IBUOTIKỌ UKPEPN̄KPỌ 42
ỌYỌHỌ IKWỌ 44 Akam Owo N̄kpọnnam
Nte Ọkpọbọn̄de Akam Yak Enen̄ede Oto Fi Esịt
“ Mmokot fi ke ofụri esịt mi. Yere mi, O Jehovah.”—PS. 119:145.
AKPAN N̄KPỌ EMI IDINEMEDE
Idineme nte nnyịn ndikere mban̄a mme akam ke Bible ekemede ndin̄wam nnyịn yak mme akam nnyịn ẹsinen̄ede ẹto nnyịn esịt.
1-2. (a) Nso ikeme ndikpan nnyịn nditịn̄ ofụri esịt nnyịn nnọ Jehovah? (b) Inam didie idiọn̄ọ ke Jehovah esitịm akpan̄ utọn̄ okop akam nnyịn?
NDI esitie fi ndusụk ini nte akam fo ebiet n̄kpọ emi ẹmụmde-mụm ẹdọn̄ ke ibuot, etie enyọn̄ enyọn̄, mîdịghe etie nte ke enyene ukot akam kiet kpọt? Ekpedi ntre, idịghe afo ikpon̄ ke esitịbe ọnọ. Sia uwem nnyịn etiede itọk itọk, ndusụk ini ima iyom ndibọn̄ akam imekeme nditịn̄ ikọ iba m̀mê ita idọhọ ‘ke enyịn̄ Jesus, Amen,’ idaha. Mîdịghe ekeme ndidi esisọn̄ nnyịn nditịn̄ ofụri esịt nnyịn nnọ Jehovah sia ikerede ke nnyịn idotke ndida enye ke iso.
2 Bible anam ikụt ke se ibehede Jehovah edi nnyịn ndisụhọde idem ntịn̄ se isịnede nnyịn ke esịt nnọ enye, idịghe nditịn̄ ikọ nte itịn̄ uto. Enye esikop “eben̄e mbon nsụkidem.” (Ps. 10:17) Ima ibọn̄ akam, enye esitịm akpan̄ utọn̄ okop kpukpru ikọ ye kpukpru udịmikọ emi itịn̄de sia enye enen̄ede ekere aban̄a nnyịn.—Ps. 139:1-3.
3. Mme mbụme ewe ke idineme ke ibuotikọ emi?
3 Ke ntak oro imekeme ndibụp ite: Ntak emi ikemede ndibọn̄ akam nnọ Jehovah ikopke ndịk? Didie ke ikeme ndibọn̄ akam yak enen̄ede oto nnyịn esịt? Didie ke ndikere mme akam ofụri esịt emi ẹdude ke Bible ekeme ndin̄wam nnyịn yak mme akam nnyịn ẹsito nnyịn esịt? Ọkpọsọn̄ nnyịn ndinen̄ede ntịn̄ nte etiede nnyịn ke idem nnọ Jehovah, nso ke ikeme ndinam? Ẹyak ineme mme ibọrọ mbụme emi.
BỌN̄ AKAM NỌ JEHOVAH KÛKOP NDỊK
4. Nso ikeme ndin̄wam nnyịn yak ibọn̄ akam inọ Jehovah ikopke ndịk? (Psalm 119:145)
4 Ama an̄wan̄a nnyịn ke Jehovah edi ata eti ufan emi oyomde ikụt ibuot, iyokụt ke imekeme ndibọn̄ akam nnọ enye ikopke ndịk. Andikewet Psalm 119 ama odomo ndida Jehovah nte itịn̄de oro. Idịghe nte ke enye ikenyeneke mfịna ke uwem. Mbon abian̄a ẹma ẹfọp nsu ẹdori enye. (Ps. 119:23, 69, 78) Ndusụk ini, idem ama esimem enye ke ntak mme ndudue esie. (Ps. 119:5) Kpa ye oro, enye ikayakke ndịk akpan enye nditịn̄ nte etiede enye ke idem ofụri ofụri nnọ Jehovah.—Kot Psalm 119:145.
