Nnyịn Ima Ibem Iso Iyom Obio Ubọn̄
NTE OLIVE SPRINGATE OBỤKDE
Mama ndisụk mfụri atiande nnịme edi oro nnyụn̄ n̄wọrọ n̄kpọn̄ ubet ke ama okokop akam nnyịn. Ekpri eyeneka mi eren ama obụp mi kpa idahaoro ete: “Olive, didie ke Abasi ekeme ndikụt nnyụn̄ n̄kop akam nnyịn ye mme ibibene brick ẹmi?”
MMA mbọrọ nte: “Mama ọdọhọ ete ke enye ekeme ndikụt kpa ye n̄kpọ ekededi, idem isọn̄esịt nnyịn.” Mama ekedi n̄wan oro abakde Abasi ye enyene-ifịk andikot Bible, ndien enye ama anam nnyịn nditọ inyene ntotụn̄ọ ukpono inọ Abasi ye mme edumbet Bible.
Ete ye eka nnyịn ẹkedi mme andibuana ke Ufọkabasi Anglican ke ekpri obio Chatham, ke ikpehe Kent County, England. Okposụkedi Mama ekedide aka ufọkabasi kpukpru ini, enye ama onịm ke akpanikọ ete ke edidi Christian esịne n̄kpọ akan ikpîkpu edinyụn̄ n̄ka ufọkabasi inikiet ke urua. Enye n̄ko ama onịm ke akpanikọ ete ke ana Abasi enyene ufọkabasi akpanikọ kiet kpọt.
Ndiwụt Esịtekọm nnọ Akpanikọ Bible
Ke 1918, ke ini n̄kedide n̄kpọ nte isua ition, Mama ama ọbọ mme eboho n̄wed oro ẹkotde Studies in the Scriptures, emi Charles T. Russell, akpa etieibuot Watch Tower Bible and Tract Society ekewetde. Isua ifan̄ ke ukperedem, ke adan̄aemi odụn̄de ke ekpri ebiet oro ẹkekotde Wigmore, kiet ke otu Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible, nte ẹkediọn̄ọde Mme Ntiense Jehovah ini oro, ama osobo ye Mama. Enye ama ọbọ n̄wed un̄wam ukpep Bible oro, The Harp of God, ndien enye ama ọtọn̄ọ ndikụt mme ibọrọ nnọ ediwak mbụme Bible esie. Kpukpru urua ima isibọ ndatndat kad oro ẹmin̄de mme mbụme oro ẹtode ibuot kiet kiet ke itie ubọ n̄wed. Kad oro n̄ko ama esiwụt ebiet oro ẹkemede ndikụt mme ibọrọ ke n̄wed oro.
Ke 1926 ami, ete ye eka mi, ye eyeneka mi an̄wan, Beryl, ima ikpọn̄ Ufọkabasi Anglican koro ikokopde itekesịt ke nte ufọkabasi oro ekesịnde idem ke mbre ukara, ọkọrọ ye ediwak mme anana isọn̄ ukpepn̄kpọ esie. N̄wọrọnda ukpepn̄kpọ ekedi nte ke Abasi eyetụhọde mme owo ke nsinsi ke hell ikan̄. Eka mi, emi ekenen̄erede oyom akpanikọ Bible, ama onịm ke akpanikọ ete ke Ufọkabasi Anglican idịghe eke akpanikọ.
Ekpri ini ke oro ebede, ke ibọrọ akam ofụri esịt Mama, Mma Jackson, Eyen Ukpepn̄kpọ Bible, ama edisobo ye nnyịn. Ke n̄kpọ nte hour iba, enye ama enyene nneme ye ami ye Mama, ọbọrọde mme mbụme oro eketode Bible. Adianade ye mme n̄kpọ eken, nnyịn ima ikop inemesịt ndikpep nte ke akam nnyịn ẹkpenyene ndibịne Jehovah Abasi, Ete Jesus Christ, inyụn̄ idịghe ndịbe ndịbe Abasi-Ita-ke-Kiet. (Psalm 83:18; John 20:17) Edi mbụme oro mmendifreke tutu amama oro Mama okobụpde ekedi: “Nso ke ọwọrọ ndibemiso nyom Obio Ubọn̄?”—Matthew 6:33.
