Se Idin̄wamde Fi Ekeme Ndineme Nneme ye Nsan̄a Ndọ Fo

‘M MATUA n̄kpọfiọk mban̄a se n̄ketịn̄de.’ ‘Mmokụt ke ikọ mi ikan̄wan̄ake fi.’ Ndi akanam emetịn̄ utọ ikọ emi ke ama okodomo ndinyene nneme ye nsan̄a ndọ fo? Nneme edi usọ oro anade inyene. Kpa nte edide ye usọ ekededi, etie nte ndusụk owo ẹsisọp ẹnyene usọ emi ẹkan ndusụk owo. Kpa ye oro, idem edieke ọsọn̄de fi ndinyene usọ emi, afo emekeme ndikpep ndineme nneme inem inem ye uforo uforo.

Ndusụk ini, mme owo ẹsitiene ido obio ke nte ẹnamde n̄kpọ ye mme nsan̄a ndọ mmọ. Ẹsiwak ndidọhọ ke ndusụk ebiet ke erenowo isitịn̄ke ikọ awak akaha. Ẹkeme nditre ndida ikọ iren oro ẹsitịn̄de ikọ ẹkaha ke akpan n̄kpọ. Edi akpanikọ, Bible ọdọhọ ete: “Ana kpukpru owo ẹsọp ndikop ikọ, ẹkûsọp nditịn̄ ikọ.” (James 1:19) Nte ededi, item emi enyene iren ye iban onyụn̄ owụt ke nneme akan ikpîkpu editịn̄ ikọ. Owo iba ẹkeme nditịn̄ ikọ ye kiet eken mbịghi, edi nso iditịbe edieke mmọ mîkpan̄ke utọn̄ inọ kiet eken? Etie nte nneme mmọ idinyeneke ibuot. Nte itie N̄wed Abasi eke enyọn̄ emi owụtde, n̄kpan̄utọn̄ edi akpan n̄kpọ oro ekemede ndin̄wam nnyịn ikụt unen ke nneme.

Nneme Oro Owo Mîtịn̄ke Ikọ

Ke ndusụk obio, owo isimaha iban ẹtịn̄ ekikere mmọ ye nte etiede mmọ ke idem. Mme ebe isinyụn̄ idọn̄ke enyịn ke mbubehe ubon mmọ. Ke utọ idaha oro, ebe ye n̄wan isifiọkke se nsan̄a mmọ oyomde. Ndusụk ibanndọ ẹsinen̄ede ẹnyene usọ ke ndifiọk se ebe mmọ ẹyomde ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ inikiet inikiet ẹban̄a oro. Ke mme utọ idaha oro, ọwọrọ ke ebe ye n̄wan ke ẹneme nneme okposụkedi mîtịn̄ke ikọ. Edi utọ nneme oro ẹsiwak ndidi edem kiet. Ke adan̄aemi n̄wan ekemede ndikpep ndifiọk se ebe esie ekerede m̀mê nte etiede enye ke idem, ebe isiwakke ndikpep utọ usọ emi nnyụn̄ mfiọk nte etiede n̄wan esie ke idem.

Edi akpanikọ, ke ndusụk ebiet, iren ẹsifiọk se iban ẹyomde ẹnyụn̄ ẹdomo ndinam n̄kpọ mban̄a oro. Nte ededi, idem ke mme utọ ebiet oro, ediwak mme ọdọ ndọ ẹyenen̄ede ẹbọ ufọn edieke mmọ ẹnemede nneme edifọn edifọn.

Nneme Edi Akpan N̄kpọ

Edineme nneme in̄wan̄-in̄wan̄ idiyakke ẹnyene ndutan̄uyo ye ukwan̄ ekikere. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ini oro Israel ẹkekabarede ẹdi idụt, esien Reuben, Gad, ye ubak esien Manasseh emi ẹkedụn̄de ke edem usiahautịn Akpa Jordan ẹma ẹnam “itie-uwa emi okponde ndise” ke mben Jordan. Edinam emi ikan̄wan̄ake mbon esien eken. Mmọ ẹkekere ke nditọete mmimọ oro ẹkedụn̄de ke edem Jordan ẹma ẹfiak edem, ntre mme esien oro ẹkedụn̄de ke edem usoputịn ẹma ẹben̄e idem ndika n̄kan̄wana ye mmọ sia ẹkedade mmọ nte mbon mfiakedem. Nte ededi, mbemiso ẹkedahade ekọn̄ oro, mmọ ẹma ẹsio mme owo ẹdọn̄ ẹte ẹkenyene nneme ye mme esien oro ẹkedụn̄de ke n̄kan̄ edem usiahautịn. Nso ọniọn̄ ọniọn̄ edinam ke emi ekedi ntem! Mmọ ẹma ẹdifiọk ke nditọete mmimọ ikanamke itieuwa oro ndida mfọp uwa. Utu ke oro, mme esien oro ẹkedụn̄de ke n̄kan̄ edem usiahautịn ẹkekam ẹnam emi mbak edieke mme esien eken ẹdidọhọde mmimọ ke ini iso ẹte: “Mbufo inyeneke udeme ke Jehovah,” itieuwa oro ekpedi ntiense nte ke mmimọ n̄ko ikedi mme andituak ibuot nnọ Jehovah. (Joshua 22:10-29) Mmọ ẹkekot itieuwa emi Ntiense, eyedi koro enye ekedide ntiense ke mmọ ẹkeda Jehovah nte ata Abasi.—Joshua 22:34.

