otu ukpepn̄kpọ Bible nnyịn. Ẹyemen mmọ ẹto do ẹka ebiet oro nnyịn ikesimịn̄de mme magazine. Mme Ntiense eken ndien ẹyesuan mme magazine oro ẹnamde ẹkụre.
Sia mme isụn̄utom ukara ẹkenyenede eyịghe ẹte ke ami mmenyene ubọk ke umịn̄ n̄wed, mmọ ẹma ẹtịn̄ enyịn ẹkpeme mi. Ke utịt utịt 1965, mma n̄kụt nte ke mmọ ẹma ẹkpeme mi ẹkan nte akam esidide, ndien ama otụk mi ke esịt nte ke enyene se mmọ ẹduakde. Ibịghike, mmọ ẹma ẹdi usenubọk usen kiet.
Ndibọhọ ke Unana Idotenyịn
Ami n̄kasan̄a ke usụn̄ ndika utom ke usenubọk ini etuep oro. Emi ekedi mbemiso eyo atarade, ndien mma ntịm idem nnọ ọkpọsọn̄ etuep oro. Ke adan̄aemi nsan̄ade ke usụn̄, mma nda n̄kụt ibuot owo inan̄ ke enyọn̄ ọkọ. Irenowo ẹmi ẹma ẹwọn̄ọde ke ibiọn̄ọde usụn̄ ẹnyụn̄ ẹkaiso ndisan̄a ndi n̄kan̄ emi ami n̄kasan̄ade. Ọkpọsọn̄ ndịk ama anam mi ndidiọn̄ọ nte ke mmọ ẹdi isụn̄utom ukara. Nso ke ami n̄kpakanam?
Ẹma ẹsio snow ẹbon n̄kan̄ kiet man afan̄ usụn̄ odu ndisan̄a. Mma nsan̄a n̄kaiso. Ke nsụkde iso nsịn ke isọn̄, mma nsọn̄ọ n̄wụk enyịn nse isọn̄ nsan̄a n̄ka iso iso. Mma mbọn̄ ibio ibio akam sụn̄sụn̄. Irenowo oro ẹma ẹnen̄ede ẹsan̄a ẹkpere ẹkan. Nte mmọ ẹma ẹdiọn̄ọ mi? Nte nnyịn ikọsiọtde ikpat isan̄a ibe kiet eken ke mfafaha usụn̄ emi, ami n̄kekemeke ndinịm se ikotịbede. Mma n̄kaiso ndisan̄a ata usọp usọp. Kiet ke otu mmọ ama ofiori ete, “Semi, enye edi oro. Tuak da!”
Mma mfehe adan̄a nte n̄kekeme. Ke mfehede n̄wọn̄ọde inụk usụn̄, mma mfrọ ọkọ mbọhọidụn̄ nnyụn̄ mbe ndụk ke edemesa nnyịn. Ke mma n̄kebe ndụk ufọk usọp usọp, mma mberi nnyụn̄ n̄kọbi usụn̄. Mma mfiori ke ọkpọsọn̄ uyo nte “Kpukpru owo ẹdemede! Mmọ mmọmi ndimụm mi.”
Margarete ama efehe osụhọde inikiet inikiet okosịm isọn̄ onyụn̄ akatuak ada ke enyịnusụn̄. Inikiet inikiet ami n̄kodu ke ubet idakisọn̄ nsịnde ikan̄ ke stove. Mma nsọp ntan̄ kpukpru n̄wetnnịm n̄kpọ esop nnyịn oro ami n̄kakamade mfọp ke edemeikan̄ oro.
Iren oro ẹma ẹtuak usụn̄ ẹte, “Berede! Berede usụn̄! Emi edi andikot mbio obio ikpe.”
Margarete ama atuak ada do ye unana ediberede nte ami n̄kọfọpde kpukpru n̄kpọ ke usụn̄ oro owo mîkemeke ndidiọn̄ọ aba. Ekem ami mma nditiene Margarete nnyụn̄ ntop ke ibuot nte enye eberede usụn̄. Iren ẹmi ẹma ẹbe ẹdụk inikiet inikiet.
