Jehovah Ama Ese Aban̄a Nnyịn ke Idak Ukpan—Ikpehe 1

Ke ediwak isua Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹkere ẹban̄a nditọete mmọ ke mme idụt ẹmi ẹkpande utom Christian mmọ. Nnyịn imokop inemesịt ndiwet akpa ke otu ibuotikọ ita oro ayararede ndusụk ke se ikotịbede. Mmọemi ẹdi ọkpọkpọ mbụk mme Christian anam-akpanikọ ke se ẹkediọn̄ọde ini oro nte East Germany.

KE 1944, ami n̄kedi owo n̄kpọkọbi ekọn̄ Germany, nnamde utom nte andinọ un̄wam ke ufọkibọk ke Itienna Cumnock, emi ekperede Ayr, Scotland. Ẹma ẹsiyak mi n̄wọrọ ke itienna oro, okposụkedi ẹkekpande edidian idem ye mbio obio. Nte nsan̄ade mbọ ofụm ke Sunday kiet, ami mma nsobo ye eren kiet emi ekesịnde ukeme ofụri esịt ndinam mme n̄kpọ ke Bible an̄wana mi. Ke oro ebede nnyịn ima isinam isan̄ ntre ọtọkiet kpukpru ini.

Nte ini akade enye ama ọnọ mi ikot ndidụk mbono ke ufọk kiet. Emi ekedi n̄kpọndịk ọnọ enye, sia ami n̄kedide andito idụt n̄kan̄ mme asua. Ke ini emi ami n̄kọfiọkke nte ke enye edi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah—mbonoesop oro nte an̄wan̄ade ekedi kiet ke otu ekpri otu ukpepn̄kpọ Bible mmọ. Okposụkedi mmen̄ketịmke mfiọk, mmotịm nti ndise eyenọwọn̄ oro esịnede afia anyan ewụra, odude ọtọkiet ye ekpe ye eyenerọn̄. Ndise obufa ererimbot emi, nte ẹtịn̄de ẹban̄a ke n̄wed Isaiah eke Bible, ama otịm otụk mi esịt.

Ke December 1947, ẹma ẹsio mi ke itienna mbon n̄kpọkọbi. Ke mfiakde nnyọn̄ ufọk ke Germany, ami mma ndọ Margit, emi n̄kọdiọn̄ọde mbemiso ekọn̄ oro. Nnyịn ima inam ufọk nnyịn ke Zittau, emi ekperede adan̄a Poland ye Czechoslovakia. Ke n̄kpọ nte usen ifan̄, kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah ama ọkọn̄ ke enyịnusụn̄ nnyịn. Ami mma ndọhọ n̄wan mi nte, “Edieke emi edide ukem otu oro ami n̄kosobode ke Scotland, do ana nnyịn idiana ye mmọ.” Ke kpasụk urua oro, nnyịn ima idụk akpa mbonoesop nnyịn ye Mme Ntiense.

Ebede ke Bible, nnyịn ke mîbịghike ima ikpep iban̄a ufọn edidụk mme mbonoesop Christian kpukpru ini nnyụn̄ mbuana ke utom ukwọrọikọ. Ke akpanikọ, se Mme Ntiense ẹmi ẹkekpepde ẹto Bible ikebịghike ama akabade edi ata akpan n̄kpọ ke uwem nnyịn. Nte ini akade ami mma ntọn̄ọ ndinịm ukpepn̄kpọ Bible otu. Ekem, ke February 1950, mme esenyịn Christian iba oro ẹsan̄ade-san̄a ẹma ẹbụp ẹte: “Nte mbufo ikam iyomke-yom ndibụhọ ke mmọn̄?” Ke kpasụk uwemeyo oro ami ye Margit ima iyarade uyakidem nnyịn inọ Abasi ke baptism.

Mme Ntọn̄ọ Mfịna

Zittau okodu ke ikpehe Soviet oro esịnede ke Germany, ndien ukeme oro ẹkesịnde ndinam ntịme ye Mme Ntiense Jehovah ama ọtọtọn̄ọ ke 1949. N̄kukụre ke ediwak afanikọn̄ ẹma ẹkebe ke ẹkekeme ndinyene mme n̄kpọ ndida nnịm ekpri mbono ke Bautzen. Ndien, ke ndaeyo oro, ẹma ẹbiat ndutịm emi ẹkenamde ẹnọ san̄asan̄a tren ndimen owo n̄ka akamba mbono district ke Berlin ẹfep inikiet inikiet. Kpa ye oro ediwak tọsịn owo ẹma ẹdụk.

