Ndi Abasi Oyom Ẹtie Utre Udia?
IBET Abasi oro ẹkenọde ebe ke Moses ama oyom ẹtie utre udia ke ini kiet kpọt—ke Usen Usio-Isop eke isua ke isua. Ibet oro ama owụk ete ke usen oro nditọ Israel ẹkenyene ‘ndisụhọde ukpọn̄ mmọ,’ emi an̄wan̄ade nte ke ọwọrọ ke mmọ ẹma ẹtie utre udia. (Leviticus 16:29-31; 23:27; Psalm 35:13) Nte ededi, utre udia emi ikedịghe ikpîkpu enyọn̄ enyọn̄ edinam. Edinịm Usen Usio-Isop ama anam nditọ Israel ẹtịm ẹfiọk idiọkn̄kpọ mmọ ye ufọn kaban̄a ufak. Mmọ ẹketie utre udia ke usen oro n̄ko ndiwụt edifụhọ oro mmọ ẹfụhọde ẹban̄a idiọkn̄kpọ mmọ ye edikabade esịt mmọ ke iso Abasi.
Okposụkedi emi ekedide n̄kukụre utre udia emi okoyomde ẹnịm ke idak Ibet Moses, nditọ Israel ẹma ẹsitie utre udia ke mme ini efen. (Exodus 34:28; 1 Samuel 7:6; 2 Chronicles 20:3; Ezra 8:21; Esther 4:3, 16) Kiet ke otu mmọemi ekedi editre udia ke unyịmesịt nte usụn̄ ediwụt edikabade esịt. Jehovah ama akpak mbon Judah oro ẹkenamde idiọkn̄kpọ ete: “Mbufo ẹfiak ẹtiene mi ke ofụri esịt mbufo, ye ke utre-udia, ye ke ntua-eyet, ye ke eseme.” Emi ikenyeneke ndidi enyọn̄ enyọn̄ edinam, koro Abasi ama aka iso nditịn̄ ete: “Mbufo ẹwai esịt mbufo, ẹkûwai edisịne-n̄kpọ mbufo.”—Joel 2:12-15.
Nte ini akade, ediwak owo ẹma ẹtie utre udia nte enyọn̄ enyọn̄ edinam. Jehovah ekese utọ utre udia unana esịt akpanikọ oro ke n̄kpọ mbubiam ndien ke ntre ama obụp mbon mbubịk nditọ Israel oro ete: “Nte utre-udia eke ndimekde edibiet emi? Kpa usen eke owo otụkde ukpọn̄ esiemmọ? M̀mê edi nte enye otopde ibuot esie nte nnyanyan̄a, onyụn̄ ebride ọfọn̄ikpo ye ntan ana ke esịt? Nte afo edikot emi utre-udia, usen eke enemde Jehovah esịt?” (Isaiah 58:5) Utu ke ndinam enyọn̄ enyọn̄ ediwụt utre udia mmọ, ẹma ẹdọhọ mme otụtutọn̄ ẹmi ẹsion̄o mfri oro ekemde ye edikabade esịt.
Abasi ikenyịmeke ndusụk utre udia oro mme Jew ẹkesiode ẹdi toto ke editọn̄ọ. Ke uwụtn̄kpọ, ini kiet mbon Judah ẹma ẹnịm utre udia ikanan̄ ke isua nditi mme enyene-ndịk n̄kpọntịbe oro ẹnyenede ebuana ye edikan ye nsobo Jerusalem ke ọyọhọ isua ikie itiaba M.E.N. (2 Ndidem 25:1-4, 8, 9, 22-26; Zechariah 8:19) Ke ẹma ẹkesana mme Jew ẹyak ke ntan̄mfep ke Babylon, Jehovah ama etịn̄ ebe ke prọfet Zechariah ete: “Ke ini mbufo ẹtrede udia . . . , ke ofụri isua ata ye duop emi, nte mbufo ẹketre udia ẹnọ mi, kpa mi?” Abasi ikenyịmeke utre udia emi koro mme Jew ẹketre udia ẹnyụn̄ ẹtuan̄a ẹban̄a mme ubiereikpe oro ẹketode Jehovah ke idemesie. Mmọ ẹketie utre udia ke ntak afanikọn̄ oro ekesịmde mmọ, idịghe ke ntak idiọkn̄kpọ oro akadade okosụn̄ọ ke oro. Ke ẹma ẹkefiak ẹtan̄ mmọ ẹbok ke obio emana mmọ, emi ekedi ini mmọ ndidara utu ke ndiseme mban̄a ini edem.—Zechariah 7:5.
Nte Mme Christian Ẹnyene Nditie Utre Udia?
