Ntak Emi Mmọ Ẹwọn̄ọrede Ẹbịne Afai

NSEKEYEN, eyen urua 27 emi ini mîkemke, ama amana ke Denver, Colorado, U.S.A. Eyeneren oro ama odu uwem, ndien ke ama okodu ọfiọn̄ ita ke ufọkibọk, ẹma ẹnọ enye afiak ọnyọn̄ ufọk etiene ete ye eka esie. Urua ita ke oro ebede, ẹma ẹfiak ẹda eyen oro ẹka ufọkibọk. Ntak-a? Ete esie ndinyen̄e enye afai afai ama anam enye ada akamba unan ke mfre. Ete ikekemeke ndiyọ eyet nsekeyen oro. Ekpri eyen oro ama ọdọn̄ọ nnan onyụn̄ obiomo ndo. Ifiọk ibọkusọbọ eyomfịn ama anyan̄a enye osio ke afanikọn̄ ini emana esie edi ikekemeke ndinyan̄a enye nsio ke afai ete esie.

Ẹnam n̄kpọ ke idiọk usụn̄, ẹmia, mîdịghe ẹwot anana-ibat nditọwọn̄ ke mme itie oro ẹnamde afai ẹkan ke isọn̄—ufọk! Ndusụk owo ẹnọ ekikere ẹte ke se iwakde isịm n̄kpọ nte nditọwọn̄ 5,000 ẹsikpan̄a ke isua ke ubọk mme ete ye eka mmọ ke United States ikpọn̄! Ndien idịghe nditọwọn̄ kpọt ẹdi mbon unọmọ. Nte ẹtịn̄de ke magazine World Health, “edikama ibanndọ ke idiọk usụn̄ edi akpan ntak oro iban ẹmi ẹdude ke isua uman nditọ ẹsidade unan” ke United States. Nso kaban̄a mme idụt eken? “Mbahade kiet ke itie ita sịm se ibede mbahade iba ke otu iban oro ẹkedade ẹnam ndụn̄ọde [ke mme idụt oro ẹtọn̄ọde-tọn̄ọ uforo] ẹtịn̄ nte ke mme nsan̄a ndọ mmimọ ẹsimia mmimọ.” Ih, afai ke enyene idiọk utịp, akpan akpan ke ufọk.

Ediwak ebe ye ibanndọ ẹdomo ndida afai mbiere mme mfan̄a mmọ. Ke ndusụk idụt, mme ete ye eka ye mme andikpep ẹda afai ndiwụt iyatesịt emi mmọ ẹyatde ye nditọwọn̄. N̄kukụre man ẹkop inemesịt, mbon mfiomo ẹsifịna mbon oro ẹmemde ẹkan, ẹnamde afai ye mmọ. Ntak emi mme owo ẹtiede afai afai ntre?

Ntak Emi Mme Owo Ẹtiede Afai Afai

Ndusụk owo ẹdọhọ ẹte ke mme owo ẹdada afai ẹmana. Ke adan̄aemi afai afai ubiatibet ke ofụri ofụri osụhọrede ke United States, enye ọmọdọk ke otu mme uyen. Ndien udọn̄ emi ẹnyenede ke afai ọmọkọri. Akpan ndutịm usuanetop ekebe ndise ita ẹdude ẹma ẹnam mbụk ẹnọde ẹban̄a ubiatibet awak utịm ikaba ẹnyụn̄ ẹnam mbụk aban̄ade uwotowo awak utịm ikata. Ih, ubiatibet amanyama! “Nnyịn inyịmeke-nyịme afai kpọt,” Karl Menninger, ekpepn̄kpọ mban̄a ekikere, ọkọdọhọ ntre, “nnyịn imesịn enye ke mme akpa page n̄wedmbụk n̄kpọntịbe nnyịn. Mme ndutịm ekebe ndise nnyịn ẹda mbahade kiet ke itie ita m̀mê mbahade kiet ke itie inan̄ ndinam nditọ nnyịn ẹkop inemesịt. Imenyịme enye! Ndima ufan mi, nnyịn imama enye.”

