Σχολή σε Σαφάρι

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Δημοκρατία Ζαΐρε

ΠΩΣ θα σας φαινόταν να κάμετε ένα ταξίδι 5.000 μίλια διασχίζοντας τις επτά από τις οκτώ επαρχίες της Δημοκρατίας της Ζαΐρε; Η γυναίκα μου κι εγώ εκάμαμε ένα τέτοιο ταξίδι. Χρειασθήκαμε ένα χρόνο και πέντε μήνες, και ήταν γεμάτο από συναρπαστικές πείρες.

Η σχολή μας ήταν μια σχολή σε «σαφάρι» Η λέξις «σαφάρι» στη Σουαϊλική γλώσσα, που είναι μια από τις πολλές γλώσσες της Ζαΐρε, σημαίνει «ταξίδι.» Η σχολή δεν ήταν για παιδιά αλλά για ενήλικους Χριστιανούς διακόνους. Ο σκοπός της ήταν να εξαρτίση τους ανθρώπους αυτούς για να φροντίζουν πιο αποτελεσματικά για τις πνευματικές ανάγκες των ατόμων στις εκκλησίες τους.

Η Σχολή Διακονίας της Βασιλείας, όπως ονομάζεται αυτή η σειρά μαθημάτων, διευθύνεται από τους μάρτυρες του Ιεχωβά σ’ όλον τον κόσμο. Συνήθως τα μαθήματα διεξάγονται σ’ ένα μέρος μιας χώρας, ή ίσως σε μερικές μόνιμες τοποθεσίες, και οι Χριστιανοί επίσκοποι ταξιδεύουν εκεί για να τα παρακολουθήσουν.

Εν τούτοις, η Δημοκρατία Ζαΐρε (πρώην Δημοκρατία του Κόγκο) είναι μια αχανής χώρα όπου ένα μακρινό ταξίδι είναι εξαιρετικά δαπανηρό για μερικούς. Αλλά με την «σχολή σε σαφάρι,» που ερχόταν έτσι πιο κοντά τους, έγινε δυνατόν γι’ αυτούς τους ανθρώπους να την παρακολουθήσουν χωρίς υπερβολικό οικονομικό φορτίο.

Υπήρχαν, κατά μέσον όρον, είκοσι περίπου διάκονοι σε κάθε τάξι. Η εκπαίδευσις ήταν διαρκείας δυο εβδομάδων. Τα μαθήματα διδάσκονταν από τέσσερες κύριες επικεφαλίδες: Επίσκοποι, Διδασκαλίες της Βασιλείας, Συναθροίσεις, και Διακονία Αγρού. Η Γραφή ήταν το κύριο εγχειρίδιο, μολονότι χρησιμοποιούνταν και άλλα βοηθήματα Γραφικής μελέτης. Όπως συμβαίνει σε όλες τις Σχολές Διακονίας της Βασιλείας παντού, δεν χρεώνονταν δίδακτρα. Η εκπαίδευσις ήταν εντελώς δωρεάν.

Εφόδια και Εμπόδια

Ταξιδεύαμε μ’ ένα αυτοκίνητο Λαντ Ρόβερ. Είχαμε το πτυσσόμενο κρεββάτι μας, μαγειρικά σκεύη, απόθεμα τροφίμων πρώτης ανάγκης, λάμπες, βιβλία για το σχολείο, πίνακα, προσωπικό ιματισμό, ανταλλακτικά για το αυτοκίνητο, φτυάρι, κασμά, σανίδες, συρματόσχοινο, επιπλέον δοχεία για βενζίνη και χάρτες. Η συσκευασία όλων αυτών είναι μια πραγματική τέχνη, αφού το κάθετι πρέπει να είναι σφιχτά δεμένο για ν’ αποφευχθούν σπασίματα και φθορές στους άσχημους δρόμους. Σε μερικούς δρόμους πρέπει να είναι κανείς πάντοτε προετοιμασμένος για κάποια βλάβη ή για οτιδήποτε άλλο που ήταν πιθανόν να συμβή. Οι καθαρές κόκκινες γραμμές των δρόμων στους χάρτες φαίνονται πολύ απλές, αλλ’ όταν κανείς τους διασχίζη, είναι τελείως άλλη ιστορία!