Ibọrọ oro okotode Bible ama otụk uwem nnyịn ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ. Ọtọn̄ọde ke akpa urua oro, nnyịn ima itọn̄ọ ndidụk mme mbonoesop eke Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible inyụn̄ ibuana mme n̄kpọ oro nnyịn ikekpepde ye mbon en̄wen. Nnyịn ima inịm ke akpanikọ nte ke nnyịn ima ikụt akpanikọ. Ke ọfiọn̄ ifan̄ ke ukperedem, ke 1927, Mama ama ana baptism ke idiọn̄ọ ediyak idemesie nnọ ndinam n̄kpọ Jehovah, ndien ke 1930, ami n̄ko mma nna baptism.
Ndidụk Utom Usiakusụn̄
Ubon nnyịn akabuana ye Esop Gillingham, emi ekesịnede n̄kpọ nte owo 25. Ediwak ke otu mmọ ẹkedi mme asan̄autom uyọhọ-ini, ẹkotde mme asiakusụn̄, ndien kpukpru mmọ ẹkenyene idotenyịn edika heaven. (Philippi 3:14, 20) Ifiopesịt Christian mmọ ama otụk mbon en̄wen. Ke adan̄aemi n̄kosụk ndude ke mme isua uyen mi mma nnam utom usiakusụn̄ ke ibio ini ke Belgium ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọkisua 1930. Emi ama edemede udọn̄ mi ọnọ n̄kaiso utom Obio Ubọn̄. Ke ini oro nnyịn ima ibuana ke edisuan ekpri n̄wed oro, The Kingdom, the Hope of the World nnọ kpukpru mme adaiso ido ukpono.
Nte ini akakade ete mi ama enen̄ede ọbiọn̄ọ utom Christian nnyịn, ndien otode ke ntak emi n̄ko, ami mma n̄kpọn̄ n̄ka London ke 1932 ndikaka ufọkn̄wed. Ekem mma n̄kpep n̄wed ke ufọkn̄wed ke isua inan̄ ndien ke ini oro n̄kabuana ye Esop Blackheath, kiet ke otu inan̄ ẹmi ẹkedude ke London ke ini oro. Ekedi ke ini oro ke nnyịn ikọtọn̄ọ ndikop etop aban̄ade n̄kpọkọbi ye ndutụhọ nditọete Christian nnyịn iren ye iban ke Germany oro Hitler akakarade koro mmọ ẹkesịnde ndinọ ekọn̄ Hitler ibetedem.
Ke 1938, kpa ukem isua oro n̄kokụrede edikpe isọn mme n̄wed oro n̄kọbọde, mma n̄kpọn̄ utom mi ndiyuhọ udọn̄ mi ndikabade ndi asiakusụn̄. Eyeneka mi an̄wan Beryl ama ọtọn̄ọ utom usiakusụn̄ ke London ke ukem ini oro, edi enye okodụn̄ ke isio isio ufọk mme asiakusụn̄. Akpa nsan̄a usiakusụn̄ mi ekedi Mildred Willett, emi ke ukperedem ọkọdọde John Barr, emi idahaemi edide andibuana ke Otu Ukara eke Mme Ntiense Jehovah. Ọkọrọ ye mbon en̄wen oro ẹkedude ke otu nnyịn, nnyịn ima isiwat enan̄ukwak ika efakutom inyụn̄ idu do ke ofụri usen, ediwak ini kpa ye edịm.
