Επιστήμονες Εξαπατούν το Κοινό

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Ισπανία

Ο ΤΟΜΑΣ ΣΕΡΑΝΟ, ένας ηλικιωμένος, ηλιοκαμένος Ισπανός αγρότης, επί πολλά χρόνια πίστευε ότι το μικρό κτήμα του στην Ανδαλουσία έκρυβε κάτι μοναδικό. Το άροτρό του συχνά ξέθαβε ασυνήθιστα κόκαλα και δόντια τα οποία σίγουρα δεν ανήκαν σε κάποιο από τα ντόπια βοοειδή. Αλλά όταν μίλησε για τα ευρήματά του στο χωριό, κανείς δεν του έδωσε πολλή σημασία—τουλάχιστον όχι ως το 1980.

Εκείνο το έτος, μια ομάδα παλαιοντολόγων έφτασε για να εξερευνήσει την περιοχή. Σύντομα, έφεραν στην επιφάνεια έναν πραγματικό θησαυρό από απολιθώματα: οστά από αρκούδες, ελέφαντες, ιπποπόταμους και άλλα ζώα—όλα συγκεντρωμένα σε μια μικρή περιοχή που προφανώς ήταν ένας αποξηραμένος βάλτος. Ωστόσο, το 1983, αυτός ο πλούσιος χώρος εμφανίστηκε ξαφνικά στις επικεφαλίδες των διεθνών εφημερίδων.

Ένα μικρό, ωστόσο μοναδικό, θραύσμα κρανίου είχε ανακαλυφτεί πρόσφατα. Χαιρετίστηκε ως «το πιο παλιό από τα ανθρώπινα υπολείμματα που είχαν ανακαλυφτεί στην Ευρώπη και στην Ασία». Υπολογίζοντας ότι ήταν ηλικίας μεταξύ 900.000 και 1.600.000 ετών, μερικοί επιστήμονες ανέμεναν ότι θα εισήγε «μια επανάσταση στη μελέτη του ανθρώπινου είδους».

Το απολίθωμα που προκάλεσε όλο αυτόν τον ενθουσιασμό ονομάστηκε «Άνθρωπος του Όρσε»—από το χωριό της επαρχίας Γρανάδα στην Ισπανία, όπου ανακαλύφτηκε.

Ο «Άνθρωπος του Όρσε» Βλέπει το Φως της Δημοσιότητας

Στις 11 Ιουνίου 1983, έγινε η δημόσια παρουσίαση του απολιθώματος στην Ισπανία. Εξέχοντες Ισπανοί, Γάλλοι και Βρετανοί επιστήμονες είχαν ήδη εκφράσει την πεποίθησή τους για την αυθεντικότητά του, και γρήγορα ακολούθησε η πολιτική υποστήριξη. Ένα ισπανικό μηνιαίο περιοδικό έγραψε με ενθουσιασμό: «Η Ισπανία, και ιδιαίτερα η Γρανάδα, βρίσκεται τώρα στο προσκήνιο των [ανθρώπινων] αρχαιοτήτων στη μακροήπειρο της Ευρασίας».

Πώς έμοιαζε στ’ αλήθεια ο «Άνθρωπος του Όρσε»; Οι επιστήμονες τον περιέγραψαν ως μετανάστη που είχε έρθει πρόσφατα από την Αφρική. Αυτό το συγκεκριμένο απολίθωμα, κατά τα λεγόμενα, ανήκε σε ένα νεαρό άντρα ηλικίας περίπου 17 ετών και ύψους ενάμισι μέτρου. Πιθανότατα ήταν κυνηγός και συλλέκτης ο οποίος μπορεί να μην είχε μάθει ακόμη να χρησιμοποιεί τη φωτιά. Ενδεχομένως είχε ήδη αναπτύξει μια υποτυπώδη γλώσσα και θρησκεία. Έτρωγε φρούτα, δημητριακά, μούρα και έντομα και, μερικές φορές, υπολείμματα ζώων τα οποία είχαν σκοτώσει ύαινες.

Υποψίες για τον Προσδιορισμό της Ταυτότητας

Στις 12 Μαΐου 1984, μόλις δυο εβδομάδες προτού γίνει ένα διεθνές επιστημονικό σεμινάριο γύρω από το ζήτημα αυτό, εγέρθηκαν σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με την προέλευση του θραύσματος. Έπειτα από σχολαστική απομάκρυνση ασβεστολιθικών ιζημάτων από το εσωτερικό του κρανίου, οι παλαιοντολόγοι βρήκαν μια «ακρολοφία» που προκάλεσε σύγχυση. Τα ανθρώπινα κρανία δεν έχουν τέτοια ακρολοφία. Το σεμινάριο αναβλήθηκε.

Η εφημερίδα Ελ Παΐς (El País) της Μαδρίτης έφερε τον τίτλο «Σοβαρές Ενδείξεις ότι το Κρανίο του ‘Ανθρώπου του Όρσε’ Ανήκει σε Γάιδαρο». Τελικά, το 1987, μια επιστημονική μελέτη, γραμμένη από τον Χόρντι Αγκουστί και τον Σαλβαντόρ Μογιά, δυο από τους παλαιοντολόγους που είχαν λάβει μέρος στην αρχική ανακάλυψη, διακήρυξε ότι η ανάλυση με ακτίνες Χ είχε πράγματι επιβεβαιώσει ότι το απολίθωμα ανήκε σε ένα είδος αλόγου.

Γιατί Εξαπατήθηκαν;

Αυτή η πανωλεθρία επήλθε για αρκετούς λόγους, κανείς από τους οποίους δεν είχε μεγάλη σχέση με την επιστημονική μέθοδο. Η εντυπωσιακή ανακάλυψη ανθρώπινων προγόνων σπάνια παραμένει πολύ καιρό στην αποκλειστική κυριότητα των επιστημόνων. Οι πολιτικοί βιάστηκαν να αρπάξουν τη φαινομενική ευκαιρία, και η επιστημονική σχολαστικότητα επισκιάστηκε από το εθνικιστικό πάθος.

