Mmọ Ikanamke Ọwọrọetop Enyịn̄ inọ Idemmọ
BIBLE isiakke enyịn̄ mme andikọbọp ọwọrọ-idiọk-etop tọwa eke Babel. Mbụk oro ọdọhọ ete: “Ndien mmọ ẹdọhọ ẹte, Ẹkam ẹyak nnyịn ibọp obio inọ idem nnyịn, ye edikon̄ ufọk eke ibuot esie edisịmde ke enyọn̄; inyụn̄ inam [ọwọrọetop, NW] enyịn̄ inọ idem nnyịn, mbak idisuana ke iso ofụri ererimbot.”—Genesis 11:4, sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.
“Mmọ” ẹkedi mmanie? N̄kpọntịbe emi akada itie ke n̄kpọ nte isua 200 ke Ukwọ ama ekebe. Ke ini oro Noah, emi ekedide n̄kpọ nte isua 800 ke emana, okodụn̄ ke otu ediwak tọsịn mme andito ubon esie. Kpukpru mmọ ẹkesem usem kiet ẹnyụn̄ ẹdụn̄ ọtọkiet ke ukem n̄kann̄kụk emi enye ye nditọ esie ẹkedụn̄de ke Ukwọ ama ekebe. (Genesis 11:1) Nte ini akakade, ndusụk ke otu akwa ibatowo ẹmi ẹma ẹnam isan̄ ẹka n̄kan̄ edem usiahautịn ẹnyụn̄ “ẹdisịm ke unaisọn̄ kiet ke isọn̄ Shinar.”—Genesis 11:2.
Ọyọhọ Ọyọhọ Edikpu
Ekedi ke unaisọn̄ emi ke otu emi ẹkebiere ndisọn̄ ibuot ye Abasi. Didie? Ọfọn, Jehovah Abasi ama etịn̄ uduak esie ke ini enye okowụkde akpa ebe ye n̄wan oro ete “ẹtọt, ẹnyụn̄ ẹwak, ẹnyụn̄ ẹyọhọ ke isọn̄.” (Genesis 1:28) Ẹma ẹfiak ẹtịn̄ emi ẹnọ Noah ye nditọ esie ke Ukwọ ama ekebe. Abasi ama eteme mmọ ete: “Mbufo ẹtọt ẹnyụn̄ ẹwak; ẹsiaha ke isọn̄, ẹnyụn̄ ẹwak ke esịt.” (Genesis 9:7) Ke ntuaha ye item Jehovah, mme owo ẹmi ẹma ẹbọp obio “mbak idisuana ke iso ofụri ererimbot.”
Mme owo ẹmi n̄ko ẹma ẹtọn̄ọ ndibọp tọwa ye uduak edinam “ọwọrọetop enyịn̄” nnọ idemmọ. Edi ke okpụhọrede ye idotenyịn mmọ, mmọ ikokụreke edibọp tọwa oro. N̄wetnnịm n̄kpọ Bible owụt ete ke Jehovah ama etịmede usem mmọ man mmọ ẹkûkeme ndifiọk se kiet eken etịn̄de. “Ndien,” mbụk eke odudu spirit oro ọdọhọ, “Jehovah anam mmọ ẹdaha do ẹsuana ke iso ofụri ererimbot: ke ntre ke mmọ ẹtre ndibọp obio oro.”—Genesis 11:7, 8.
Akpanikọ oro nte ke akananam enyịn̄ mme ọbọp n̄kpọ oro ikedịghe “ọwọrọetop,” m̀mê se ẹdiọn̄ọde ntatara ntatara, osio owụt nte utom emi okokpude ofụri ofụri. Ke akpanikọ, owo idiọn̄ọke enyịn̄ mmọ ndien ẹma ẹsọhi ẹfep ofụri ofụri ke mbụk owo. Edi nso kaban̄a Nimrod, eyen eyeyen Noah? Nte enye ikedịghe adausụn̄ ke nsọn̄ibuot emi ye Abasi? Nte owo idiọn̄ọke enyịn̄ esie ntatara ntatara?
