Papias Ama Ada Mme Ikọ Ọbọn̄ ke Akpan N̄kpọ
“AMI n̄kesimaha . . . mbon oro ẹnyenede uwak n̄kpọ nditịn̄, edi mma mma mbon oro ẹkekpepde se idide akpanikọ.” Ntre ke Papias, emi ọkọdọhọde nte idide Christian ke ọyọhọ isua ikie iba eke Eyo Nnyịn ekewet.
Papias okodu uwem ke iduọk ini oro eketienede n̄kpa mme apostle Jesus Christ. Ke akpanikọ, enye ekedi nsan̄a Polycarp, emi ẹdọhọde nte ọkọbọde ukpep oto apostle John. Mme n̄kpọ ẹdotde itoro mi, adianade ye usụn̄ oro Papias akadade ọkọ ifiọk, anam etie nte ke enye ama enen̄ede enyene ifiọk.
Usụn̄ Unam N̄kpọ ye Ntịn̄enyịn
Udọn̄ Papias kaban̄a akpanikọ ana ata in̄wan̄în̄wan̄ ke n̄wed ition oro ẹnamde n̄wed esie oro aban̄ade mme ikọ Ọbọn̄. Ke mme ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua esie, eyịghe idụhe nte ke Papias ama omụm ekese ikọ akpanikọ oro enye okokopde ọdọn̄ ke ibuot. Nte ini akakade, ke ufọkidụn̄ esie ke obio Phrygia ke Hierapolis, ke Asia Minor, Papias ama obụp nyobiowo man ọfiọk m̀mê akananam mmọ ẹma ẹkụt m̀mê ẹkop n̄kpọ ẹto owo ekededi ke otu mme apostle Jesus. Enye okobụp mmọ ye ọkpọsọn̄ udọn̄ onyụn̄ ewet se mmọ ẹketịn̄de onịm.
Papias anam an̄wan̄a ete: “Ndimen̄eke ndiwet . . . se ededi oro n̄kekpepde ye ntịn̄enyịn nto mbiowo ke ini ekededi, nnyụn̄ ntịm nti, nnamde mbufo ẹfiọk akpanikọ mmọ. Koro ami n̄kesimaha, ukem nte ata ediwak owo, mbon oro ẹnyenede uwak n̄kpọ nditịn̄, edi mma mma mbon oro ẹkekpepde se idide akpanikọ; n̄konyụn̄ mmaha mbon oro ẹtịn̄de ẹban̄a item mbon en̄wen, edi mma mma mbon oro ẹtịn̄de ẹban̄a mme item oro Ọbọn̄ ọkọnọde kaban̄a mbuọtidem onyụn̄ otode akpanikọ ke idemesie. Ndien edieke n̄kụtde owo ekededi emi ekedide anditiene mbiowo, nyebụp mban̄a mme mbụk oro mbiowo ẹkebụkde—se Andrew m̀mê se Peter ọkọdọhọde, mîdịghe se Philip m̀mê se Thomas m̀mê James, mîdịge se John m̀mê Matthew ọkọdọhọde, mîdịghe mbet Ọbọn̄ efen ekededi.”
N̄wed Esie
Nte eyịghe mîdụhe uwak ifiọk eke spirit ama odu ọnọ Papias. Nnyịn ikeme ndikekere kpọt mban̄a adan̄a nte anade edi enye ama ọnọ ntotụn̄ọ n̄kpan̄utọn̄ ke ọyọhọ mbụk oro aban̄ade ọkpọkpọ uwem ye utom ukwọrọikọ owo kiet kiet ke otu mme apostle. Ke n̄kpọ nte isua 135 E.N., Papias ama ewet se enye ekenyenede ndineme esịn ke n̄wed oro enye ekewetde. Ke edide n̄kpọ mbọm, n̄wed oro ama osop. Irenaeus, owo emi ọkọdọhọde nte idide Christian ke ọyọhọ isua ikie iba E.N., ye Eusebius, ewetmbụk ọyọhọ isua ikie inan̄ ẹma ẹkot ẹto n̄wed oro. Ke akpanikọ, ẹkesụk ẹkokot enye ke ọyọhọ isua ikie-9 E.N. ndien ekeme ndidi ama odu tutu ke ọyọhọ isua ikie-14.
Papias ama onịm Tọsịn Isua Ukara Christ oro edide ke akpanikọ. (Ediyarade 20:2-7) Nte Irenaeus ọdọhọde, enye ama ewet aban̄a ini “oro edibotn̄kpọ, emi ẹnamde edi obufa ẹnyụn̄ ẹsiode ke ufụn, edin̄wụmde kpukpru orụk udia barasuene, oto mbara enyọn̄ ye eti isọn̄ oro ọfọnde n̄kpọ, ukem nte mbiowo, oro ẹkekụtde John, kpa mbet Ọbọn̄, ẹkebụkde ẹte ke mmimọ ima ikop nte Ọbọn̄ ekekpepde n̄kpọ aban̄a mme ini oro.” Papias ama akaiso ewet ete: “Ye mme andinịm ke akpanikọ mme n̄kpọ ẹmi ẹdi se ẹkpenịmde ke akpanikọ. Ndien ke ini Judas, enyeemi akatapde ọnọ, ekesịnde ndinịm ke akpanikọ onyụn̄ obụpde ete, ‘Ọbọn̄ edisan̄a didie ekeme ndinam utọ n̄kpọ oro?’ Ọbọn̄ ọkọdọhọ ete, ‘Mbon oro ẹdidude uwem adan̄aoro ẹyekụt.’”