5. Ntak emi nnyịn mîkpayakke idiọk usụn̄ emi idade idem nnyịn akpan nnyịn ndibọn̄ akam? Nọ uwụtn̄kpọ.
5 Jehovah ọdọhọ yak idem mbon emi ẹnamde akwa idiọkn̄kpọ ẹbọn̄ akam ẹnọ imọ. (Isa. 55:6, 7) Ntre ikpanaha iyak idiọk usụn̄ emi idade idem nnyịn akpan nnyịn ndibọn̄ akam nnọ enye. Se uwụtn̄kpọ mi. Awat ubomofụm ọdiọn̄ọ ke imọ ikpoyom un̄wam ke imekeme ndidọhọ mbon emi ẹsitiede ke tọwa ẹnọ mme awat ubomofụm ndausụn̄ ẹn̄wam imọ. Enye okposop usụn̄ mîdịghe anam ndudue, ndi akpana enye ayak bụt anam enye ndidọhọ mmọ ẹn̄wam enye? Ihih-o! Ukem oro ke edi ye nnyịn. Ekpededi etie nnyịn ndusụk ini nte ke nnyịn imụmke ibuot ke se ikpanamde, mîdịghe edi ke ima inam idiọkn̄kpọ, imekeme ndibọn̄ akam nnọ Jehovah ikopke ndịk.—Ps. 119:25, 176.
NTE EKEMEDE NDIBỌN̄ AKAM YAK ENEN̄EDE OTO FI ESỊT
6-7. Didie ke ndikere mban̄a nti edu Jehovah ekeme ndin̄wam nnyịn yak mme akam nnyịn ẹsinen̄ede ẹto nnyịn esịt? Nọ uwụtn̄kpọ. (Se ikọ idakisọn̄ n̄ko.)
6 Nnyịn mîbatke-bat ikọ itịn̄ ye Jehovah, itịn̄ kpukpru se isịnede nnyịn ke esịt ye nte etiede nnyịn ke idem inọ enye, akam nnyịn oyoto nnyịn esịt. Edi nso ke ikeme ndinam yak mme akam nnyịn ẹsinen̄ede ẹto nnyịn esịt?
7 Kere ban̄a mme mme edu Jehovah.a Adan̄a nte inen̄erede ikere iban̄a mme edu Jehovah, ntre ke edinen̄erede imem nnyịn utom nditịn̄ nte etiede nnyịn ke idem nnọ enye. (Ps. 145:8, 9, 18) Kop uwụtn̄kpọ Sista Kristine emi ete esie ekedide owo afai. Enye ọdọhọ ete: “Ikememke utom inọ mi ndineme nneme ye Jehovah nte eyen eneme nneme ye Ete. N̄kekere ke mme ndudue mi ayanam enye ọkpọn̄ mi.” Ewe edu Jehovah akan̄wam enye? Enye ọdọhọ ete: “Nsinsi ima emi Jehovah enyenede akanam n̄kûkop ndịk nnyụn̄ nnịm ke enye ama mi. Mmọdiọn̄ọ ke Jehovah idikpọn̄ke mi. Ekpededi ndọduọ, enye eyemenede mi sia enye ama mi. Se isin̄wamde mi n̄keme nditịn̄ se inen̄erede inem mi esịt ye se inen̄erede inam mi mfụhọ nnọ enye edi oro.”
8-9. Tịn̄ ndusụk ufọn emi edinyenede edieke ekerede se oyomde nditịn̄ mbemiso ọbọn̄de akam. Nọ uwụtn̄kpọ.
8 Kere se oyomde nditịn̄. Mbemiso ọbọn̄de akam, emekeme ndibụp idemfo mbụme ifan̄ utọ nte: ‘Nso idi akpan mfịna emi nnyenede idaha-emi? Ndi enyene owo emi anade mfen nnọ? Ndi nnyene obufa mfịna emi anade ndọhọ Jehovah an̄wam mi?’ (2 Ndi. 19:15-19) Imekeme nditiene uwụtn̄kpọ akam emi Jesus ekekpepde nnyịn. Idinam oro ke nnyịn ndikere se ikemede ndiben̄e Jehovah mban̄a enyịn̄ Esie, Obio Ubọn̄ Esie, ye uduak Esie.—Matt. 6:9, 10.