Mme ukpepn̄kpọ ntaifiọk eke ndondo emi ẹnọ ekikere ẹte ke nte mfre anamde n̄kpọ ye n̄kann̄kụk enyene ekese ndinam ye nyomikọ eke owo. “Se nnyịn itọn̄ọde ndibiere edi nte ke idiọk n̄kann̄kụk oro ẹsion̄ode ediwak nditọwọn̄ efen efen ẹnyan ẹnọ, ke akpanikọ, ke anam afai atara,” ntre ke Dr. Markus J. Kruesi ke Itie Ukpepn̄kpọ Ẹnamde Ndụn̄ọde Ẹban̄a Mme Uyen ke Ufọkn̄wed Ntaifiọk Illinois etịn̄. “Mme n̄kpọntịbe n̄kann̄kụk ẹnen̄ede ẹnam ata n̄kpri nsen ke mfre ẹkpụhọde anamde mme owo ẹnen̄ede ẹnam n̄kpọ ẹtiene ntụk.” Mme utọ n̄kpọ nte “n̄wụre ke ndutịm ubon, n̄kọri ke ibat ete m̀mê eka oro ọbọkde nditọ ikpọn̄, ọkpọsọn̄ unana, ye uyịre uyịre edida ibọk ke idiọk usụn̄ ẹkeme ndinen̄ede nnam mmọn̄ibọk ke mfre anam n̄kpọ ekọn̄ ekọn̄—n̄kpọ oro ẹkekerede ke mbemiso nte ke ikemeke nditịbe,” ntre ke n̄wed oro Inside the Brain ọdọhọ.

Ẹdọhọ ke ukpụhọde oro adade itie ke mfre esịne edisụhọde udomo serotonin, kpa mmọn̄ibọk oro ẹkerede nte esisụkde ide. Ndụn̄ọde ẹwụt ẹte ke ọkpọsọn̄ mmịn ekeme ndisụhọde udomo serotonin ke mfre, ke ntre ọnọde isọn̄ kaban̄a ifiọk ntaifiọk aban̄ade ebuana oro odude ke ufọt afai ye edida ọkpọsọn̄ mmịn ke idiọk usụn̄ oro ẹma ẹkediọn̄ọ ke anyan ini.

Ndien n̄kpọ efen abuana ke afai nditara mfịn. “Ẹti,” ntre ke n̄wed prọfesi oro ẹkemede ndiberi edem, kpa Bible, ọtọt nte ke “n̄kpọsọn̄ ini ẹyedu ke ukperedem ini. Mme owo ẹyedi ibụk, ẹdiọk itọn̄, ẹnam inua, ẹnyụn̄ ẹtan̄ idem; . . . mmọ idifọnke ido, ẹyenana mbọm, ẹdọk edidọk, ẹtie afai afai, ye obom obom; mmọ ẹyesua se ifọnde; mmọ ẹyetie abian̄a abian̄a, anafai anafai, ẹnyụn̄ ẹyọhọ ye n̄kohode idem . . . Ẹdianade ẹkpọn̄ mme utọ owo oro.” (2 Timothy 3:1-5, Today’s English Version) Ih, afai oro nnyịn ikụtde mfịn edi edisu prọfesi Bible aban̄ade “ukperedem ini.”

Odu n̄kpọ efen oro anamde ini emi enen̄ede etie afai afai. “Mbọm isọn̄ ye inyan̄,” ntre ke Bible ọdọhọ, “koro andidori ikọt Abasi ikọ ama osụhọde etiene mbufo; enye asan̄a ye akwa ifụtesịt, sia enye ọdiọn̄ọde ete ini imọ edi ibio.” (Ediyarade 12:12) Ẹma ẹsion̄o Devil ye udịm mme demon esie ẹfep ke heaven ndien idahaemi mmọ ẹwụk ntịn̄enyịn ke ndinam ibak ye ubonowo. Nte “ọbọn̄ emi akarade edem ikpa-enyọn̄,” Devil ada “spirit emi anamde utom kemi ke esịt nditọ ntụt-utọn̄” anam n̄kpọ, anamde isọn̄ etetịm etie afai afai.—Ephesus 2:2.

Didie, ndien, ke nnyịn ikeme ndiyọ “spirit” afai eke ererimbot mfịn? Ndien didie ke nnyịn ikeme ndikọk mme ndutan̄uyo ye unana afai?

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 3]

Ẹnam n̄kpọ ke idiọk usụn̄, ẹmia, mîdịghe ẹwot anana-ibat nditọwọn̄ ke mme itie oro ẹnamde afai ẹkan ke isọn̄—ufọk!