Ndutịme ekọn̄ ama atatara odụk Europe. Ẹma ẹnọ mbon obio ukpep nte ẹfụkde iso ẹbọhọ idiọk ofụm, ndien ẹma ẹtọn̄ọ mme ndutịm ndision̄o nditọwọn̄ n̄ka obio-in̄wan̄ England m̀mê mme n̄kpri obio ke ntak ekọn̄. Ami n̄kenyene n̄kukụre okụk oro n̄konịmde ndidep ikpaukot, ndien usụn̄ ikodụhe ndinyene un̄wam okụk nto ete ye eka mi. Edi nte Jesus ikọdọhọke ite, ‘Ẹyedian kpukpru mme n̄kpọ eken ẹnọ mbufo edieke ẹbemde iso ẹyom obio ubọn̄’? (Matthew 6:33) Mma nnyene ọyọhọ mbuọtidem nte ke Jehovah eyenọ kpukpru se ami nyomde, ndien enye amanam oro ke akwa udomo ke kpukpru isua ẹmi. Ke ini ekọn̄ oro mma nsida mme ikọn̄ efere oro n̄kesitan̄de ke usụn̄ emi ẹkesiduọn̄ọde ẹto moto nnam udia mi. Ndien n̄kesiwak ndinyene udia nto edikpụhọ mme n̄wed Bible ye mme mfri ye mme ikọn̄ efere.
Eyeneka mi an̄wan Sonia akamana ke 1928. Enye ekedi isua itiaba kpọt ke ini akayakde uwem esie ọnọ Jehovah. Sonia ọdọhọ ete idem ke isua eyenọwọn̄ oro, ndisiak usụn̄ ama akabade edi utịtmbuba imọ. Ke 1941, ndondo oro enye ama akayarade uyakidem esie ke mmọn̄ baptism, enye ama osịm utịtmbuba oro ke ini ẹkenọde enye ye Mama ẹkenam utom nte mme asiakusụn̄ ke Caerphilly, South Wales.
Utom Nnyịn ke Mme Isua Ekọn̄
Ke September 1939, Ekọn̄ Ererimbot II ama ọtọn̄ọ, ndien ẹma ẹsịn nditọete Christian nnyịn iren ye iban ke Britain ke ufọk n̄kpọkọbi ke ukem ntak oro akanamde ẹkọbi ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ke Nazi Germany—kpa edida san̄asan̄a mmọ kaban̄a edinyene ebuana ke ekọn̄. Editop mme bọmb ke England ọkọtọn̄ọ ke ufọt ufọt isua 1940. Kpukpru okoneyo, uyom bọmb ama ekpere ndibom owo utọn̄, edi ye un̄wam Jehovah nnyịn ima isikeme ndide idap esisịt inyụn̄ ifiak ikop nsọn̄idem ndinam utom ukwọrọikọ edem usen.
Ndusụk ini nnyịn iyeka efakutom ukwọrọikọ nnyịn inyụn̄ ikokụt ata ekese ufọk ẹwụrede. Ke November ẹma ẹduọk bọmb ke ebiet emi oyomde usụn̄ ke ikpat ifan̄ kpọt tọn̄ọ ke ufọk oro ediwak nnyịn ikodụn̄de, obomde mme window mbai mbai. Ndodobi itịm iso ufọk ama ekịbe asiaha, ndien itie oro nsụn̄ikan̄ esiwọrọde ke ọkọm ufọk ama owụre. Ke ima ikabiat ini oro okosụhọde ke okoneyo oro ke ataya oro okodude ke an̄wa, nnyịn ima idianade inyụn̄ ika ikodụn̄ ke ufọk nsio nsio Ntiense.
Esisịt ini ke oro ebede ẹma ẹnọ mi n̄ka Croydon, ke Greater London. Nsan̄a utom usiakusụn̄ mi ekedi Ann Parkin, emi eyeneka esie eren Ron Parkin ke ukperedem akakabarede edi anam ndutịm Kọmiti N̄kọk Itieutom ke Puerto Rico. Ke oro ebede mma n̄wọrọ n̄kodụn̄ ke Bridgend, South Wales, ke ebiet n̄kakade iso ndisiak usụn̄, ndụn̄de ke ọfiọn̄ itiokiet ke moto oro enan̄mbakara esiwatde. Nnyịn ima isiwat kilomita itiokiet (itiat inan̄) ito do ika akamba esop oro ekperede akan, ke Port Talbot.