Ẹma ẹtịmede mme mbonoesop n̄ko. Mbon ntịme ẹma ẹsidụk n̄kukụre man ẹfiori n̄kpo ẹnyụn̄ ẹfri inụk. Ke idaha kiet ẹma ẹkpere ndinyịk nnyịn nditre utịn̄ikọ esenyịn emi asan̄ade-san̄a. Mme ọkọmbụk n̄kpọntịbe ẹkesikot nnyịn mme prọfet nditaha. Ibuotikọ n̄wedmbụk n̄kpọntịbe ẹma ẹkam ẹtịn̄ ẹte ke nnyịn ikosop idem ke enyọn̄ obot ke adan̄aemi ibetde idiọkenyọn̄ edikpọri nnyịn efep. Mme n̄wedmbụk n̄kpọntịbe ẹma ẹtịn̄ n̄ko ẹban̄a ndusụk n̄kaiferi nte ẹkedọhọde ke Mme Ntiense ẹma ẹdomo ndinyene ebuana idan̄ ye mmimọ. Edinam an̄wan̄a oro ẹkenọde nte ke ‘mbon oro ẹyakde idemmọ ẹnọ Jehovah ẹyebọ nsinsi uwem, edi se ẹkewọn̄ọrede ẹtịn̄ ke idiọk usụn̄ ẹte ke mbon oro ẹnamde idan̄ ye Mme Ntiense ẹyenyene nsinsi uwem.

Ke ukperedem ẹma ẹdori nnyịn ikọ n̄ko nte idide mme esịn nsọk nnọ ekọn̄. Se nnyịn iketịn̄de iban̄a ekọn̄ Abasi edide Armageddon edi se ẹkekabarede ke ukwan̄ usụn̄ ndiwọrọ nte ke nnyịn isịn udọn̄ inọ edinam umia mbuba ke ubot n̄kpọekọn̄ ye ekọn̄. Nso ndisịme ke emi ekedi ntem! Edi, ke August 1950, ke ini n̄kakade utom okoneyo ke ufọkutom n̄wetmbụk n̄kpọntịbe n̄kann̄kụk oro n̄kanamde utom nte emịn̄ n̄wed, ẹma ẹnam mi ntuak nda ke inuaotop. Ekpeme okoneyo, emi akasan̄ade ye bodisi ama ọdọhọ ete, “Ẹbịn fi ke utom, mbufo ẹdi mbon ẹmi ẹtorode ekọn̄.”

Ke mfiakde nnyọn̄ ufọk, Margit ama okop nsụkesịt. Enye ọkọdọhọ ete, “Uka utom okoneyo idụhe aba.” Nnyịn iketịmekede esịt. Ikebịghike ami mma nnyene utom efen. Nnyịn ima ibuọt idem ke Abasi ndinọ se iyomde, enye ama onyụn̄ ọnọ.

Ẹdori Ukpan ke Utom Nnyịn

Ke August 31, 1950, ẹma ẹdori ukpan ke utom Mme Ntiense Jehovah ke German Democratic Republic. Edimụm mme owo ke ọkwọkudịm ama etiene. Ẹma ẹda Mme Ntiense ẹwọrọ ke iso ikpe, ẹbierede n̄kpọkọbi nsinsi ẹnọ ndusụk mmọ. Mbon Communist ẹma ẹkọbi irenowo iba ẹmi ẹtode Zittau, ẹmi ẹkebọde ufen ke itienna ekikere ke idak ukara Nazi.

Ẹma ẹmụm enyeemi ekesede enyịn ke esop nnyịn ye n̄wan esie. Mbon oro ẹkemụmde mmọ ẹma ẹkpọn̄ n̄kpri nditọ mmọ iba ikpọn̄ ke ufọk ndise mban̄a idemmọ. Eteeka ye ekaeka nditọ ẹmi ẹma ẹdimen nditọ ẹmi, ndien mfịn nditọiban iba ẹmi ke ẹsịn ifịk ke nditịn̄ nnọ mmọ en̄wen mban̄a Obio Ubọn̄ Abasi.