Mmọ ẹma ẹbụp ẹte, “Ntak emi afo ekefehede?”
Ikebịghike mme isụn̄utom ukara efen efen ẹma ẹdisịm, ẹma ẹnyụn̄ ẹdụn̄ọde ofụri ufọk oro. Se ikebehede mi ikan ekedi ndedịbe itie emi ukwak umịn̄n̄wed nnyịn ye mme ikọn̄ babru 40,000 ẹkedude. Edi owo ikekwe ndedịbe usụn̄ oro. Okposụkedi emi mme mbụme oro ẹkebụpde ẹkekade iso ke ediwak hour, Jehovah ama an̄wam mi ndinam n̄kpọ sụn̄sụn̄. Ifiọk n̄kpọntịbe oro ama odụri nnyịn asan̄a ekpere ima ima Ete nnyịn eke heaven akan onyụn̄ ọsọn̄ọ nnyịn idem ndiyọ.
Ke Ufọk-N̄kpọkọbi edi Inyene Ifụre
Ke utịt utịt iduọk isua 1960, ẹma ẹsian mi ẹte ndika utom ekọn̄. Sia ubieresịt mîkayakke n̄ka, ẹma ẹnyịk mi ndibiat ọfiọn̄ itiaba ke ufọk-n̄kpọkọbi ye ke itienna ọkpọsọn̄ utom. Ntiense 15 ẹkedu ke itienna oro ke Cottbus, edem usụk usiahautịn Berlin. Kpukpru nnyịn ikodu do ke ntak edida san̄asan̄a Christian nnyịn. (Isaiah 2:2-4; John 17:16) Mme usen utom nnyịn ẹma ẹsiniọn̄ utom ẹnyụn̄ ẹsọn̄. Nnyịn ikesidemede ke n̄kanika 4:15 usenubọk ẹma ẹnyụn̄ ẹsida nnyịn ẹwọrọ ke itienna man ikanam utom ke usụn̄ tren. Nte ededi, ke ini ikodude ke ufọk-n̄kpọkọbi, nnyịn ima isinyene mme ifet nditịn̄ nnọ mbon efen mban̄a Obio Ubọn̄ Jehovah.
Ke uwụtn̄kpọ, mme etịn̄ ini iso iba ẹma ẹdu ye nnyịn ke Cottbus. Usen kiet mma n̄kop nte ke enyeoro ekekpride akan okodu ke mbrenyịn oyom ndineme nneme ye ami. Nso ke enye okpoyom? Enye ama an̄wan̄a esịt esie. Ekaeka esie ekedi etịn̄ ini iso, ndien enye ama enyene ukem odudu oro ke ama okokot mme n̄wed esie ama. Okposụkedi eren emi ekenen̄erede oyom ndibọhọ mme odudu oro ẹkekarade enye, enye ama okop ndịk aban̄a unan oro mmọ ẹkemede ndinọ enye. Enye ama atua etieti. Edi didie ke kpukpru ẹmi ẹkebehe mi?
Ke nneme nnyịn, enye ama anam an̄wan̄a nte ke ukeme utịn̄ ini iso imọ ama abiara ke ini imọ ikodude ke otu Mme Ntiense Jehovah. Ami mma nnam an̄wan̄a nte ke mme idiọk spirit, m̀mê mme demon, ye nti, m̀mê ndinen angel ẹdu. Ke ndade uwụtn̄kpọ mbon oro ẹkekabarede ẹdi mme Christian ke Ephesus eset, mma nsọn̄ọ ntịn̄ ufọn oro odude ke ndiduọn̄ọ kpukpru n̄kpọ oro ẹnyenede ẹbuana ye editịn̄ ini iso m̀mê ubụpekpo efen ekededi. (Utom 19:17-20) Ami mma ndọhọ enye nte, “Do sobo ye Mme Ntiense. Mme Ntiense ẹdụn̄ ke kpukpru ebiet.”