Idem okposụkedi akananam Jesus Christ mîwụkke mbet esie ete ẹtre udia, enye ye mme anditiene enye ẹma ẹsitre udia ke Usen Usio-Isop koro mmọ ẹkedu ke idak Ibet Moses. Adianade do, ndusụk mbet esie ẹma ẹtre udia ke unyịmesịt ke mme ini eken, sia Jesus mîketemeke mmọ ete ẹtre edinam emi ofụri ofụri. (Utom 13:2, 3; 14:23) Edi, mmọ ikenyeneke ‘ndikpụhọde iso mmọ, man owo ẹkụt ẹte ke mmọ ke ẹtre udia.’ (Matthew 6:16) Utọ enyọn̄ enyọn̄ edinam ido ukpono oro ekeme ndinam ẹnyene uma ye unyịme mme owo eken. Kpa ye oro, Abasi inemke esịt ye utọ ediwụt idem oro.—Matthew 6:17, 18.
Jesus n̄ko ama etịn̄ nte ke mme anditiene enye ẹyetie utre udia ke ini n̄kpa esie. Enye ke ntre ikọtọn̄ọke edinam utre udia. Utu ke oro, enye okowụt nte ẹkenamde n̄kpọ ẹban̄a ọkpọsọn̄ mfụhọ oro ẹkekopde. Ke ndondo oro ẹkenamde enye eset, enye ama afiak odu ye mmọ, ndien utọ ntak oro ikodụhe aba inọ mmọ nditre udia.—Luke 5:34, 35.
Ibet Moses eketre ke ini ‘ẹkewade Christ ini kiet ete obiom idiọkn̄kpọ ediwak owo.’ (Mme Hebrew 9:24-28) Ndien ye utịt Ibet oro, ewụhọ editre udia ke Usen Usio-Isop ama etre. Ntem, ẹma ẹmen n̄kukụre utre udia oro okobiomode owo ndinịm oro ẹsiakde ke Bible ẹfep.
Nso Kaban̄a Lent?
Nso, ndien, idi isọn̄ kaban̄a edinam editie utre udia Christendom ke ini Lent? Ufọkabasi Catholic ye Protestant ẹsinịm Lent, okposụkedi ido nte ẹnịmde enye okpụhọde ke ufọkabasi ye ufọkabasi. Ndusụk owo ẹsidia udia inikiet kpọt ke usen ke ofụri usen 40 oro mbemiso Easter. Mmọ eken ẹsitre udia ofụri ofụri ke Ash Wednesday ye Good Friday kpọt. Ye ndusụk owo, oyom ẹtre ndita unam, iyak, nsenunen, ye mme n̄kpọ ẹdade mmọn̄eba ẹnam ke Lent.
Ẹdọhọ ke Lent ọkọn̄ọ ke utre udia usen 40 oro Jesus eketrede ke enye ama akana baptism. Nte enye adan̄aoro ọkọtọn̄ọ usọrọ oro ẹkenyenede nditiene ke isua ke isua? Baba-o. Emi ana in̄wan̄în̄wan̄ oto akpanikọ oro nte ke Bible iwetke ke utọ edinam oro ama ada itie ke otu mme akpa Christian. Ẹkebem iso ẹnịm Lent ke ọyọhọ isua ikie inan̄ ke Christ ama akakpa. Ukem nte ediwak ukpepn̄kpọ Christendom eken, ẹkeda enye ẹto ukpono ndem.
Edieke Lent edide edikpebe utre udia oro Jesus eketiede ke wilderness ke enye ama akana baptism, ntak emi ẹsinịmde enye ke mme urua ẹdade ẹkesịm Easter—emi ẹdọhọde nte edide ini ediset ke n̄kpa esie? Jesus iketreke udia ke mme usen oro ẹkebemde n̄kpa esie iso. Mme mbụk Gospel ẹwụt nte ke enye ye mbet esie ẹma ẹsika ufọk mme owo ẹnyụn̄ ẹdia udia ke Bethany ke osụhọde usen ifan̄ mbemsio enye akpade. Enye ama onyụn̄ adia Passover okoneyo oro ekebede mbemiso n̄kpa esie.—Matthew 26:6, 7; Luke 22:15; John 12:2.
N̄kpọ odu ndikpep nto utre udia Jesus ke enye ama akana baptism. Enye akanam ata akpan utom. Ediwụt unen itie edikara Jehovah ye ini iso ofụri ekpụk ubonowo ẹma ẹbuana. Emi ekedi ini editie n̄kere n̄kpọ ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ ye ediwọn̄ọde mbịne Jehovah ke akam kaban̄a un̄wam ye ndausụn̄. Ke ini emi Jesus nte odotde ama etie utre udia. Emi owụt nte ke utre udia ekeme ndinyene ufọn ke ini ẹnamde ye eti uduakesịt ye ke ini oro odotde.—Men Colossae 2:20-23 domo.