Mme isụn̄utom ẹtode mme esop oro ẹdude ke East Germany ẹma ẹnam isan̄ ẹka Berlin ẹnyụn̄ ẹnam ẹnyọn̄ ndikatan̄ mme n̄wed ke itie ubon n̄wed ke n̄kan̄ edem usoputịn emi odude ke ifụre. Ẹma ẹmụm ediwak uko uko isụn̄utom ẹmi, ẹda ẹka esop, ẹnyụn̄ ẹbiere n̄kpọkọbi ẹnọ mmọ.

Mbon ukara ẹma ẹdi ufọk nnyịn ke tụhi tụhi usenubọk usen kiet ndinam ndụn̄ọde. Nnyịn ke ikodori enyịn iban̄a edidi mmọ, ntre mma ntan̄ kpukpru n̄wetnnịm n̄kpọ esop, emi n̄kakamade, n̄kọdọn̄ ke ufọk ubon udia nnyịn, emi ekperede efọk atat. N̄kpri unam ẹmi akanam ifịnake mi, edi ke ini iren ẹmi ẹketọn̄ọde ndise n̄kanade, inikiet inikiet mme atat ẹmi ẹma ẹwọn̄ọ ẹdikanade mmọ ẹkụk. Kpukpru se iren ẹmi ẹkekemede ndinam ekedi ndifen̄e nnyom ubọhọ!

Jehovah ama otịm nnyịn idem ọnọ ukpan oro ebe ke mme mbono oro ẹkenịmde ke 1949. Ndutịm oro ama akpak nnyịn ndisịn idem ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄ ke ukpepn̄kpọ idemowo, edidụk mme mbonoesop, ye utom ukwọrọikọ nnyịn, ọkọrọ ye ediberi edem ye kiet eken kaban̄a un̄wam ye nsịnudọn̄. Emi ke akpanikọ ama an̄wam nnyịn ndisọn̄ọ nda nnam akpanikọ. Ntem, idem okposụkedi mme owo ẹkesiwakde ndikụt ndudue nnọ nnyụn̄ nsụn̄i nnyịn, nnyịn ikesiyakke oro afịna nnyịn.

Ndinịm Mme Mbonoesop ke Idak Ukpan

Ke etienede ntọt oro ẹkenọde ẹban̄a ukpan oro, ami mma nsobo ye ekemmọ Mme Ntiense iba ndineme mban̄a nte idikade iso inịm mme mbonoesop nnyịn. Ekedi n̄kpọndịk ndidụk, sia edimụm owo ke ini odude do ekemede ndiwọrọ edibiere n̄kpọkọbi nnọ enye. Nnyịn ima isiwaha itiene Mme Ntiense ke n̄kann̄kụk nnyịn. Ndusụk mmọ ẹma ẹkop editịmede esịt, edi ekedi n̄kpọ nsịnudọn̄ sia owo kiet kiet ọkọfiọkde ufọn edidụk mme mbonoesop.

Eren kiet emi enyenede udọn̄ emi ekenyenede ufọk ubon udia ama ayak oro ọnọ man ẹda ẹnam n̄kpọ nte itie unịm mbonoesop. Okposụkedi emi okodude ke an̄wan̄wa itie, edide se kpukpru owo ẹkemede ndikụt, ufọk ubon udia emi ama enyene enyịnusụn̄ edemesa emi asakde iso ese afan̄usụn̄ oro ikọt odịpde. Ntre mme owo ikekwe edidụk ye ediwọrọ nnyịn. Ke ofụri ini etuep oro akani ufọk ubon udia emi ama ọnọ nnyịn ebiet ndida nnịm mme mbonoesop nnyịn emi ikakamade ikan̄ tiande inịm, ye n̄kpọ nte owo 20 ẹdide mme andidụk. Nnyịn ima isisobo ke urua kiet kiet man ikpep magazine Enyọn̄-Ukpeme nnyịn ye kaban̄a Esoputom. Ẹma ẹkpụhọde ndutịm ndikem ye mme idaha n̄kann̄kụk nnyịn, ẹsọn̄ọde ẹtịn̄ nte ke nnyịn inyene ndisọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit. Ikebịghike nnyịn ima ikop inemesịt ndidara ukem eren emi ekenyenede udọn̄ mi nte obufa eyenete nnyịn ke akpanikọ.

