Obot Athos—“Edisana Obot”?
YE MME andibuana ke Ufọkabasi Orthodox oro ẹwakde ẹbe miliọn 220, Obot Athos, n̄kpotụk n̄kpotụk ikpehe isọn̄ oro odude ke edere edere Greece, edi “obot oro asanade akan ke ofụri isọn̄ Christian Orthodox.” Ye ediwak mmọ, ndinam isan̄ ido ukpono n̄ka “edisana obot” Athos edi utịtmbuba oro ẹmade. Nso idi “edisana obot” emi? Didie ke enye akakabade edi ata akpan n̄kpọ ntre? Ndien nte enye edi “obot” oro mme abak-Abasi anade ẹse kaban̄a ndausụn̄ eke spirit ye utuakibuot akpanikọ?
Ikọ oro “edisana obot” odu ke Bible. Enye enyene ebuana ye edisana utuakibuot Jehovah Abasi akpanikọ oro emenerede ke enyọn̄. Obot Zion ke Jerusalem eset ama akabade edi “edisana obot” ke ini Edidem David ekemende ekebe ediomi edinịm do. (Psalm 15:1; 43:3; 2 Samuel 6:12, 17) Ke ẹma ẹkebọp temple Solomon ke Obot Moriah, “Zion” ama edisịne ebiet oro temple oro okodude; ntem, Zion ama aka iso edi “edisana obot” Abasi. (Psalm 2:6; Joel 3:17) Sia temple Abasi okodude ke Jerusalem, ke ndusụk idaha ẹma ẹsikot obio oro n̄ko “edisana obot” Abasi.—Isaiah 66:20; Daniel 9:16, 20.
Nso kaban̄a mfịn? Nte Obot Athos—m̀mê etịn̄e obot efen ekededi—edi “edisana obot” emi anade mme owo ẹbụn̄ọ ẹka ẹketuak ibuot ẹnọ Abasi nte enye enyịmede?
“Edisana Obot” N̄ka Mọn̄k
Obot Athos odu ke utịt utịt n̄kan̄ edem usiahautịn Inua-Akpa Chalcidice emi ekperede ekpri ikpehe isọn̄ oro atarade esịm Inyan̄ Aegean emi odude ekpere edem usiahautịn Thessaloníki eyomfịn. Enye edi ata n̄kokon̄ nsem nsem etịn̄e oro emenerede oto ke inyan̄ ọdọk ekesịm mita 2,032.
Ẹma ẹdada Athos nte edisana ebiet ke ata anyan ini. Ke n̄ke mbon Greece enye ekedi ebietidụn̄ mme abasi mbemiso Obot Olympus akakabarede edi ebietidụn̄ mmọ. Esisịt ini ke Akwa Constantine ama akakpa (ọyọhọ isua ikie inan̄ E.N.), Athos ama akabade edi edisana ebiet ọnọ mme ufọkabasi Christian. Nte ekemde ye n̄ke kiet, “edisana” Mary, ke asan̄ade ye John Ọkwọrọikọ aka Cyprus ndise Lazarus, ekebehe ke Athos ke ntak mbabuat ọkpọsọn̄ oyobio. Ke uyai obot oro otụkde enye, enye ama eben̄e Jesus ete ayak enye ọnọ imọ. Ntem, ẹma ẹdidiọn̄ọ Athos n̄ko nte “In̄wan̄esa Edisana Eyenan̄wan.” Ke ufọt ufọt ikpehe ini Byzantine, ẹma ẹdidiọn̄ọ ofụri isọn̄ itiat emi ọkọkọride ọwọrọ enyọn̄ nte Edisana Obot. Ẹkeda enyịn̄ emi an̄wan̄wa ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ ke 1046 E.N. ke ewụhọ Akwa Edidem Constantine IX Monomachus.
Ke ntak etiede n̄kpotụk n̄kpotụk onyụn̄ odude nsannsan, Athos etie nte ebiet emi ọfọnde ndidu uwem ikpọn̄. Ke ediwak isua ikie, enye ama odụri ntịn̄enyịn mbon ido ukpono ke ofụri otu Orthodox—mbon Greece, Serbia, Rome, Bulgaria, Russia, ye mbon eken—ẹmi ẹkebọpde akpakịp ufọkidụn̄ n̄ka mọn̄k, ye mme ufọkabasi ye obio mmọ. N̄kpọ nte 20 ke otu ẹmi ke ẹsụk ẹdu.
Obot Athos Mfịn
Mfịn, Athos edi n̄kann̄kụk oro adade ke idem, ye n̄wed ediomi emi ẹkenọde unyịme ke 1926. Ke ibat ama okosụhọde ke ediwak isua, ibat mọn̄k ẹmi ẹdide mme andidụn̄ ọmọdọk esịm 2,000.