Etisịm ini emi mbio obio ẹma ẹtọn̄ọ ndikọbọ nnyịn, ẹkotde nnyịn conchies (mme andikokoi nsọn̄ibuot). Emi ama anam edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ nnyịn ndikụt itieidụn̄, edi Jehovah ama ese aban̄a nnyịn nte ọkọn̄wọn̄ọde.
Ekem, ẹma ẹnọ nnyịn owo itiaita nte mme akpan asiakusụn̄ ika Swansea, kpa obio mbehe ke South Wales. Nte ekọn̄ ekenen̄erede ọsọn̄ ubọk, kpa ntre ke usua oro ẹkenyenede ẹban̄a nnyịn ọkọsọn̄ ubọk. Ẹma ẹwet mme ikọ oro “mme eku” ye “mbon ufep” ke ibibene ufọkidụn̄ mme asiakusụn̄ nnyịn. Ntọt ẹtode n̄wedmbụk n̄kpọntịbe oro okobiomde idaha edida san̄asan̄a nnyịn ikpe ekenen̄ede edemede usua emi. Ke akpatre, ẹma ẹnọ nnyịn owo itiaba ika ufọk-n̄kpọkọbi, ke adiana ke adiana. Mma mbiat ọfiọn̄ kiet ke ufọk-n̄kpọkọbi Cardiff ke 1942, ndien nte ini akade Beryl eyeneka mi an̄wan ama odu do ke ndusụk ini n̄ko. Okposụkedi nnyịn ikenyenede esisịt n̄kpọ obụkidem ikonyụn̄ isobode nsahi ye esuene, nnyịn ima iforo ke n̄kan̄ eke spirit.
Kan̄a kemi, Mama ye Sonia ke ẹkenam utom usiakusụn̄ ke Caerphilly ndien ke ẹkenyụn̄ ẹnyene ukem ifiọkutom oro. Ata akpa ukpepn̄kpọ Bible oro Sonia okonịmde ekedi ye n̄wan kiet emi enye okodiomide ndiwaha n̄kese ke mbubịteyo Friday. Sonia ama enyene mbuọtidem nte ke Mama eyesan̄a ye imọ aka, edi Mama ama anam an̄wan̄a ete: “Mmenyene ebiet en̄wen oro nyomde ndika. Afo amananam ediomi emi, ke ntre afo n̄kukụre enyene ndisan̄a ikpọn̄ n̄ka.” Okposụkedi Sonia ekedide isua 13 kpọt, enye ama asan̄a ikpọn̄ aka, ndien n̄wan oro ama anam eti n̄kọri eke spirit ndien nte ini akakade ama akabade edi Ntiense oro ayakde idem ọnọ.
Utom Ini Ukụre Ekọn̄—Ekem Gilead
Ke ini Ekọn̄ Ererimbot II eketrede ke 1945, ami n̄kanam utom ke efakutom oro odude nsannsan ke Whaley Bridge, Derbyshire. Ke usenubọk usen oro ẹketọtde ke ẹtre utop ikan̄, nnyịn ima iwaha ikese inyụn̄ inọ mbon oro ẹma ẹkekpakpa mba ẹban̄a ekọn̄ ini oro ndọn̄esịt—nditọ akpa, mme ebeakpa, ye mbon oro ẹkebiomode ndo.
Ndusụk ọfiọn̄ ke ukperedem, N̄ka ama eben̄e mme anamutom unyịmesịt ndika n̄kanam utom ke Ireland, kpa Isuo Emerald. Ke ini oro n̄kpọ nte Mme Ntiense Jehovah 140 kpọt ẹkedu ke isuo oro, ntre ẹkeda enye nte isuo mme isụn̄utom. Ke ufan̄ ọfiọn̄ ifan̄, ẹma ẹnọ n̄kpọ nte mme akpan asiakusụn̄ 40 ẹka do, ndien ami mma nsịne ke otu mmọ.