Ke ufọt ufọt iduọk isua 1950, mme ubiereikpe oro esopikpe ẹkenọde ẹma ẹtọn̄ọ ndisụhọde ubọk, ẹma ẹnyụn̄ ẹsion̄o ndusụk nditọete nnyịn ke ufọk-n̄kpọkọbi. Ẹma ẹbịn ediwak ẹsion̄o ẹnọ ẹka West Germany. Amaedi ami, mme n̄kpọ ẹma ẹkpụhọde ke usụn̄ oro mmen̄kodorike enyịn etienede edidi eyenete eren kiet emi okotode West Germany.

Akpa Akpan Utom Mi

Eyenete eren oro okokot idemesie Hans. Etienede nneme nnyịn, enye ama ọdọhọ mi ndi ke ebiet oro ẹkesiakde ẹnọ mi ke Berlin. Ke mma n̄kokụt nọmba ufọk oro ẹkenọde mi ke n̄kanika enyịnusụn̄, ẹma ẹnọ mi ikot ndidụk ndi. Irenowo iba ẹma ẹdidiana ye ami ẹnyụn̄ ẹbuana inem inem ata ntatara nneme ye ami. Ndien ke akpatre ima idisịm se mmọ ẹkebịnede: “Edieke ẹkpenọde fi akpan utom, nte afo okponyịme?”

“Ke akpanikọ,” ekedi ibọrọ mi.

Mmọ ẹma ẹdọhọ ẹte, “Ọfọn, ofụri se nnyịn ikoyomde ndifiọk edi oro. San̄a sụn̄-o.”

Urua ita ke ukperedem ẹma ẹdọhọ mi mfiak ndi Berlin ndien mma mfiak n̄kụt idemmi ke ubet oro. Ke ẹyakde n̄wed ndise obio oro ekperede Zittau ẹnọ mi, nditọete ẹmi ẹma ẹtịn̄ akpan uduak oro ikenyenede mbono emi. “Nnyịn isoboke ye Mme Ntiense ke ikpehe emi aba. Nte afo emekeme ndin̄wam nnyịn ifiak isobo ye mmọ?”

Mma nsọsọp mbọrọ nte, “Ke akpanikọ nyenam.” Ebiet oro ekedi akamba ebiet, akande itiat 60 ke uniọn̄, ọtọn̄ọde ke Riesa osịm Zittau, onyụn̄ osịmde n̄kpọ nte itiat 30 ke ubom. Ndien ofụri se ami n̄kenyenede ekedi enan̄ukwak. Ke ini nsobode ye Mme Ntiense kiet kiet, owo kiet kiet ama adiana ye esop mmọ, emi ẹkesidọn̄de owo kpukpru ini aka Berlin ekemen mme n̄wed ye ntọt. Usụn̄ edinam emi ama ekpeme mme esop eken osio ke n̄kpọndịk ke ini mme isụn̄utom ukara ẹkekọbọde esop kiet ekededi.

Mbuọtidem ke Jehovah

Kpa ye ukọbọ, ke n̄kopuyo nnọ mme item Bible, akanam nnyịn itreke ndisan̄a ke ufọk ke ufọk ye etop nnyịn oro aban̄ade Obio Ubọn̄ Abasi. (Matthew 24:14; 28:19, 20; Utom 20:20) Nnyịn ikesika ufọk mme owo ọkọn̄ọde ke mme ikot oro mme owo oro nnyịn ima ikọdọdiọn̄ọ ẹnọde nnyịn, nnyịn ima inyụn̄ idara ndusụk utịbe utịbe ifiọkutom. Ndusụk ini idem mme ndudue nnyịn ẹma ẹsikabade ẹdi edidiọn̄, nte se itienede emi osiode owụt.