Akparawa oro ama ọkpọn̄ itienna oro ke usen ifan̄ ebede, ndien ami n̄kokopke n̄kpọ ndomokiet mban̄a enye aba. Edi ifiọk n̄kpọntịbe oro n̄kenyenede mban̄a okop-ndịk ye anana-nsụkesịt eren oro okoyomde uwọrọ-ufụn do ama anam ima oro nyenede nnọ Jehovah otụn̄ọ akan. Nnyịn Mme Ntiense 15 ikodu ke itienna oro ke ntak mbuọtidem nnyịn, edi nnyịn ima iwọrọ ufụn ke usụn̄ifiọk eke spirit. Ẹma ẹsio akparawa oro ke ufọk-n̄kpọkọbi, edi enye ke okosụk odu ke ufụn ọnọ “abasi” oro akanamde enye okop ndịk. (2 Corinth 4:4) Nnyịn Mme Ntiense ikpadara uwọrọ-ufụn eke spirit nnyịn didie ntem!
Ẹma Ẹdomo Nditọn̄wọn̄ Nnyịn
Ikedịghe ikpọ owo kpọt ẹkenyene ndisọn̄ọ nda kaban̄a se mmọ ẹnịmde ke akpanikọ oro ọkọn̄ọde ke Bible, edi ama edi ntre n̄ko ye n̄kpri owo. Ẹma ẹnyịk mmọ ndibiat mbuọtidem mmọ ke ufọkn̄wed ye ke itieutom. Kpukpru nditọ nnyịn mbinan̄ ẹkenyene ndisọn̄ọ nda kaban̄a se mmọ ẹnịmde ke akpanikọ.
Ẹma ẹsinam edinam ukọm ọfọn̄ etakubom ke ufọkn̄wed kpukpru Monday. Nditọn̄wọn̄ ẹma ẹsida ke udịm ẹsan̄a ẹdụk an̄wa ufọkn̄wed, ẹkwọ ikwọ ẹnyụn̄ ẹnọ se ẹkotde ekọm Thälmann ke ini ẹkotde ọfọn̄ ẹtakubom. Ernst Thälmann ekedi owo Communist eke Germany emi mbon SS Nazi ẹkewotde ke 1944. Ke ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba ama okokụre, Thälmann ama akabade edi ọwọrọiso owo ke East Germany. Ke ntak se nnyịn inịmde ke akpanikọ oro ọkọn̄ọde ke Bible nte ke edisana utom ekpenyene ndika mbịne Jehovah Abasi ikpọn̄, ami ye n̄wan mi ima iteme nditọ nnyịn ndida ukpono ukpono ke mme ini edinam oro edi ẹkûtiene ẹbuana.
Ẹma ẹkpep nditọ ufọkn̄wed mme ikwọ Communist n̄ko. Ami ye Margarete ima ika ufọkn̄wed nditọ nnyịn inyụn̄ ikanam an̄wan̄a ntak emi mmọ mîdikwọhọ mme utọ ikwọ ukaraidem oro. Nnyịn ima itịn̄, nte ededi, ite ke mmọ ẹyenyịme ndikpep uduot ikwọ efen. Ntre, ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua emana, nditọ nnyịn ẹma ẹkpep ndimụm nsọn̄ọnda n̄kama nnyụn̄ nda san̄asan̄a n̄kpọn̄ mme ubọkn̄ka mmọ.
Ke utịt utịt iduọk isua 1970, adiaha nnyịn ama oyom ndikpep utom ke ufọkutom kiet. Nte ededi, ẹma ẹyom eyen ukpeputom kiet kiet ebemiso ọbọ ukpep ekọn̄ ke usen 14. Sia ubieresịt Renate mîdiyakke enye etiene abuana ke edinam emi, enye ama ọsọn̄ọ ada uko uko ndien ke akpatre ẹma ẹsio enye ẹfep ke ndibọ utọ ukpep oro.