Papias ekewet n̄wed ke ini oro ukpepn̄kpọ n̄ka Gnostic okodude ntatara ntatara. Mbon n̄ka Gnostic ẹkebuak akwaifiọk owo, se ẹkerede-kere, ye ukpepn̄kpọ ndịben̄kpọ mme okpono ndem ye Ido Ukpono Christ mbon nsọn̄ibuot. Ke akpanikọ, Papias ndikayarade mme ntịn̄nnịm ikọ Ọbọn̄, m̀mê se enye eketịn̄de, ekedi edidomo nditre ukpepn̄kpọ n̄ka Gnostic nditara. Owo emi eketienede enye, Irenaeus, ama akaiso ndibiọn̄ọ nsunsu idaha eke spirit n̄ka Gnostic emi ẹkekpọde inua ẹban̄a. Anaedi n̄wed n̄ka Gnostic ama okpon eboho, anamde Papias ewet ke ido nsahi aban̄a “mbon oro ẹnyenede uwak n̄kpọ nditịn̄.” Uduak esie akana in̄wan̄în̄wan̄—ndida akpanikọ mbiat se idide abian̄a.—1 Timothy 6:4; Philippi 4:5.
Se Etịn̄de Aban̄a Gospel
Ke mbai mbai uwetn̄kpọ Papias oro ẹsụk ẹdude, nnyịn imokụt nte ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a mbụk oro Matthew ye Mark ẹkewetde. Ke uwụtn̄kpọ, Papias etịn̄ aban̄a uwetn̄kpọ Mark ete: “Ke Mark ama akakabade edi andikabade ikọ Peter, ama ewet kpukpru se enye ekekemede nditi nnennen nnennen.” Ke akade iso ndiwụt nte Gospel emi edide nnennen, Papias akaiso ete: “Mmọdo ndien Mark ikanamke ndudue ndomokiet, ke adan̄aemi enye ekewetde ndusụk n̄kpọ nte enye eketide mmọ; koro enye akanamde edi se ibehede enye nditre ndisio n̄kpọ ekededi oro enye okokopde mfep, m̀mê ndiwet nsunsu utịn̄ikọ ekededi nsịn.”
Papias ọmọnọ nsọn̄ọ oro otode ebiet en̄wen nte ke Matthew ke akpa ekewet Gospel esie ke usem Hebrew. Papias ọdọhọ ete: “Enye ekewet mme ikọ oro ke usem Hebrew, ndien owo kiet kiet akakabade mmọ ke mfọnn̄kan usụn̄ nte enye ekekemede.” Etie nte ke Papias ama etịn̄ n̄kpọ otụk mbụk Gospel Luke ye John, ọkọrọ ye mme uwetn̄kpọ eken eke N̄wed Abasi Christian Usem Greek. Ke edide ntre, enye ekedi kiet ke otu mme akpa ntiense oro ẹkesọn̄ọde ke mmọ ẹdi nnennen ke ẹkenyụn̄ ẹda odudu spirit Abasi ẹwet mmọ. Nte ededi, ke ndiọkiso, edi ata esisịt mbai uwetn̄kpọ Papias kpọt odu osịm emi.
Enyene Udọn̄ ke N̄kpọ eke Spirit Esie
Nte esenyịn ke esop Hierapolis, Papias ekedi anam ndụn̄ọde oro mîkpaha mba. Ke adianade ye edidi ifịk ifịk anam ndụn̄ọde, enye ama owụt ntotụn̄ọ esịtekọm aban̄a N̄wed Abasi. Papias ama ebiere nte enende ete ke ufọn otịm odu ndinam ikọ ukpepn̄kpọ Jesus Christ m̀mê eke mme apostle Esie ekededi an̄wan̄a akan mme ikọ oro mînyeneke iwụk ẹmi ẹkedude ke mme n̄wed eyo esie.—Jude 17.
Ẹdọhọ ke Papias akakpa n̄kpa usụn̄ Abasi ke Pergamum ke 161 m̀mê 165 E.N. Owo ikemeke nditịn̄ nnennen nnennen adan̄a nte mme ukpepn̄kpọ Jesus Christ ẹkenen̄erede ẹtụk uwem ye edu Papias ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ. Edi, enye ama enyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ndikpep nnyụn̄ nneme mban̄a N̄wed Abasi. Ntre ke edi ye mme ata Christian mfịn, sia mmọ ẹnyenede udọn̄ ke n̄kpọ eke spirit mmọ. (Matthew 5:3) Ndien ukem nte Papias mmọ ẹda mme ikọ Ọbọn̄ ke akpan n̄kpọ.