Ẹma ẹnọ mi ye n̄wan mi enyịn̄ ufọk ndika n̄kese, edi nnyịn ima inam ndudue iwaha ika ufọk efen. Ke ini ẹkebederede usụn̄, nnyịn ima ikụt ọfọn̄idem bodisi ọkọn̄ọde ke n̄kpọ ukọn̄ ọfọn̄. Iso ama okpụhọde Margit; esịt ama ọduọ mi. Emi ekeme ndiwọrọ edisịn nnyịn ke ufọk-n̄kpọkọbi. Emi akakam edi ini ndibọn̄ ibio ibio akam.

Eren oro ama obụp ibio ibio ete, “Mbufo ẹdi mmanie?” Nnyịn ima idop uyo.

Margit ama ọdọhọ ete, “Mmotịm mfiọk nte ke enyene ebiet n̄kokụtde fi, edi n̄kemeke ndisọp nti m̀mê ke m̀mọ̀n̄. Ih, afo edi bodisi. Anaedi n̄kokụt fi anamde utom.”

Emi ama osụk enye esịt, ndien enye ama obụp ke ufan ufan uyo ete, “Nte mbufo ẹdi mbon Jehovah?”

Ami mma ndian uyo ndọhọ nte, “Ih, mmọ ke nnyịn idi, ndien afo enyene ndinyịme nte ke oyom uko nnyịn ndikọn̄ enyịnusụn̄ fo. Nnyịn inyene udọn̄ san̄asan̄a ke idemfo.”

Enye ama okot nnyịn idụk esịtufọk. Nnyịn ima ifiak ikese enye ediwak ini inyụn̄ itọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible. Nte ini akade eren emi ama akabade edi eyenete Christian nnyịn. Ifiọk n̄kpọntịbe emi ọkọsọn̄ọ mbuọtidem nnyịn ke Jehovah didie ntem!

Ediwak ini nditọete iban ẹma ẹsinam n̄kpọ nte mme isụn̄utom, emi okoyomde mmọ ẹnyene ọkpọsọn̄ mbuọtidem ke Jehovah. Emi ekedi ntre ke ini Margit inikiet akakade Berlin ndikemen mme n̄wed. N̄wed ama awak akan nte ẹkedoride enyịn. Ẹma ẹda mme urụk ukọn̄ ọfọn̄ ẹbọp ndodobi ekpatisan̄, emi ẹma ẹkedọn̄ n̄kpọ awak akaha. N̄kpọ ndomokiet ikotịbeke tutu ke Margit ama okodụk tren. Ndien anamutom kiet emi esede n̄kpọ aban̄a adan̄a obio ama edi.

Enye ama anyan ubọk ke ekpatisan̄ oro, onyụn̄ obụp ete, “Anie enyene enyeemi, ndien nso isịne ke esịt?”

Margit ama ọbọrọ ete, “Ọfọn̄ mi ke edi.”

Ke eyịkde, enye ama ọnọ uyo ete enye atat. Sụn̄sụn̄ ye ke unyịmesịt, atatde ekpụk kiet kiet, Margit ama ọtọn̄ọ nditat urụk ukọn̄ ọfọn̄ oro ẹkedade ẹbọp ekpatisan̄ emi. Sia utom isụn̄utom ukara emi ekpemede adan̄a obio mi esiyomde enye asan̄a ye tren kiet ke ekpri ibio ini ndien ekem ọwọrọ odụk tren efen afiak ọnyọn̄, enye ama akabade anana ime akaha. Ke akpatre, ke ini akayakde ekpụk ita kpọt, enye ama osion̄o idem ọkpọn̄. Enye ama ofiori ete, “Daha mi, nyụn̄ men ọfọn̄ fo daha!”

San̄asan̄a Ukpeme Jehovah

Ediwak ini ami n̄kesin̄wana nde idap ke hour inan̄ kpọt ke okoneyo, sia ami nte ido edide nsisede mban̄a mme mbubehe esop ke okoneyo. Usenubọk kiet isụn̄utom ukara ẹma ẹkọn̄ enyịnusụn̄ nnyịn uyịre uyịre ke ini mma n̄kokụre orụk utom oro ke okoneyo. Mmọ ẹkedi ndinam ndụn̄ọde. Ufan̄ ama afaha akaha ndidịp n̄kpọ ekededi.