Ke ini ukpeputom esie, Renate ama odụk otu ukpepn̄kpọ kiet oro ẹkenọde enye ikot ndibuana ke ukpep utopikan̄. Andikpep ama ọdọhọ ete, “Renate, afo n̄ko eyetiene edi ukpep utopikan̄.” Enye ama anana udọn̄ aban̄a mme mfan̄a esie. Enye ama ọn̄wọn̄ọ ete, “Idiyomke afo otop ikan̄. Afo emekeme ndise mban̄a mme n̄kpọ ndida mbịt itọn̄.”
Ke mbubịteyo oro, nnyịn ima ineme n̄kpọ ọtọkiet nte ubon. Nnyịn ima ikụt ite ke Renate ndidu ke itie utopikan̄ oro akwan̄a, idem edieke enye mîtieneke ibuana nnennen. Ke okopde nsọn̄idem oto nneme oro nnyịn ikenyenede ye akam, enye ikayakke ndịk anam enye. Nso n̄kpọ nsịnudọn̄ ke ekedi ntem ọnọ nnyịn ndikụt ekpri eyenan̄wan nnyịn omụmde nsọn̄ọnda akama kaban̄a ndinen edumbet!
Ndifori Mme An̄wan̄wa Utom Ukwọrọikọ Nnyịn
Ke ini ubiọn̄ọ oro ẹkebiọn̄ọde utom nnyịn okosụhọrede ubọk ke utịt utịt iduọk isua 1970, ẹma ẹtọn̄ọ ndida ediwak n̄wed Christian nnyịn nto Edem Usoputịn ndi. Okposụkedi emi ekedide enyene-ndịk utom, nditọete oro ẹnyenede uko ẹma ẹnọ idem unyịme unyịme ndinam emi. Nnyịn ima iwụt esịtekọm akamba akamba iban̄a n̄kọri ke ibat n̄wed oro ẹkenọde ye ukeme mbon oro ẹkenamde mmọ ẹdu. Ke ini ukọbọ ọkọsọn̄de ubọk ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua oro ẹkedoride ukpan, utom edikwọrọ ikọ ke ufọk-ke-ufọk ekedi ata n̄kpọ-ata. Ke akpanikọ, ndịk kaban̄a ufen oro ẹdinọde ama anam ndusụk owo ẹtre ndinam enye. Edi nte ini akade an̄wan̄wa utom ukwọrọikọ nnyịn ama ọkọri ke utịbe utịbe usụn̄. Ke mme iduọk isua 1960, n̄kpasịp mbahade 25 eke ikie ke otu mme asuanetop Obio Ubọn̄ ẹkebuana ke utom eke ufọk-ke-ufọk kpukpru ini. Nte ededi, ibat oro ẹbuanade kpukpru ini ke ikpehe utom emi ama ọkọri okosịm mbahade 66 eke ikie ke utịt utịt iduọk isua 1980! Etisịm ini oro mbon ukara ikenen̄ekede inọ ntịn̄enyịn ke an̄wan̄wa utom ukwọrọikọ nnyịn.
Ke idaha kiet eyenete oro n̄kanamde utom ye enye ke ufọkutom ukara ama ada ekpri eyenan̄wan esie edi. Ke okopde ufiop oto edikụt eyenan̄wan emi, akanian̄wan kiet oro nnyịn iketịn̄de ikọ inọ ama ọnọ nnyịn ikot ndidi ufọk esie. Enye ama owụt esịtekọm aban̄a nneme N̄wed Abasi onyụn̄ onyịme ete nnyịn ifiak idi ini efen. Ke ukperedem mma nnyak mfiakn̄ka oro nnọ n̄wan mi, emi ọkọtọn̄ọde ukpepn̄kpọ Bible ye n̄wan oro ndondo oro. Kpa ye usọn̄ ye unana nsọn̄idem, n̄wan emi ama akabade edi eyenete nnyịn onyụn̄ akaiso ifịk ifịk ke utom Jehovah.