Ke mma n̄kanam utom ke ndusụk ini ke Coleraine ye Cookstown ke edem edere, ẹma ẹnọ mi, ọkọrọ ye owo ita en̄wen, ndika Drogheda ke mbenesụk edem usiahautịn. Okposụkedi mbon Ireland ẹnyenede ndammana edu editie ufan ufan ye ediwụt mfọnido, usua ido ukpono ama okpon. Ntre, ke ofụri isua kiet, nnyịn ikekeme ndinịm n̄wed ukpep Bible ifan̄ kpọt (ke nditịm n̄tịn̄ n̄wed kiet kpọt ye ndusụk n̄kpri n̄wed) ye mbon an̄wa.
Ke ini oro ikodude ke Drogheda, n̄kawat ke enan̄ukwak nto in̄wan̄ kiet nsịm en̄wen ke ini akparawa ọtọ-in̄wan̄ kiet okobụmerede ọwọrọ ke ọkọ kiet odụk usụn̄. Enye ese edem ese iso ke usụn̄ oro, ndien obụp ke sụn̄sụn̄ uyo ete: “Nte afo edi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah?” Ke ini n̄kọbọrọde nte ke ndi oro, enye ama akaiso ete: “Okoneyo n̄kpọn̄ mma nnyene ọkpọsọn̄ eneni ye eyenan̄wan oro n̄koyomde ndidọ mban̄a mbufo n̄kaiferi ẹmi, ndien itieufan nnyịn ama osịm utịt. Enye ọkọsọn̄ọ eyịre ete ke mbufo ẹdi mbon Communist, nte mme oku Catholic ye mme n̄wedmbụk n̄kpọntịbe ẹdọhọde, edi mma mfan̄a nte ke oro ikpekemeke ndidi akpanikọ, sia mbufo ẹsisan̄ade an̄wan̄wa to ke ufọk sịm ufọk.”
Mma nnọ enye ekpri n̄wed kiet ndikot, emi enye okodịpde ke ekpatọfọn̄ esie, ndien nnyịn ima idiomi ndisobo nnyụn̄ nnyene nneme ke eyo ama ofụk owo idem, sia enye ọkọdọhọde ete: “Edieke ẹkụtde mi nte nnyenede nneme ye afo, nyetaba utom mi.” Ke okoneyo oro nnyịn mbiba ima isobo ye enye inyụn̄ ibọrọ ediwak mbụme esie. Eketie nte enye ama onịm ke emi ekedi akpanikọ, ndien enye ama odiomi ndifiak ndi ufọk nnyịn okoneyo efen man ekpep n̄kpọ efen efen. Enye ikedịghe, ntre nnyịn ima ikere ke anaedi mme awat enan̄ukwak oro ẹkewatde ẹbe ẹma ẹkụt enye ke akpa okoneyo oro ndien ke ekeme ndidi enye ama ataba utom esie. Nnyịn imesiwak ndiyịk m̀mê enye ama akam akabade edi Ntiense.
Ke ima ikodụk mbono district ke Brighton ke mbenesụk edem usoputịn England ke 1949, ediwak nnyịn ima ibọ ikot ndika Watchtower Bible School of Gilead ke Stet New York. Ofụri ibat owo 26 ẹtode Britain ẹkedụk ọyọhọ otu 15, emi ẹkekụrede ukpep ke July 30, 1950, ke ini mbono ofụri ererimbot ke An̄wambre Yankee.
