Nte Mme Ibọk Mfọniso Ẹkeme Ndikpeme Fi?

UBAK nsemnsem itiat emi owo Brazil esịnde ke ekpatọfọn̄ esie asan̄a. Penny emi ebre mbre mbuba owo America akamade man enyene mfọniso. Cross Saint Brigid emi ọkọn̄ọde ke bed ke ufọk ubon Ireland. Ediwak miliọn owo ẹkama mme utọ n̄kpọ oro nte mme ibọk mfọniso m̀mê mme n̄kpọ n̄kpemeidem.a Mmọ ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke ndinyene mme ibọk ẹmi ekeme ndibiọn̄ọ afanikọn̄ onyụn̄ ada mfọniso ọsọk mmimọ.

Da Brazil, ke uwụtn̄kpọ. Nte ekemde ye magazine oro Veja, ediwak mbon Brazil ẹsikama “mme mbai itiat ye mme ukeuke ọsọn̄urua itiat emi ẹdọhọde ke ẹnyene ukeme ndinam andinyene enye enyene mfọniso ye odudu.” Ke efehede ndịk ndiyat mme odudu ibọk esịt, mmọ eken ke idụt oro ẹsidian mme idiọn̄ọ m̀mê uwetn̄kpọ ido ukpono ke ibibene ufọk mmọ. Ndusụk owo ẹkam ẹsida Bible nte edisana ibọk ukpeme; mmọ ẹsidori enye ke okpokoro, ẹkûbọde Psalm ọyọhọ 91 ẹnịm ntre taktak.

Ke usụk usụk Africa, ẹsida muti, m̀mê ibọk mbubịt owo, ẹnam n̄kpọ ke ukem usụn̄ oro, idịghe n̄kukụre ke ntak odudu usọbọ esie, edi nte ukpeme mbak ndiọkiso. Ẹsiwak ndikere nte ke udọn̄ọ, n̄kpa, unana okụk, idem owo ndikụt edikpu ke mbre ima oto mme ibọk ẹmi mme asua ẹkọkde mîdịghe oto unana edinem mme eteete ẹmi ẹkekpan̄ade esịt. Ẹsiwak ndinyene muti nto abiaibọk obio-in̄wan̄, emi esibuakde mme ikọn̄, eto, m̀mê mbakidem unam ọtọkiet. Edi, ke edide n̄kpọ udọn̄, muti itreke ke mme obio-in̄wan̄ kpọt; edinam emi atara ọyọhọ ikpọ obio South Africa. Mme anam mbubehe ye mme andikụre ukpep ke ufọkn̄wed unifesiti ẹdu ke otu mbon oro ẹberide edem ke muti.

Ediyom mfọniso edi n̄ko ọsọ n̄kpọ ke mme idụt Europe. N̄wed oro Studies in Folklife Presented to Emyr Estyn Evans asian nnyịn ete: “Iwakke ufọk ido ukpono m̀mê obio ke Ireland emi owo mîkemeke ndikụt nte ẹbọpde okpoho ẹdian ke mme usụn̄ufọk m̀mê ke mme enyọn̄ usụn̄ufọk ẹmi ẹdụn̄de m̀mê mme ndian ndian ufọkidụn̄.” Se ikam idide ọsọ n̄kpọ ikan ke idụt oro edi mme cross nyanyan̄a emi ẹkọn̄de ke mme itie bed ye mme enyịnusụn̄ man ada mfọniso edi. Mme andidada n̄kụt ẹdọhọ ẹte, ke enyọn̄ enyọn̄, ediwak mbon Ireland ẹda mme utọ nsunsu ekikere oro ke ata ekpri n̄kpọ. Edi, ibat ibat owo ẹfụmi mmọ ofụri ofụri.

Ndidụn̄ọde Nyom Ukpeme

Nso isịn udọn̄ inọ mme utọ edinịm ke akpanikọ oro ẹkọn̄ọde ke nsunsu ekikere mi? Etie nte mmọ ẹnam n̄kpọ ndiyụhọ akpan udọn̄ oro mme owo ẹnyenede kaban̄a ifụre. Ke nditịm ntịn̄, owo ifan̄ ẹsidu ke ifụre ke mme ufọk mmọ, ndien se ikam ikpride ikan oro ẹsinyene ifụre ke ndisan̄a ke mme efak ke okoneyo? Adianade ye oro edi nsịn̄ede edinyene se ẹdade ẹdu uwem ye edibọk nditọ. Ih, nnyịn idu uwem ke se Bible okotde “mme ini afanikọn̄.” (2 Timothy 3:1, The New English Bible) Ntre mme owo ndinyene ọkpọsọn̄ udọn̄ kaban̄a ukpeme akam edi ndammana n̄kpọ.