9 Ini Sista Aliska okokopde ke ebe esie enyene kansa ke mfre, ke kansa oro ayada enye ibuot, ama ọsọn̄ enye ndibọn̄ akam. Enye eti nte eketiede enye ke idem onyụn̄ ọdọhọ ete: “Ibuot ama oyon̄ mi tutu mmụmke ibuot se n̄kpanamde nnyụn̄ ndiọn̄ọke se n̄kpetịn̄de ke akam.” Nso in̄wam enye? Enye ọdọhọ ete: “Mbemiso mbọn̄de akam, mmesida ekpri ini n̄kere se nyomde nditịn̄ ye Jehovah. Oro an̄wam mi n̄kụt ete ke mme akam mi iban̄ake se ifịnade mi ye udọn̄ọ ebe mi kpọt. Emi esinam idem afiak ebịt mi, esịt onyụn̄ ana mi sụn̄ ini mbọn̄de akam.”
10. Ntak emi ikpesidomode ndibọn̄ akam yak ebịghi? (Se mme ndise n̄ko.)
10 Sibọn̄ akam yak ebịghi. Mbio mbio akam ẹsụk ẹkeme ndito owo esịt, edi ima ida ini ibọn̄ akam, iyekeme ndinen̄ede ntịn̄ nte etiede nnyịn ke idem nnọ Jehovah.b Elijah ebe Aliska ọdọhọ ete: “Mmesidomo ndibọn̄ akam ediwak ini ke usen. Ami ndisida ini mbọn̄ akam anam nnen̄ede n̄kpere Jehovah. Ufọn idụhe ami ndinam itọk itọk koro Jehovah isidịghe mma mbọn̄ akam enye oyom yak nsọsọp n̄kụre yak enye adaha.” Domo ndinam emi ise: Yom ini ye itie emi ekemede nditie mbọn̄ akam owo ifịnake fi, afo onyụn̄ ekeme ndibọn̄ akam uyo ọwọrọ. Yak emehe fi ndisibọn̄ akam mbịghi.
Yom ini ye itie emi ekemede nditie mbọn̄ akam mbịghi owo itịmekede fi (Se ikpehe 10)
KERE BAN̄A MME AKAM OFỤRI ESỊT EMI ẸDUDE KE BIBLE
11. Ima ikere iban̄a mme akam ofụri esịt emi ẹdude ke Bible, didie ke isidia ufọn? (Se n̄ko ekebe emi “Ndi Etie Fi ke Idem Nte Eketiede Mmọ?”)
11 N̄kpọ emi ekemede ndin̄wam fi edi ndikere mme akam ofụri esịt ye ndisana ikwọ m̀mê Mme Psalm emi ẹdude ke Bible. Ama okụt nte ikọt Abasi ẹkesitịn̄de se isịnede mmọ ke ata isọn̄ esịt ntem ẹnọ Abasi, oro ayanam ọdọn̄ fi ndisitịn̄ ofụri esịt fo nnọ Jehovah. Emekeme n̄ko ndikụt mbufa n̄kpọ se ọdọn̄de ke akam fo ada otoro Jehovah. Imonyụn̄ inịm ke oyokụt mme akam emi ikọt Abasi ẹkebọn̄de ẹtịn̄ nte etiede mmọ ke idem kpa nte etiede fi, ẹnyụn̄ ẹben̄ede Abasi ukem se oyomde ndiben̄e.
12. Ima ikere iban̄a se idude ke akam emi ikotde iban̄a ke Bible, nso ye nso ke ikeme ndibụp idem nnyịn?
12 Nte osụk ekerede se idude ke akam emi okotde aban̄a ke Bible, bụp idemfo ete: ‘Anie eketịn̄ ikọ oro? Nso ikanam enye etịn̄? Ndi se ẹtịn̄de ke akam emi edi ukem ukem nte etiede mi ke idem? Nso ye nso ke n̄keme ndikpep nto akam emi?’ Ekeme ndidi se anamde ndụn̄ọde man okụt ibọrọ mme mbụme oro. Edi akpanam, udûtuaha n̄kpọfiọk. Se ndusụk uwụtn̄kpọ mi.
