Ndi Uwem Odu ke N̄kpa Ebede?
“KE OWO akpade, nte enye ediset?” ntre ke ete-ekpụk oro Job okobụp n̄kpọ nte isua 3,500 oro ẹkebede. (Job 14:14) Mbụme emi afịna ubonowo ke ediwak tọsịn isua. Ke ofụri emana, ediwak owo ẹmekere ẹban̄a ibuot nneme emi ẹnyụn̄ ẹsion̄o nsio nsio ekikere ẹdi.
Ediwak inua-okot Christian ẹnịm heaven ye hell ke akpanikọ. Ke n̄kan̄ eken, mbon Hindu ẹnịm edifiak mmana ke akpanikọ. Ke etịn̄de aban̄a ekikere mbon Muslim, Emir Muawiyah, udiana adaibuot ke iwụk ebiet ido ukpono Islam kiet, ọdọhọ ete: “Nnyịn inịm ke akpanikọ ite ke usen ikpe oyodu ke owo ama akakpa, emi editiede ukem nte edisan̄a ndụk esop, ke ini afo akade iso Abasi, Allah.” Nte ekemde ye ukpepn̄kpọ Islam, Allah ndien oyodụn̄ọde usụn̄ uwem owo kiet kiet onyụn̄ ọnọ owo aka paradise m̀mê hell ikan̄.
Ke Sri Lanka, mbon Buddha ye mbon Catholic ẹsibon usụn̄ ye window ata in̄wan̄ ke ini owo akpade ke ubon mmọ. Ẹsidomo utuenikan̄, ẹnyụn̄ ẹnịm ekebe okpo ẹwọn̄ọde ukot akpan̄kpa ẹwụt enyịnusụn̄ an̄wa. Mmọ ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke mme edinam emi ẹyenam spirit akpan̄kpa ọsọsọp ọwọrọ.
Nte Ronald M. Berndt eke Ufọkn̄wed Ntaifiọk Western Australia ọdọhọde, Mme Amanaisọn̄ Australia ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke “owo ikemeke ndisobo spirit mme owo.” Ndusụk ekpụk ke Africa ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke owo ama akakpa mme ikpîkpu owo ẹkabade ekpo, ke adan̄aemi mme ọwọrọiso owo ẹkabarede mme ete ete ẹdide spirit, emi ẹdikponode ẹnyụn̄ ẹkpe ubọk nte mme adausụn̄ oro enyịn mîkwe ke obio.
Ke ndusụk idụt, mme edinịm ke akpanikọ ẹban̄ade idaha mme akpan̄kpa ẹdi edibuak ido edinam n̄kann̄kụk ye inua-okot Ido Ukpono Christ. Ke uwụtn̄kpọ, ke otu ediwak mbon Catholic ye Protestant ke Edem Usoputịn Africa, edi ido ndifụk ukụtiso ke ini owo akpade mbak owo ndomokiet edise onyụn̄ okụt spirit akpan̄kpa oro.
Ke akpanikọ, mme owo ẹnọ nsio nsio ibọrọ ke mbụme oro, ‘Nso itịbe inọ nnyịn ke ini nnyịn ikpade?’ Edi, akpan ekikere oro odude ke ibọrọ mmọ edi: N̄kpọ odu owo ke esịtidem oro mîkemeke ndikpa esinyụn̄ akade iso odu uwem ke owo ama akakpa. Ndusụk owo ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke “n̄kpọ” oro edi spirit. Ke uwụtn̄kpọ, ke ediwak ikpehe Africa ye Asia ye ke ofụri ikpehe Pacific eke Polynesia, Melanesia, ye Micronesia, ediwak owo ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke spirit—idịghe ukpọn̄—ikemeke ndikpa. Ke akpanikọ, ndusụk usem ikam inyeneke-nyene ikọ oro “ukpọn̄.”
Nte spirit esịne odu-uwem owo ke idem? Ndi spirit oro esinen̄ede ọkpọn̄ ikpọkidem ke owo akpade? Ke edide ntre, nso isitịbe inọ enye? Ndien nso idotenyịn idu inọ mme akpan̄kpa? Owo ikpenyeneke ndifụmi mme mbụme emi. Se ededi oro n̄kann̄kụk m̀mê ido ukpono fo edide, n̄kpa edi ata idem n̄kpọ oro nnyịn inyenede ndisak iso ise. Ntem mme mbụme emi ẹnen̄ede ẹbuana fi ọkpọkpọ. Nnyịn imesịn udọn̄ inọ fi ndidụn̄ọde n̄kpọ emi.