Utom Nnyịn ke Brazil
Ke isua oro eketienede ẹma ẹnọ mi n̄ka São Paulo, Brazil, kpa kiet ke otu mme obio oro ẹkọride usọp usọp ẹkan ke ererimbot. Ke ini oro enye ekenyene esop Mme Ntiense Jehovah ition kpọt, edi idahaemi mmọ ẹdu ẹkpere ndisịm 600! Emi okokpụhọde didie ntem ọkpọn̄ edinam utom ke Ireland! Ediwak ufọk ke efakutom nnyịn ke São Paulo ẹkedi ikpọ ufọkubọn̄, emi ikpọ ọkọ ukwak ẹkanade ẹkụk ye usụn̄ ukwak oro ẹbanade ediye ediye. Nnyịn iyekot enyeneufọk m̀mê eyenufọk ndiwọrọ ndi ebe ke ndimia ubọk.
Nte mme isua ẹkebede, mbufa efakutom ẹma ẹdu. Mma nnyene ifet edin̄wam ẹtọn̄ọ mbufa esop ke nsio nsio itie ke esịt eke São Paulo, esịnede kiet ke Jundiaí ke 1955 ye en̄wen ke Piracicaba ke 1958. Ekem, ke 1960, Sonia eyeneka mi an̄wan ama akabade edi nsan̄a isụn̄utom mi, ndien ẹma ẹnọ nnyịn ika Pôrto Alegre, kpa ibuot obio Rio Grande do Sul. Afo emekeme ndiyịk ete, enye akasan̄a didie edisịm Brazil?
Sonia ye Mama ẹma ẹkaiso ndisiak usụn̄ ọtọkiet ke England ke Ekọn̄ Ererimbot II ama okokụre. Edi ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọkisua 1950, Mama ama aka usiakidem udọn̄ọ cancer oro akanamde enye enen̄ede okop mmemidem tutu ikemeke ndisan̄a to ke ufọk sịm ufọk, okposụkedi enye ekekemede ndinịm mme ukpepn̄kpọ Bible nnyụn̄ n̄wet mme leta. Sonia ama akaiso ke utom usiakusụn̄, ndien ke ukem ini oro enye ama an̄wam ndise mban̄a Mama. Ke 1959, Sonia ama enyene ifet edidụk ọyọhọ otu 33 eke Gilead ndien ẹma ẹnọ enye aka Brazil. Kan̄a kemi, Beryl ama ese aban̄a Mama tutu ke n̄kpa esie ke 1962. Beryl ama ọdọdọ ndọ ini oro, ndien enye ye ubon esie ke ẹnam n̄kpọ Jehovah ke edinam akpanikọ.
Ke Brazil, ami ye Sonia ima in̄wam ediwak owo ndinam n̄kpọ nsịm uyakidem nnọ ye baptism. Nte ededi, kiet ke otu mme mfịna oro ediwak mbon Brazil ẹkenyenede ekedi edisịn ndọ mmọ ke n̄wed nte ekemde ye ibet. Ke ntak ọsọn̄de ndibọ n̄wed usiondọ ke Brazil, ekedi ọsọ n̄kpọ eren ye n̄wan ndikam ndụn̄ ọtọkiet ye unana edidọ ndọ. Emi akpan akpan ekedi ntre ke ini nsan̄andọ kiet akadianarede ọkpọn̄ akpa nsan̄andọ oro ibet onyịmede.
N̄wan kiet, emi ekekerede Eva, okodu ke utọ idaha oro ke ini n̄kosobode ye enye. Akpa nsan̄andọ esie oro ibet onyịmede ama ọkpọn̄ ufọk, ntre man ikụt enye, nnyịn ima inam ẹnọ ntọt ke radio. Ke ini ikokụtde ebe esie, mma nsan̄a ye n̄wan oro n̄ka obio en̄wen man enye ekesịn ubọk ke n̄wed oro edinamde enye enyene ifụre man enye ọkpọdọ eren emi enye okodụn̄de kiet, nte ekemde ye ibet. Ke ntọn̄ọ ini ikpe oro ke iso ebiereikpe, enye ama obụp mi ye Eva ete inam an̄wan̄a ntak emi enye okoyomde ndinen̄ede idaha itie ndọ esie. Ebiereikpe oro ama odu ke n̄kpaidem onyụn̄ okop uyụhọ n̄ko ke ini ẹkenamde emi an̄wan̄a enye.