13. Tịn̄ n̄kpọ kiet emi ikemede ndikpep mban̄a akam nto Hannah. (1 Samuel 1:10, 11) (Se n̄ko ndise.)
13 Kot 1 Samuel 1:10, 11. Ini Hannah ọkọbọn̄de akam oro, ikpọ mfịna iba ntem ke enye ekenyene. Enye ekedi ada, ndien ọyọhọ an̄wan iba emi ebe esie ọkọdọde ama anam uwem odorode enye. (1 Sam. 1:4-7) Ekpedi emenyene n̄kpọ emi osụk afịnade fi inyụn̄ iyakke ọbọ emem, nso ke ekeme ndikpep nto akam Hannah? Nte enye akadade ini ọbọn̄ akam ọnọ Jehovah onyụn̄ etịn̄de ofụri se isịnede enye ke esịt akanam esịt ana enye sụn̄. (1 Sam. 1:12, 18) Esịt ayana nnyịn n̄ko sụn̄ edieke ‘itopde mbiomo nnyịn inọ Jehovah,’ oro edi itịn̄de mme n̄kpọ emi afịnade nnyịn inọ enye, inyụn̄ itịn̄ n̄ko nte etiede nnyịn ke idem ke ntak mme n̄kpọ oro.—Ps. 55:22.
Ama afịna Hannah nte enye ekedide ada ye nte ọyọhọ an̄wan iba emi ebe esie ọkọdọde ekesisụn̄ide enye kwa kwa ini. Hannah ama an̄wan̄a esịt esie ọnọ Jehovah (Se ikpehe 13)
14. (a) Nso efen ke ikeme ndikpep nto Hannah? (b) Didie ke nnyịn nditie n̄kere se ikotde ke Bible ekeme ndinam inyene ediwak n̄kpọ ndidọn̄ ke akam nnyịn? (Se ikọ idakisọn̄.)
14 Ke Hannah ama akaman Samuel eyen esie ndien isua ifan̄ ebe, enye ama emen Samuel edisọk Eli emi ekedide akwa oku. (1 Sam. 1:24-28) Ke akam ofụri esịt emi Hannah ọkọbọn̄de, enye ama owụt ke imọ imenịm ke Jehovah esikpeme nti ikọt esie onyụn̄ ese aban̄a mmọ.c (1 Sam. 2:1, 8, 9) Ekeme ndidi mme mfịna emi Hannah ekenyenede ke ufọk ikokụreke, edi enye ekenen̄ede esịn ekikere ke nte Jehovah ọkọdiọn̄de enye. Nso ke ikpep? Se ikpepde edi ke edieke inen̄erede isịn ekikere ke nte Jehovah an̄wamde nnyịn tutu esịm emi, iyekeme ndinen̄ede nyọ se iwọrọde nnyịn idaha-emi.
15. Ẹkpediọk uwem ye nnyịn, nso ke ikeme ndikpep nto akam prọfet Jeremiah? (Jeremiah 12:1)
15 Kot Jeremiah 12:1. Enyene ini kiet ntem emi akabiakde prọfet Jeremiah ndikụt nte ndiọi owo ẹkopde inem uwem kpa ye ndiọi n̄kpọ emi mmọ ẹkenamde. N̄kpọ en̄wen emi akabiakde enye ekedi nte ekemmọ nditọ Israel ẹkediọkde uwem ye enye. (Jer. 20:7, 8) Ima ikụt nte mbon n̄kari ẹforode mîdịghe edi ke ẹsak nnyịn, esitie nnyịn nte eketiede Jeremiah. Kpa ye emi Jeremiah eketịn̄de nte mme n̄kpọ oro akabiakde enye ọnọ Jehovah, Jeremiah ikọdọhọke ke Jehovah idịghe Abasi unenikpe. Enye ndikokụt nte Jehovah ọkọnọde ikọt Esie emi ẹkesọn̄de ibuot ye Enye ufen ama anam enye enen̄ede enịm ke Jehovah ayanam se inende. (Jer. 32:19) Inamke n̄kpọ m̀mê didie ke ẹdiọk uwem ye nnyịn mfịn emi, nnyịn n̄ko imekeme ndibọn̄ akam ntịn̄ nte n̄kpọ oro etiede nnyịn ke idem nnọ Jehovah inyụn̄ inịm ke enye eyenen̄ede n̄kpọ obon ke nnennen ini.
16. Edieke nte n̄kpọ etiede ye nnyịn miyakke ikeme ndinam n̄kpọ Abasi nte ikpamade ndinam, nso ke ikeme ndikpep nto akam eyen Levi kiet? (Psalm 42:1-4) (Se mme ndise n̄ko.)