Nimrod—Okohode Idem Ọsọn̄ibuot
Nte eyịghe mîdụhe, Nimrod ekedi adausụn̄. Genesis ibuot 10 owụt enye nte “akwa atautop emi ọbiọn̄ọde Jehovah.” (Genesis 10:9, NW) N̄wed Abasi etịn̄ n̄ko ete ke “enye [ama] ọtọn̄ọ ndikabade ọkpọsọn̄ owo ke ererimbot.” (Genesis 10:8) Nimrod ekedi an̄wanaekọn̄, owo afai. Enye ekedi akpa andikara edide owo ke Ukwọ ama ekebe, emekde idemesie nte edidem. Nimrod ekedi n̄ko ọbọp n̄kpọ. Bible etịn̄ aban̄a enye nte edide andisiak obio itiaita, esịnede Babel.—Genesis 10:10-12.
Ntem, Nimrod—andibiọn̄ọ Abasi, edidem Babel, ye andibọp mme obio—nte eyịghe mîdụhe ama abuana ke edibọp tọwa Babel. Nte enye ikanamke ọwọrọetop enyịn̄ inọ idemesie? Kaban̄a enyịn̄ oro Nimrod, Owo Edem Usiahautịn oro E. F. C. Rosenmüller ekewet ete: “Ẹkenọ Nimrod enyịn̄ oro ẹto [ma·radhʹ], ‘enye ama ọsọn̄ ibuot,’ ‘enye ama obiomo ndo,’ nte ekemde ye se ọwọrọde ke usem Hebrew.” Ekem Rosenmüller anam an̄wan̄a ete ke “Mbon Edem Usiahautịn ẹtịm ẹmehe ye edikot mme ọwọrọiso owo mmọ ke enyịn̄ emi ẹnọde mmọ ke ẹma ẹkekpa, emi, ndusụk ini, esidude ke ndyọ ndyọ n̄kemuyo ke ufọt mme enyịn̄ emi ye mme n̄kpọ oro mmọ ẹkenamde.”
Ediwak nditọ ukpepn̄kpọ ẹnyene ukem ekikere nte ke enyịn̄ oro Nimrod idịghe enyịn̄ oro ẹkenọde ke emana. Utu ke oro, mmọ ẹkere ẹte ke enye edi enyịn̄ oro ẹkenọde ke ukperedem man ekem ye edu nsọn̄ibuot esie ke enye ama okowụt idem. Ke uwụtn̄kpọ, C. F. Keil ọdọhọ ete: “Enyịn̄ oro ke idemesie, Nimrod otode [ma·radhʹ], ‘nnyịn iyọsọn̄ ibuot,’ anyan ubọk owụt afai afai edibiọn̄ọ Abasi. Enye ọwọrọ ada ke usụn̄ edide nte ke mbon iduọk ini esie kpọt ẹkekeme ndinọ enye, ndien ke ntem akabade edi ọkpọkpọ enyịn̄.” Ke ikọ idakisọn̄, Keil okot oto ewetmbụk oro Jacob Perizonius nte ewetde ete: “Ami nnịm ke akpanikọ nte ke owo emi [Nimrod], nte enyene-ndịk atautop emi otu mme ufan ẹkenyụn̄ ẹkande ẹkụk, man ẹdemede mbon eken ọnọ nsọn̄ibuot, kpukpru ini ama esitịn̄ ikọ oro ‘nimrod, nimrod’ utịm ikaba, oro edi, ‘Ẹyak nnyịn isọn̄ ibuot! Ẹyak nnyịn isọn̄ ibuot!’ Ntem, ke ukperedem, mbon efen, idem ye Moses ke idemesie, ẹma ẹda ikọ oro ẹkot enye nte ọkpọkpọ enyịn̄.”
Nte an̄wan̄ade, Nimrod ikanamke ọwọrọetop enyịn̄ inọ idemesie. Etie nte owo idiọn̄ọke enyịn̄ oro ẹkenọde enye ke ini akamanade. Ẹma ẹsọhi enye ẹfep ofụri ofụri ke mbụk, ukem nte enyịn̄ mbon oro ẹketienede ndausụn̄ esie. Enye ikakam inyeneke eyen ndomokiet ndikere enyịn̄ esie. Utu ke ndibọ ubọn̄ ye uwọrọetop, enye ọyọhọ ye idiọk etop. Enyịn̄ oro Nimrod owụt enye ke nsinsi nte okohode-idem ọsọn̄ ibuot emi ke ndisịme akamiade ata ye Jehovah Abasi.