Mme Ukpụhọde Nte Ifụre Akasan̄ade Ekpere
Jehovah ama otịm nnyịn idem ọnọ ini oro nnyịn idinyenede akwa uwọrọ-ufụn. Ke ndinam an̄wan̄a: Ibio ini mbemiso ẹkedororede ukpan oro, ẹma ẹteme nnyịn ndikpụhọde usụn̄ nte isikotde kiet eken ke mme mbonoesop. Kaban̄a ukpeme, nnyịn ikesikot kiet eken ke akpa enyịn̄ nnyịn kpọt. Ediwak mbon oro ẹkediọn̄ọde kiet eken ke ediwak isua ikọdiọn̄ọke akpatre enyịn̄ ekemmọ andinịm ke akpanikọ. Nte ededi, ke nditịm idem nnọ edidara mbon efen efen oro ẹnyenede udọn̄ ke ini ẹdide mme mbonoesop nnyịn, ẹma ẹsịn udọn̄ ẹnọ nnyịn ndikot kiet eken ke akpatre enyịn̄. Ye ndusụk owo emi eketie nte ke idịghe owo oro, edi mbon oro ẹketienede item emi ẹma ẹkeme ndinam mme ukpụhọde mmemmem mmemmem ke ukperedem ke ini nnyịn ikọbọde ifụre nnyịn.
Ẹma ẹsịn udọn̄ ẹnọ nnyịn n̄ko nditọn̄ọ mme mbonoesop nnyịn ye ikwọ. Ke usụn̄ emi nnyịn ima idimehe ye usụn̄ edinam oro mme esop ẹtienede ke mme ebiet efen. Ukpụhọde efen ekedi ke udomo otu ukpepn̄kpọ nnyịn. Mmọ ẹma ẹkọri sụn̄sụn̄ ọtọn̄ọde ke owo inan̄ ke mme iduọk isua 1950 tutu osịm itiaita. Ekem mmọ ẹma ẹkọri ẹsịm owo 10 ndien ke akpatre 12. Adianade do, ẹma ẹnam ndụn̄ọde man ẹtịm ẹkụt ẹte ke mme itie mbonoesop esop kiet kiet odu ke ufọt ufọt ebiet ọnọ ediwak Ntiense.
Ndusụk ini nnyịn ikekeme ndikụt ọniọn̄ emi odude kaban̄a ukpụhọde oro ẹkenọde ekikere ẹban̄a n̄kukụre ke ẹma ẹkenam enye ẹma. Jehovah esiwụt idemesie didie ntem nte Ete oro enyenede ọniọn̄ ye edikere mban̄a! Sụn̄sụn̄, enye ama ada nnyịn edisịn ke udịm ye esop esie eke isọn̄ eken, ndien nnyịn ima itotịm ikụt idem nnyịn nte idide ubak otu nditọete ofụri ererimbot eke ikọt esie. Ke akpanikọ, Jehovah Abasi ama ọnọ ikọt esie ima ima ukpeme ke ofụri se ikperede ndisịm isua 40 oro mmọ ẹkenamde utom ke idak ukpan ke East Germany. Nnyịn ikop idatesịt didie ntem ndinyene unyịme oro ekemde ye ibet!
Mfịn, Mme Ntiense Jehovah 22,000 m̀mê awakde akan oro ẹdu ke se ẹkediọn̄ọde ke mbemiso nte East Germany. Mmọ ẹda nte n̄kpọ ntiense ẹnọ ọniọn̄ ọniọn̄ ndausụn̄ ye ima ima ukpeme Jehovah Abasi. Ukpeme esie ke mme isua oro nnyịn ikodude ke idak ukpan owụt ete ke enye ekeme ndikan idaha ekededi. Inamke n̄kpọ m̀mê nso n̄kpọekọn̄ ke ẹnam ẹban̄a ikọt esie, idikwe unen. Kpukpru ini Jehovah esikpeme mbon oro ẹbuọtde idem ye enye mfọn mfọn. (Isaiah 54:17; Jeremiah 17:7, 8)—Nte Horst Schleussner obụkde.
[Ndise ke page 31]
Horst ye Margarete Schleussner ke okụre N̄ka ke East Berlin