Από μια από τις μακρύτερες διαδρομές του ταξιδιού μας, από την Επαρχία Κασάι ως την Κινσάσα, μια απόστασι 1.000 μιλίων κι ένα δύσκολο ταξίδι τεσσάρων ημερών, δύο πράγματα έχουν μείνει στο νου μου. Πρώτα, η παχειά άμμος σε πολλά μέρη του δρόμου. Μερικές φορές πηγαίναμε με τη μικρότερη ταχύτητα, με κίνησι και στους τέσσερες τροχούς, για να διασχίσωμε τα μακρά βαθιά μέρη του δρόμου. Και δεύτερο, τα πολλά ποτάμια, μερικά από τα οποία ήσαν πολύ πλατειά. Μερικά από τα μικρότερα ποτάμια τα περνά κανείς με γέφυρες, αλλά ένδεκα από τα μεγαλύτερα ποτάμια τα διασχίσαμε με πορθμείο.

Συναρπαστικά Πορθμεία

Τα πορθμεία ήσαν μια ωραία πείρα. Συνήθως αποτελούνται μόνο από τρία ή τέσσερα μακρυά ξύλινα κανό ή απλές μεταλλικές βάρκες δεμένες μαζί, με μια ξύλινη εξέδρα επάνω τους. Τα περισσότερα κινούνται τώρα με εξωλέμβιες μηχανές. Εν τούτοις, μερικά κινούνται με κουπιά ή με κοντάρια από εντόπιους κατοίκους. Σ’ ένα πέρασμα το πορθμείο είχε έναν όμιλο δέκα ανθρώπων. Ο επί κεφαλής του ομίλου έλεγε δυνατά ένα τραγούδι για να συντονίση τις κινήσεις των κουπιών.

Εν τούτοις, άλλα πορθμεία, λειτουργούν με σύστημα καλωδίων. Το καλώδιο είναι δεμένο σε πασσάλους από μπετόν σε κάθε μια όχθη, και το πορθμείο διασχίζει τον ποταμό, συρόμενο από το ρεύμα και γλιστρώντας στο σύρμα μέσω μιας κινούμενης ρόδας.

Η φόρτωσις του πορθμείου είναι συχνά μια δύσκολη εργασία, αφού πρέπει κανείς να οδηγήση το αυτοκίνητο επάνω από δύο μαδέρια ισορροπημένα όχι πολύ σταθερά και πάντοτε βαλμένα σε μια απότομη κλίσι. Πάντοτε βγάζαμε ένα στεναγμό ανακουφίσεως κάθε φορά που διασχίζαμε ασφαλώς ένα ποτάμι και το αυτοκίνητο μας ξαναπατούσε στη στεριά.

Τα πορθμεία χρησιμοποιούνται επίσης κι από πεζούς, και φαίνεται ότι δεν είναι ωρισμένος ο αριθμός επιβατών. Πολύ συχνά το αυτοκίνητό μας ήταν τελείως περιστοιχισμένο από ανθρώπους. Ήμασταν στιβαγμένοι σαν σαρδέλλες. Εντούτοις, η έλλειψις χώρου δεν μας ανησυχούσε τόσο όσο όταν βλέπαμε το νερό ν’ αρχίζη ν’ ανεβαίνη επάνω από τα χείλη των κανό. Αυτό όμως φαινόταν να μην ανησυχή κανέναν άλλο. Με κάποιον τρόπο οι άνθρωποι κατάφερναν να βγάζουν τα νερά με την ίδια ταχύτητα που έμπαιναν!

