Σκάψιμο για το Γεύμα Σας
Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Νέα Γη
«ΠΑΤΑΤΕΣ,» «γεώμηλα,» (κατά γράμμα, μήλα της γης), όπως και να τις ονομάζετε, οι πατάτες είναι πράγματι ένα είδος λαϊκής τροφής. Αμφιβάλλετε; Στα περασμένα δέκα χρόνια, περίπου 2.800 εκατομμύρια τόννοι απ’ αυτές ξεσκάφθησαν από την καλή γη.
Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της τεραστίας συγκομιδής φυτεύθηκε και μαζεύθηκε με τα σύγχρονα μηχανήματα, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ένα μεγάλο μέρος καλλιεργήθηκε από απλούς κατοίκους στους μικρούς των λαχανοκήπους. Οικογένειες που συνεχίζουν τη συνήθεια της ατομικής καλλιεργείας πατατών, έχουν ανταμειφθή μ’ ένα καλό απόθεμα υγιεινής τροφής χαμηλού κόστους, ενώ απολαμβάνουν επίσης τις ικανοποιήσεις ενός οικογενειακού προγράμματος, στο οποίο μπορούν να συμμετέχουν τόσον οι ενήλικοι όσον και οι ανήλικοι.
Δοκιμάσατε ποτέ την ευχαρίστησι να σκάψετε το μαλακό χώμα του κήπου για να βρήτε τους καθαρούς, στρογγυλεμένους βολβούς που ήσαν ακόμη δεμένοι στο φυτό; Όταν ήσαστε παιδί, σας ζήτησε ποτέ η μητέρα σας να πάτε να φέρετε ένα κουβά πατάτες για το γεύμα; Ήταν μια ευχάριστη δουλειά. Πηγαίνατε έξω στον κήπο, μέσα από τα κάγκελα της αυτοσχέδιας πόρτας, ενώ νοιώθατε ψυχρό το χώμα στα γυμνά πόδια σας. Η δικέλλα ήταν πιθανώς εκεί που την είχατε αφήσει την τελευταία φορά, στερεωμένη στο έδαφος. Εχώνατε καλά τη δικέλλα πίσω από τις ρίζες του φυτού και μετατοπίζατε τα δόντια της δικέλλας βαθειά στο χαλαρωμένο χώμα και κατόπιν το σηκώνατε. Οι πατάτες κυλούσαν έξω. Με λίγες επαναλήψεις, είχατε σύντομα αρκετές πατάτες για το φαγητό της ημέρας.
Στο Τραπέζι του Φαγητού
Το επόμενο ραντεβού σας με τις πατάτες ήταν όταν σας καλούσαν στο τραπέζι του φαγητού—ίσως ένα πιάτο γεμάτο με ψητές πατάτες, ζεστές που άχνιζαν. Αφαιρούσατε τον λεπτό σαν χαρτί φλοιό, που άφηνε να φύγη ο ατμός και το προκλητικό άρωμα. Ένα κομματάκι βουτύρου στη μέση του περιεχομένου και ήσαστε έτοιμος για την πραγματική γευστική απόλαυσι.
Δεν είναι αναγκαίο να τη βαρεθή ποτέ η οικογένεια, ακόμη και αν η ταπεινή πατάτα εμφανίζεται καθημερινά στο τραπέζι. Κάθε καλός οδηγός μαγειρικής θα προσφέρη μια ποικιλία συνταγών κάτω από τίτλους όπως «Βραστές,» «Ψητές,» «Οδοντωτές,» «Τηγανιτές,» καθώς επίσης και μια ποικιλία για σαλάτες. Άλλες συνταγές που προκαλούν την ικανότητα του μαγείρου, αλλά που είναι ευχάριστες σ’ αυτόν που γευματίζει, περιλαμβάνουν «Κροκέττες με Πατάτες» και πολλά άλλα ακόμη.