Ke idaha en̄wen, mma nsan̄a ye kiet ke otu nditọ ukpepn̄kpọ Bible mi ndikanam ndutịm man lọya ekpese aban̄a ikpe esie. Ima itọn̄ọ ntak inọ eti ikọ ntiense kaban̄a ndọ ye idaha ido uwem Abasi. Ke idaha enyeemi ekọmurua usiondọ ama enen̄ede okpon tutu okoyom nsan̄andọ mbiba ẹnam utom ndikpe okụk oro. Edi ye mbufa nditọ ukpepn̄kpọ Bible ẹmi, oro ama odot ye ukeme oro ẹkesịnde. Ami ye Sonia ima inyene ifet ndidi mme ntiense ke ndọ mmọ, ndien ke oro ebede, ke adianade ye n̄kpri nditọ mmọ ita, nnyịn ima ikpan̄ utọn̄ inọ ibio ibio utịn̄ikọ Bible ke ufọk mmọ.
Uforo Uforo, Uwem Oro Ọnọde Utịp
Ke ini ami ye Sonia ikayakde uwem nnyịn inọ Jehovah inyụn̄ ikabarede idi mme asiakusụn̄, nnyịn ikaduak, edieke idikemede ndinam utom uyọhọ-ini edi ubọkọkọ ofụri eyouwem nnyịn. Akananam nnyịn ikenen̄ekede itie ikere m̀mê nso iditịbe ke ukperedem isua uwem nnyịn mîdịghe ke ini isobode udọn̄ọ m̀mê nsọn̄ọn̄kpọ ke n̄kan̄ okụk. Edi, kpa nte Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde, akananam ikpọn̄ke nnyịn.—Mme Hebrew 13:6.
Ih, unana okụk esidi mfịna ndusụk ini. Ini kiet ko, ami ye nsan̄a mi ikesita sandwich oro ẹbuakde ikọn̄ ẹkotde parsley nte udia uwemeyo ke ofụri isua kiet, edi akananam nnyịn itiehe biọn̄, m̀mê nnyịn ndinana mme akpan n̄kpọ oro uwem oyomde.
Nte mme isua ẹbede, ukeme nnyịn omosụhọde n̄ko. Ke ufọt ufọt iduọkisua 1980, nnyịn mbiba ima ika usiakidem oro okosụn̄ọde ke ọkpọsọn̄ idomo ọnọ nnyịn, sia utom ukwọrọikọ nnyịn okosụhọrede ata idiọk idiọk. Ke January 1987, ẹma ẹnọ nnyịn ikot ndidi mbonufọk ibuot itieutom Mme Ntiense Jehovah ke Brazil.
Akamba ubon nnyịn emi enyenede mme asan̄autom ẹwakde ẹbe tọsịn kiet odu n̄kpọ nte kilomita 140 (itiat 90) ke ọwọrọde ọkpọn̄ São Paulo ke ediye okụre emi enyenede ediwak ufọk, kpa ebiet emi nnyịn imịn̄de mme n̄wed Bible inọ Brazil ye mme ikpehe eken ke South America. Mi mme anam akpanikọ asan̄autom Abasi ẹse ẹban̄a nnyịn ke ima. Ke akpa ini oro n̄kedide Brazil ke 1951, n̄kpọ nte mme ọkwọrọ etop Obio Ubọn̄ 4,000 ẹkedu, edi idahaemi ẹwak ẹbe 366,000! Enyene esịtmbọm Ete nnyịn eke heaven ke akpanikọ amadian ‘kpukpru n̄kpọ eken’ ọnọ nnyịn ke ntak emi nnyịn ikebemde iso iyom Obio Ubọn̄ esie.—Matthew 6:33.
[Ndise ke page 22]
Olive ye Mildred Willett ke edem ukpatn̄kpọ ẹsidade ẹnọ ntọt, 1939
[Ndise ke page 25]
Olive ye Sonia Springate