Ταξίδι στον Ποταμό

Σε μια φάσι του ταξιδιού μας, από την Κινσάσα στην Μποέντε της επαρχίας Εκουατέρ, ταξιδέψαμε με πλοίο οκτώ μέρες επειδή οι δρόμοι ήσαν εξαιρετικά άσχημοι. Τα ποταμόπλοια είναι μεγάλες μηχανοκίνητες λέμβοι που είτε σπρώχνουν είτε σύρουν αρκετές φορτηγίδες χωρίς μηχανή. Τα υπνοδωμάτιά μας ήσαν στο πρώτο κατάστρωμα του κυρίως πλοίου, κι έτσι είχαμε το πλεονέκτημα να βλέπωμε από ψηλά τα τοπία των οχθών καθώς και τις φορτηγίδες. Σε μια απ’ αυτές μπορούσαμε να βλέπωμε το αυτοκίνητό μας, πολιορκημένο από κιβώτια, καφάσια, εμπορεύματα και ανθρώπους. Ένας όμιλος σκέφθηκε ότι το αυτοκίνητό μας ήταν έξοχος τοίχος για να στερεώσουν μια πρόχειρη τέντα για να τους προστατεύση από τον ήλιο.

Το πιο καταπληκτικό πράγμα για μας ήταν ο αριθμός των ανθρώπων και των εμπορευμάτων που ήσαν στοιβαγμένα στο πλοίο. Το θέμα για κάθε είδος δημοσίας μεταφοράς εδώ φαίνεται να είναι, «Όσο πολλοί και αν είναι, καλά είναι!» Υπήρχαν δεμένες κατσίκες και κοτόπουλα, μεγάλα δοχεία με νερό που περιείχαν ζωντανά ψάρια που σπαρταρούσαν και χτυπούσαν το νερό, ένα ζευγάρι ζωντανοί κροκόδειλοι με δεμένα τα στόματα και τις ουρές, μια νεροχελώνα, αγριογούρουνα και κλουβιά με παπαγάλους και άλλα πουλιά. Υπήρχαν επίσης πολυάριθμα καλάθια με καπνιστά ψάρια που ανέδιδαν δυνατές μυρωδιές στον καυτό ήλιο.

Αξίζει επίσης ν’ αναφερθή και ο θόρυβος. Βασικά υπήρχε το συνεχές βουητό της ισχυρής μηχανής. Αυτό ανάγκαζε τον καθένα να φωνάζη για να μπορή ν’ ακουσθή ακόμη και στη συνήθη συνομιλία. Τα παιδιά που έπαιζαν, γελούσαν και συχνά έκλαιγαν, μαζί με τις κατσίκες και τα κοτόπουλα, πρόσθεταν φωνές στη χορωδία. Με λίγα λόγια, το πλοίο ήταν μια σκηνή γεμάτη δράσι με πολλά πράγματα που απορροφούσαν τα μάτια και τ’ αυτιά.

Σε κάθε σταθμό υπήρχε κύμα εντατικής δραστηριότητος καθώς άλλοι έβγαιναν από το πλοίο και άλλοι έμπαιναν. Αλλ’ ακόμη και πριν το πλοίο πλευρίση, εικοσάδες κανό συχνά γλυστρούσαν στο νερό και μας περικύκλωναν. Συνήθως είχαν κι αυτά ψάρια ή ζώα για πούλημα. Ήταν συναρπαστικό να τα κυττάζωμε.