Φυσικά, ο απλούστερος τρόπος είναι να βράσετε τις πατάτες σας. Τις τρίβετε καλά μέσα σε νερό, καθαρίζετε με το μαχαίρι κάθε χτυπημένο μέρος ή ανωμαλίες της επιφανείας, αλλά αφίνοντας τον φλοιό επάνω τους. Τις τοποθετείτε μέσα σε μια κατσαρόλα με αρκετό νερό ώστε να καλυφθούν, προσθέτετε αλάτι και τις βράζετε μέχρις ότου μαλακώσουν. Μ’ ένα μυτερό πηρούνι μπορείτε σε λίγο να δοκιμάσετε τη μαλακότητά τους. Στραγγίζετε το νερό, αφαιρείτε το κάλυμμα και τις στεγνώνετε πάνω από θερμό μέρος, κουνώντας απαλά την κατσαρόλα. Ακόμη κι ο φλοιός των πατατών, αν παρασκευασθή μ’ αυτόν τον τρόπο, είναι αρκετά νόστιμος.
Οι πατάτες είναι νοστιμώτατες όταν ψήνωνται. Να τις κόβετε πρώτα στη μέση, εγκαρσίως μάλλον, παρά κατά μήκος. Αλείφετε την κομμένη πλευρά με κάτι λιπαρό, και τοποθετείτε την πατάτα σ’ ένα ταψί με την κομμένη πλευρά κάτω. Τις ψήνετε επί τριάντα έως τριανταπέντε λεπτά. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι σερβιρίσματος—με βούτυρο και κομμένο μαϊντανό μια φορά και άλλη φορά με βούτυρο και χυμό λεμονιού.
Ένας άλλος τρόπος, που αυξάνει την απόλαυσι των πατατών που ψήνονται ολόκληρες, είναι να τις σχίσετε από πάνω και να βάλετε μέσα λίγο τηγανιτό ή ψητό λουκάνικο, ή λίγο βουτυρωμένο κρεμμύδι.
Θρεπτική Αξία
Πού κατατάσσεται η πατάτα από απόψεως θρεπτικότητος; Υπάρχουν μερικοί που την απορρίπτουν επειδή περιέχει πολύ άμυλο. Εν τούτοις, θα πρέπει να έχωμε υπ’ όψιν ότι η πατάτα είναι πτωχή σε θερμίδες. Λόγου χάριν, προσέξτε αυτή τη σύγκρισι: μια πατάτα αρκετού μεγέθους περιέχει 100 περίπου θερμίδες, ενώ μια τηγανίτα περίπου 200.
Οι πατάτες είναι μια καλή πηγή βιταμίνης Γ. Μια ψημένη μετρίου μεγέθους πατάτα περιέχει 15 περίπου χιλιοστόγραμμα βιταμίνης Γ. Υπάρχουν επίσης οι βιταμίνες Α. Β. Σίδηρος, ασβέστιον, μαγνήσιον, φωσφόρος και κάλιον είναι μερικά από τα μεταλλικά στοιχεία της πατάτας. Σύμφωνα με τον τόμο Το Πλήρες Βιβλίο Τροφής και Θρέψεως, του Τζ. Ι. Ρονταίηλ, οι πατάτες «περιέχουν τόσο πολλά μέταλλα και βιταμίνες, ώστε έχουν την πλήρη ικανότητα να συντηρήσουν τη ζωή επί μια περίοδο χρόνου ακόμη και αν δεν είναι καθόλου διαθέσιμη άλλη τροφή.»
Για να διαφυλαχθή το μεγαλύτερο δυνατό ποσόν βιταμινών και μεταλλικών στοιχείων, η ανωτέρω αυθεντία συνιστά να βράζωνται οι πατάτες μαζί με τον φλοιό τους. «Το υπό πίεσιν μαγείρευμα και το ψήσιμο καταστρέφει μόνο ένα μικρό μέρος αυτών των τροφικών στοιχείων,» προσθέτει. Αλλά «η αποφλοίωσις των πατατών, και εν συνεχεία το βράσιμό τους, συνεπάγεται απώλεια του 47% της βιταμίνης Γ. Κατόπιν, η πολτοποίησις αυτών των πατατών καταστρέφει 10% ακόμη.»