Emi ekeme ndidi ntre akpan akpan ke mme n̄kann̄kụk ẹmi nsio nsio orụk ubụpekpo ye ubreidiọn̄ ẹwọrọde etop. Ndịk kaban̄a se ẹkerede nte edide spirit mme akpan̄kpa m̀mê edikụt ndiọkiso ke ntak isụn̄i asua ekeme ndinam inua-okot ukpeme oro ibọk m̀mê n̄kpọ n̄kpemeidem enyenede etie nte edi se ẹyomde. Ke idaha ekededi, The World Book Encyclopedia ọdọhọ ete: “Ekese owo ẹkop ndịk emi anamde mmọ ẹnana ifụre. Mme nsunsu ekikere an̄wam ke ndikan mme utọ ndịk oro ebe ke ndinam mmọ ẹnyene ifụre. Mmọ ẹnọ mme owo nsọn̄ọ nte ke mmọ ẹyenyene se mmọ ẹyomde ẹnyụn̄ ẹbọhọ mfịna.”

Eyịghe Eyịghe Odudu eke Mme N̄kpọ N̄kpemeidem

Ntem, mme n̄kpọ n̄kpemeidem ye mme ibọk ke nsio nsio orụk ye uduot ẹdi se mme owo ke ofụri ererimbot ẹkọn̄ọde, ẹkamade, ẹnyụn̄ ẹsiode ẹwụt. Edi nte owụt eti ibuot ndinịm ke akpanikọ nte ke ibọk emi owo ọkọkde ekeme ndinọ ata ukpeme ekededi? Ediwak n̄kpọ emi ẹsiwakde ndikama nte mme ibọk edi mme n̄kpọurua ẹmi ẹnamde ke akwa udomo. Nte idịghe se ituahade ye eti ibuot ye ndammana ifiọk ukere n̄kpọ ndinịm ke akpanikọ nte ke n̄kpọ oro ẹnamde ke ufọkutom ekeme ndinyene utịbe utịbe odudu? Ndien idem ibọk emi abiaibọk ke obio-in̄wan̄ anamde san̄asan̄a idịghe n̄kpọ ikan usụhọde n̄kpatan̄a n̄kpọ—mme orụn̄, ikọn̄, ye mme n̄kpọ ntre. Ntak emi utọ mbuaha n̄kpọ oro ekpenyenede utịbe utịbe odudu-o? Akan oro, nte ata uyarade ekededi odu nte ke mme owo oro ẹsikamade mme n̄kpọ n̄kpemeidem ẹsidu uwem ẹnen̄ede ẹbịghi—mîdịghe ẹsinen̄ede ẹkop inemesịt—ẹkan mbon oro mîsikamake? Nte mbon oro ẹsinamde mme utọ utịbe utịbe ibọk oro ke idemmọ isiduọhọ idụk afanikọn̄ ẹtode udọn̄ọ ye n̄kpa?

Utu ke ndinọ mme owo ata ukpeme ye ekikere edikara uwem mmọ, edikama mme n̄kpọ n̄kpemeidem ye ibọk nsunsu ekikere ke akpanikọ isịnke udọn̄ inọ mme owo ndikan mme mfịna mmọ ọniọn̄ ọniọn̄ edi esịn udọn̄ ọnọ mmọ ndiyom mfọniso nte n̄kukụre usọbọ. Ndinyene ibetedem ke odudu oro mme n̄kpọ n̄kpemeidem enyenede ekeme n̄ko ndinọ andikama abian̄a abian̄a ekikere ifụre. Owo emi akpade mmịn ekeme ndida nte ke n̄kpọ inamke mme ntụk ye mme ukeme imọ, edi edieke enye odomode ndiwat uwat, ekeme ndidi enye iditreke ndinọ idemesie m̀mê mmọ en̄wen unan. Owo emi ọbuọtde idem ke odudu n̄kpọ n̄kpemeidem ekeme n̄ko ndinọ idemesie unan. Ke enyenede abian̄a abian̄a ekikere ndidu ke idak ukpeme, enye ekeme ndinyene ntụhọ editre ndifep n̄kpọndịk m̀mê ndinam mme ubiere oro mîwụtke ọniọn̄.

Ndibuọt idem ke odudu oro mme n̄kpọ n̄kpemeidem ẹnyenede akam akama akwa n̄kpọndịk en̄wen emi ediwak miliọn owo oro ẹkamade mmọ mîfiọkke. Nso idi mme n̄kpọndịk ẹmi, ndien nte eti usụn̄ ekededi odu emi ẹkpefepde unan oro? Ibuotikọ emi etienede mi eyebọrọ mme mbụme ẹmi.

[Mme Ikọ idakisọn̄]