Οι πωληταί ισορροπούσαν επικίνδυνα καθώς στέκονταν όρθιοι στα κανό τους και παζάρευαν με τους επιβάτες για την τιμή των ψαριών των, ή του κρέατος. Αυτοί που ήσαν στο πλοίο συνωθούνταν στα κάγκελα, και στη ζωηρή συναλλαγή δύσκολα μπορούσες να πης με ποιον πωλητή συναλλασσόταν ο κάθε επιβάτης. Καθένας φαινόταν σαν να προσπαθούσε να καταπνίξη τη φωνή του γείτονά του. Με εκφραστικές χειρονομίες δυσφορίας για τις χαμηλές προσφορές ή με δεκτή συμφωνία για μια αγοραπωλησία, τελικά γίνονταν οι πωλήσεις. Τότε η σειρήνα του πλοίου σφύριζε μια εκκωφαντική ειδοποίησι, που πάντοτε μας ξάφνιαζε και μας έκανε να πηδούμε. Τα κανό κωπηλατούσαν μακρυά και το πλοίο μας έφευγε από άλλο ένα λιμάνι, ενώ όλοι οι κάτοικοι κουνούσαν τα χέρια τους και φώναζαν για να μας αποχαιρετήσουν.

Καθ’ οδόν περάσαμε από πολυάριθμα γραφικώτατα χωριά με καλύβες χτισμένες σε πασσάλους. Η ζωή δεν έχει διόλου σχεδόν αλλάξει γι’ αυτούς τους ανθρώπους επί χιλιάδες χρόνια. Ψαρεύουν με τα κανό τους, κυνηγούν στα δάση και καλλιεργούν τη γη κατά μήκος των οχθών των ποταμών. Αν υπάρχη περίσσευμα τροφής την ανταλλάσσουν με τα λίγα ενδύματα και άλλα πράγματα που χρειάζονται. Είναι μια ειρηνική και απλή ζωή.

Το ηλιοβασίλεμα στα ποτάμια ήταν εξαιρετικά ωραίο, καθώς οι κόκκινες ανταύγειες του ήλιου που έδυε πρόβαλλαν τις σιλουέττες των καλυβιών και των δέντρων που ήσαν στις όχθες και τις έκαναν ν’ αντανακλώνται στο νερό. Το βράδυ ήταν ιδιαίτερα ήρεμο να προχωρούμε κάτω από το φεγγάρι και τα άστρα, ενώ μια δροσερή αύρα δρόσιζε ύστερα από την άγρια ζέστη του ισημερινού ήλιου.

Κατά Μήκος των Δρόμων

Εν τούτοις το μεγαλύτερο μέρος του ταξιδιού μας ήταν στους δρόμους. Ταξιδέψαμε μέσα από κάθε είδους τοπία που μπορεί να φαντασθή κανείς. Πυκνά δάση, μικρά δάση, βουνά, πλάι από λίμνες, μέσα από ποτάμια, έλη και λιβάδια. Κάθε περιοχή είχε τα δικά της ξεχωριστά χαρακτηριστικά και τη δική της ομορφιά. Θα μπορούσε κανείς, επίσης, να προσθέση και τα δικά του προβλήματα λόγω των ποικίλων επιφανειών των δρόμων.

Μερικοί δρόμοι ήσαν καλοί, αλλά οι περισσότεροι δεν ήσαν, και μερικοί ήσαν πραγματικά απαίσιοι. Στη διάρκεια μιας τριήμερης διαδρομής γλυστρήσαμε σ’ ένα χαντάκι, πέσαμε και μείναμε ακίνητοι σε τρεις τρύπες, και χωθήκαμε σε μια θάλασσα από λάσπη που χρειάσθηκε μια μπουλντόζα για να μας ξεκολλήση. Η αιτία για όλες αυτές τις αναποδιές ήταν η δυνατή βροχή, που έκανε τη λασπερή επιφάνεια σαν σαπούνι. Χρειάζεται μόνο ένα δευτερόλεπτο για να κολλήσης, αλλά μπορεί να χρειασθούν ώρες για να ξεκολλήσης.

Ευτυχώς υπήρχαν συνήθως χωριά εκεί γύρω και οι κάτοικοι ήσαν εξαιρετικά πρόθυμοι να μας βοηθήσουν έναντι μικρής αμοιβής. Μάλιστα, ένας οδηγός φορτηγού μας πληροφόρησε ότι πολλές φορές οι χωρικοί είναι ευτυχείς όταν υπάρχη κανένα κομμάτι χαλασμένου δρόμου εκεί κοντά, γιατί αυτό αποτελεί πηγή εσόδων! Ήξερε μάλιστα ότι σε μερικά χαλασμένα τμήματα υπήρχε καθωρισμένη τιμή που έπρεπε να πληρωθή αν κανείς είχε την ατυχία να κολλήση εκεί.