Ένας περιφερειακός υπουργός πολιτισμού διακήρυξε ότι ήταν μια ένδοξη στιγμή για την Ανδαλουσία το «να είναι η τοποθεσία μιας τέτοιας μεγάλης ανακάλυψης». Όταν σε μερικούς κύκλους εκφράστηκαν αμφιβολίες σχετικά με το εύρημα, η περιφερειακή κυβέρνηση της Ανδαλουσίας υποστήριξε σθεναρά την άποψη ότι «τα υπολείμματα ήταν αυθεντικά».

Ένα τέτοιο ασήμαντο απολίθωμα (με διάμετρο 7,5 εκατοστά) αποκτά τεράστια σημασία εν μέρει λόγω της έλλειψης αποδείξεων που να υποστηρίζουν την υποτιθέμενη εξέλιξη του ανθρώπου. Παρά τις πολύ μικρές διαστάσεις του απολιθώματος, ο «Άνθρωπος του Όρσε» χαιρετίστηκε ως «το μεγαλύτερο παλαιοντολογικό εύρημα των τελευταίων ετών, καθώς και ο ελλείπων κρίκος μεταξύ του τυπικού Αφρικανού άντρα (Χόμο χάμπιλις) και του παλαιότερου άντρα της ευρασιατικής ηπείρου (Χόμο ερέκτους). Η γόνιμη φαντασία και οι όχι και τόσο επιστημονικές εικασίες ήταν αρκετές για να συμπληρώσουν τις λεπτομέρειες σχετικά με την εμφάνιση και τον τρόπο ζωής του «Ανθρώπου του Όρσε».

Περίπου ένα έτος πριν από την ανακάλυψη του «Ανθρώπου του Όρσε», ο επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας, Δρ Ζόσεπ Ζίμπερ, είχε κάνει υποθέσεις σχετικά με τις εκπλήξεις που αναμφισβήτητα επιφύλασσε η περιοχή. «Είναι μια από τις πιο σημαντικές συγκεντρώσεις της κατώτερης Τεταρτογενούς περιόδου της Ευρώπης», ισχυρίστηκε. Μάλιστα, ακόμη και αφού αποκαλύφτηκε η πραγματική ταυτότητα του απολιθώματος, ο Δρ Ζίμπερ επέμεινε: «Η διεθνής επιστημονική κοινότητα πιστεύει ακράδαντα ότι στην περιοχή Γκουαντίς-Μπάζα [όπου βρέθηκε το θραύσμα], αργά ή γρήγορα, θα ανακαλυφτεί ένα ανθρώπινο απολίθωμα ενός και πλέον εκατομμυρίων ετών, και εκείνη θα είναι βέβαια μια μεγάλη ανακάλυψη». Πράγματι, ευσεβής πόθος!

«Η Επιστήμη Ασχολείται με την Ανακάλυψη της Αλήθειας»

Ο Δρ Σαλβαντόρ Μογιά, που συμμετείχε στην ανακάλυψη του «Ανθρώπου του Όρσε», παραδέχτηκε με ειλικρίνεια στο Ξύπνα!: «Ο Δρ Χόρντι Αγκουστί και εγώ δυσκολευτήκαμε πολύ να δεχτούμε ότι το απολίθωμα δεν ήταν ανθρώπινο. Ωστόσο, η επιστήμη ασχολείται με την ανακάλυψη της αλήθειας, ακόμη και αν αυτή μπορεί να μη μας αρέσει».

Η διένεξη που περιέβαλε τον «Άνθρωπο του Όρσε» δείχνει παραστατικά πόσο δύσκολο είναι το έργο της παλαιοντολογίας να ανακαλύψει την αλήθεια σχετικά με τη λεγόμενη εξέλιξη του ανθρώπου. Παρά τις δεκαετίες ανασκαφών, δεν έχουν έρθει στο φως γνήσια υπολείμματα των υποτιθέμενων πιθηκοειδών προγόνων του ανθρώπου. Μολονότι αυτό μπορεί να μην αρέσει σε μερικούς επιστήμονες, μήπως τελικά η έλλειψη βάσιμων αποδείξεων καταδεικνύει το γεγονός ότι ο άνθρωπος δεν είναι προϊόν εξέλιξης;

Κάποιος αμερόληπτος παρατηρητής θα μπορούσε κάλλιστα να αναρωτηθεί αν οι άλλοι διάσημοι «πιθηκάνθρωποι» είναι περισσότερο πραγματικοί από ό,τι αποδείχτηκε πως ήταν ο «Άνθρωπος του Όρσε».a Όπως έχει δείξει καθαρά η ιστορία, η επιστήμη μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους στην αλήθεια, αλλά οι επιστήμονες με κανέναν τρόπο δεν είναι απρόσβλητοι από σφάλματα. Αυτό αληθεύει ιδιαίτερα όταν πολιτικές, φιλοσοφικές και προσωπικές προκαταλήψεις συσκοτίζουν το ζήτημα—και όταν χρησιμοποιούνται ελάχιστα μέσα στην προσπάθεια να εξηγηθούν τόσο πολλά.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνες στις σελίδες 24, 25]

Πάνω: Ομοίωμα του θραύσματος, διαμέτρου 7,5 εκατοστών, του υποτιθέμενου «Ανθρώπου του Όρσε»

Δεξιά: Απεικόνιση του υποθετικού «πρωτόγονου ανθρώπου» όπως τον φαντάστηκαν οι εξελικτές