Τα ολίγα αυτά στοιχεία και μόνον μάς βοηθούν να εκτιμήσωμε το γιατί οι πατάτες εξακολουθούν να είναι ένας σπουδαίος συντελεστής της επιβιώσεως ολοκλήρων εθνών, ιδιαιτέρως εκείνων της ανατολικής Ευρώπης. Μολονότι ευδοκιμούν στην πραγματικότητα σε κάθε ήπειρο και νήσο της θαλάσσης, οι ασυγκρίτως μεγαλύτεροι παραγωγοί πατατών είναι η Σοβιετική Ένωσις και η Πολωνία—υπολογιζομένου ότι και οι δύο μαζί φθάνουν το 48% της παγκοσμίου παραγωγής. Στις Ηνωμένες Πολιτείες παράγονται ετησίως πλέον των δεκαπέντε εκατομμυρίων τόννων.
Όταν ασχολούμεθα με τόσο μεγάλους αριθμούς παραγωγής, βεβαίως, δεν ομιλούμε πλέον για το μικρό αγόρι που με τον μεταλλικό κουβά στο χέρι κατευθύνεται στον κήπο του πίσω μέρους του σπιτιού. Όχι, διότι η πατατοπαραγωγή είναι τώρα μια μεγάλη βιομηχανία με πολύπλοκα μηχανήματα φυτεύσεως, εκσκαφής και διαλογής, και η οποία απαιτεί αποθηκευτικά οικοδομήματα με θερμοκρασία και αερισμό που ελέγχονται προσεκτικά. Οι βιολόγοι ερευνούν συνεχώς για την ανάπτυξι των πατατών που θα αποδώσουν μια υψηλή παραγωγή, ενώ παράλληλα θα συνδυάζη την καλή γεύσι, την καλή εμφάνισι και την ανθεκτικότητα στις ασθένειες. Ακόμη και τώρα, οι πατάτες αποδίδουν περισσότερη τροφή κατά έικερ από κάθε άλλο δημητριακό.
Το Δικό σας Πρόγραμμα
Οι πατάτες ευδοκιμούν σε περιοχές όπου οι μέρες είναι μακρότερες αλλ’ όχι υπερβολικά θερμές, όπου υπάρχει πολλή υγρασία και έδαφος που τη συγκρατεί. Αν το κλίμα σας και η χώρα σας ανταποκρίνωνται σ’ αυτή την περιγραφή και έχετε ένα μικρό χωράφι, γιατί να μην καλλιεργήσετε το δικό σας κομμάτι γης με πατάτες; Ξεχάστε όλα τα περί μηχανημάτων που χρησιμοποιούνται σε μεγάλες επιχειρήσεις. Σκάψτε απλώς το έδαφος, κάμετε ένα αυλάκι, ρίξτε το «σπόρο» σας και σκεπάστε τον με χώμα. Αν δεν έχετε φυτέψει ποτέ στο παρελθόν πατάτες, ο σπόρος είναι η ίδια η πατάτα κομμένη σε κομμάτια, που το κάθε κομμάτι πρέπει να έχη τουλάχιστον ένα ‘μάτι’ ή μέρος του φύτρου.
Για τον εμπλουτισμό του εδάφους μπορείτε να χρησιμοποιήσετε κοπριά σταύλων, φουσκί, φύκια ή λίγο λίπασμα του εμπορίου από τα διαφημιζόμενα. Στη Νέα Γη έχουν επιτευχθή καλά αποτελέσματα με φύκια . . . κι ένα μικρό ψάρι που ονομάζεται ‘καπελίν.’ Το τελευταίο αφθονεί στις ακτές κατά την εποχή που οι βλαστοί των πατατών αρχίζουν να εμφανίζωνται πάνω από το έδαφος. Σκορπίζονται πάνω από τη λωρίδα της πατατοφυτείας και καλύπτεται μ’ ένα ελαφρό στρώμα χώματος.