Ini Emi Utre Udia Ekemede Ndinyene Ufọn
Ẹyak nnyịn ikere iban̄a ndusụk idaha mfịn oro andituak ibuot nnọ Abasi ekemede nditie utre udia. Ekeme nditre ndidọn̄ owo emi akanamde idiọkn̄kpọ itọn̄ ndidia udia ke ndusụk ikpehe ini. Emi ididịghe man mbon en̄wen ẹkụt m̀mê ndidi ke ndiwụt iyatesịt ke ntụnọ oro ẹbọde. Ndien, nte ededi, utre udia ke idemesie idinen̄ekede n̄kpọ ibon ye Abasi. Nte ededi, owo oro enen̄ede akabarede esịt eyenen̄ede okop ọkpọsọn̄ mfụhọ ke ndikayat Jehovah esịt ndien ndusụk mme ufan ye ubon. Mfụhọ ye akam ofụri esịt kaban̄a edifen nnọ ekeme ndinam udia etre ndidọn̄ owo itọn̄.
Edidem David eke Israel ama enyene ukem ifiọk n̄kpọntịbe oro. Ke ini akasakde iso ese ifet editaba eyen esie oro ekenyenede oto Bath-sheba, enye ama esịn ofụri ukeme esie ndibọn̄ akam nnọ Jehovah ndikụt mbọm kaban̄a eyen emi. Nte enye ekesịnde ofụri ntụk ye ukeme esie ke akam, enye ama etie utre udia. Ukem ntre, ekeme ndidi edidia udia iditiehe nte odot ke ndusụk idaha oro ẹtiede mfịghe mfịghe mfịn.—2 Samuel 12:15-17.
Mme ini ẹkeme ndidu emi owo uten̄e Abasi oyomde ndiwụk ntịn̄enyịn ke ndusụk ntotụn̄ọ n̄kpọ eke spirit. Ekeme ndiyom ẹnam ndụn̄ọde ke Bible ye mme n̄wed Christian. Ekeme ndiyom ini nditie n̄kere n̄kpọ. Ke utọ ikpehe ini ediwụk ekikere ofụri ofụri ke ukpepn̄kpọ oro, owo ekeme ndimek nditre ndiyak edidia udia ọwọn̄ọde ntịn̄enyịn esie.—Men Jeremiah 36:8-10 domo.
Mme uwụtn̄kpọ N̄wed Abasi ẹdu ẹban̄ade mme asan̄autom Abasi oro ẹketiede utre udia ke ini ẹkenyenede n̄kpọsọn̄ ubiere ndinam. Ke eyo Nehemiah ẹkenyene ndinam un̄wọn̄ọ nnọ Jehovah, ndien mme Jew ẹyekụt isụn̄i edieke mmọ ẹbiatde enye. Mmọ ẹkenyene ndin̄wọn̄ọ ke iyebịn iban esenidụt mmimọ ision̄o inyụn̄ idianade idem ikpọn̄ mme idụt oro ẹkande mmọ ẹkụk. Mbemiso ẹkenamde un̄wọn̄ọ emi ye ke ini ediyarade idiọkn̄kpọ mmọ, ofụri esop ẹma ẹtie utre udia. (Nehemiah 9:1, 38; 10:29, 30) Ke ini osobode ye n̄kpọsọn̄ ubiere, Christian ekeme ke ntre ndisan̄a ke ibio ini ye unana edidia udia.
Ndusụk ini mme otu mbiowo ndinam ubiere ke akpa esop Christian ekesisan̄a ye editre udia. Mfịn, mbiowo esop ẹsobode n̄kpọsọn̄ ubiere, ndusụk ke ebuana ye ikpe, ẹkeme nditre ndidia udia ke ini ẹkerede ẹban̄a n̄kpọ emi.
Ndimek nditie utre udia ke ndusụk idaha edi ubiere idemowo. Owo kiet ikpenyeneke ndibiom enye eken ikpe ke n̄kpọ emi. Nnyịn ikpenyeneke ‘ndiwụt idem nte ndinen owo’; nnyịn ikponyụn̄ inamke udia akabade edi ata akpan n̄kpọ tutu enye atuaha ye nnyịn ndise mban̄a ikpọ mbiomo. (Matthew 23:28; Luke 12:22, 23) Ndien Bible owụt nte ke Abasi iyomke nnyịn itie utre udia inyụn̄ ikpanke nnyịn nditie utre udia.
[Ndise ke page 7]
Nte afo ọmọfiọk ntak emi Jesus eketiede utre udia ke usen 40 ke enye ama akana baptism?