Καθώς πλησιάζαμε ένα χαλασμένο τμήμα γεμάτο λάσπη και τρύπες, οι χωρικοί ήρθαν όλοι τρέχοντας μόλις άκουσαν τον θόρυβο του αυτοκινήτου και στέκονταν με τα χέρια σταυρωμένα για να παρακολουθήσουν το δράμα. Έβαλα στο αυτοκίνητο τη μικρότερη ταχύτητα. Κυλούσαμε και χοροπηδούσαμε και βουτούσαμε στη λάσπη και σχεδόν τα είχαμε καταφέρει να περάσωμε, οπότε το σασί κόλλησε στο χείλος ανάμεσα σε δύο βαθιά αυλάκια και οι ρόδες περιστρέφονταν απελπισμένα αρκετές ίντσες πάνω από το έδαφος. Τότε ακούσθηκε μια δυνατή κραυγή χαράς από τους παρατηρητάς καθώς ώρμησαν τρέχοντας για να παζαρέψουν την τιμή για να μας βοηθήσουν να ξεκολλήσωμε. Και χρειάσθηκαν δεκαπέντε ολόκληρα λεπτά για να συμφωνηθή η τιμή.

Στην Επαρχία Κίβου περάσαμε μέσα από την «Ελβετία της Δημοκρατίας Ζαΐρε.» Ήταν πραγματικά μια συναρπαστική διαδρομή μέσα στα βουνά ενώ βλέπαμε από ψηλά τις λίμνες Άλμπερτ, Κίβου και Τανγκανίκα. Ένα τμήμα του δρόμου περνούσε μέσα από το Εθνικό Πάρκο Άλμπερτ και είδαμε για λίγο ιμπάλας, βουβάλια και ελέφαντες.

Μια Αφρικανική Υποδοχή

Η πιο συγκινητική πείρα που απολαύσαμε ήταν αναμφιβόλως η υποδοχή που μας έκαναν σε κάθε μέρος του προορισμού μας. Ολόκληρη η τοπική εκκλησία των μαρτύρων του Ιεχωβά κατέφθανε να μας χαιρετήσουν, συνωθούμενοι γύρω μας, λάμποντας ολόκληροι από χαρά, εξαρθρώνοντας σχεδόν τα χέρια μας από τις δυνατές χειραψίες. Συγχρόνως επανελάμβαναν διαρκώς εκφράσεις όπως, «ουάκο ουάκο,» «τζάμπο γιένου» ή «μόγιο ουένου,» που σημαίνει «γεια σας» και «καλωσωρίσατε» στις διάφορες γλώσσες τους. Σ’ εκείνους από μας που είναι συνηθισμένοι στις τυπικές εθιμοτυπίες και στους ψυχρούς ευγενείς χαιρετισμούς μερικών εθνών, μια τέτοια αυθόρμητη υποδοχή σε σκλάβωνε. Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι όλοι χαίρονταν πολύ με τον ερχομό μας.

Σε κάθε μέρος, όλα ήσαν προετοιμασμένα για τη διαμονή μας. Κάποιος οπωσδήποτε είχε φύγει από το σπίτι του για χάρι μας. Η οροφή είχε ξαναστρωθή με άχυρα, οι τρύπες στους τοίχους είχαν επισκευασθή και παντζούρια είχαν τοποθετηθή στα ανοίγματα των παραθύρων. Τα πατώματα είχαν σκουπισθή και καθαρισθή και μας είχαν βάλει ένα τραπέζι και δυο καρέκλες. Είχαν σκάψει ένα νέο αποχωρητήριο και είχαν περιφράξει ένα μέρος για να κάνωμε ντους.