Mbon esien iba ye ubak emi ẹma ẹnam n̄kpọ emi an̄wan̄a mme esien eken tutu mmọ ẹfre ẹban̄a ekọn̄ oro mmọ ẹkeduakde ndin̄wana ye mmọ. Omokụt do ke in̄wan̄-in̄wan̄ nneme ikayakke ẹn̄wana ekọn̄. Nte ini akakade, ke ini Israel ẹkesọn̄de ibuot ye Jehovah Abasi emi ekedide ndamban̄a ebe mmọ, Jehovah ama ọdọhọ ke iyetịn̄ ikọ ‘mfọn mfọn ye mmọ.’ (Hosea 2:14) Nso eti uwụtn̄kpọ ke emi edi ntem ọnọ mme ọdọ ndọ! Ih, domo nditịn̄ ikọ mfọn mfọn ye nsan̄a ndọ fo man enye ọfiọk nte etiede fi ke idem. Enen̄ede oyom anam emi akpan akpan ke ini enemede n̄kpọ oro ekemede ndiyat owo esịt. Pattie Mihalik, ọkọmbụk n̄kpọntịbe ke United States, ọdọhọ ke ‘ndusụk owo ẹdọhọ ke isikpaha owo n̄kpọ nditịn̄ ikọ, edi nditịn̄ ikọ ekeme ndinen̄ede nnyene ufọn. Ndien idem okposụkedi esisọn̄de ndusụk owo nditịn̄ ekikere mmọ, ndinam emi ekeme ndinen̄ede nnyene ufọn akan okụk oro owo enyenede ke itie unịm okụk.’

Ndifori Usọ Uneme Nneme

Ndusụk owo ẹkeme ndidọhọ ẹte: ‘Ndọ nnyịn ikọfọnke-fọn toto ke ntọn̄ọ.’ Mbon en̄wen ẹkeme ndidọhọ ẹte: ‘Ndọ emi ikemeke-keme ndifọn.’ Mmọ ẹkeme ndikere ke mmimọ ikemeke ndifori usọ uneme nneme ke ima ikọdọ ndọ. Edi, kam kere ban̄a mbio obio emi mme iman ẹsidiomide ndọ ẹnọ nditọ. Kpa ye emi, ediwak mbon oro ẹdọde ndọ ke mme utọ ebiet oro ẹsisụk ẹkeme ndineme nneme edifọn edifọn ye nsan̄a ndọ mmọ nte ini akade.

Ẹma ẹdiomi ndọ ẹnọ akparawa ye n̄kaiferi kiet ke Edem Usiahautịn. Ẹma ẹsio asan̄autom ẹdọn̄ ẹte aka anyan ebiet okoyom n̄wan ọnọ akparawa emi. Kpa ye oro, mme ọdọ ndọ emi ẹkedude uwem ke n̄kpọ nte isua 4,000 emi ẹkebede ẹma ẹnen̄ede ẹnyene usọ uneme nneme. Isaac ekedi akparawa oro, ndien ke in̄wan̄ ke enye okosobo ye asan̄autom oro akakade ndiyom n̄wan nnọ enye ọkọrọ ye n̄kaiferi oro akakabarede edi n̄wan esie. Asan̄autom emi ama “emen kpukpru n̄kpọ oro enye akanamde obụk ọnọ Isaac.” Bible aka iso obụk mbụk ndọ emi ntem: “Ndien Isaac ada n̄wan oro [Rebekah] odụk ke tent Sarah eka esie, [kpa edinam emi adade aban̄a udianndọ], ndien enye ọdọ Rebekah, enye onyụn̄ akabade edi n̄wan esie; Isaac onyụn̄ ama enye.”—Genesis 24:62-67.