16 Kot Psalm 42:1-4. Eyen Levi kiet emi mîkekemeke nditiene nditọ Israel eken n̄katuak ibuot nnọ Jehovah ke temple ekewet ikwọ oro. Psalm esie oro okowụt nte etiede enye ke idem. Ekeme nditie nnyịn nte eketiede enye ke idem edieke udọn̄ọ m̀mê n̄kpọ ntre mîyakke ikpọn̄ ufọk, mîdịghe edi ke ẹkọbi nnyịn ke ntak emi ituakde ibuot inọ Jehovah. Esịt ekeme ndinem nnyịn mfịn, n̄kpọn̄ do nnyịn ifụhọ. Edi ọkpọkọm etie nnyịn didie ke idem, ọfọn ibọn̄ akam itịn̄ inọ Jehovah. Oro ekeme ndinam nte etiede nnyịn ke idem enen̄ede an̄wan̄a nnyịn, onyụn̄ anam iti se idide akpan n̄kpọ ikan se iwọrọde nnyịn oro. Ke uwụtn̄kpọ, eyen Levi oro ama okụt ke imọ imenyene mbufa ifet nditoro Jehovah. (Ps. 42:5) N̄kpọ en̄wen edi ke enye ama ekere nte Jehovah okosụk esede aban̄a enye. (Ps. 42:8) Nnyịn ndibọn̄ akam ke ofụri esịt nnọ Abasi ekeme ndin̄wam nnyịn inen̄ede ikụt nte etiede nnyịn ke idem, anam esịt ana nnyịn sụn̄, onyụn̄ ọsọn̄ọ nnyịn idem yak iyọ se iwọrọde nnyịn.
Eyen Levi emi ekewetde Psalm 42 ama an̄wan̄a esịt esie ọnọ Jehovah. Ima itịn̄ nte etiede nnyịn ke idem inọ Jehovah, oro ekeme ndinam iti se idide akpan n̄kpọ ikan se iwọrọde nnyịn oro (Se ikpehe 16)
17. (a) Nso ke ikeme ndikpep nto akam prọfet Jonah? (Jonah 2:1, 2) (b) Didie ke ndusụk ikọ emi ikụtde ke Mme Psalm ẹkeme ndin̄wam nnyịn ima inyene mfịna? (Se ikọ idakisọn̄.)
17 Kot Jonah 2:1, 2. Prọfet Jonah ọkọbọn̄ akam emi ini enye ekesịnede ke idịbi akamba iyak. Kpa ye edide enye ama ọsọn̄ ibuot ye Jehovah, Jonah ama enịm ke Abasi oyokop uyo imọ. Ke akam emi enye ọkọbọn̄de ekpe Jehovah ubọk, enye ama etịn̄ ediwak se ikụtde ke Mme Psalm.d Imenịm ke Jonah ama emehe ye mme ufan̄ikọ oro. Enye ndiketie n̄kere mmọ ama anam enye enen̄ede enịm ke Jehovah ayan̄wam imọ. Ukem oro ke edi ye nnyịn. Ikpodomo ndimụm ndusụk ufan̄ikọ Bible ndọn̄ ke ibuot, ima ibọn̄ akam inọ Jehovah ini inyenede mfịna, imekeme nditi mme ufan̄ikọ oro, mmọ ẹnyụn̄ ẹdọn̄ nnyịn esịt.
YAK AKAM AN̄WAM NNYỊN IKA ISO INEN̄EDE IKPERE JEHOVAH
18-19. Ọkpọsọn̄ nnyịn ndusụk ini nditịn̄ nte etiede nnyịn ke idem ini ibọn̄de akam, nso ke Rome 8:26, 27 etịn̄ emi ọdọn̄de nnyịn esịt? Nọ uwụtn̄kpọ.
18 Kot Rome 8:26, 27. Ndusụk ini editịmede esịt ekeme ndikan nnyịn ubọk tutu nnyịn ikemeke nditịn̄ nte etiede nnyịn ke idem nnọ Jehovah. Edi imenyene se ikemede ndin̄wam nnyịn. Ke utọ mme ini oro, edisana spirit Abasi ‘esinam n̄kpeubọk’ ọnọ nnyịn. Nso ke oro ọwọrọ? Jehovah akada spirit esie anam ẹwet ediwak mme akam emi ẹdude ke Ikọ esie. Nnyịn mîkemeke ndinen̄ede ntịn̄ se isịnede nnyịn ke ekikere, Jehovah esida ndusụk ikọ emi ẹkewetde ke mme akam oro nte nnyịn itịn̄ iben̄e Enye mme n̄kpọ oro, enye esinyụn̄ ọbọrọ mme akam oro.