Πριν καλά-καλά προφθάσωμε να εγκατασταθούμε άρχιζε να καταφθάνη κύμα από επισκέπτες με δώρα. Το πατροπαράδοτο δώρο είναι ένα κοτόπουλο, και σ’ ένα μέρος φθάσαμε να έχωμε δέκα, που κακάριζαν και έτρεχαν ολόγυρα στο σπίτι. Κάπου-κάπου μας έφερναν καμμιά πάπια και δυο φορές μας έδωσαν μικρά ελαφάκια. Άλλοι έφερναν φρούτα, λαχανικά, ρύζι ή αυγά. Η γενναιοδωρία αυτών των ανθρώπων πάντοτε μας συγκινούσε. Είχαν πολύ λίγα υλικά αγαθά κι εν τούτοις έδιναν με γενναιόδωρη καρδιά.

Οι Μαθηταί

Η σχολή λειτουργούσε πάντοτε στην Αίθουσα Βασιλείας, το τοπικό μέρος συναθροίσεων των μαρτύρων του Ιεχωβά. Συνήθως, αυτό ήταν ένα αρκετά μεγάλο πλίθινο κτίριο με ανοιχτές τις πλευρές και με αχυρένια οροφή. Αυτό έκανε το εσωτερικό του ευχάριστα δροσερό.

Όσοι είχαν προσκληθή να παρακολουθήσουν τη σχολή έρχονταν με πλοίο, μερικοί με τραίνο, αλλά ο πιο συνηθισμένος τρόπος κυκλοφορίας ήταν το ποδήλατο. Μερικοί, εν τούτοις, περπατούσαν έως διακόσια μίλια! Σε όλους γινόταν η ίδια θερμή υποδοχή και ποτέ δεν παρουσιάσθηκε πρόβλημα για την εξεύρεσι τόπου για ύπνο κοντά στα μέλη της τοπικής εκκλησίας. Η φιλοξενία είναι δεύτερη φύσις στους Αφρικανούς.

Τα μαθήματα γίνονταν κυρίως στη Γαλλική γλώσσα και μεταφράζονταν σε έξη από τις τοπικές γλώσσες: στην Λινκάλα, την Κικόνγκο, τη Σουαϊλική, την Κιλούμπα, την Σιμπέμπα και την Τσιλούμπα. Οι διάκονοι που παρακολουθούσαν ήσαν από διάφορες φυλές και καταγωγή αλλά ζούσαν και μελετούσαν μαζί με τέλεια αρμονία στη σχολή. Η ηλικία τους εποίκιλλε μεταξύ είκοσι και πάνω από εξήντα ετών και είχαν διάφορες ικανότητες μαθήσεως.

Για εκείνους που ήσαν συνηθισμένοι να καλλιεργούν τη γη και να εργάζονται χειρωνακτικά, η συνεχής μελέτη επί δύο εβδομάδες ήταν πράγματι σκληρή εργασία. Εν τούτοις έδειχναν ένα πρόθυμο πνεύμα. Η παρακολούθησις της σχολής τους γέμιζε όλους με μια επιθυμία να βελτιώσουν τη δική τους ικανότητα εκμαθήσεως και να ενθαρρύνουν τα άτομα στην εκκλησία τους να κάμουν το ίδιο. Μια από τις πιο συνηθισμένες εκφράσεις στο τέλος κάθε δεκαπενθήμερης σειράς μαθημάτων ήταν ότι δεν ήταν αρκετά μεγάλη.

Αυτές οι εκφράσεις εκτιμήσεως και η γνήσια φιλοξενία που μας έδειχναν έκαμαν όλες τις ταλαιπωρίες του ταξιδιού να φαίνωνται ασήμαντες. Πραγματικά το θεωρούμε προνόμιο που αποτελούμε μέρος αυτής της «περιοδευούσης σχολής» ή «σχολής σε σαφάρι.»