Ti ete ke Isaac ekemen Rebekah ọdọ ke ama okokop kpukpru se asan̄autom oro akanamde. Asan̄autom oro akakade okoyom n̄wan emi ọnọ enye ekedi ata asan̄autom Jehovah Abasi emi ẹkekemede ndiberi edem, emi akatuakde ibuot ọnọ Abasi Isaac. Isaac ama enyene eti ntak ndiberi edem ke eren emi. Ke oro ebede, Isaac ama “ama” Rebekah n̄wan esie.

Ndi Isaac ye Rebekah ẹma ẹnyene usọ uneme nneme? Ke Esau eyen mmọ ama ọkọdọ nditọiban Heth, akamba mfịna ama edemede ke ubon Isaac. Rebekah ama aka iso ọdọhọ Isaac, ete, “Nditọ iban Heth ẹsịn uwem efek mi; edieke Jacob [udọ mmọ] ọdọde n̄wan ke otu nditọ-iban Heth, . . . , uwem mi ọfọn ke nso?” (Genesis 26:34; 27:46) Ana in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke Rebekah ama enen̄ede etịn̄ se ikafịnade enye.

Isaac ama ọdọhọ Jacob amanamba eyeneka Esau okûdọ n̄wan ke otu nditọiban Canaan. (Genesis 28:1, 2) Emi owụt ke ikọ Rebekah ama an̄wan̄a Isaac. Mme ọdọ ndọ emi ẹma ẹneme ata akamba mfịna ubon mmọ ke eti usụn̄, ẹnyụn̄ ẹnịm eti uwụtn̄kpọ ẹnọ nnyịn mfịn. Edi nso ke ẹkpenam edieke ebe ye n̄wan ẹnenide ẹban̄a n̄kpọ?

Nte Ebe ye N̄wan Ẹkpesede Ẹban̄a Eneni

Edieke afo enenide ọkpọsọn̄ eneni ye nsan̄a ndọ fo, kûdop enye uyo. Edieke odopde enye uyo, oro edinen̄ede owụt ke esịt inemke fi, ndien ke afo nde uyomke enye enem esịt. Edi ekeme ndidi nsan̄a ndọ fo ikam inen̄ekede ifiọk se oyomde, m̀mê ndifiọk nte etiede fi ke idem.

Afo ekpenyene ndineme se ifịnade fi ye nsan̄a ndọ fo. Edieke se oyomde ndineme edide n̄kpọ oro ekemede ndiyat owo esịt, idimemke nsan̄a ndọ fo nditie sụn̄-n̄ n̄kop se etịn̄de. Abraham ye Sarah, ete ye eka Isaac ẹma ẹsobo ọkpọsọn̄ mfịna ini kiet ko. Sia Sarah ekedide ada, enye ama ada Hagar ofụn an̄wan esie, nte ido eyo oro ekedide, ọnọ ebe esie nte n̄wanesa man enye akpaman eyen ọnọ enye. Hagar ama aman eyeneren emi ekekerede Ishmael ọnọ Abraham. Nte ededi, Sarah ama ediyomo idịbi ke akpatre onyụn̄ aman eyeneren emi ekekerede Isaac ọnọ Abraham. Ke ini Sarah okoyomde ndisio Isaac ke eba, enye ama okụt nte Ishmael asakde eyen imọ. Ntre, ke Sarah ama akada okụt mfịna oro edisịmde eyen imọ, enye ama ọdọhọ Abraham ebịn ofụn an̄wan oro ye Ishmael efep. Ke akpanikọ, Sarah ama anam ebe esie ọfiọk ke ata in̄wan̄-in̄wan̄ usụn nte eketiede enye ke idem. Edi n̄kpọ emi ama ọdiọk Abraham ke enyịn etieti.

Didie ke ẹkekọk mfịna emi? Mbụk Bible oro okot ete: “Abasi ọdọhọ Abraham, ete, Kûyak ọdiọk fi ke enyịn uban̄a eyen oro, ye ofụn-an̄wan fo; kpukpru se Sarah ọdọhọde fi, kop uyo esie oro; koro ke Isaac ke ẹdikot ubon fo.” Abraham ama okop onyụn̄ anam se Jehovah ọkọdọhọde enye.—Genesis 16:1-4; 21:1-14.

Afo emekeme ndidọhọ ete, ‘Nte ededi, edieke Abasi ekpetiede ke heaven etịn̄ ikọ ọnọ nnyịn, nnyịn ikpọsọsọp ikọk mfịna nnyịn!’ Oro ada nnyịn edisịm akpan n̄kpọ efen oro ekemede ndin̄wam nnyịn ibiere eneni ke ndọ. Mme ọdọ ndọ ẹkeme ndikpan̄ utọn̄ nnọ Abasi. Didie? Edi ke ndikot Ikọ Abasi ọtọkiet nnyụn̄ nda se enye etịn̄de nte ndausụn̄ Abasi.—1 Thessalonica 2:13.