Mme isụn̄utom ukara ẹmi ẹma ẹbiat ofụri usenubọk oro ndisuan kpukpru ebiet, idem ẹnamde ndụn̄ọde ẹsịm itie uka-ikọt mbak ndusụk edidi ẹma ẹdịp n̄kpọ ekededi do. Owo ndomokiet ikenyeneke ekikere ndise yaket mi oro ọkọkọn̄ọde ke itie ukọn̄ ọfọn̄. Ami mma nsọsọp ndịp mme n̄wed ke ediwak ekpat esie. Mme n̄kpọ ẹmi mme isụn̄utom ukara ẹmi ẹkeyomde ẹma ẹmụhọde ke ekpatọfọn̄ emi edi mmọ ẹkewọrọ ubọk ubọk.

Ke idaha efen, ke August 1961, ami n̄kodu ke Berlin. Emi ama akabade edi akpatre ini ami ndikemen n̄wed mbemiso ẹbọpde Ibibene Berlin. Itiembehe tren Berlin ọkọyọhọ ye mme owo nte ami n̄ketịmde idem ndifiak nnyọn̄ Zittau. Tren ama awat odụk, ndien kpukpru owo ẹma ẹfehe ẹsụhọde ke n̄kpoto itiembehe emi ndikọdọk ndụk. Nte udịmowo emi ẹsụk ẹberide mi, mma mfiọhọ idemmi inikiet inikiet ke ikpehe tren emi owo ndomokiet mîkodụhe. Ndondo oro mbede ndụk andikpeme ama ada ke an̄wa ọkọbi usụn̄. Ami n̄kodu ikpọn̄ ke ikpehe kiet, ke adan̄aemi mme akaisan̄ eken ẹkeyọhọde n̄kan̄ eken.

Nnyịn ima ikpọn̄ ika Zittau. Ke ndusụk ini ami n̄kodu ikpọn̄ ke esịt moto emi. Ekem tren oro ama atuak ada, ẹnyụn̄ ẹberede usụn̄ ke n̄kan̄ oro ami n̄kodude. Udịm udịm mbonekọn̄ ẹmi ẹtode Soviet ẹma ẹbe ẹdụk. Akakam edi ini oro ke ami n̄kedifiọk nte ke ami n̄kesịne ke n̄kan̄ oro ẹkenịmde ẹnọ mbonekọn̄ Soviet. Mma nyom nte isọn̄ akpatatde inua emen mi emen. Edi, eketie nte mbonekọn̄ oro ikekwe baba n̄kpọ kiet oro edide esen.

Nnyịn ima ifiak itọn̄ọ isan̄ uka Zittau, ke ebiet emi ẹkebederede usụn̄ n̄kan̄ oro nnyịn ikodude, ndien mbonekọn̄ oro ẹma ẹfrọ ẹwọn̄ọ. Mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndise kpukpru mme akaisan̄ idem ke itiembehe emi. Ami kpọt n̄kedi n̄kukụre owo oro owo mîkafịnake. Ediwak mbonekọn̄ ẹmi ẹkekam ẹkọkọm mi, ẹkerede ke ami n̄kedi akwa akamautom.

Ekedi n̄kukụre ke oro ebede ke nnyịn ikokụt nte mme n̄wed oro ẹkenyenede ufọn, koro edibọp Ibibene Berlin ama ọbiọn̄ọ n̄wed nnyịn ndidụk ndi ke ekpri ibio ini. Edi, mme n̄wed oro ẹma ẹkem ndiyụhọ udọn̄ nnyịn ke ediwak ọfiọn̄. Kan̄a kemi, ke ẹkenam ndutịm ndifiak nsobo ye nnyịn.

Edibọp Ibibene Berlin ke 1961 ama ada mme ukpụhọde ọsọk nnyịn ke East Germany. Edi Jehovah, nte akam esidide kpukpru ini, ama akan kpukpru n̄kpọntịbe. Enye ama akaiso ndise mban̄a nnyịn ke idak ukpan.—Nte Hermann Laube obụkde.

[Ndise ke page 27]

Nnyịn ima inyene ekpri mbono ke Bautzen