Όταν οι πατάτες μεγαλώσουν αρκετά ώστε να τρώγωνται, ας πούμε μετά τρίμηνο αφότου φυτευθούν, είναι μια πραγματική απόλαυσις όταν σερβίρωνται ζεστές με βούτυρο ή σε κρύα σαλάτα. Μπορείτε να τις βγάζετε φρέσκες από το έδαφος στην ποσότητα που χρειάζεσθε, ή ακόμη καλύτερα, στείλτε το μικρό σας αγόρι ή κορίτσι μ’ ένα κουβά. Τους αρέσει αυτή η δουλειά. Δώστε τους όμως αρκετό χρόνο, διότι η φαντασία του παιδιού είναι πιθανόν να εξαφθή με την καταπληκτική ποικιλία των σχημάτων και των μεγεθών, με τα οποία οι βολβοί αυτοί εμφανίζονται.
Άλλα Σημεία της Πατάτας
Αν εμφανισθούν έντομα της πατάτας ανάμεσα στα φυτά που μεγαλώνουν—καθώς είναι σχεδόν βέβαιο—τότε όλη η οικογένεια μπορεί να συνδυάση τις προσπάθειές της για ν’ αφαιρέση αυτά τα επιβλαβή έντομα ρίχνοντάς τα μέσα σε χάρτινα κουτιά για να καούν. Αυτό πρέπει να γίνη με τα πρώτα σημεία εμφανίσεως των ενοχλητικών επισκεπτών, διότι αλλοιώς τα φυτά θα καταστραφούν και οι πατάτες δεν θα μπορέσουν να ωριμάσουν. Στις μεγάλες επιχειρήσεις τα φυτά της πατάτας ραντίζονται κατά περιόδους προς εξουδετέρωσιν των εντόμων.
Όταν φθάνη ο καιρός για τη συγκομιδή και την αποθήκευσι της εσοδείας για τη χειμερινή κατανάλωσι, όλη η οικογένεια μπορεί ν’ απολαύση την ευχαρίστησι της συνεργασίας. Αυτό γίνεται συνήθως μετά την πρώτη ελαφρά παγωνιά στις εύκρατες περιοχές, όταν τα φυτά και τα φύλλα τους έχουν αποξηρανθή. Η διαλογή μπορεί να γίνη έχοντας υπ’ όψιν την αποθήκευσι καλών, υγιών, μεγάλων σε μέγεθος πατατών, και θέτοντας κατά μέρος τις άλλες για πρώτη κατανάλωσι.
Για να διατηρηθούν καλά οι πατάτες σ’ όλη τη διάρκεια του χειμώνος, η θερμοκρασία του αποθηκευτικού χώρου πρέπει να είναι δροσερή, περίπου σαράντα βαθμών Φαρενάιτ. Αν είναι δροσερότερη, πιθανόν να δημιουργήση μια ανεπιθύμητη γλυκύτητα στη γεύσι· αν είναι πολύ θερμότερη, θα μπορούσε να είχε ως αποτέλεσμα τη βλάστησι και ρυτίδωσι των πατατών. Το σκοτάδι, λίγη υγρασία και κυκλοφορία του αέρος είναι πράγματα που τα θέλει η αποθήκευσις. Έτσι, αποφεύγεται η υπερβολική υγρασία και διασκορπίζεται η θερμότης από τις γερές πατάτες.
Αντί του ενός σάκκου σας με τις πατάτες ως σπόρο που θα φυτέψετε, μπορεί να πάρετε πίσω πέντε, έξη, επτά ή ακόμη περισσότερους σάκκους· αυτό εξαρτάται από το μήκος της εποχής, από το έδαφος και τη συνεργασία μεταξύ των μελών της οικογενείας στο να εξουδετερώνουν τα έντομα και τα ζιζάνια. Μ’ αυτή τη μείωσι του κόστους της τροφής, επιτυγχάνεται μόνον ένα μέρος του οφέλους που προκύπτει από ένα τέτοιο πρόγραμμα πατατοκαλλιεργείας. Υπάρχει, επίσης, η πραγματική ευχαρίστησις και το αίσθημα που προκύπτει από τη συνεργασία που δοκιμάζουν μικροί και μεγάλοι εξίσου. Πόσο πιο υγιεινό είναι να σκάβετε για το γεύμα σας, παρά να τρέχετε στο μαγαζί για ν’ αγοράσετε εκείνο το ένα κιλό πατάτες!