Didie ke Afo Ese Idiọkn̄kpọ?

“BABA idiọkn̄kpọ kiet idụhe fi ke idem, unana inemesịt ndomokiet idụhe fi ke esịt; afo edi ebiet emi akakan odudu otode.” Ọwọrọetop owo akwaifiọk Hindu oro Vivekananda eketịn̄ ikọ emi ke ini enye akatatde ubak udịmikọ ke edisana n̄wed mbon Hindu oro, Bhagavad Gita. Ke okotde oto Vedanta, enye etịn̄ ete: “N̄kponn̄kan ndudue edi ndidọhọ ke afo edi mmeme, ke afo edi anamidiọk.”a

Nte ededi, ndi edi akpanikọ nte ke idiọkn̄kpọ idụhe owo ke idem? Ndien nso, edieke n̄kpọ ekededi odude, ke owo ada amana? Nikhilananda, ekpep ukpepn̄kpọ Hindu kiet ọdọhọ ke sụk “mme edu ikpọkidem ẹtiene se ẹdade-da ẹmana.” Mme edu eken ẹkọn̄ọ ke “mme edinam owo ke uwem oro enye ekebemde iso odu.” Nte Vivekananda etịn̄de, “afo edi andibot akan̄a fo.” Ido Ukpono Hindu ikpepke n̄kpọ ndomokiet iban̄a idiọkn̄kpọ oro ẹdade-da ẹmana.

Ekikere idiọkn̄kpọ oro ẹdade-da ẹmana idụhe n̄ko ke otu mbon Zoroaster, mbon Shinto, mbon Confucius, ye mbon Buddha. Idem ke mme ido ukpono mme Jew ye eke mme Christian, emi nte ido edide ẹkpepde ukpepn̄kpọ ndammana idiọkn̄kpọ, edu ẹnyenede ẹban̄a idiọkn̄kpọ ke okpụhọde. Ata ediwak owo mfịn ikereke ke idi mme anamidiọk.

“Ifiọk eyomfịn isịnke udọn̄ inọ edisua idiọk ido uwem; akpan akpan, enye isịnke udọn̄ inọ owo ndisua idiọkn̄kpọ oro enye anamde,” ntre ke ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono oro Ekpri Cornelius Plantinga etịn̄. Mme ufọkabasi Christendom ẹnyene ndusụk nduduọhọ ke edida idiọkn̄kpọ mfefere mfefere. Ọkwọrọ ederi kiet ke Duke University ọdọhọ ete: “Kûka ufọkabasi edieke afo oyomde ndikop n̄kpọ mban̄a idiọkn̄kpọ.” Ndien nte Plantinga etịn̄de, ndusụk ufọkabasi nte ido edide ẹsitịn̄ n̄kpọ ẹban̄a idiọkn̄kpọ n̄kukụre ke mme n̄kpọ oro ẹnyenede ebuana ye mme mfịna n̄kaowo.

Nte ẹnyịmede, nnama n̄kaowo eyomfịn ẹdi ediwak. Afai, ubiatibet, ekọn̄, en̄wan ekpụk, edida n̄kpọsọn̄ ibọk ke idiọk usụn̄, unana edinam akpanikọ, ufịk, ye edinam afai ye nditọwọn̄ ẹtara ẹsuana. Ke akpanikọ, ẹkot ọyọhọ isua ikie 20 emi kiet ke otu mme isua ikie oro ẹduọkde iyịp ẹkan emi akanam ubonowo okụtde. Se idianade ke emi edi ubiak ye ndutụhọ oro ẹtode udọn̄ọ, usọn̄, ye n̄kpa. Anie mîyomke ndibọhọ ikpọ mfịna oro ẹdude ke ererimbot mfịn?

Nso, ndien, edi ekikere fo kaban̄a idiọkn̄kpọ? Nte idiọkn̄kpọ edi ndammana n̄kpọ? Nte nnyịn tutu amama iyọbọhọ ubiak ye ndutụhọ? Ibuotikọ efen eyeneme mme mbụme ẹmi.

[Mme Ikọ idakisọn̄]