19 Se itịn̄de oro ama an̄wam Sista Yelena emi otode Russia. Ẹma ẹkọbi enye ke ntak emi enye esibọn̄de akam onyụn̄ okotde Bible. Ama etịmede Yelena ke idem tutu ọsọn̄ enye ndibọn̄ akam. Enye ọdọhọ ete: “Ini oro ke n̄kediti ke ama etie mi ke idem nte ke ndikemeke aba, ami nnyụn̄ ndiọn̄ọke se n̄kpọbọn̄de akam mban̄a, ke Jehovah ayada mme akam emi ikọt esie ke eset ẹkebọn̄de . . . nte ẹdọhọ ke ami mbọn̄ oro. . . . Oro ama ọdọn̄ mi esịt eti-eti ini uwem ekenen̄erede ọsọn̄ ye ami.”
20. Enyịn ama anan nnyịn, didie ke ikeme nditịm esịt mbemiso ibọn̄de akam?
20 Enyịn ama anan nnyịn, ekeme ndidi ke ibọn̄ akam ekikere ọwọrọ aka n̄kpọ en̄wen. Mbemiso ibọn̄de akam, se nte ikemede nditịm esịt mi. Imekeme ndikpan̄ utọn̄ n̄kop Mme Psalm emi ẹkotde-kot ẹdọn̄ ke Intanet mîdịghe ikokot ndusụk Psalm yak uyo ọwọrọ. N̄kpọ en̄wen emi ikemede ndinam edi ndiwewet nte etiede nnyịn ke idem ukem nte Edidem David. (Ps. 18, 34, 142; mme ikọ enyọn̄ ibuotn̄wed.) Imọdiọn̄ọ ke inyeneke ibet ndomokiet emi etịn̄de nte ikpetịmde esịt mbemiso ibọn̄de akam. (Ps. 141:2) Nam se afo okụtde ke ọyọfọn ye afo.
21. Nso inam ikeme ndibọn̄ akam ke ofụri esịt?
21 Enen̄ede ọdọn̄ nnyịn esịt ndidiọn̄ọ ke idem mbemiso nnyịn ikûbọde inua itịn̄ n̄kpọ ekededi, ke an̄wan̄a Jehovah nte etiede nnyịn ke idem. (Ps. 139:4) Kpa ye oro, osụk enenem enye ndikop nte idọhọde enye ke imọbuọt idem ye enye. Ke ntak oro, kûmen̄e ndibọn̄ akam nnọ Ete fo emi odude ke heaven. Yak mme akam emi ẹdude ke Bible ẹn̄wam fi ọdiọn̄ọ se ekpesịnde ke akam fo. Bọn̄ akam ke ofụri esịt. Se idatde fi esịt, tịn̄ nọ Jehovah; se ikpananam fi ofụhọ, sụk tịn̄ nnọ Jehovah. Sia Jehovah edide ata Ufan fo, enye idikpọn̄ke fi tutu amama!
ỌYỌHỌ IKWỌ 45 Se Nsitiede N̄kere
a Kere ban̄a “Ndusụk n̄wọrọnda edu Jehovah” emi ẹsiakde ke idak ibuotikọ emi, “Jehovah” ke n̄wed Mme Itie N̄wed Abasi Emi Ikpadade Idu Uwem.
b Mme akam emi ẹbọn̄de ke ibuot nditọ-ete ke eferife isiwakke ndidi nnyan akam.
c Ke akam Hannah, enye ama etịn̄ mme ikọ emi ẹkebietde mme ikọ emi Moses ekewetde. Oro owụt ke enye ama esida ini etie ekere se idude ke N̄wed Abasi. (Deut. 4:35; 8:18; 32:4, 39; 1 Sam. 2:2, 6, 7) Ke ata ediwak isua ama ekebe, ini Mary eka Jesus okotorode Abasi, enye ama etịn̄ mbiet ikọ emi Hannah eketịn̄de.—Luke 1:46-55.
d Ke uwụtn̄kpọ, nte ikọ Jonah obonode ke adiana ke adiana ke Jonah 2:3-9 odụk ye Mme Psalm emi nte mmọ ẹwerede ke adiana ke adiana. Psalm 69:1; 16:10; 30:3; 142:2, 3; 143:4, 5; 18:6; ye 3:8.