N̄wanndọ Christian kiet emi enyenede mbufiọk ọkọdọhọ ete: “Ediwak ini emi n̄kaiferi esidide ebịne mi ediyom nnọ imọ item mban̄a ndọ imọ, mmesibụp m̀mê enye ye ebe esie ẹsitie ọtọkiet ẹkot Bible. Ata ediwak owo oro ẹnyenede mfịna ndọ isitiehe ọtọkiet ikot Bible.” (Titus 2:3-5) Kpukpru nnyịn imekeme ndibọ ufọn nto ikọ eyenete an̄wan emi. Tie ye nsan̄a ndọ fo kot Ikọ Abasi kpukpru ini. Ke anamde oro, afo “oyokop” nte Ikọ Abasi etemede fi nte akpanamde n̄kpọ ke usen ke usen. (Isaiah 30:21) Edi kpeme idem: Kûda Bible umia nsan̄a ndọ fo nte ikpa. Kûdi kwa kwa afo ada N̄wed Abasi asua ọnọ enye ke ini ekerede ke enyene itie N̄wed Abasi emi enye mîdaha isịn ke edinam. Utu ke oro, domo ndise nte mbufo mbiba ẹkemede ndida se ẹkotde nsịn ke edinam.

Edieke ẹdomode ndikọk akamba mfịna, da Watch Tower Publications Indexa dụn̄ọde akpan mfịna oro. Yak idọhọ ke ẹse ẹban̄a ete ye eka mbufo oro ẹma ẹkesọn̄, ndien oro ada mfịna edi ke ndọ mbufo. Utu ke ndineni mban̄a se nsan̄a ndọ fo akpanamde m̀mê se mîkpanamke, ẹsụhọde ẹtie ọtọkiet ẹdụn̄ọde Index. Akpa kan̄a, ẹbem iso ẹse akpan ibuotikọ oro ọdọhọde “Parents.” Ẹmekeme ndidụn̄ọde mme n̄wed oro ẹsiakde ke n̄kpri ibuotikọ nte “caring for aged parents.” Ẹtie ọtọkiet ẹkot mme ibuotikọ oro ẹnemede mme orụk n̄kpọ emi ke mme n̄wed Mme Ntiense Jehovah. Idem ekeme ndikpa mbufo ndikụt adan̄a ufọn oro ẹdibọde ẹto ntọt oro ọkọn̄ọde ke Bible, emi an̄wamde ediwak ata mme Christian.

Ndidụn̄ọde nnyụn̄ n̄kot mme n̄wed oro ẹsiakde ke Index ayan̄wam mbufo ẹnen̄ede ẹse ẹban̄a mfịna mbufo. Mbufo ẹyekụt mme itie N̄wed Abasi oro ẹkotde ẹsịn ye mbon oro ẹsiakde-siak ẹsịn oro ẹdinamde mbufo ẹfiọk nte Abasi esede mfịna mbufo. Ẹtie ọtọkiet ẹkụbọde mme itien̄wed Bible oro ẹkot. Ke akpanikọ, mbufo ẹyekop se Abasi etịn̄de aban̄a mfịna oro ẹsobode!

Neme Nneme Ifụre Ifụre

Ndi akanam omodomo ndiberede usụn̄ oro owo mîberekede ke anyan ini? Usụn̄ oro eyeberede sụn̄sụn̄ edieke akapde n̄karafan̄ osion̄o ke afaraikụt. Edi nso kaban̄a usụn̄ oro ẹsibererede kpukpru ini ẹnyụn̄ ẹsịnde aran ke afaraikụt? Enye oro idisọn̄ke ndiberede. Ntre ke edi ye nneme. Kpa nte esimemde ndiberede usụn̄ oro ẹsịnde aran ke afaraikụt, kpasụk ntre ke edidi edieke ẹdade ima Christian ẹneme nneme kpukpru ini, do mbufo ẹyekeme nditịn̄ se isịnede mbufo ke esịt in̄wan̄-in̄wan̄ idem ke ini odude akpan n̄kpọ oro mbufo mînyịmeke ye kiet eken.

Tọn̄ọ ndikpep usọ emi sụn̄sụn̄. Okposụkedi oro ediyomde enen̄ede esịn ukeme ke ntọn̄ọ, kûyak idem emem fi. Nte ini akade, afo eyekeme ndinyene inem inem itie ebuana ye nsan̄a ndọ fo, ndien emi ayanam mbufo ẹnyene emem oro ebịghide.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 7]

Ndi emesiyom ndausụn̄ Abasi ke ini eneni edemerede?