Kiet kiet ke otu mme ufọkidụn̄ n̄ka mọn̄k oro enyene ndutịm in̄wan̄, mme ufọk akam, ye mme ufọkidụn̄ eke idemmọ. Ẹkụt n̄kponn̄kan edisana ebiet eke mme odụn̄-ikpọn̄ ke itieidụn̄ Karoúlia, oro ọwọrọde owụhọ ata anyan ke ata ntotụn̄ọ ebeden̄ ke utịt utịt Obot Athos. Ẹkeme ndisịm mme otu ataya kiet kiet mi n̄kukụre ke ndisan̄a ke awak-n̄kukọhọ afan̄, mme itiat udịghi ukot, ye mme n̄kpọkọbi. Ke Athos, mme mọn̄k ẹsụk ẹtetiene akani ndutịm utuakibuot mmọ eke usen ke usen, ẹkamade n̄kanika Byzantine (ye usen ọtọn̄ọde ke utịn ama okosop) ye n̄wed usenọfiọn̄ Julian (emi eke Gregory adade usen 13 aka anyan akan).
Okposụkedi ẹkotde itie ufọk ido ukpono emi “edisana” ke ntak an̄wan, ke ofụri isua 1,000 mme mọn̄k ye mme odụn̄-ikpọn̄ esie ẹkpan kpukpru orụk odu-uwem n̄kpọ oro ẹdide uman ke ofụri inua-akpa oro—ke owo ye ke unam—ọkọrọ ye eunuch ekededi m̀mê owo oro mînyeneke ntan̄ebek. Ke ndondo emi, ibet aban̄ade owo oro mînyeneke ntan̄ebek ye ndusụk unam ẹdide uman emetek ubọk, edi ke ẹsụk ẹkpan iban ndisan̄a n̄kpere mben inyan̄ Athos ke mita 500.
“Edisana Obot” Kpukpru Owo
Nte Athos edi “edisana obot” emi mme Christian oro ẹbakde Abasi ẹkpenyenede ndidi ndituak ibuot? Ke etịn̄de ikọ ọnọ n̄wan Samaria emi ekenịmde ke akpanikọ ke ẹkpenyene ndituak ibuot nnọ Abasi ke Obot Gerizim, Jesus ama anam an̄wan̄a nte ke owo idisioho ata ata obot aba inịm san̄asan̄a nte itie ndituak ibuot nnọ Abasi. Jesus ọkọdọhọ ete: “Ini ke edi, eke mbufo ẹdituakde ibuot ẹnọ Ete, idịghe ke [Gerizim] inyụn̄ idịghe ke Jerusalem.” Ntak-a? “Abasi edi spirit: ndien mme andituak ibuot nnọ Enye ẹnyene ndituak ibuot ke spirit ye ke akpanikọ.” (Sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.)—John 4:21, 24.
Ke anyande ubọk owụt ini nnyịn, prọfet Isaiah ama ebem iso etịn̄ ete ke ndamban̄a “obot ufọk Jehovah oyọwụhọ ke enyọn̄ ikpọ obot, onyụn̄ okon̄ akan n̄kpri obot,” ndien mme owo ẹtode kpukpru idụt ẹyebụn̄ọ ẹdụk ke esịt ke ndamban̄a usụn̄.—Isaiah 2:2, 3.
Ẹnọ irenowo ye iban ẹmi ẹyomde ndinyene eti itie ebuana ye Abasi ikot ndituak ibuot nnọ Jehovah ke “spirit ye ke akpanikọ.” Ediwak miliọn owo ke ofụri ererimbot ẹma ẹkụt usụn̄ adade esịm ‘obot Jehovah.’ Mmọ, ke adianade ye mbon eken, ẹbuana ekikere ekpeibet owo Greece oro eketịn̄de aban̄a Athos ete: “Mmenyene eyịghe m̀mê ẹkeme ndikụt idaha eke spirit n̄kukụre ke ndusụk ebiet oro ẹbọpde ibibene ẹkanade m̀mê ke mme ufọkidụn̄ n̄ka mọn̄k.”—Men Utom 17:24 domo.
[Ekebe ke page 31]
Ẹfiọhọ N̄kpọuto Oro Ekedịbede ke Anyanini
Ke ediwak isua ikie ẹmi ẹkebede, mme mọn̄k oro ẹdụn̄de ke Athos ẹma ẹtan̄ mme n̄kpọuto oro ẹsịnede n̄kpọ nte mme uwetn̄kpọ ẹwakde ẹsịm 15,000 ẹbon, ẹdọhọde ke ẹkewet ndusụk ke ọyọhọ isua ikie inan̄, anamde enye edi kiet ke otu uwetn̄kpọ oro ọsọn̄de urua akan ke ererimbot. Mme ikpan̄wed ẹdu, mme ofụri eboho ye mme ikọn̄ n̄wed eke mme Gospel, mme psalm ye ikwọ, ke adianade ye mme ata n̄kani mbuwed, mme mbiet, mme n̄kpọ ẹbotde-bot, ye mme n̄kpọ ẹdade ukwak ẹnam. Ẹnọ ekikere ẹte ke Obot Athos enyene mbahade kiet ke itie inan̄ ke otu mme uwetn̄kpọ usem Greek oro ẹdude ke ererimbot, okposụkedi osụk oyoyom ẹsịn ediwak ke n̄wed nte enende. Ke 1997, ke akpa ini, mme mọn̄k ẹma ẹyak ẹkụt mme n̄kpọuto mmọ ke Thessaloníki.
[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 31]
Telis/Greek National Tourist Organization